Kryzys porządku kapitalistycznego i odrodzenie liberalizmu.

Druga połowa XIX wieku- społeczeństwo europejskie jest rozerwane pomiędzy sprzeczności w gospodarce kapitalistycznej, gdzie była i koncentracja produkcji i kapitału. Źródło napięć to konflikty na tle organizacji rynku i podziału dochodu narodowego. Prowadziło to do ruchów robotniczych, związków zawodowych lewicowych partii. Rozpoczął się rozwój liberalizmu socjalnego. Wielu polityków i ideologów dysponowało świadomością, iż muszą być nowe zasady programu liberalnego np. w Niemczech Fredrich Naumann, w Anglii Joseph Chamberlain. Uświadomienie sobie niedostatków kapitalizmu oraz wielu sprzeczności społecznych doprowadziło do powstania liberalizmu. Widać tu obecność kwestii socjalnych i zadumę nad funkcjami państwa. Reprezentant: Thomas Hill Green. Odrzucił przekonanie, że jednostka jest pierwotna wobec społeczeństwa, a społeczeństwo jest zbiorem pojedynczych ludzi, człowiek nie posiada żadnych praw naturalnych. Uważał, że wolność jest najwyższą wartością- to możliwość czynienia czegoś, uczestniczenia w czymś, co uznajemy za warte określonego wysiłku. To pozytywna koncepcja wolności. Władza człowieka powinna być zwiększona, aby były lepsze możliwości samorealizacji. Reprezentanci nowego liberalizmu: państwo powinno realizować przemiany w nakreślonym w ten sposób kierunku. Wazny jest priorytet dobra wspólnego. Musi być ono chronione przez państwo. Najważniejszą funkcją państwa jest tworzenie warunków, gdzie moralność jest możliwa. Leonard Hobhouse : jego koncepcje są nazywane „socjalizmem liberalnym”- zadaniem państwa jest zapewnienie ludziom odpowiednich warunków do rozwoju, w tym prawa do pracy i godziwej pensji. To społeczeństwo utrzymuje i gwarantuje majątek ludzi. Wskazywał, że rynek jest możliwy tylko jako część składowa ładu społecznego. Człowiek zyskuje swoje prawa we wspólnocie społecznej, zaś ich zakres jest w większym lub mniejszym stopniu określany przez państwo. Reformy prowadzone bez udziału państwa nie mają szans powodzenia. Może tak być gdy kapitalizm zostanie upowszechniony w społeczeństwie. Jednostka w pełni istnieje dopiero w społeczeństwie. Wolny przedsiębiorca jest beneficjentem istniejącego ładu. Porządek umożliwia mu jego aktywność. Leseferyści opowiadali się za tym że jednostka jest wszystkim. Było to jednak mylne myślenie. Opowiadali się także za wolną konkurencją. Nowy liberalizm- konieczna jest także współpraca rozwijająca osobowość jednostek. Okres IWŚ zapoczątkował zmierzch wpływów liberalnych w Wielkiej Brytanii, znalazły one swą kontynuację w następnych dziesięcioleciach. W XIX wieku próbowano bronić liberalizmu w jego leseferycznym wydaniu.

Czołową postacią ortodoksyjnego liberalizmu był Herbert Spencer wierzący, że naturalna ewolucja społeczeństwa doprowadzi do powszechnej harmonii i dobrobytu. Interwencjonizm ma charakter sztuczny i spycha społeczeństwo z wyznaczonej mu drogi. Gloryfikował indywidualizm. Naczelne prawo stanowiła dla niego walka o przetrwanie, państwo nie ma prawa podejmować działalności opiekuńczej.

Czynniki stawiające liberałów w nowej sytuacji to pierwsza wojna światowa, rewolucja w Rosji, kryzys demokracji w Europie. Te wydarzenia zdawały się nieodwracalnie kończyć epokę zdominowaną przez liberalne marzenia o społeczeństwie ludzi wolnych, samodzielnie realizujących własne zamierzenia, przyczyniających się do rozkwitu gospodarczego i wzrostu bogactwa. Liberalizm był atakowany zarówno przez lewicę jak i prawicę. Liberalizm stanowił dla nich po prostu uzasadnienie potrzeby wprowadzenia mocnej władzy. Lata 20 i 30 to okres gwałtownego wzrostu popularności doktryn antyliberalnych. W Anglii nadal są liberałowie, tylko tam, najczęściej z nazwy. Świadomość kryzysu liberalizmu pobudzała do jego obrony. Nie wiadomo było z której strony się do tego zabrać. Istniał podział na liberalizm socjalny i neoliberalizm. Pierwsi akceptowali wiele założeń swoich przodków ideowych, odrzucali fundamentalne zasady leseferyzmu- przekonanie o konieczności uwolnienia jednostki od jakichkolwiek oddziaływań zewnętrznych. Przyznawali oni szerokie uprawnienia państwu- konkretne działania mające na celuj redukcje bezrobociai redystrybucję dochodu narodowego poprzez progresywne opodatkowanie. Zadaniem państwa jest opieka socjalna- ubezpieczenia, finansowanie oświaty, zdrowia i pomocy słabszym. Państwo widzieli jako instytucję uprawnioną do samodzielnego podejmowania inwestycji, zdolną zapobiegać kryzysom gospodarczym albo je załagodzić. Widzieli oni pozytywny wymiar wolności, podkreślali znaczenie wartości etycznych. Wolny rynek i gospodarka nie mogą być już uznane za czynniki gwarantujące stabilizacje ładu. Nie odrzucali kapitalizmu, wskazywali na jego znaczenie w czasach zagrożenia ze strony totalitaryzmu. Ich celem była obrona kapitalizmu i wolnego rynku.- John Keynes, Alfred Muller- Armack.

Neoliberaliści: dążenie do rekonstrukcji klasycznego liberalizmu przy podaniu właściwych mu założeń pewnym modyfikacjom. Nie byli oni jednak jednolitym kręgiem.