Szczególną rolę w rozbudzeniu ruchu chłopskiego w Galicji spełnił Bolesław Wysłouch. W 1886r. założył on miesięcznik „Przegląd społeczny” i podjął popularyzację haseł demokratycznych i ludowych. Sformułował program usamodzielnienia mas chłopskich. W czasie kampanii wyborczej do sejmu krajowego w 1889r. utworzono pismo pt. „Przyjaciel Ludu” i zorganizowano pierwsze chłopskie komitety wyborcze. W tych wyborach wybrano 4 posłów chłopskich. W 1891r. Jan Potoczek wszedł do sejmu austriackiego w Wiedniu, jako pierwszy polski chłop w parlamencie monarchii. W 1894r. adwokat Karol Lewakowski założył w Lwowie Polskie Towarzystwo Demokratyczne. Organizowano wiece i dyskusje. W czasie przygotowań wyborczych w 1895r. różne koła i grupy chłopskie zjednoczyły się i utworzyły Stronnictwo Ludowe. Organem prasowym SL był redagowany przez Wysłoucha „Przyjaciel Ludu”. Na czele SL stał Henryk Rewakowicz. Dużą rolę pełnił chłop Jan Stapiński. W wyborach tych SL przeprowadziło swoich kandydatów w 9 powiatach, w 6 było bliskie zwycięstwa. Chłopi wysuwali program rozwoju oświaty, ograniczenia podatków, zwiększenia ich reprezentacji we władzach krajowych, ograniczenia roli kleru i Kościoła. Ruch chłopski w Galicji miał bardzo radykalny charakter.
Niepodległościowy ruch socjalistyczny na przełomie XIX i XX w.
Głównym propagatorem socjalizmu wśród Polaków był Bolesław Limanowski. Dążył on do połączenia idei socjalizmu z polskimi dążeniami do odbudowy państwa narodowego. W nawiązaniu do ideologii Limanowskiego w 1892r. równe polskie grupy socjalistyczne połączyły się i na zjeździe w Paryżu powołały do życia Związek Zagranicznych Socjalistów Polskich (ZZSP), który w 1893r. doprowadził do utworzenia w Królestwie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W zaborze austriackim utworzono samodzielną Polską Partię Socjaldemokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPSD), a w zaborze pruskim Polską Partię Socjalistyczną zaboru pruskiego (PPSzp). Ruch ten głosił program socjalistycznoniepodległościowy. W szeregach ruchu socjalistycznego wyrosło wielu wybitnych polityków, którzy odegrali w przyszłości wielką rolę polityczną. Przez szeregi PPS przewinęli się tacy ludzie, jak np. Ignacy Daszyński, Stanisław Grabski, Ignacy Mościcki, Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski.
Socjalizm antyniepodległościowy – od Wielkiego Proletariatu do KPP.
Głównym propagatorem tego ruchu był Ludwik Waryński, który uznał, że należy odrzucić idee niepodległości i skupić się tylko na rewolucji społecznej. Jego zdaniem walka narodowa zaciemniała świadomość klasową robotników i przeszkadzała w walce o wyzwolenie społeczne. W 1882r. Waryński utworzył pierwszą zakonspirowaną partię robotniczą w Królestwie pod nazwą Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia „Proletariat”
Do tradycji Waryńskiego nawiązała Róża Luksemburg, która w 1893r. w Szwajcarii zaczęła wydawać czasopismo „Sprawa Robotnicza”. W oparciu o to pismo stworzyła organizację pod nazwą Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Wyzywała ona do rewolucji międzynarodowej i potępiła patriotyzm PPS. Wychodziła z założenia, że ziemie polskie pod względem ekonomicznym zrosły się z ziemiami państw zaborczych i odrywanie ich doprowadziłoby do regresu ekonomicznego. Jej członkami byli też: Julian Marchlewski, Adolf Warski-Warszawski, Feliks Dzierżyński.
Ruch narodowo – demokratyczny w latach 1887 – 1914.
W 1887r. założono Ligę Polską dzięki Miłkowskiemu i Michalskiemu. Miała ona mobilizować patriotów polskich do nowego czynu zbrojnego. W 1893r. Liga Polska została opanowana przez grupę Dmowskiego. Jej nazwę zmieniona na Ligę Narodową. Dmowski był przeciwnikiem powstań narodowych. Głosił program ewolucji stosunków w duchu narodowym. Wypracowano nowy program działania i odrzucono idee walki zbrojnej i hasła socjalistyczne. W 1895r. we Lwowie założono dwutygodnik „Przegląd Wszechpolski”. Ideologami nurtu narodowego byli Dmowski, Popławski, Balicki. Przywódcy LN wezwali ludność polską do konsolidacji narodowej i podjęcia walki w obronie interesów narodowych. Dmowski w 1902r. ogłosił serię artykułów w Przeglądzie Wszechpolskim, które w 1904r. wyszły w postaci samodzielnej broszury pt. „Myśli nowoczesnego Polaka”
Organizacje paramilitarne w Galicji przed I w. św.
Bezpośrednio po zakończeniu rewolucji w Rosji piłsudczycy skoncentrowali swe siły w Galicji i wystąpili do władz austriackich z propozycją podjęcia współpracy przeciw Rosji – Austriacy się zgodzili. Piłsudczycy w oparciu o pieniądze zdobytych w czasie rewolucji w Królestwie przystąpili oni do tworzenia organizacji paramilitarnych o nastawieniu antyrosyjskim. W czerwcu 1908r. we Lwowie założono tajny Związek Walki Czynnej (ZWC). Kierował nim Kazimierz Sosnkowski. W 1910r. Austria wydała ustawę legalizującą istnienie organizacji paramilitarnych, które od tego czasu uległy szybkiej rozbudowie. We Lwowie założono jawnie Związek Strzelecki z Galicjaninem Władysławem Sikorskim na czele, a w Krakowie Towarzystwo „Strzelec” z Sosnkowskim na czele. Obok organizacji tworzonych przez piłsudczyków pojawiły się organizacje inspirowane i kierowane przez polityków wywodzących się z ruchu narodowego. W 1908r od stronnictwa Narodowo-Demokratycznego oderwała się grupa działaczy negatywnie nastawionych do linii politycznej Dmowskiego(Fronda).Przystąpili oni do tworzenia Polskiego Związku Wojskowego (PZW) z Jerzym Bujawskim na czele. W 1909r. utworzono Komendę Naczelną. W 1910r PZW przekształcono w Armię Polską. W 1911r utworzono jej legalne organizacje w postaci Polskiej Drużyny Strzeleckiej (PDS). W 1908r. powstały Drużyny Bartoszowe, stworzone z inicjatywy Zetu.
Obóz Piłsudskiego i orientacja na państwa centralne.
Piłsudski uważał, że Rosja, jako największy wróg odbudowy Polski jest silna i wpływowa. Sformułował plan podjęcia walki z Rosją w oparciu o sojusz z państwami centralnymi. Plan ten nazwano programem niepodległościowym, ponieważ w przeciwieństwie od Dmowskiego postulował w nim utworzenie namiastki państwa polskiego.
Przystąpił do tworzenia sił paramilitarnych. Ruch ten nie był popularny i był zwalczany.
Obóz Dmowskiego i orientacja na państwa Ententy.
Kompania kadrowa, NKN i utworzenie Legionów Polskich.
W toku przygotowań do wojny Piłsudski doszedł do wniosku, że Rosja nie będzie bronić obszarów na zachód od Wisły. W związku z tym postanowił wkroczyć ze swoimi ochotnikami na teren położony pomiędzy Prosną i Wisłą, by wywołać tam polskie powstanie zbrojne. Liczył że wyszkoleni ludzie w Galicji spełnią rolę kadr wojskowych, pozyskają tłumy ochotników i szybko utworzą silną liczebną armię powstańczą. W dniu 6.08.1914r. dowodzony przez Tadeusza Kasprzyckiego 172osobowy oddział zwany Kampanią Kadrową wkroczył na teren zaboru rosyjskiego, by podjąć powstanie. Jednak idea powstania zbrojnego się nie powiodła. W związku z tym Piłsudski musiał przyjąć propozycję konserwatystów galicyjskich, którzy wystąpili z wnioskiem utworzenia u boku armii Austro-Węgier legionu polskiego. W dniu 16 sierpnia 1914 utworzono Naczelny Komitet Narodowy (NKN), który skupił główne partie polityczne Galicji. NKN uzyskał zgodę władz monarchii na utworzenie dwóch legionów: Zachodni tworzono w Krakowie w oparciu o bataliony Piłsudskiego, a Wschodni we Lwowie w oparciu o Drużyny Bartoszowe. Wkrótce organizacja legionu Wschodniego została przerwana a Zachodni rozwijał się i został wkrótce przekształcony w I Brygadę Legionów, dowodził nią Piłsudski. Z resztek uczestników legionów Wschodnich utworzono II brygadę Legionów.
KNP w czasie I w.św.
W listopadzie 1914r. w warszawie utworzono Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim. Endecy i realiści zwalczali plany powstańcze Piłsudskiego i zabiegali o nawiązanie współpracy z caratem. Przy armii rosyjskiej utworzono Legiony Puławskiego. W marcu 1915 r. Legion ruszył na front i podjął działalność wojenną. Przystąpiono do formułowania drugiego legionu. Jedocześnie sytuacja Rosji skomplikowała się z powodu sukcesów niemieckich. Ziemie polskie zostały zajęte przez Niemców. Dmowski wyjechał na Zachód i podjął działalność na terenie Anglii, Szwajcarii, Francji, gdzie zorganizował nowe instytucje polskie.
Stanowisko Rosji wobec sprawy polskiej do puczu bolszewickiego.
Zabiegi przywódców stronnictw polskich o pozyskanie rządu rosyjskiego do planu zjednoczenia ziem polskich u boku Rosji nie znajdowały początkowo żadnego zrozumienia i uznania. Politycy rosyjscy traktowali sprawę polską jako wewnętrzną sprawę Rosji i nie chcieli nadawac jej specjalnego znaczenia. Odezwę do społeczeństwa wydał jednak Wódz Naczelny armii Wielki Książe Mikołaj Mikołajewicz, utworzono KNP (pyt. 9) W Rosji utworzono polskie organizacje opiekuńcze i stowarzyszenia społeczne. Powołano do życia Centralny Komitet Obywatelski Królestwa polskiego (CKO). Na czele Rady Głównej Opiekuńczej stanął A. Roniker. Jesienią 1915r. jednostki polskie przekształcono w Brygadę Strzelców Polskich. Legiony a następnie Brygada i Dywizja Strzelców Polskich brały aktywny udział w działaniach wojennych przeciw Austriakom i Niemcom i stopniowo rozbudowywały się liczebnie. Politycy rosyjscy stopniowo zmieniali swój niechętny stosunek do sprawy polskiej. Pod wpływem zmieniającej się sytuacji car Mikołaj II w rozkazie noworocznym do armii i floty w 1916r. zapowiedział, że Rosja walczy o zjednoczenie ziem polskich podzielonych dotąd między 3 mocarstwa.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron