Uniwersytet Śląski

Wydział Prawa i Administracji

Bezprawność legislacyjna

Paweł Kochanek

Nr albumu 263471

Niestacjonarne studia

Administracyjne II stopnia

Katowice 2010 rok

Bezprawie legislacyjne to czyn niedozwolony polegający na wyrządzeniu szkody przez wydanie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą albo niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa.

Zaniechanie wydania aktu normatywnego postrzegane jako „milczenie organu” prawodawczego może być wg ustawodawcy traktowane jako szczególna forma odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej za tzw. bezprawie normatywne.¹ Wspomniane zaniechanie normatywne występować może więc jako:

• Ogólny brak regulacji,

• Regulacja niepełna, fragmentaryczna (pominięcie prawodawcze).

Brak regulacji może być konsekwencją polityki legislacyjnej lub tzw. „czystego zaniechania” kiedy właściwy organ prawodawczy nie wydaje aktu normatywnego (mimo istnienia nakazu). W drugim przypadku przyjęcie istnienia zaniechania prawodawczego jest najmniej sporne².

Zasadą konstytucyjną jest reperacja wyrządzonej bezprawnym zachowaniem władzy publicznej szkody. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej³ w art. 77 ust. 1 stanowi bowiem,
że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jeżeli została mu ona wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Poprzez działanie organu władzy publicznej należy rozumieć działania zastrzeżone dla władzy publicznej określone
w obowiązujących przepisach prawa. Zaliczyć tu należy zarówno wszystkie przypadki działania władzy publicznej, jak i zaniechania (bezczynności). Państwo bowiem przez swoje jednostki organizacyjne ma obowiązek działać we wszystkich przypadkach, w których przepisy prawa tak stanowią.

Skarb Państwa, stosownie do art. 417¹ Kodeksu Cywilnego [K.C.]⁴ za bezprawie legislacyjne ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą. Dotyczy ona następstw działania lub zaniechania organów administracji:

• art. 417¹ § 1 K.C. - szkody wyrządzone bezpośrednio wydaniem wadliwego aktu normatywnego,

• art. 417¹ § 2 zd. 2 K.C. - skody wyrządzone wydaniem prawomocnych orzeczeń sądowych i   ostatecznych decyzji administracyjnych na podstawie wadliwego aktu normatywnego,

• art. 417¹ § 4 K.C. odpowiedzialność za zaniechania legislacyjne,

• art. 417 - 421 K.C. - szkody powstałe przed 1 września 2004 roku. ⁵

Podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej za bezprawie legislacyjne jest niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową
lub ustawą. Niezgodność aktu normatywnego musi być stwierdzona we właściwym postępowaniu orzeczeniem (o charakterze działającym wstecz). Samo odszkodowanie
z tytułu bezprawia legislacyjnego przebiega w 2 etapach:

• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego orzekający o niezgodność aktu normatywnego
  z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (orzeczenie prejudycjalne).

• Pozew o odszkodowanie do sądu powszechnego - podstawa prawna art. 77 ust. 1 Konstytucji oraz odpowiednio art. 417, 417¹.

• Właściwym postępowaniem jest również stwierdzenie niezgodności z ustawą aktów prawa miejscowego, postępowanie takie toczy się przed sądem administracyjnym. ⁶

W przypadku gdy bezprawie legislacyjne odnosi się do przypadku niewydania aktu normatywnego odpowiedzialność ta obejmuje sytuacje, gdy organ był zobowiązany
do wydania aktu normatywnego. Obowiązek ten :

• powinien nakazywać przepis prawa,

• przepis powinien określać w jakim terminie organ władzy publicznej ma wydać nakazaną ustawę lub rozporządzenie albo akt prawa miejscowego.

W postępowaniu przed sądem powszechnym, należy dowieść:

• istnienia szkody (Przez szkodę należy rozumieć nie tylko stratę, lecz także utracone korzyści oraz doznaną krzywdę w przypadkach określonych w ustawie),

• jej wyrządzenie musi być następstwem niezgodnego z prawem wykonania czynności
  z zakresu   władzy publicznej,

• pomiędzy powstaniem szkody a niezgodnym z prawem wykonaniem czynności z zakresu władzy   publicznej istnieje normalny (adekwatny) związek przyczynowy.

Pozwanym powinien być podmiot, który wydał zakwestionowaną normę prawną (Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego). Odszkodowania za zaniechanie legislacyjne stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Bibliografia:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.)

2. Kodeks Cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.)

3. E. Bagińska, Odpowiedzialność ustawodawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006

4. P. Dziennis, Odpowiedzialność cywilna władzy publicznej, Warszawa 2006

5. M. Safian, Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej (po 1 września 2004 roku), Warszawa 2004

6. H. Witczak , A. Kawałko, Zobowiązania, Warszawa 2010

1^ M. Safian, Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej (po 1 września 2004 roku), Warszawa 2004, s. 56.

2^ E. Bagińska, Odpowiedzialność ustawodawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006, s. 402.

3^ Dz. U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.

4^ Dz. U. 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.

5^ P. Dziennis, Odpowiedzialność cywilna władzy publicznej, Warszawa 2006, s. 341.

6 H. Witczak , A. Kawałko, Zobowiązania, Warszawa 2010, str. 111.