Spis treści
Statystyka – co to jest i czym się zajmuje? …………………………………… 2 – 3
Sposoby prezentacji danych statystycznych …………………………………. 3 - 3
Tablica statystyczna ………………………………………………………... 3 - 4
Wykresy statystyczne ………………………………………………………. 4 - 5
Wykresy liniowe ……………………………………………………… 5 - 6
Wykresy powierzchniowe …………………………………………… 6 - 9
Wykresy punktowe ………………………………………………….. 10 - 10
Wykresy mapowe (kartogramy) ……………………………………. 10 - 11
Wykresy kombinowane ……………………………………………… 11 - 12
Wykresy specjalne …………………………………………………… 12 - 12
Włączanie danych do tekstu ……………………………………………….. 12 – 12
Bibliografia …………………………………………………………………… 13 - 13
Statystyka – co to jest i czym się zajmuje?
Słowo „statystyka” wywodzi się od łacińskiego słowa „status” – stan rzeczy. Termin ten został wprowadzony w połowie XVIII wieku przez niemieckiego uczonego Gottfrieda Achenwalla, który statystykę rozumiał jako naukę o państwie, prezentującą wiadomości niezbędne dla kierujących państwem. Nauka ta wyrosła więc z potrzeb administracji państwowej, gdyż zajmowała się gromadzeniem, porządkowaniem, przetwarzaniem i prezentacją danych liczbowych. Na podstawie tych danych opisywano stan państwa.
W miarę upływu czasu a także rozwoju cywilizacyjnego zmieniało się również znaczenie terminu „statystyka”. Rozbudowa struktur państwowych spowodowała wyodrębnienie innych nauk zajmujących się opisem i analizą państwa ( ekonomia, finanse, rachunkowość), a rozwój nauk ścisłych sprawił, ze zaczęto wykorzystywać nowe metody badawcze oraz ciekawsze metody obróbki i prezentacji danych statystycznych. Tym samym statystyczny opis państw i działalności gospodarczej za pomocą różnego rodzaju zestawień liczbowych stał się bardziej przydatny i interesujący dla ekonomistów, polityków i analityków.
Najczęściej stosowanym sposobem prezentacji wyników wciąż były różnorodne formy graficzne takie jak tablice czy wykresy. Z ich pomocą można było czytelnie przedstawić informacje na temat ludności, majątku, sił zbrojnych czy przemysłu. Oczywiście państwo nie jest jedynym obiektem, do którego stosowany jest opis statystyczny. Można go zastosować do każdego obiektu, którego da się scharakteryzować za pomocą wartości liczbowych.
Potocznie, w pojęciu „statystyka” zawarte są różne treści, zaczynając od prostych zestawień danych liczbowych, aż do skomplikowanych procedur stosowanych w procesie przetwarzania tychże danych.
Przedmiotem statystyki są zjawiska (procesy) masowe. Statystyka zajmuje się badaniem tych zjawisk w przestrzeni i czasie oraz umożliwia analizę kierunków i tempa ich zmian. Jednoczesna możliwość graficznej prezentacji wyników tej analizy czyni ją bardziej czytelną, a co za tym idzie łatwiejszą w odbiorze dla szerokiego grona odbiorców. Uniwersalność statystyki sprawia, że możemy ją zastosować nie tylko w naukach ekonomicznych ale również w medycynie, naukach technicznych i społecznych.
Sposoby prezentacji danych statystycznych
Zgromadzony materiał statystyczny zawiera informacje dotyczące poszczególnych jednostek badanej zbiorowości, na podstawie których można opisać i poznać całą zbiorowość. Dlatego przed ujawnieniem danych należy je odpowiednio uporządkować, opracować a następnie zaprezentować w formie, która zapewni pełną realizację celów badania statystycznego. W tym celu stosuje się prezentację danych statystycznych.
Stosuje się trzy podstawowe metody prezentacji danych statystycznych i odpowiadające im formy :
- tablice lub tabele statystyczne (forma tabelaryczna)
- wykresy statystyczne (forma graficzna)
- włączenie danych do tekstu (forma opisowa)
W zależności od specyfikacji i celu badania stosuje się różne metody oraz ich kombinacje. Główną zasadą jest wybór takiej metody, dzięki której osiągniemy wszystkie cele a do tego będzie ona przejrzysta, czytelna i umożliwi popularyzację wyników badania.
2.1. Tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących jednej lub więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów. Elementami składowymi tablicy statystycznej są:
*numer
*tytuł
*właściwa treść tablicy
*objaśnienia
*źródło
Tablice statystyczne wykorzystywane są w wielu naukach, jak również w działalności praktycznej do różnych celów. Najczęściej jednak stosowane są do prezentacji zebranego i opracowanego materiału statystycznego, do upowszechniania i popularyzowania wyników badania, do ujawniania i przedstawiania prawidłowości, tendencji, powiązań, zależności, koncentracji oraz innych ważnych właściwości badanych zbiorowości lub zjawisk.
Wyróżnia się następujące rodzaje tablic:
- robocze i wynikowe,
- proste i złożone,
- szczegółowe i ogólne
- oparte na liczbach absolutnych i względnych,
- analityczne.
Przykład:
Stan i struktura ludności w Polsce w I kwartale 2013 roku.
Źródło: GUS
2.2. Wykresy statystyczne - jest to graficzna forma przedstawienia zmienności zjawiska, procesu, wielkości, zależności lub jakichkolwiek danych. Zwykle przedstawiany w dwóch wymiarach, ale może być wielowymiarowy. Jest on w statystyce, obok tablicy, drugim równorzędnym sposobem przedstawiania danych liczbowych. Wykres ma swoje specyficzne właściwości, które sprawiają, iż używany jest w specjalnych okolicznościach i do właściwych sobie celów.
Wykresy służą do realizacji tych samych celów co tablice statystyczne, jednak sposób realizacji tychże celów jest odmienny. W tablicach statystycznych zbiorowości lub zjawiska opisywane są za pomocą liczb, w wykresach natomiast za pomocą obrazu graficznego, którego właściwości, a więc przede wszystkim kształt i wielkość oraz barwa albo zastępują, albo uwypuklają informacje liczbowe. Podobnie jak forma tablicy, tak i forma wykresu zależą od charakteru opisywanych zbiorowości i zjawisk oraz od celu, któremu przede wszystkim ma służyć.
Wyróżniamy następujące rodzaje wykresów :
- liniowe
- powierzchniowe
- punktowe
- mapowe ( kartogramy)
- kombinowane
- specjalne
2.2.1. Wykresy liniowe - charakteryzują zbiorowość lub zjawisko za pomocą linii ( prostej, łamanej, ciągłej, przerywanej ). Stosowanie tego rodzaju wykresu z uwagi na stosunkowo prostą konstrukcję jest szeroko rozpowszechnione, zwłaszcza przy graficznej prezentacji rozwoju zbiorowości i zjawisk w czasie. Wykresy liniowe są najczęściej budowane w oparciu o prostokątny układ współrzędnych przy zastosowaniu skali arytmetycznej czy logarytmicznej. Na osi x-ów odkłada się zwykle jednostki czasu, a na osi y-ów liczebność zbiorowości lub poziom zjawiska występujący w danym okresie lub momencie.
Przykład:
Stopa bezrobocia w Polsce w latach 2003 - 2012
Źródło: GUS
2.2.2. Wykresy powierzchniowe – metoda ta polega na stosowaniu wykresów powierzchniowych, charakteryzujących zbiorowość lub zjawiska za pomocą powierzchni figur płaskich. Metoda ta stosowana jest w prezentacji struktury zbiorowości lub zjawiska, do obrazowania szeregów rozdzielczych oraz prezentacji wielkości (liczebności) niektórych zjawisk. Generalnie obowiązującą zasadą w stosowaniu wykresów powierzchniowych jest zachowanie proporcjonalności powierzchni figur do prezentowanych wielkości.
Szczególnie powszechnie stosowane są wykresy oparte na wydłużonych prostokątach, zwane wykresami słupkowymi. Wykonywane one są w ten sposób, że rysuje się równoległe do siebie prostokąty luźno stojące lub przylegające do siebie. Prostokąty te mają jednakową szerokość, a wysokości proporcjonalne do liczebności, które ilustrują.
Przykład:
Najludniejsze stolice państw europejskich w 2010 roku.
*Na wykresie nie uwzględniono Moskwy, w której w 2010 roku mieszkało 10,563 mln ludzi, czyli ponad 3 razy więcej niż w Berlinie ( drugiej najliczniejszej stolicy kraju europejskiego).
Inną
postacią wykresów powierzchniowych są wykresy
kołowe.
Powierzchnia kołowa jest odpowiednikiem ilustrowanej przez nie
wielkości danej zbiorowości prezentowanej na wykresie. Istota
sporządzenia wykresu kołowego polega na ustaleniu długości
promienia dla każdego koła, od którego, zgodnie ze wzorem
,
zależy jego powierzchnia obrazująca określoną wielkość. Punktem
wyjścia jest określenie długości promienia dla koła
najmniejszego. W metodach, w których ilustruje się tylko strukturę,
rysujemy prostokąt lub koło, a następnie dzielimy je
proporcjonalnie do wyróżnionych podzbiorowości (części)
przedstawionej zbiorowości głównej.
Przykład:
Jednym z bardziej efektownych, lecz niezbyt dokładnych, sposobów prezentacji danych statystycznych jest metoda obrazkowa. W metodzie tej przedstawia się wielkość zjawiska za pomocą odpowiedniej wielkości obrazka ilustrującego to zjawisko. Na przykład liczbę odbiorników telewizyjnych w kilku krajach prezentujemy przez narysowanie dla każdego kraju telewizora odpowiedniej wielkości.
Metoda ilościowa polega na tym, że wielkość zjawiska jest prezentowana przez powtarzanie dowolnego znaku, który wyraża określoną liczbę jednostek. Jeśli np. jeden 6przyjęty znak oznacza 1000 robotników, to w celu przedstawienia 10 000 robotników trzeba taki znak powtórzyć 10 razy. Metoda ta jest wyrazista i poprawna, niestety nie jest to metoda całkowicie dokładna.
Do graficznego przedstawiania liczbowych danych w statystyce są również stosowane wykresy w układzie współrzędnych – histogramy i diagramy.
Diagram jest łamaną powstałą przez połączenie punktów, których współrzędnymi są środki przedziałów klasowych i odpowiadające im liczebności (częstości lub gęstości).
Histogram to wykres, w którym prostokąty przylegają do siebie, ich podstawy są określone rozpiętością przedziałów, a wysokości – liczebnością przedziałów. Tak więc powierzchnia poszczególnych prostokątów pozostaje w tym samym stosunku do ogólnej powierzchni histogramu, co liczebności poszczególnych przedziałów klasowych do ogólnej liczebności szeregu rozdzielczego. Budując histogram na podstawie szeregu rozdzielczego o nierównych przedziałach klasowych należy najpierw sprowadzić liczebności przedziałów do porównywalności, tzn. obliczyć liczebności przypadające w danym przedziale na jednostkę jego rozpiętości. Na każdym histogramie może być opisany diagram. Możemy go skonstruować łącząc linią ciągłą środki górnych boków prostokątów w histogramach struktury i dynamiki.
Przykład:
Źródło: www.statystycy.pl
2.2.3. Wykresy punktowe - Wykresy punktowe opisują zbiorowość za pomocą punktów. Każdy punkt reprezentuje jedną (lub inną określoną ilość) jednostek zbiorowości. Wykresy 24 punktowe są dość powszechnie stosowane w analizie statystycznej przy graficznej prezentacji związku statystycznego lub stochastycznego oraz przy prezentacji koncentracji zbiorowości, rozproszenia, tendencji rozwojowej itp. Niektórzy dzielą je na korelacyjne i rozdzielcze. Korelacyjny wykres budowany jest w oparciu o prostokątny układ współrzędnych. Na osi x-ów oznaczane są wartości jednej cechy (zmiennej objaśniającej), a na osi y-ów oznaczone są wartości drugiej cechy (zmiennej objaśnianej). Każdej jednostce zbiorowości statystycznej, jak również każdej parze zmiennych, przy korelacji zjawisk przyporządkowany jest punkt wyznaczony wartościami zmiennej niezależnej i zmiennej zależnej. Wykres korelacyjny określa zarówno charakter, jak i natężenie związku statystycznego.
Przykład:
Długość trwania ciąży u zwierząt w zależności od masy ciała.
2.2.4. Wykresy mapowe (kartogramy) - Wykresy mapowe(kartogramy) przedstawiają terytorialne rozmieszczenie zbiorowości lub zjawiska. Są one budowane w oparciu o mapę i zwykle łączą w sobie równocześnie elementy wykresów liniowych, powierzchniowych, punktowych lub obrazkowych. Wykresy mapowe wykorzystywane są do prezentacji wielkości oraz natężenia ( na jednostkę powierzchni lub też na 1000 ludności) danego zjawiska w wyodrębnionych jednostkach terytorialnych. Jest to znana i powszechnie stosowana forma graficznej prezentacji zbiorowości lub zjawisk.
Przykład:
2.2.5. Wykresy kombinowane - Wykresy kombinowane dają, w wyniku zastosowania dwóch lub kilku metod graficznego opisu, wielostronną charakterystykę prezentowanej zbiorowości lub zjawiska. Mogą to być podobnie jak w przypadku wykresów mapowych, wykresy liniowo-powierzchniowe, powierzchniowo-punktowe itp. Wykresy obrazkowe przedstawiają zbiorowość lub zjawisko za pomocą odpowiedniej liczby lub wielkości symboli(obrazków). Sporządzenie wykresu obrazkowego 26 wymaga określenia, jaka liczebność, wielkość lub wartość reprezentuje dany symbol.
Wykres obrazkowy oparty na liczbie symboli ma cechy wykresu punktowego, a oparty na wielkości symboli ma cechy wykresu powierzchniowego. Zwykle jest on wzbogacony informacjami liczbowymi umieszczonymi obok symboli lub na symbolach(obrazkach). Ten typ wykresów jest stosowany zwykle wówczas, gdy chce się upowszechnić określone dane statystyczne, spopularyzować pewne problemy wśród społeczeństwa.
2.2.6. Wykresy specjalne - Wykresy specjalne o niestatystycznym charakterze łączą w sobie elementy graficzne omówionych wykresów i wykorzystywane są do charakterystyki różnych problemów. Wykresem specjalnym jest np. harmonogram, tj. graficzny plan działania, schemat organizacyjny jednostki gospodarczej lub szkoły, wykres opisujący rodowód.
2.3. Włączenie danych do tekstu (forma opisowa) - Przybliżanie określonym kręgom danych statystycznych poparte informacją słowna to wartościowy sposób zapoznawania ich poszczególnymi zagadnieniami społecznymi i ekonomicznymi oraz wciągania w nurt codziennego życia i świadomego w nim uczestniczenia. To także bardzo znaczący czynnik popularyzowania statystyki w społeczeństwie.
Przykład:
,,W 1997 r. Polskie Linie Lotnicze ,,LOT" regularnie komunikację utrzymywały z 32 państwami (w 1980 r. z 34, w 1990 r. z 33, w 1995 r. z 34, w 1996 r. z 33) i 49 miastami w tych Państwach (w 1980 r. z 44, w 1990 r. z 45, w 1995 r. z 47, w 1996 r. z 46). Do najdłuższych linii lotniczych należą linie: Warszawa-Bangkok (8 088 km), Warszawa-Chicago (7 518 km) i Warszawa-Pekin (6 945 km)".
(Mały rocznik statystyczny 1998, s. 295)
Ten sposób przedstawiania danych jest dobry tylko w przypadku nie wielkiej ilość informacji, gdyż w nadmiarze może być nieczytelny.
Bibliografia
T. Michalski, „Statystyka”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 2008.
Z. Peuker, „Statystyka, Podręcznik dla liceum ekonomicznego”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1987.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron