Porażenie nerwu twarzowego

Porażenie nerwu twarzowego jest to mononeuropatia dotycząca jądra i (lub) pnia nerwu twarzowego, zazwyczaj jednostronna , rzadziej występuje postać obejmująca obie strony.

Nerw twarzowy (n. facialis)

Jest to VII nerw z dwunastu nerwów czaszkowych. Wchodzi w skład obwodowego układu nerwowego. Ma charakter mieszany z przewagą włókien ruchowych.

Jądra tego nerwu leżą w grzbietowej części mostu. W  kącie móżdżkowo-mostowym  wychodzi na powierzchnię i idzie do przewodu słuchowego wewnętrznego, a następnie do kanału nerwu twarzowego kości skroniowej i przez otwór rylcowo-sutkowy wychodzi na podstawę czaszki , by wniknąć pod śliniankę przy uszną po czym dzieli się wielowątkowo na gałęzie końcowe.

Gałęzie

• gałęzie ruchowe - zaopatrują mięśnie mimiczne twarzy; tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego rylcowego i strzemiączka.

• gałęzie ruchowe trzewne - przywspółczulne unerwienie ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych jak również błon węchowych.

• gałęzie czuciowe specjalne - odpowiedzialne za czucie smaku z przednich 2/3 języka oraz podniebienia twardego i miękkiego.

• gałęzie czuciowe ogólne - ogólne czucie ze skóry małżowiny usznej i z niewielkiej powierzchni za uchem.

• Unerwienie korowe górnej części twarzy jest obustronne -z obu półkul mózgowych, natomiast unerwienie korowe dolnej części twarzy jest jednostronnie skrzyżowane z przeciwnej półkuli mózgu. Włókna te krzyżują się przed osiągnięciem jąder n. twarzowego.

Porażenie ośrodkowe to porażenie do którego dochodzi w razie uszkodzenia włókien powyżej tych jąder. Porażeniu ulegają jedynie mięśnie dolnej połowy twarzy po stronie przeciwnej.

Porażenie obwodowe spowodowane jest uszkodzeniem jądra n. twarzowego w moście, bądź jego korzenia lub samego pnia nerwowego. Skutkiem takiego porażenia jest niedowład wszystkich mięśni mimicznych po stronie uszkodzenia.

Przyczyny:

1. Porażenia wrodzone

zespół Moebiusa - wrodzony niedowład twarzowo-oczny

wrodzona aplazja mięśni

2. Zakażenia wirusowe

półpasiec uszny

poliomyelitis

mononukleoza zakaźna

zespół Guillain-Barre- jest to rodzaj dynamicznie rozwijającej się polineuropatii, chrakteryzuje się osłabieniem siły mięśniowej i niewielkim osłabieniem czucia w kończynach, Przyczyna nie jest znana, prawdopodobnie jest jedną z chorób autoimmunologicznych (dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych)

ospa wietrzna

inne

3. Zakażenia bakteryjne

- zapalenie ucha środkowego – ostre i przewlekłe

- zapalenie ucha zewnętrznego

- bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

- kiła

- inne: tężec, błonica, trąd

4. Grzybice

5. Urazy

-kości skroniowej

-ślinianki przyusznej

-szyi

- złamanie podstawy czaszki

6. Nowotwory

- nerwu twarzowego

- kąta mostowo-móżdżkowego

- mostu

- kości skalistej i ucha środkowego

- ślinianki przyusznej

-białaczka

7. Choroby kości

- choroba Pageta- zniekształcające zapalenie kości, polegajace na postepujacym grubieniu i zrzeszotnieniu koścca, który ulega deformacji

- osteoporoza

8. Choroby układu nerwowego

- stwardnienie rozsiane

- choroby naczyniowe pnia mózgu, tętniaki tylnej jamy czaszki

- stwardnienie zanikowe boczne

9. Neuropatia toksyczna

10. Neuropatie metaboliczne

- cukrzyca

- porfiria

- amyloidoza

Idiopatyczne porażenie typu Bella - większość przypadków

Zespół Melkersona Rosenthala- rzadki zespół chorobowy, objawy: obrzęk zapalny twarzy, najczęściej wargi górnej lub dolnej, porażenie nerwu VII, język pobruzdowany;etiologia jest niejasna, przyjmuje się, że chodzi o bliżej nieznane zakażenie z odczynem alergicznym

Objawy w zależności od rodzaju porażenia dotyczą:

1. W porażeniu ośrodkowym- dolnej części twarzy po

stronie przeciwnej do uszkodzenia:

• zachowane jest: poczucie smaku, wydzielanie śliny

• mięsień czołowy nie uszkodzony

• ekspresja twarzy zachowana

• brak odczynu zwyrodnieniowego w mięśniach

• objawy porażenia na obszarze zaopatrywanym przez dolna cześć nerwu tj. ze strony mięśni policzka, wargi i szyi

• niedostateczne unerwienie mięśni dolnej połowy przeciwległej strony twarzy

• przy uśmiechu lub płaczu unerwienie jest dobre lub nawet nadmierne

2. W porażeniu obwodowym- całej połowy twarzy po

stronie uszkodzenia:

• w okresie początkowym mogą wystąpić lekkie bóle w okolicy ucha

• upośledzenie smaku na 2/3 przednich języka

• nadwrażliwość na niskie dźwięki

• zaburzenia wydzielania łez

• porażenie i niedowład obejmuje mm. połowy twarzy w całości górna i dolna część
  - zniesione, lub upośledzone częściowo ruchy dowolne, mimiczne i odruchowe

• chory :
  - nie zamyka oka
  - nie marszczy czoła
  - ma opadnięty kącik ust
  - wygładzony fałd nosowo – wargowy

3. W porażeniu obwodowym- całej połowy twarzy po

stronie uszkodzenia:

• szersza szpara powiekowa

• usta przeciągnięte na stronę zdrową

• podczas dmuchania policzek wydyma się z powodu niedowładu mięśni

• objaw Bella -w czasie zamykania oczu widoczny jest fizjologiczny współruch polegający na
  uniesieniu gałki ocznej do góry i nieco na zewnątrz z odsłonięciem rąbka twardówki

• odruch rogówkowy -zniesiony, lub osłabiony po stronie porażonej

• gromadzenie jedzenia między dziąsłami a policzkiem

• Objaw Bergera- Wartenberga- wyczuwalna przy dotyku wibracja mięśnia okrężnego oka przy zaciskaniu powiek jest słabsza lub zniesiona.

Rokowania w procesie leczenia porażenia nerwu twarzowego:

1. Proces leczenia porażenia nerwu twarzowego, kończy się wraz z momentem powrotu funkcji mięśni twarzy. Przypadki w których utrzymuje się niedowład mięśni mimicznych twarzy, uważa się za niepowodzenia i są one leczone operacyjnie.

2. Wczesne podjęcie leczenia fizykalnego warunkuje korzystne wyniki, jednakże powrót funkcji nerwowo-mięśniowej nie jest zależny od liczby przyjętych zabiegów.

3. Czynny udział chorego ma dodatni wpływ na przebieg procesu leczenia.

4. W monitorowaniu efektów leczenia wykorzystuje się testy topodiagnostyczne, których wyniki szybciej sygnalizują powrót funkcji nerwu twarzowego.

5. Skuteczną metodą leczenia po ustąpieniu ostrej fazy porażenia nerwu twarzowego są zabiegi elektroterapeutyczne.

6. Zastosowanie steroidów w leczeniu chorych z jednoczesnym podawaniem leków poprawiających ukrwienie przyśpiesza powrót funkcji uszkodzonego nerwu..

7. W 75-80% obwodowych porażeń nerwu twarzowego następuje całkowita poprawa, a tylko w małym odsetku (około 5%) rokowanie jest niepomyślne.

Rokowanie można ustalić na podstawie badania EMG :
- jeśli zmiany pobudliwości elektrycznej są lekkie niedowład mm. ustępuje po
3 – 6 tyg.
- jeśli zmiany silne to poprawa dopiero po 3 – 9 miesiącach i może być tylko częściowa

Źle rokują :
- nadwrażliwość na dźwięk
- Ż spontaniczne łzawienie
- wiek > 60 l
- cukrzyca, nadciśnienie tętnicze
- osłabienie, lub zniesienie odpowiedzi elektrycznej w badaniu EMG, zwłaszcza
pojawienie się cech zwyrodnienia osiowego

Korzystnie rokuje :
- pojawienie się aktywności ruchowej mm.twarzy w koncu 3 tyg. choroby

Leczenie

Leczenie operacyjne porażeń nerwu twarzowego

1.Odbarczenie

2.Zespolenie

3.Skracanie drogi przebiegu

4.Przeszczepianie

- nerw uszny wielki (splot szyjny)

- nerw udowy powierzchowny

- nerw łydkowy

5. Anastomozy

- połączenia z nerwem VII strony przeciwnej

- połączenia z nerwem podjęzykowym

Kinezyterapia

• bierna, ręczna stymulacja

• ćwiczenia wspomagane, reedukacja ruchów czynnych

• masaż wykonany techniką wibracyjna (wzdłuż przebiegu gałęzi nerwu)

• unoszenie górnej wargi , obniżanie dolnej wargi wciąganie, napinanie dolnej wargi wyszczerzanie zębów zaciskanie warg robienie "dzióbka", gwizdanie nadmuchiwanie policzków wciąganie policzków wypychanie językiem policzków itd

Fizykoterapia

termoterapia (ciepłolecznictwo)
- okłady parafinowe lub borowinowe
- lampa Sollux ( od 1 dnia)

elektrostymulacja mm. twarzy po 14 dniach

- wykorzystuje się prąd zmienny o parametrach dobranych na podstawie badania elektrodiagnostycznego

galwanizacja katodowa ( po 7 dniach),

jonoforeza

magnetoterapia

- wolnozmienne pole magnetyczne
- impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

laseroterapia

Pozostawanie w równej pokojowej temperaturze,

unikanie nagłych ochłodzeń

Niedomykające się oko zasłaniamy opaską (stosowanie kropli, łagodzących wysychanie spojówek)

Stosowanie "podwieszki" aby nie dopuścić do opadania kącika ust