Choroba refluksowa żołądkowo – przełykowa.
Choroba refluksowa żołądkowo - przełykowa polega na zwracaniu zawartości żołądka do przełyku co powoduje powstawanie przykrych dolegliwości, z których najczęściej występuje zgada. Refluks z żołądka do przełyku występuje sporadycznie u każdego człowieka. Choroba refluksowa ma miejsce wtedy, gdy dolegliwości są silne lub często nawracają. Ocenia się, że około 4 do 7% osób dorosłych cierpi regularnie na objawy refluksu. Choroba refluksowa dotyczy osób w każdym wieku i obu płci, jednak częstość jej występowania zwiększa się wyraźnie w grupie osób powyżej 40 roku życia. Choroba występuje dużo rzadziej u dzieci ale może dotyczyć nawet niemowląt
Przyczyny
Zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku (okrężny mięsień położony przy ujściu przełyku do żołądka) polegające na zbyt słabym skurczu lub zbyt częstym rozkurczaniu się mogą doprowadzać do zwracania do przełyku zawartości żołądka.
Zaburzenia oczyszczania się przełyku dzięki jego ruchom perystaltycznym powodują, że dostające się do niego kwas i enzymy działają silniej i dłużej.
Zaburzenia opróżniania żołądka powodują, że staje się on przeciążony pokarmem, co sprzyja wystąpieniu zgagi lub odbijania.
Przedostawanie się części żołądka ponad przeponę, do klatki piersiowej przez otwór w przeponie powoduje, że dolny zwieracz przełyku pracuje mniej efektywnie a ponadto przełyk gorzej się opróżnia.
Niedobór wydzielania śliny nie działa silnie zobojętniająco na kwaśną treść żołądkową.
Niektóre leki, zwłaszcza stosowane u chorych z nadciśnieniem tętniczym i chorobą niedokrwienną serca, mogą zaburzać pracę dolnego zwieracza przełyku lub zwalniać oczyszczanie przełyku.
Objawy
Zgaga - Jest to najbardziej charakterystyczny objaw choroby refluksowej występującym u ponad 90% chorych. Uczucie dyskomfortu lub bólu, najczęściej piekącego lub palącego, zlokalizowanego za mostkiem najczęściej występuje po jedzeniu lub w nocy, trwa kilkanaście lub kilkadziesiąt minut i zwykle samoistnie ustępuje. Zwracanie jest uczuciem goryczy lub kwasu w jamie ustnej spowodowanym zarzucaniem treści żołądkowej.
Uczucie trudności w połykaniu charakterystyczne u około 10% chorych z ciężką i długotrwałą postacią choroby może być spowodowane nieprawidłową perystaltyką przełyku, stanem zapalnym lub zwężeniem przełyku.
Uczucie bólu za mostkiem przy przełykaniu (odynofagia) jest objawem, kiedy w przebiegu choroby refluksowej doszło do rozwoju stanu zapalnego przełyku.
Ból w klatce piersiowej o charakterze ostrym lub tępym z promieniowaniem do pleców, barków lub szyi jest prawdopodobnie powodowany przez podrażnienie zakończeń nerwowych przełyku w czasie jego rozciągania lub drażnienia przez kwas żołądkowy.
Krwawienie z przełyku występuje pod postacią krwistych lub fusowatych (wygląd fusów kawy) wymiotów jest rzadkim objawem choroby i może oznaczać duże nasilenie zapalenia przełyku lub obecność innej choroby, w tym choroby nowotworowej.
Zarzucana do przełyku treść żołądkowa może dostawać się do krtani i oskrzeli w wyniku czego może rozwijać się astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli, przewlekły kaszel i nawracające zapalenia płuc.
Wytwarzanie dużej ilości wodnistej śliny, zapalenie dziąseł oraz uszkodzenie zębów są wynikiem obecności kwasu w przełyku. Zapalenie dziąseł i uszkodzenie szkliwa zębów są spowodowane zetknięciem z kwaśną treścią zarzucaną do ust.
Uszkodzenie krtani i gardła przez kwaśną treść żołądkową może objawiać się chrypką, zapaleniem krtani, suchym zapaleniem gardła lub uczuciem zatykania w gardle.
Rozpoznanie
Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia) jest podstawowym badaniem w diagnostyce choroby refluksowej, pozwalającym na szczegółową ocenę powierzchni błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. Za pomocą tego badania można ocenić stopień refluksu, nasilenie stanu zapalnego w przełyku, obecność nadżerek błony śluzowej oraz obecność powikłań w postaci owrzodzeń i zwężeń. U wielu chorych z chorobą refluksową prawidłowy wynik endoskopii, nie wyklucza rozpoznania choroby a jedynie może świadczyć o jej łagodnej postaci.
pH-metria czyli pomiar zarzucania kwaśnej treści do przełyku jest najpewniejszym badaniem potwierdzającym zarzucania treści żołądkowej do przełyku wykrywającym kwaśny odczyn w przełyku, świadczącego o dostawaniu się do niego kwaśnej treści żołądkowej. Niskie wartości pH (poniżej 4) w całodobowym monitorowaniu pH świadczą o refluksie kwasu solnego.
Badanie manometryczne wykrywa zmniejszenie napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz jest niezbędne w diagnostyce różnych zaburzeń motoryki przełyku. Badanie ma znaczenie zwłaszcza przy kwalifikowaniu pacjentów do leczenia chirurgicznego.
Badanie rentgenowskie górnego odcinka przewodu pokarmowego pozwala ocenić nieprawidłowości anatomiczne dotyczące przełyku, żołądka czy dwunastnicy. Badanie to jest również przydatne dla oceny obecności i rozmiarów przepukliny rozworu przełykowego przepony oraz stwierdzenia zwężenia przełyku.
Leczenie niefarmakologiczne
Modyfikacja stylu życia pozwala w prosty sposób zmniejszyć odczuwane dolegliwości:
Żywienie - Należy jeść posiłki częściej o małej ilości, unikając tłustych posiłków, gazowanych napojów, dużej ilości przypraw i słodyczy oraz soków z owoców cytrusowych, czekolady i kawa. Ostatni posiłek powinien być spożyty nie później niż 3 godziny przed snem.
Alkohol - Nawet niewielkie ilości mogą spowodować wielogodzinną zgagę lub wystąpienie innych objawów refluksowych, dlatego nie zaleca się spożywania alkoholu
Papierosy - Palenie papierosów jest szkodliwe dla żołądka i przełyku dlatego nie zaleca się spożywania alkoholu
Nadwaga lub otyłość - Otyłość znaczne zwiększa ciśnienie wewnątrz brzucha co ułatwia zarzucanie kwaśnej treści do przełyku. Schudnięcie nawet tylko o kilka kilogramów może przynieść wyraźną ulgę.
Pozycja ciała - Pozycja pochylona sprzyja cofaniu się pokarmu do przełyku. Warto więc unikać prac związanych z częstym lub długotrwałym schylaniem się.
Sen - Spanie z uniesionymi o kilkanaście centymetrów głową i tułowiem u wielu chorych zmniejsza dolegliwości refluksowe. Zaleca się uniesienie wezgłowia łóżka.
Leki
Leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego tzw. inhibitory pompy protonowej to podstawowe leki stosowane w chorobie refluksowej przełyku, które pomagają w hamowaniu wydzielania kwasu solnego w żołądku. Powodują zmniejszenie zakwaszenie zawartości żołądka i w konsekwencji, mniejszą ilość zarzucanego kwasu do przełyku.
Leki alkalizujące - Są to leki łagodzące skutecznie i szybko objawy refluksu. Ich działanie polega na zobojętnieniu kwaśnej treści obecnej w przełyku na skutek zarzucania oraz pokrywaniu błony śluzowej warstwą ochronną.
Leki prokinetyczne - Leki prokinetyczne zwiększają napięcie dolnego zwieracza przełyku, pobudzają perystaltykę przełyku oraz przyspieszają opróżnianie żołądka, korygując w ten sposób wszystkie najważniejsze czynniki odpowiedzialne za wystąpienie refluksu.
W chorobie refluksowej leczenie skojarzone kilkoma lekami może przynieść lepsze efekty, niż leczenie jednym lekiem w dużej dawce.
Leczenie przewlekłe
Choroba refluksowa najczęściej ma charakter przewlekły lub nawracający i często po wyleczeniu obserwuje się nawroty choroby. Dlatego też wielu chorych wymaga stosowania leków w sposób ciągły przez wiele miesięcy a nawet lat lub leczenia okresowego polegającego na stosowania leków z kilkutygodniowymi lub kilkumiesięcznymi okresami przerwy. Leczenie takie jest najczęściej skuteczne i dobrze tolerowane.
Leczenie chirurgiczne
Leczenie to zalecane jest tylko u nielicznych chorych z ciężką postacią choroby u których utrzymują się dolegliwości i zmiany zapalne błony śluzowej przełyku mimo intensywnego leczenia farmakologicznego. Najczęściej stosowana operacja polega na owinięciu górnej części żołądka wokół przełyku w celu odtworzenia bariery czynnościowej oddzielającej przełyk od żołądka. Nazywana jest operacją lub fundoplikacją Nissena.