TEMAT 15 – WOJNA TRZYDZIESTOLETNIA

GENEZA WONY

Na początku XVII w. Francja i dynastia Habsburgów zaczęły ponownie rywalizować o dominację w Europie. Francja dążyła do rozerwania pierścienia otaczających ją krajów habsburskich oraz osłabienia władzy cesarzy w Rzeszy. Cesarstwo powoli się rozpadało, ponieważ książęta dążyli do niezależności. Początkowo wydawało się, że państwach niemieckich dominować będą protestanci. Sytuacja zmieniła się pod wpływem działalności jezuitów. Prowadzona przez nich akcja kontrreformacyjna najpierw skutecznie zahamowała szerzenie się protestantyzmu, a następnie zaczęła go wypierać. Zaniepokoiło to książąt protestanckich. Dlatego w 1608 r. utworzyli UNIĘ PROTESTANCKĄ. W następnym roku powstała natomiast LIGA KATOLICKA. Konflikt religijny nasilał się i wybuch wojny był już tylko kwestią czasu. Sytuację zaogniło wzmocnienie pozycji arcyksięcia Ferdynanda, fanatyka rekatolizacji i absolutyzmu, roszczącego sobie prawa do tronu Rzeszy po bezdzietnym Macieju. Ferdynand w 1613 r. został królem Czech, a w 1618 – Węgier.

PRZEBIEG WOJNY

Wojna wybuchła w 1618 r. w Czechach, które od 1526 r. były królestwem Habsburgów. Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia walk była próba likwidacji dwóch zborów. Protestancka delegacja wyrzuciła dwóch namiestników cesarskich przez okna zamku w Pradze. Wydarzenie to, nazwane DEFENESTRACJĄ PRASKĄ, rozpoczęło antyhabsburskie powstanie w Czechach. Po zdetronizowaniu Habsburgów, na króla został wybrany Fryderyk V, stojący na czele Unii Protestanckiej. Wojska Ferdynanda II w bitwie pod Białą Górą w 1620 r. koło Pragi pokonały siły czeskie. Przez co Fryderyk V musiał uciekać, tracąc tron praski. Czeską szlachtę spotkały ciężkie represje, a cała ludność została poddana rekatolizacji. Anglia i Francja, dotychczas biernie przyglądające się wydarzeniom w Rzeszy, zdecydowały się zapobiec wzrostowi siły cesarza, Hiszpanii i Ligi Katolickiej. Skłoniły w 1625 r. króla Danii do przystąpienia do wojny przeciwko siłom carskim. W tym czasie dowództwo nad wojskami katolickimi objął znakomity wódz – Albrecht von Wallenstein, który pokonał Danię. Mimo sukcesów książęta niemieccy zmusili cesarza do zmniejszenia armii i zdymisjonowania Wallensteina. Obawiali się silnych i sprawnie dowodzonych wojsk, które mogły stać się podstawą wprowadzenia absolutyzmu. Szwecja zakończyła jedną wojnę, ale dążyła do panowania nad całym basenem Bałtyku. W 1630 r. jej armia na czele ze znakomitym dowódcą, królem Gustawem II Adolfem, wyruszyła do Rzeszy. Odniósł on szereg zwycięstw jednak zginął w zwycięskiej dla jego wojsk bitwie w 1632 r. pod Lützen. Armia pozbawiona dowódcy zaczęła ponosić porażki. Szwedów opuścili niemieccy sojusznicy, dlatego wycofali się z wojny. Klęski Szwedów zmusiły Francuzów do podjęcia zdecydowanych działań. W 1635 r. Francja wypowiedziała wojnę Hiszpanii, rozpoczynając francuski okres wojny trzydziestoletniej. Krwawa wojna toczyła się na terenach Hiszpanii, Francji, Niderlandów, Rzeszy oraz państw włoskich. Siły przeciwników wyczerpywały się i już w 1641 r. podjęto rokowania pokojowe. Jednak walki toczyły się nadal. Dopiero w 1648 r. zawarte zostały traktaty pokojowe. Ze względu na religijne nienawiści katolicy obradowali w Münster, a protestanci w Osnabrück, w Westfalii.

SKUTKI WOJNY TRZYDZIESTOLETNIEJ

Na mocy pokoju westfalskiego z 1648 r. Francja uzyskała ostatecznie prawo do biskupstw Metz, Toul i Verdun oraz do części Alzacji, jednak bez Strasburga. Wolin i Rugię przyznano Szwecji, dodatkowo opanowała ujścia Odry, Wezery i Łaby. Pokój zakończył okres dominacji habsburskiej oraz zwiększył znaczenie Francji. Rzesza stała się luźnym związkiem państw. Traktat westfalski ograniczył działanie zasady: „czyja władza, tego religia”.