1. Pojęcie edukacji ustawicznej.
Edukacja ustawiczna/permanentna (ang. lifelong education, lifelong learning, permanent education) to współczesny model edukacji, polegający na ciągłym odnawianiu i podnoszeniu wiedzy i kwalifikacji ogólnych i zawodowych, trwający w ciągu całego życia jednostki. Potrzeba edukacji ustawicznej rodzi się w warunkach współczesnej, ciągle zmieniającej się rzeczywistości społeczno-kulturowej, do której jednostka musi się adoptować i którą musi rozumieć; kształcenie ustawiczne, kształcenie ciągłe1.
Istotę kształcenia ustawicznego najpełniej wyraża obecnie pogląd mówiący, iż obejmuje ono całe życie człowieka i służy jego rozwojowi. Głównym zadaniem edukacji ustawicznej jest w tym ujęciu wychowanie nowego typu człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury - człowieka, który potrafi doskonalić sam siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa2.
Kształcenie przez całe życie jest ogólną wartością i jednocześnie indywidualną relacją czasu i przestrzeni dla utrzymania biegłości i przydatności osób w ich przeznaczeniu dla życia i pracy oraz aktywności obywatelskiej.
1 T. Pilch, Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, Warszawa 2003, s. 983.
2J. Półturzycki, Źródła i tendencje rozwojowe edukacji ustawicznej, „e-mentor” nr 5/2004.
T2. Dziedziny wychowania-pojęcie wychowania umysłowego
Wyróżniamy wychowanie: zdrowotne, moralne, umysłowe, estetyczne, wielokulturowe, fizyczne.
Wychowanie umysłowe: Kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki, jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepianie wychowankom potrzeby rozwijania własnego umysłu, związane jest z emocjonalną sferą życia, z rozbudzaniem ciekawości i pasji a także z wyobraźnią, której wizje są niekiedy inspiracją dla ukierunkowanego intelektualnego wysiłku.
Cele wychowania
umysłowego wg Okonia: Najogólniej celem wychowania umysłowego
jest rozwój sfery intelektualnej człowieka. Wyposażenie w
wiadomości przyczyniające się do wzbogacenia jego kultury
umysłowej jak i umiejętności racjonalnego postępowania, na co
dzień, rozwijanie w człowieku zdolności poznawczych i tendencji
do samokształcenia. W tym znaczeniu wychowanie umysłowe ma
prowadzić do tego, że człowiek będzie potrafił kierować własną
aktywnością praktyczną i poznawczą, koordynować tą
działalnością.
W tym sensie elementami wychowania umysłowego
są:
1. Ogólne podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i
kulturze
2. Ogólne przygotowanie do działalności
praktycznej,
3. Ogólny rozwój zdolności umysłowych i
zainteresowań,
T.1.Wychowanie zdrowotne, jako jedna z dziedzin wychowania
Wychowanie
zdrowotne to wychowanie, które ma prowadzić do kształtowania
pozytywnych postaw do własnego zdrowia i pozytywnych postaw, co do
zdrowia innych ludzi. Chodzi tu o ukształtowanie postaw pro
zdrowotnych. Jest to system działalności wychowawców i
wychowanków, której celem jest opanowanie przez wychowanków wiedzy
o organizmie ludzkim, jego stronie fizycznej, psychicznej i
społecznej.
Zdrowie to brak choroby, które rozpatrywane
jest w 3 aspektach (płaszczyznach):
1. zdrowie fizyczne lub
somatyczne i odnosi się do organizmu ludzkiego, na który
wpływają pewne czynniki przyrodnicze, jaki higieniczne,
2.
zdrowie psychiczne- Mówi się, że człowiek pod względem
psychicznym jest zdrowy, kiedy występuje integracja osobowości
zarówno w sensie strukturalnym jak i funkcjonalnym. 3. Aspekt
społeczny – człowiek jest zdrowy, kiedy potrafi nawiązać
prawidłowe relacje z innymi ludźmi i społeczeństwem, czyli gdy
potrafi harmonijnie współpracować z otoczeniem.
Wychowanie
pro zdrowotne powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie
szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo – wychowawczych.
Szczególną rolę odgrywają tu placówki zdrowia, które powinny
współpracować z innymi placówkami.
T.3 Przemoc i agresja. Istota, przyczyny, skutki
Przemoc są to wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą
wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej albo psychicznej szkody
drugiego człowieka, i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych
kontaktów międzyludzkich (I. Pospiszyl 1999).
Przemoc to fizyczna, psychiczna bądź seksualna przewaga wykorzystywana do narzucania komuś bezprawnie władzy czy panowania”
M. Szymczak 1982).
Przemoc to działanie intencjonalne. Jest zachowaniem, które przynosi szkody. Za przemoc odpowiedzialny zawsze jest sprawca. Przemoc lubi się powtarzać, jest nagradzająca i daje szybkie efekt
Do czynienia z przemocą mamy w przypadku gdy pojawiają
się dwie role:
Ofiary - osoby poszkodowanej, która
nie potrafi sama się bronić.
Sprawcy - osoby
nadużywającej własnej siły w relacji z innymi. Obie role mają
negatywny wpływ na dalsze funkcjonowanie dzieci nadużywającej
własnej siły w relacji z innymi.
Obie role mają negatywny
wpływ na dalsze funkcjonowanie dzieci.
Agresja - jest to każde zamierzone działanie, które ma na celu lub powoduje wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Agresja jest to, zatem każde zachowanie, które powoduje krzywdę drugiej osobie. Uczniowie zachowują się agresywnie wówczas, gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy, sprzęty szkolne. Agresja jest również wówczas, kiedy obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną (obie strony są sprawcami)
Rodzaje przemocy
Fizyczna:
czynne nadużycie (bicie, szarpanie, popychanie, przypalanie papierosem, podstawianie nogi, bicie z użyciem narzędzi, szarpanie za włosy, ciągnięcie za uszy, i inne),
zaniedbywanie bierne (nieudzielanie pomocy, brak reakcji na przemoc, słaba opieka zdrowotna, głodzenie i inne).
Psychiczna:
czynne nadużycie (szantażowanie, krzyk, mobbing, poniżanie, izolowanie, nadmierne krytykowanie, wymuszanie, manipulowanie i inne),
zaniedbywanie bierne (nieokazywanie uczuć, ignorowanie, zaniedbywanie emocjonalne, zaniedbywanie materialne i inne).
3. Seksualna:
czynne nadużycie (gwałt, molestowanie, czyny lubieżne, kazirodztwo, napaść, pedofilia itp.),
zaniedbywanie bierne (oglądanie filmów porno, rozmowy o seksie przy dziecku, prostytucja, zmuszanie do prostytucji itp.).
Nowe pojęcie dot przemocy
Cyberprzemoc -
(ang.cyberbullying) to wszelka przemoc z użyciem technologii
informacyjnych i komunikacyjnych - komunikatorów, czatów, stron
internetowych, blogów, SMS-ów,
MMS-ów.
Motywy przemocy:
1. Wykorzystywanie władzy.
2. Nie radzenie sobie z własnymi emocjami.
3. Rozładowanie negatywnych emocji.
4. Potrzeba utrzymania kontroli nad ofiarą.
5. Naśladowanie negatywnych schematów zachowań.
6. Brak umiejętności komunikowania się (gdzie kończą się argumenty, zaczyna się przemoc).
7. Motywacja odwetowa.
8. Strach.
9. Odnoszenie korzyści (np. materialnych).
Przyczyny przemocy i agresji są różne i można je ogólnie podzielić na kilka grup, a to:
wpływ środowiska rodzinnego,
czynniki genetyczne
wpływ szerszego środowiska, w tym szkoły, placówki wychowawczej,
wpływ grupy rówieśniczej.
Skutki przemocy
Bezpośrednią reakcję dziecka na krzywdzenie jest:
wzrost agresji,
niska samoocena,
labilność emocjonalna,
nieumiejętność wchodzenia w reakcje interpersonalne,
wrogość w stosunku do otoczenia przy jednoczesnym przywiązaniu do rodziców – sprawców przemocy.
Wynika to z treningu posłuszeństwa, uległości i reakcji na poczucie zagrożenia. Dzieci krzywdzone są niezdolne do rozluźniania, nie przejawiają poczucia humoru, są krnąbrne, przyjmujące postawę zimnego wyczekiwania lub wzmożonej czynności. Niektóre są depresyjne ze skłonnością do izolacji, podejmują czyny samobójcze.
Znęcanie się nad dzieckiem w okresie jego rozwoju powoduje zaburzenia w rozwoju mowy, motoryki, procesów poznawczych, uczenia się, depresję, kompleks niższości i nadpobudliwości.
Niedostosowanie społeczne jako skutek przemocy
Sytuację życiową dzieci niedostosowanych społecznie określają przeżycia i zachowania związane z przemocą w domu rodzinnym.
1. Dzieci niedostosowane społecznie są rzadko lubiane przez inne dzieci jak i dorosłych.
2. Otoczenie społeczne dzieci niedostosowanych uważa ich za podejrzliwych, niezrozumiałych, one same zaś nie mają zaufania do innych ludzi.
3. Dzieci te z trudnością nawiązują kontakty i przyjaźnie, co powoduje, że często czują się one wyobcowane w grupie.
4. Nie mogąc w sposób naturalny zaspokoić swoich potrzeb, dzieci te czynią to w sposób okrężny, najczęściej dla otoczenia nieprzyjemny.
Młodzież
z objawami zaburzeń w zachowaniu charakteryzuje się nieadekwatnym
do rzeczywistości obrazem samych siebie, zaniżonym samokrytycyzmem,
zaspokajaniem potrzeb w sposób egoistyczny. Stwierdza się także u
niej niedorozwój uczuć
i zachowań moralnych. Nastawiona jest
ona głównie na działania krótkoplanowe i szybkie osiąganie celu,
ma własną hierarchię wartości. Zachowaniami najbardziej typowymi
dla młodzieży niedostosowanej społecznie są: ucieczki z domu,
zaniedbania
w nauce, popadanie w konflikty z prawem,
nadużywanie alkoholu, narkomania, homoseksualizm.
Przemoc w domu rodzinnym oddziaływuje na poziom pobudzenia i agresję dzieci. Agresywni rodzice podżegują i wzmacniają agresję swoich dzieci. Istotną przyczyną buntowniczych zachowań u dzieci jest odtrącenie ich przez rodziców. Brak czułości, miłości i pozytywnych wzorców wytwarza postawy wrogości i agresji.
T.3.Rola środowiska lokalnego
Środowisko lokalne to specyficzna zbiorowość ludzka, która przez zespół cech, właściwości i wewnętrznych mechanizmów regulacyjnych tworzy szczególny typ środowiska wychowawczego. Obok rodziny jest to najważniejszy czynnik socjalizacji. Nieodłączny i nieuchronny element życia otoczenia; cały system instytucji służących organizacji i regulacyjny,
Według Pilcha to „gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólne tradycje, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa”.
W środowisku lokalnym rozwijają się grupy społeczności lokalnej będące podstawa tworzenia się więzi i współzależności międzyludzkich ułatwiające kształtowanie się osobowości dzieci, młodzieży i dorosłych. W środowisku lokalnym ujawniają się i kształtują siły społeczne” Lepalczyk
W pojęciu środowiska lokalnego istnieją dwa typy zbiorowości:
Celowe
( stowarzyszenie)
–przynależność jest dobrowolna; jest to grupa
zorganizowana, która posiada określone cele i kieruje się
ustalonymi wzorami zachowań. Od paru lat obserwuje się narastanie
liczby różnych stowarzyszeń społecznych.
Pełnią one różne
pozytywne funkcje, które wspomagają rozwój jednostki ( nie tylko
dzieci),
organizują naukę dzieci i młodzieży, ich aktywność, kształtują
lokalne środowiska wychowawcze, ulepszają czynniki środowiska,
stymulują aktywność społeczną, koordynują działalność
instytucjonalną opiekuńczo – wychowawczą
Spontaniczne (wspólnota) - przynależność jest zdeterminowana urodzeniem; organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej; cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisemnej; Rządzą w nich uznane za właściwe wzory zachowań.
Funkcje Środowiska Lokalnego:
a) tworzenie tożsamości etnicznej, religijnej i kulturowej;
b) tworzenie jedności ekonomicznej i zawodowej;
c) tworzenie odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
T.2 Agresja w środowisku szkolnym – przyczyny i sposoby walczenia z jej przejawami.