Marcin Redziński

Tłumaczenie: Business English Readings (C.H. Beck) – Unit 9 Stock Exchange

9.1 Co to jest giełda papierów wartościowych i jaka jest jej rola?

Giełda – początki

Nowojorska giełda (NYSE) i londyńska są jednymi z najstarszych. Początki NYSE to rok 1792 kiedy to grupa maklerów zebrała się pod drzewem buttonwood na nowojorskiej Wall Street by ustanowić zasady kupowania i sprzedawania udziałów. Natomiast początki LSE to 1698 kiedy John Casting rozpoczął wydawanie „The Course of the Exchange and Other Things”, listę giełdowych i towarowych wycen.

To rynek gdzie akcje firm notowanych na giełdzie są handlowane (kupowane i sprzedawane). Giełda nie kupuje ani nie sprzedaje akcji. Kiedy firmy zaczynają się rozwijać, potrzebują znaleźć inwestorów chcących inwestować w nie. Potrzebują coraz większych funduszy do nabywania nowych urządzeń, terenów, technologii itp. i to rozszerza ich biznes. W tym czasie wiele inwestorów chce znaleźć firmy gdzie mogą inwestować swoje fundusze, więc mogą oni otrzymać bierny dochód z rozwijania się tych firm (dywidendy). Jeśli jakiś inwestor potrzebuje z powrotem swoich pieniędzy, nie idzie do spółki gdzie zainwestował, ale może sprzedać swoje akcje innym inwestorom przez giełdę. Giełda jest finansowym rynkiem dla wtórnych papierów wartościowych; one nie bezpośrednio powiększają nowy kapitał dla biznesów.

Firmy, które chcą powiększyć fundusze przynoszą swoje akcje i udziały na rynek (emitują akcje i udziały) dla pierwszego razu – nazywa się to rynkiem pierwotnym¹. Później sprzedają oni publicznie na wtórnym rynku – rynku gdzie działają papiery wartościowe.

Akcje mogą być kupowane i sprzedawane przez pośredników zwanych maklerami giełdowymi. Są oni opłacani prowizjami przez kupujących i sprzedających wykonując ich zlecenia. Wszystkie transakcje są zwierane publicznie i domy maklerskie są informowane o tym. Obecnie to jest robione w większości elektronicznie.

Giełda pomaga również państwu powiększać kapitał do finansowania np. jakichś dziedzin przemysłu, usług, badań. Do robienia tego państwo emituje obligacje.

Inną ważną rolą giełdy jest dostarczenie rynkowi akcji z innych państw.

Najbardziej znane giełdy na świecie to:

- NYSE – giełda nowojorska,

- AMEX – giełda amerykańska,

- NASDAQ – krajowe stowarzyszenie dystrybutorów akcji,

- LSA – giełda londyńska,

- TSE – giełda tokijska.

9.2 Udziały, akcje, obligacje

Papiery wartościowe są najbardziej ogólnym terminem dla udziałów (US: akcji) i obligacji. Firma emitująca akcje ustala ich wartość, co nazywane jest wartością nominalną.

Akcje są rejestrowane/notowane na giełdzie oraz sprzedawane i kupowane po ich aktualnym kursie. Kiedy akcja jest obracane na giełdzie, cena nominalna może podnieść się lub obniżyć, co zleży od: podaży i popytu na akcje, kondycji firmy, sytuacji politycznej lub zmian (np. zmian rządu, trendów rynkowych, spodziewanych fuzji i przejęć). Przewidywanie wartości jest bardzo spekulacyjne.

Obligacje emitowane przez państwo dają gwarancję i przynoszą stałe zyski z udziałów, podczas gdy stopa zwrotu z akcji jest zmienna i zależy od ceny rosnącej lub zniżkującej. Czasami, długoterminowe obligacje mogą być zamieniane na udziały.

9.3 Jak zawierane są transakcje?

9.4 Polski rynek kapitałowy

Informacje ogólne

Polski rynek kapitałowy został utworzony w 1991. W tworzeniu polskiego rynku kapitałowego opierano się na doświadczeniach z innych państw, szczególnie ze Stanów Zjednoczonych i Francji. Jednakże jest on scentralizowany przez: silnego nadzorcę, bardzo dyskusyjne wymagania i elektroniczny nie papierowy handel. Warszawska giełda swoją legalną działalność co do publicznego handlu papierami wartościowymi opiera na: prawie amerykańskim i na europejskich dyrektywach, które zapewniają że znajdziesz ich podobieństwa w regulacjach innych krajów.

9.5 Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (WSE)

Historia warszawskiej giełdy papierów wartościowych zaczyna się w 1817 kiedy to pierwsza giełda została otwarta w Warszawie. Przed 1939 było siedem giełd działających w Polsce. Rezultatem politycznych i ekonomicznych przemian po drugiej wojnie światowej, komunizmu i centralnego planowania, giełda nie była ponownie otwierana przed 1989. Po 52-letniej przerwie, nowy nie komunistyczny rząd zaczął tworzyć wolny rynek. Priorytetem rządu były: prywatyzacja i tworzenie rynku kapitałowego.

12 kwietnia 1991 warszawska giełda została założona jako nie przynoszące zysku przedsiębiorstwo akcyjne przez Skarb Państwa; cztery dni później pierwsza sesja giełdowa odbyła się. Od początku opierała się na elektronicznym nie papierowym handlu. Obecnie WARSET, w pełni automatyczny system (WARSET – system handlu warszawskiej giełdy), jest używany do: rejestrowania transferów, transakcji i kontrolowania informacji o sytuacji na giełdzie.

9.5.1 Prawna struktura

Aktem prawnym regulującym działalność Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych (WGPW) jest Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21 sierpnia 1997 (z poprawkami). Działalność WGPW na rynku kapitałowym jest nadzorowane przez polską Komisję Papierów Wartościowych i Giełd.

9.5.2 WGPW – rola, organizacja i działalność

Rolą WGPW jest skupianie handlu papierami wartościowymi, natomiast Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) zajmuje się rozliczaniem i realizacją oraz trzymaniem papierów wartościowych w formie zapisu komputerowego. KDPW używa Narodowego Banku Polskiego jako swój rozliczeniowy bank. Centralna Tabela Ofert (CeTO) jest unikatową instytucją upoważnioną w Polsce do organizowania i zarządzania regulacjami rynku wyłączonego z handlu, który dotyczy głównie akcji wydawanych przez małe przedsiębiorstwa i obligacji. Został on założony w 1996 jako inicjatywa ponad 20 największych polskich banków i domów handlowych. W 2000 CeTO stał się częścią grupy kapitałowej WGPW. Przedsiębiorstwo jest również uprawnione do tworzenia platform do elektronicznego handlu papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi.

Akcje WGPW mogą być nabywane przez banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, depozytariuszy funduszy, towarzystwa ubezpieczeniowe i emitentów papierów wartościowych zatwierdzonych do publicznego handlu oraz listy WGPW. Tylko członkowie (akcjonariusze) WGPW mogą prowadzić działalnością maklerską.

W Polsce są trzy różne rynki, na których papiery wartościowe są sprzedawane”

- Główny parkiet (rynek główny),

- Rynek równoległy,

- Wolny parkiet.

Dopuszczenie przedsiębiorstwa do rynku głównego zależy od jego wartości księgowej. W przypadku gdy przedsiębiorstwo jest dopuszczone do rynku głównego musi to być 6,5 zł do 2,2 zł dla przedsiębiorstwa handlującymi papierami wartościowymi na rynku równoległym (w 2004). Przedsiębiorstwa emitujące akcje muszą również publikować sprawozdania finansowe trzy lub dwa lata wcześniej.

Wolny parkiet jest częścią rynku giełdy gdzie są akcje, które zostały dopuszczone do publicznego obrotu, ale nie uzyskują wymagań do wymienienia na rynku głównym lub równoległym na WGPW, ale mogą być handlowane.

9.5.3 Indeks

WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) jest wskaźnikiem bieżących tendencji na giełdzie. Jest to wartość indeksu zawierająca 20 największych i najbardziej obracanych spółek na rynku głównym wyliczanym na koniec każdej sesji od 16 kwietnia 1994.

1. Pod koniec 1998 roku 3’104 firmy były notowane na nowojorskiej giełdzie.

At the end of 1998 3’104 firms were listed on the New York Stock Exchange.

2. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych jest spółką akcyjną założoną przez Skarb Państwa.

The Warsaw Stock Exchange is a joint-stock company established by the State Treasury.

3. Firma, która wypuszcza akcje musi opublikować sprawozdanie finansowe za dwa ostatnie lata.

A company which issues shares must publish annual financial statements for the last two years.

4. Dopuszczenie spółki na rynek podstawowy zależy od jej wartości księgowej.

Admitting a company to the main floor depends on its book value.

5. Tylko udziałowcy Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych mogą prowadzić firmy maklerskie.

Only shareholders of the Warsaw Stock Exchange may operate a brokerage company.

6. Akcje większości firm warte ponad jeden bilion złotych zmieniły właścicieli, co jest oznaka tego, że zagraniczni inwestorzy powracają na polską giełdę.

Shares of majority companies changed owners, which is the sign that the foreign investors are back on the Polish Stock Exchange.

1^ rynek pierwotny – rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta dopuszczonych do obrotu przez KNF.

4