Średnia
dorosłość:
WSTĘP:
-między
35/40 do 60/65 roku życia.
-wiek średni to okres drugiej
połowy życia,
-Skłania do refleksji i sprzyja ocenie
dotychczasowego życia
-tej fazie życia towarzyszy : Kryzys
wieki średniego, syndrom pustego gniazda, depresja okresu
przekwitania, regres funkcji pamięciowych i intelektualnych.
Rozwój fizyczny:
-Wzrok
pogarsza się(obniża się ostrosć, pogarszają się zdolności
akomodacyjne, pojawia się dalekowzroczność)
-Negatywne
przemiany zdrowotne przyspieszają w od ok. 40 r.ż
-Istotnym
elementem jest wzrost ciśnienia śródgałkowego co prowadzi np. do
jaskry
-Słuch-obniża
się wydolność aparatu słuchowego
-postępuje degeneracja
komórek włosowatych narządu Corti’ego
-duży wpływ na
pogarszanie się słuchu ma zindustrializowane społeczeństwo
-Zapach
i smak-wrażliwość
smakowa obniża się ok. 50 r.ż
-zmniejsza się liczba kubków
smakowych
W wieku średnim wszelkie defekty można jednak
stopniowo korygować(okulary, aparaty słuchowe, doprawianie potraw
wg własnych upodobań)
Funkcje
psychomotoryczne-
-w
3 dekadzie życia siła mięśni i koordynacja ruchowa zmniejsza się
o 10%
-właściwe utrzymanie kondycji fizycznej pozwala na
zachamowanie utraty psychomotorycznego funkcjonowania
-Często
jest tak, że pracownicy wieku średniego wykazują wyższy poziom
kompetencji i sprawności złożonych sprawności psychomotorycznych
niż młodsi
-ludzie w wieku średnim odwołują się do
efektywniejszych strategii działania oraz większego
doświadczenia
Ogólny
stan zdrowia-
-Stan
zdrowia osób w wieku średnim jest na ogół dobry lecz istnieje
duże zróżnicowanie indywidualne na które mają wpływ czynniki:
kultura, środowisko, demografia.
-Z biegiem lat zwiększa się
śmiertelność mężczyzn w grupie wiekowej 45-54 lata
-istnieją
dolegliwości obniżające spadek zdolności adaptacyjnych(spadek
ilości pompowanej przez serce krwi, obniżona sprawność nerek,
zmniejszenie wydolności hormonalnej i enzymów trawiennych, słabsza
przepona, w przypadku mężczyzn przerost gruczołu prostaty, spadek
aktywności seksualnej,
-typowymi chorobami w tym wieku są:
choroby układu krążenia i oddechowego, choroby psychiczne,
trawienne, artretyzm, reumatyzm, zaburzenia słuchu i wzroku oraz
nadciśnienie.
- na wszelkie czynniki zdrowotne ma wpływ: płeć
środowisko, kultura, tryb życia, status
zawodowy
Przekwitanie:
-ok.
50 roku życia kobieta wchodzi w okres przekwitania(zatrzymanie
funkcji prokreacyjnych)
-Okres ten trwa ok. 2 do 5 lat, podczas
kt. zachodzą gwałtowne zmiany
fizjologiczno-biologiczne(KLIMAKTERIUM)
-objawy( fale gorąca
przebiegające ciało, dysfunkcje układu moczowego, zmniejszenie
wydzielania śluzu w pochwie. Na skutek zmniejszonej produkcji
żeńskiego hormonu-estrogenu wzrasta prawdopodobieństwo
osteoporozy, chorób układu kostnego)
-Mężczyźni natomiast
wykazują zmniejszoną aktywność seksualną, impotencja.
-Częściej
skarżą się na depresję, zmęczenie i dolegliwości fizyczne)
Rozwój poznawczy:
-Wiek
średni jest nie tylko okresem stabilizacji możliwości poznawczych
ale ich rozwojem.
Inteligencja
-Wraz
z wiekiem i zasobem doświadczeń zyciowa inteligencja również się
zmienia
-w wieku średnim wzrastają zdolności intelektualne,
które mają znaczenie w rozwiązywaniu praktycznych
problemów
-Obniża się znaczenie zdolności które są wyrazem
inteligencji płynnej
Myślenie
postformalne:
pojęcie
charakterystyczne dla neo- i postpiagetowskich koncepcji rozwoju
poznawczego, powstałych w nurcie life-span psychology.
Zostało
ono wprowadzone w wyniku krytyki wobec poglądów Jeana Piageta –
przede wszystkim tych, które dotyczyły adaptacyjnego charakteru
operacji formalnych oraz rozwoju moralnego obejmującego przedział
czasowy od narodzin do okresu dorastania włącznie. Później zmiany
miały mieć już charakter tylko ilościowy. Z jednej strony, wyniki
badań wskazywały bowiem, że ludzie dorośli (a więc ta grupa
wiekowa, która w koncepcji piagetowskiej miała już osiągnąć
formalne stadium rozwoju poznawczego) od pewnego wieku osiągają
coraz gorsze wyniki w testach myślenia formalnego; ich sądy
logiczne wydawały się być uzależnione od treści argumentów. Z
drugiej, dokonano teoretycznej krytyki stanowiska Piageta, mówiącego
o tym, że myślenie formalne jest najbardziej przystosowawcze, czyli
najlepiej spośród wszystkich służy adaptacji do świata.
Wiedza
„ekspertywna”:
-związana
z praktyką życia dotychczasowego
- w danej dziedzinie dzięki
doświadczeniu
Mądrość:
-Różnorodność
doświadczeń, praktyki i treningu stanowiącego podstawę
perfekcji
-doświadczenia tworzą system wiedzy faktualnej i
procedualnej
-Wraz z wiekiem podlega przekrztaceniu i
rozbudowie
Rozwój emocjonalny i społeczny:
Kryzys
wieku średniego:
-Moment
w którym ludzie uświadamiają sobie realność własnej śmierci, i
w którym następują zmiany w subiektywnej perspektywie czasu(czas
przyszłości krótszy z przeszłością)
-Zakłada
obawę o przyszłość, nieumiejętność cieszenia się czasem
wolnym, negatywną ocenę życia małżeńskiego, stres związany z
opieką nad starzejącymi się rodzicami
-Stany depresyjne,
zaburzenia somatyczne, obniżona samoocena
-4 typy wieku
średniego:
a)bezrefleksyjne działanie oraz ewolucyjny
charakter wprowadzanych w życiu zmian
b)bezrefleksyjne
działanie i towarzysząca mu zasadnicza, dramatyczna zmiana
sytuacji życiowej
c)refleksja(wyczerpująca i dogłębna)
prowadząca do wprowadzenia jednoznacznej i zasadniczej zmiany w
sytuacji życiowej)
d)refleksja(wyczerpująca i dogłębna)
której efektem jest stopniowe i ewolucyjne wprowadzenie zmian w
sytuacji życiowej
Rozwój
uczestnictwa w pracy zawodowej:
-w
tym czasie zazwyczaj pozycja zawodowa jest optymalna, wyraża ją
osiągnięty status materialny, sytuacja finansowa, zakres
sprawowanej władzy, autorytet i satysfakcja z wykonywanej
pracy
-Posiada doświadczenie zawodowe którym dzieli się z
innymi
-Istnieje też kryzys kariery zawodowej(syndrom wypalenia
zawodowego lub zmiana pracy czy zawodu)
-Stres
w pracy:
-niska
płaca, Male urozmaicenie wykonywanych działań pracy
-wypalenie
zawodowe(wyczerpanie emocjonalne, poczucie utratu możliwości
wykonywania zawodu,
-Istnieją 3 fazy wypalenia zawodowego(faza
wyczerpania emocjonalnego, faza depersonalizacji, faza braku poczucia
własnych osiągnięć)
-również utrata pracy jest czynnikiem
stresującym w okresie wieku średniego
Aktywność społeczna w rodzinie:
Faza
życia rodzinnego:
-zmianie
ulega rola rodzica wobec dorastających dzieci
-Autorytet
rodzicielski przestaje być jedynym źródłem odniesienia
-Rodzice
w wieku średnim obserwując wchodzenie w dorosłość swoich dzieci
paradoksalnie przeżywają na nowo dylematy i rozterki z okresu
wlasnego dojrzewania
-Syndrom opuszczonego gniazda- rodzice
pozostają w poczuciu osamotnienia, smutku, nie potrafią pogodzić
się z faktem odejścia dziecka z domu
-syndrom opuszczonego
gniazda częściej występuje u kobiet które były bardziej
zaangażowane w wychowanie dziecka lecz również zdarza się u ojców
mających poczucie niedostatecznie wykorzystanego czasu ze swoim
dzieckiem.
Opieka
nad starzejącymi się rodzicami:
-w
tym wieku zmianie ulegają również stosunki z własnymi
rodzicami
-Zwieksza się tolerancja wobec nich, z większym
dystansem patrzą na ich wady i słabości
-badania wykazują,
ze opieka nad starzejącymi się rodzicami częściej dokonywana jest
z troską i miłością niż poczuciem obowiązku
-Zdecydowanie
czesciej roli opieki nad starzejącymi rodzicami podejmują się
córki niż synowie
Rozwój osobowości:
Modele
stabilności:
-Osobowość
dorosłego człowieka w wieku średnim nie podlega istotnym zmianom
rozwojowym
Stabilność
miar przeciętnych:
- Niewielkie
różnice sugerują, że wraz z wiekiem ludzie stają się bardziej
zrównoważeni emocjonalnie(mniej neurotyczni), bardziej ugodowi i
sumienni oraz mniej otwarci na nowe doświadczenia i innych(mniej
ekstrawertywni)
Stabilność
różnic międzyosobniczych:
-
-
-
-
Stabilność
strukturalna:
-dwa
podstawowe czynniki-AKTYWNOŚĆ(activity) i DRAŻLIWOŚĆ(
irritability)
-stabilny charakter osobowości w wieku średnim i
całym dorosłym życiu człowieka
-Stabilizacja jest wpisana w
sposób myślenia o osobowości tak na poziomie konceptualizacji i
operacjonalizacji, co uznaje się za cechę osobowości.
Modele
wzrostu:
-
-
-
-
-
PODSUMOWANIE:
1.Wiek
średni jest okresem doskonale ilustrującym zasadę
wielowymiarowości, wielokierunkowości i plastyczności rozwoju. We
wszystkich zasadniczych obszarach rozwoju można zaobserwować
przejawy wzrostu, spadku oraz stabilizacji.
2.W obszarze
zmian fizycznych odnotować można niewątpliwy ubytek funkcji
sensorycznych i motorycznych. Konsekwencje jednak nie muszą być tak
duże, często są redukowane, kompensowane lub odwracalne.
3.Wiek
średni to wzrost prawdopodobieństwa występowania chorób do kt.
zaliczają się także nowotwory.
4.U podstaw wielu
problemów i zjawisk związanych z procesem starzenia się, leżą w
dużej mierze czynniki psychologiczne i społeczne, które sprawiają,
że starość i starzenie się mają tak negatywny wpływ na
konsekwencje w świecie społecznym
5.W dziedzinie zmian w
sferze poznawczej stwierdzić można obniżenie wielu funkcji i
sprawności. Jednak proces ten zazwyczaj nie ma charakteru
nieukierunkowanego i nieodwracalnego i nie musi mieć istotnych
konsekwencji praktycznych.
6.Podstawową
cechą rozwoju poznawczego w wieku średnim jest współwystępowanie
tendencji progresywnych i regresywnych oraz postępującą
socjalizacją i indywidualizzzacja inteligencji.
W tym okresie
istotny ciężar funkcji adaptacyjnych przejmują pragmatyczne
struktury inteligencji.
7.W dziedzinie zmian emocjonalno-
społecznych wiek średni zazwyczaj kojarzony jest z kryzysem wieku
średniego
8.Wiek średni może być okresem największych
osiągnięć zawodowych, jak również okresem kryzysu w okresie
kariery zawodowej.
9.W wieku średnim wiele osób
podejmuje decyzję o zmianie miejsca pracy.