Kultura ceramiki sznurowej

Kultura ceramiki sznurowej



Kultura ceramiki sznurowej – archeologiczna kultura epoki eneolitu z kręgu kultur naddunajskich datowana na III tysiąclecie p. n. e.



Obszar występowania kultury ceramiki sznurowej (ang. Corded Ware), kultura badeńska kolor fioletowy (ang.Baden), III tys. p.n.e



Kryteria wydzielenia

Kulturę ceramiki sznurowej wyodrębniono na podstawie charakterystycznego sposobu zdobienia ceramiki za pomocą odciśniętego sznura, od którego przyjęła nazwę. Dawniej nosiła ona nazwę kultury toporów bojowych ze względu na dużą ilość toporów znajdowanych w grobach.

Chronologia, geneza i zanik

Kultura ceramiki sznurowej rozwijała się w różnych obszarach od około 3200 r. p.n.e. / 2900 r. p.n.e. do około 2300 r. p.n.e. / 1800 r. p.n.e., najstarsze stanowiska datowane metodą 14C znane są z obszaru b.NRD i Niżu Polskiego.

Wczesna faza kręgu kulturowego charakteryzuje się grobami szkieletowymi, często pod kurhanami wyposażonymi w amfory i puchary oraz topory kamienne gładzone (tzw. horyzont paneuropejski ceramiki sznurowej). Groby te odpowiadają prawdopodobnie migracjom niewielkich grup ludności, wywodzących się prawdopodobnie ze wschodnich Niemiec. Opanowały one tereny zajmowane wcześniej przez kultury pucharów lejkowatych i amfor kulistych. Hipoteza ta zastąpiła powszechne dawniej przekonanie o migracji ludności z terenów stepów wschodnioeuropejskich. W wyniku procesu akulturacji ludności nastąpił rozpad wczesnej kultury ceramiki sznurowej na szereg kultur zróżnicowanych pod względem kultury materialnej, obrządku pogrzebowego i gospodarki.

Obszar występowania i kontekst kulturowy

Zjawiska charakterystyczne dla kultury ceramiki sznurowej możemy znaleźć na terenie rozciągającym się od południa Skandynawii aż po Alpy i wschodnie Karpaty pomiędzy Renem a środkową Wołgą. W Polsce największe skupiska obserwujemy na Śląsku, Pomorzu Zachodnim oraz w południowej i południwo-wschodniej Małopolsce. Kultura ta rozwijała się na terenach zajmowanych wcześniej przez kulturę pucharów lejkowatych i kulturę amfor kulistych. W wyniku dużego zróżnicowania grup lokalnych wykształciły się z niej osobne kultury m.in. kultura rzucewska i kultura złocka.

Charakterystyczne wytwory kulturowe

Najbardziej charakterystycznym wyróżnikiem tej kultury jest ceramika. Najczęściej występujące formy to puchary o esowatym profilu, amfory o baniastym brzuścu, dzbanki miski i kubki a w późniejszych fazach również puchary moździerzowate i doniczkowate. Naczynia zdobiono, w ich górnych partiach, poziomymi odciskami sznura lub rytymi liniami. Amfory zdobiono pionowymi liniami od szyjki do wydęcia brzuśca.

Wyroby kamienne kultury ceramiki sznurowej reprezentowane są głównie przez topory bojowe ze zwisającymi ostrzami i obuchami w kształcie odwróconego czółna. Wyroby krzemienne to przede wszystkim siekierki, sztylety liściowate, groty strzał i oszczepów.

Osadnictwo

Charakterystyczną cechą tej kultury jest prawie całkowity brak osad, poza południową częścią. Głównie odnajdowane są ślady krótkotrwałych obozowisk, szałasy i ziemianki.



Obrządek pogrzebowy

Wyróżnić możemy dwa typy pochówków: w grobach płaskich i kurhanach. Dominują pochówki pojedyncze. Zmarłych chowano w pozycji skurczonej na boku. Mężczyzn chowano na prawym a kobiety na lewym boku. Ciała najczęściej układano na linii wschód-zachód. Groby te charakteryzuje też obecność palisad i konstrukcji kamiennych. Obok jam grobowych, pod nasypami, występują szczątki ofiar składanych ze zwierząt (świń, psów). Groby często wyposażano w naczynia, najczęściej puchary o esowatym profilu oraz amfory z niską szeroką szyją i dwoma uchami. Ponadto w grobach mężczyzn znajdujemy broń – najczęściej topory kamienne. Rzadko spotykamy pochówki wielokrotne czy ciałopalne.



Gospodarka

Znaleziska na terenie Europy wskazują na intensywne zajmowanie się rolnictwem przez ludność kultury ceramiki sznurowej a co za tym idzie, na osiadły tryb życia. Na niektórych terenach możemy zaobserwować zagęszczenie osad na terenach ziem lessowych co sprzyjało uprawie zboża. Na terenie Niemiec, Holandii i Danii znaleziono ślady użytkowania radła. Obala to teorię, popularną do niedawna, która mówi o tym że ludność kultury ceramiki sznurowej głównie zajmowała się pasterstwem i prowadziła koczowniczy tryb życia.











Do tego cyklu kulturowego zalicza się również:

Bibliografia

Godłowski K., Kozłowski J. K.: Historia starożytna ziem polskich. PWN, Warszawa 1976.






Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron