Rodzaje struktur organizacyjnych

Struktura organizacyjna to układ stanowiska i komórek organizacyjnych wewnątrz organizacji. Schemat struktury organizacyjnej różni się w zależności od typy struktury. Ogólnie jednak zależy on od stopnia sformalizowania organizacji, centralizacji/decentralizacji, departamentalizacji, rozpiętości kierowania, podziału pracy i przebiegu linii podporządkowania.

• Struktura liniowa (prosta) - opiera się na zasadzie jednoosobowego podporządkowania , występuje wyraźna linia podporządkowania, a władcza jest zazwyczaj scentralizowana. Często spotykane w tej strukturze jest wyraźne rozgraniczenie zadań i odpowiedzialności. Droga przepływu informacji zazwyczaj jest dość krótka. Minusami tej struktury jest niefunkcjonalność w przypadku rozrostu organizacji. Poza tym następuje skupienie wielu różnorodnych zadań i funkcji w rękach kierownictwa, przez co muszą oni posiadać wszechstronne umiejętności i wiedzę. Ograniczona jest możliwość wychodzenia z inicjatywą przez pracowników.

• Struktura funkcjonalna - charakteryzuje się występowaniem działów funkcjonalnych kierowanych przez specjalistów. Każdy pracownik podlega ponad jednemu kierownikowi, przez co zostaje złamana zasada jedności rozkazodawstwa. Występują przełożeni hierarchiczni (służbowi) oraz przełożeni funkcjonalni (wydający dyspozycje związane z wykonaniem konkretnych zadań). Oczywiście występują trudności w rozgraniczeniu zakresów kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych kierowników, ryzyko sprzeczności poleceń a także dość rozbudowany aparat zarządzający.

• Struktura sztabowo - liniowa - stanowi połączenie dwóch poprzednich struktur, czyli liniowej i funkcjonalnej. W ogólnym zarysie struktura ta przypomina schemat liniowy, jednak wyższe kierownictwo a do pomocy tzw. aparat pomocniczy, na który składają się komórki funkcjonalne. Do ich zadań należy przygotowanie i opracowanie materiałów, które będą pomocne dla kierowników w podjęciu ważnych decyzji.

• Struktura problemowa (macierzowa) - komórki organizacyjne, będące najczęściej doraźnymi zespołami roboczymi, ułożone są w macierzy, która określona jest na zasadzie dwuwymiarowego grupowania. Zespoły te służą realizacji konkretnego projektu, np. wprowadzeniu nowego produktu na rynek. W ich skład wchodzą zazwyczaj specjaliści, zatrudnieni w różnych komórkach organizacyjnych. W czasie wykonywania projektu wykonują oni jeszcze inne zadania. Zespoły te po zakończeniu realizacji projektu są rozwiązywane.

• Struktura pionów scalonych - jej budowa polega na tym, że każdy z zastępców dyrektora ma pod sobą wyspecjalizowany pion organizacyjny, realizujący określone cele.

• Struktura dywizjonalna - mniejsze jednostki zostają wyodrębnione w celu realizacji stałych, określonych zadań.

• Struktura kolegialna - jej podstawową cechą odróżniającą ją od innych struktur organizacyjnych jest sposób podejmowania decyzji. A mianowicie ważne decyzje są podejmowane przez zespół (kolegium), a nie przez jedną osobę.

Ze względu na rozpiętość kierowania dzielimy na płaskie i wysmukłe:

• Struktura smukła - charakteryzuje się dużą liczną szczebli w strukturze organizacyjnej, linia podporządkowania jest długa, a odległość kierownika od bezpośredniego wykonawcy jest duża.

• Struktura płaska - następuje rozszerzenie i spłaszczenie struktury, to znaczy, że jest mniej szczebli w organizacji, ale zazwyczaj jednemu kierownikowi podlega więcej pracowników.