ANALIZA POJĘCIA BEZPIECZENSTWO USTROJOWE

zANALIZA POJĘCIA BEZPIECZENSTWO USTROJOWE



Termin bezpieczeństwo jest pojęciem niezwykle szerokim. Na przestrzeni wielu lat zmieniało swoje znaczenie, co było spowodowane głównie ewolucją postrzegania zagrożeń, jak i zmianami zachodzącymi w środowisku międzynarodowym. Jest ono jedną z podstawowych potrzeb człowieka zagwarantowanych przez konstytucję. W tzw. wąskim rozumieniu pojęcie bezpieczeństwa określa się bardzo ogólnie, jako stan poczucia stabilności, braku ryzyka i zagrożenia. W ujęciu szerszym natomiast, bezpieczeństwo cechuje przede wszystkim możliwość do rozwoju podmiotu, szansa na doskonalenie. Wyróżniamy wiele rodzajów bezpieczeństwa ze względu na to jaki obszar obejmuje: bezpieczeństwo narodowe, odnoszące się do narodu jako podmiotu, bezpieczeństwo międzynarodowe, które z kolei dzielimy na regionalne i globalne i bezpieczeństwo wewnętrzne, w którego skład wchodzi bezpieczeństwo i porządek publiczny, bezpieczeństwo powszechne oraz bezpieczeństwo ustrojowe.

Bezpieczeństwo ustrojowe dotyczy ochrony porządku konstytucyjnego, a tym samym związane jest z instytucją państwa. Współcześnie pojęcie to odnosi się najczęściej do demokracji konstytucyjnej. Słowo konstytucja wywodzi się z łacińskiego słowa constituere, czyli ustanawiać, zarządzać. Najogólniej określa się ją jako zbiór reguł, na których oparty jest porządek państwa. Znaczenie tego terminu zmieniało się jednak wielokrotnie, gdyż początkowo konstytucję wiązano tylko ze sprawowaniem władzy. Możemy wyróżnić dwa podstawowe sposoby definiowania tego określenia: jest to szkoła normatywistyczna i instytucjonalna. Pierwszy z nich mówi, że konstytucja jest naczelną normą rządzącą, zorganizowaną strukturą wspólnoty politycznej, czyli państwem. Wedle drugiego zaś konstytucja to akt tworzący i definiujący organy wykonujące władzę przynależną państwu. W tym ujęciu celem konstytucji jest kształtowanie instytucjonalnego (ustrojowego) porządku państwa. Głównymi cechami wyróżniającymi konstytucję są: określanie podstaw ustroju politycznego państwa, ranga aktu o najwyższej mocy prawnej (norma norm), charakter jedynej w swoim rodzaju ustawy zasadniczej oraz nadrzędne miejsce w hierarchii aktów prawnych.

Bezpieczeństwem ustrojowym jest zapewnienie ochrony demokratycznego porządku konstytucyjnego, w tym w szczególności pełni praw i wolności oraz bezpieczeństwa wszystkich obywateli RP. Jest to jeden z głównych celów polskiej polityki bezpieczeństwa określonych w Strategii Bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej, gdyż postanowienia strategii stanowią konsekwencję zapisów przyjętych w Konstytucji naszego państwa, gwarantujących ustawowo ochronę wartości decydujących o stałości ustroju Polski jako państwa demokratycznego. Zapewnienie bezpieczeństwa ustrojowego jednoznaczne jest więc ze stosowaniem konstytucji. Termin ten rozumiany jest w prawoznawstwie dwojako. Po pierwsze, jest to wykorzystywanie przez upoważnione do tego podmioty, prawnych kompetencji, jak np. uchwalenie ustawy czy wniesienie skargi konstytucyjnej. Po drugie, można mówić o węższym znaczeniu, gdy organy władzy publicznej uzyskują z mocy konstytucji kompetencje do dokonywania aktów prawnych oraz gdy akt organu państwa dokonywany jest na podstawie normy konstytucyjnej, a nie normy zawartej w ustawie pośredniczącej. Można zatem stwierdzić, że demokracja konstytucyjna to taki system, w którym decyzje podejmowane są demokratycznie, ale w granicach wyznaczonych przez konstytucję. Zastrzega się przy tym, że systemu konstytucyjnego nie należy mylić z demokracją, która dotyczy formy władzy, zaś konstytucja jej treści. Demokracja przesądza o tym, w jaki sposób są podejmowane decyzje w państwie. Konstytucja natomiast stawia ograniczenia przedmiotowi tych decyzji: nie mogą one wkraczać na teren zastrzeżony dla konstytucji, ani naruszać wartości przez nią chronionych. Relacje pomiędzy demokracją, rozumianą jako rządy większości, a konstytucjonalizmem, którego istotą jest nałożenie ograniczeń na tę większość są obszarem badań naukowych, ale też sporów politycznych i publicystycznych. Zasadniczym celem demokracji konstytucyjnej jest ochrona wolności słowa, debaty publicznej, przy jednoczesnym zmniejszaniu niebezpieczeństwa nieuprawnionego wpływu grup interesów. Niebezpieczeństwa te są znane demokracjom i dają się wychwycić w praktyce życia publicznego. Ich występowanie ma zatem istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa. Przy widocznym zróżnicowaniu relacji pomiędzy konstytucjonalizmem i demokracją można przyjąć, że konstytucja określa charakter państwa – jego ustrój, porządek prawny, relacje pomiędzy instytucjami władzy, obowiązki oraz prawa i wolności obywatelskie. Ustawa zasadnicza jest więc rdzeniem, na którym opiera się porządek prawny państwa. Można stwierdzić, że porządek konstytucyjny jest zbiorem reguł, w oparciu o które funkcjonuje państwo demokratyczne. Stąd ochronę organów władzy w państwie, prawnych procedur, ich wyłaniania oraz zapewnienie warunków, w których funkcjonują one w sposób niezakłócony, określić można mianem ochrony porządku konstytucyjnego. W takim ujęciu omawiany obszar identyfikowany jest w ścisłym związku z bezpieczeństwem państwa. Wartości decydujące o trwałości ustroju państwa demokratycznego obejmują głównie: suwerenność polityczną i międzynarodową pozycję państwa, niepodległość i nienaruszalność granic, niepodległość i nienaruszalność terytorium, trwałość i niepodważalność ustroju władzy publicznej, trwałość i przestrzeganie prawa państwowego, tajemnicę państwową, bezpieczeństwo osób piastujących najważniejsze urzędy państwowe, prawa i wolności człowieka i obywatela, wolności i prawa polityczne, ekonomiczne, najcenniejsze wartości kultury i dziedzictwa narodowego, dorobek naukowy i intelektualny.

Ochrona porządku konstytucyjnego obejmuje działalność wielu instytucji; dotyczy także kilku istotnych obszarów, które można traktować jako odosobnione dziedziny działalności. Są to:


Dzisiejsze zagrożenia dla bezpieczeństwa ustrojowego postrzegane są też w kontekście zmian jakim obecnie ulega państwo. Wśród czynników jakie najczęściej oddziałują na pozycję i rolę tej instytucji wymienia się proces globalizacji oraz towarzyszące jej rewolucje informacyjne, których głównym skutkiem jest kreowanie nowych form aktywności ekonomicznej, a co za tym idzie, systemu wartości, które podważają dotychczasową rolę państwa, wpływając na jego organizację i pozycję wobec innych podmiotów. Nasilenie zjawisk współzależności, upadek tradycyjnych wartości, odejście od norm do niedawna porządkujących życie społeczne i konsekwencje tych zjawisk dają obraz zmian w podejściu do problemu suwerenności państwa w XXI wieku, a zagrożenie dla suwerenności jest niewątpliwie zagrożeniem dla porządku konstytucyjnego w państwie. Spojrzenie na państwo przez pryzmat klasycznej definicji obejmującej terytorium wraz

z zamieszkałą na nim ludnością oraz suwerenną nad nimi władzą ,w odniesieniu

historycznym pozwala stwierdzić, że żadna z wymienionych składowych państwa nie jest

niezmienna. Granice zmieniają się (obecnie rzadziej niż w przeszłości), tworząc nowe obrazy na mapach politycznych, lecz skutki tych zmian nie muszą oznaczać powstania lepszego ładu. Oznaczają częściej nasilenie migracji, upadek lokalnej gospodarki, zmiany struktury społecznej czy narodowościowej. Mogą być nietrwałe, a zazwyczaj są kosztowne. Masowe migracje towarzyszące konfliktom zbrojnym, ale także będące wynikiem przepływu ludności z biedniejszych do bogatszych regionów świata, tworzą nową jakość w zakresie postrzegania ludności jako czynnika konstytuującego państwo suwerenne. W tym kontekście pojawiają się coraz częściej pytania o zakres władzy, jaki współczesna demokracja powinna posiadać w stosunku do własnych obywateli. Problemy te mają charakter zarówno społeczny, jak też polityczny i prawny. Zasadnicze trudności z asymilowaniem w społeczeństwach demokratycznych przybyszów z kręgów kulturowo odrębnych wyrażają się również trudnościami włączania nowych obywateli w życie polityczne i procedury wyłaniania władz publicznych. Również akceptacja instytucji państwa demokratycznego przez osoby, których życiowe doświadczenia kształtowały się w warunkach państwa opartego na odmiennym systemie wartości, jest zasadniczo trudna. W sferze społecznej można też wykazać obszar napięć pomiędzy współczesnym państwem, a obywatelem. Można je charakteryzować zarówno w kategoriach kryzysu więzi, jak też kryzysu władzy. Przez przeciwników globalizacji następujące obecnie zmiany odbierane są w kategoriach zagrożenia – niebezpieczeństwa, które niesie utrata znaczącego wpływu na

własne życie ludzi i lokalnych społeczności. W kategoriach kryzysu władzy opisywać można także zagrożenia porządku konstytucyjnego płynące ze sfery działania administracji publicznej, która w dużej mierze decyduje o jakości władzy wykonawczej w państwie. Od niej w największym stopniu zależy to, jak będą wykonywane decyzje władzy politycznej, ale również, jakie normy będą regulowały sferę wykonawczą polityki państwa. Funkcje administracji obejmują zatem wpływ na kształtowanie stosunków pomiędzy władzą, a obywatelem. Dobra administracja to taka, która jest przyjazna obywatelowi, działa w jego interesie – to symbol państwa prawa, dlatego może ona być traktowana jako czynnik bezpieczeństwa państwa, jako istotny element władzy wykonawczej. Najczęściej identyfikowane tu zagrożenia związane są z jednej strony z biurokratyzacją rozumianą jako dążenie aparatu urzędniczego do maksymalizacji wpływów na decyzje polityczne, z drugiej zaś – z korupcją, a zatem praktyką czerpania nieuprawnionych korzyści.

Zmiany, jakim podlega państwo narodowe, obejmują sferę suwerenności w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym, gdyż pozwalają na kwestionowanie zasadności ujmowania władzy pojedynczego państwa w kategoriach suwerena. Nowa, wirtualna gospodarka powstająca obok tradycyjnych sektorów, przepływ kapitałów, ludzi, wiedzy i informacji, wspomagany technicznymi możliwościami komunikowania się, zmiany towarzyszące nowej formule pokoju i wojny, nowe wyzwania i zagrożenia ludzkości tworzą nową rzeczywistość, w której rola państwa narodowego podlega naturalnym niejako ograniczeniom.


















Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron