C złowiek - najlepsza inwestycja!

Rachunek kosztów w podejmowaniu decyzji

Dlaczego rachunek kosztów jest ważny

Stworzenie, prowadzenie, zmiana lub zaprzestanie jakiejkolwiek działalności lub funkcji w organizacji - niezależnie od tego, czy należy ona do sektora prywatnego, publicznego czy niezarobkowego – pociąga za sobą koszty.

Rachunek kosztów, polegający na gromadzeniu i przypisywaniu kosztów różnym działalnościom organizacji, umożliwia zrozumienie, wyjaśnienie i doskonalenie struktury jej kosztów. Dlatego rachunek kosztów jest ważnym narzędziem oceny działalności organizacji z punktu widzenia tworzenia przez nią wartości dla udziałowców oraz interesariuszy. Informuje on o tym w jaki sposób powstają zyski oraz wartość i na ile - i efektywnie, i wydajnie - procesy operacyjne przekształcają wsad w uzysk.

Rachunek kosztów obejmuje informacje:

• produktach,

• procesach i związanych z nimi zasobach

• oraz łańcuchu wartości w organizacji.

Informacje płynące z rachunku kosztów mogą być wykorzystane jako źródło danych o wynikach już przeprowadzonych działań, a jednocześnie jako skuteczna motywacja wyników przyszłych działań. Rachunek kosztów jest najbardziej przydatny wtedy, gdy informuje nie tylko o tym, jakie są koszty, ale także, w jaki sposób i dlaczego powstały.

Przedstawione rozumienie rachunku kosztów wypiera tradycyjny pogląd, który pokutuje jeszcze w wielu organizacjach, że rachunek kosztów służy wyłącznie do wyceny zapasów i ustalania wyniku.

Już obecnie wiele organizacji wykorzystuje informacje o kosztach jako wsparcie przy podejmowaniu różnych decyzji, co doprowadziło do rozwoju i ewolucji wielu różnorodnych metod rachunku kosztów, takich jak rachunek kosztów działań (ABC – Activity Based Costing).

Istnienie wiele metod rachunku kosztów i podejść do pomiaru kosztów często powoduje dezorientację co do tego:

a) które metody rachunku kosztów mogą być przydatne przy podejmowaniu decyzji w organizacji,

b) w jakich warunkach ich stosowanie jest najbardziej korzystne

c) w jaki sposób je wdrażać.

Nazbyt często metody i podejścia do rachunku kosztów postrzega się jako sposób na rozwiązywanie problemów gospodarczych, gdy tymczasem ich główną zaletą są walory diagnostyczne. Alternatywnych podejść do rachunku kosztów nie należy przy tym traktować jako konkurujących ze sobą, gdyż elementy każdego z nich można skutecznie łączyć. Na przykład zarówno rachunek kosztów działań, jak i rachunek kosztów standardowych można zastosować do prowadzenia rachunku kosztów według zleceń, jak i procesów.

Niniejsze Międzynarodowe Wytyczne Dobrych Praktyk określają osiem głównych zasad, które mają pomóc zawodowym księgowym oraz organizacjom, w których są zatrudnieni, przy ocenie i doskonaleniu podejścia do rachunku kosztów oraz wskazują wzorce dobrej praktyki w zakresie stosowania systemów i metod rachunku kosztów oraz wykorzystywania informacji o kosztach.

Dobre praktyki w zakresie rachunku kosztów obejmują doskonalenie rachunku kosztów oraz płynących z niego informacji, aby uzyskać dane o węzłowych kosztach i wynikach działalności, w celu umożliwienia organizacjom dostarczania odbiorcom spotęgowanej wartości.

Rachunek kosztów powinien dlatego stanowić wsparcie zarówno przy podejmowaniu rutynowych, jak i nietypowych decyzji związanych z projektowaniem produktów i usług, aby: a) spełnić oczekiwania odbiorców i zrealizować cele dotyczące rentowności,

b) wspomagać ciągły proces doskonalenia oraz

c) ułatwiać podejmowanie decyzji w sprawie asortymentu produktów i inwestycji.

Aby lepiej wspomagać proces podejmowania decyzji, rachunek kosztów ustala i interpretuje powiązania między danymi finansowymi, operacyjnymi i innego rodzaju. Dlatego dokonując wyboru najbardziej odpowiedniego podejścia do informacji i analiz dotyczących kosztów oraz sposobu wykorzystania tych danych, konieczne jest kierowanie się ostrożnym osądem zawodowym i zdrowym rozsądkiem.

Rachunek kosztów nie jest nauką ścisłą, ale wybrane podejście do tego rachunku należy rygorystycznie stosować. Osiem zasad opracowano w sposób umożliwiający zawodowym księgowym elastyczne podejście do opracowywania systemów i metod rachunku kosztów, najlepiej dostosowanych do decyzji, podejmowanych w ich organizacjach. Wytyczne powinny pomóc zawodowym księgowym wyjaśnić kolegom – nieksięgowym role i cele rachunku kosztów¹.

Zasady dobrych praktyk dotyczących rachunku kosztów

Zasada	Treść zasady
A	Do sterowania zyskiem oraz wartością jest niezbędna moŜliwość pomiaru, ujęcia, analizy, interpretacji oraz prezentacji kosztow; stanowi kluczowy element dobrego zarządzania finansowego oraz procesu podejmowania decyzji
B	Informacje o kosztach należy gromadzić i analizować w sposob systematyczny i spojny, niezależnie od tego, czy są wykorzystywane w ramach rutynowego systemu informacyjnego czy na potrzeby konkretnego zastosowania i/lub celu
C	Systemy i metody rachunku kosztow należy zaprojektować i stosować w sposob odzwierciedlający wybraną przez organizację strategię i model gospodarczy, przy uwzględnieniu jej struktury, kultury i środowiska konkurencji
D	Informacje o kosztach, wykorzystywane do wsparcia strategicznych i operacyjnych decyzji prowadzenia działalności lub sprawozdawczości, powinny być dostosowane do konkretnego celu, warunkow i przepisow prawa
E	Zawodowy osąd, dotyczący: a) ustalania metody rachunku kosztow, b) doboru informacji o kosztach wspomagających podejmowanie decyzji, w tym takŜe wszelkich ograniczeń ich stosowania, powinien być przejrzysty, racjonalny i zrozumiały dla użytkownika
F	Definicje i źrodła danych o kosztach oraz metody obliczania kosztow powinny być utrwalone i poddawane przeglądowi i analizie ryzyka atestacji
G	Informacje o kosztach i załoŜenia dotyczące kosztow powinny być okresowo poddawane przeglądowi pod kątem przydatności, wiarygodności i podatności na zmianę
H	Zaprojektowanie, wdroŜenie i ciągłe doskonalenie metod rachunku kosztow, gromadzenia danych i systemow powinno zapewnić rownowagę między wymaganym poziomem dokładnościa kosztem jego osiągnięcia

Źródło: czasopismo „Rachunkowość” Wyczółkowska (2009).

pojęcie kosztu – nakładu – wydatku

DEFINICJA KOSZTU

Wyrażone w pieniądzu celowe zużycie rzeczowego majątku trwałego i obrotowego, wartości niematerialnych i prawnych, usług obcych, wynagrodzenia pracowników oraz niektóre płatności, np. ubezpieczenia społeczne, opłaty stanowiące koszty umowne, związane z normalną działalnością jednostki gospodarczej w danym okresie. Ponoszone przez jednostkę gospodarczą koszty mogą być klasyfikowane według następujących kryteriów: rodzajów, rodzajów działalności, faz działalności, miejsc powstawania, nośników kosztów (układzie przedmiotowym), sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty (bezpośrednie i pośrednie), zależności kosztów od rozmiarów działalności (stałe i zmienne), ośrodków odpowiedzialności².

Koszty i straty - rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli,³

Nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt pociaga za soba wydatek.

Wydatki należy rozumieć każdy rozchód środków pieniężnych, który nie musi być związany ze zużyciem środków produkcji.

Nakład jest to wszelkie zaangażowanie środków w działalność przedsiębiorstwa, które można wyrazić wartościowo i ilościowo i charakteryzujące się rozciągłością w czasie

Do kosztów zalicza się:

• wyrażone w pieniądzu celowe zużycie rzeczowych składników majątku i usług obcych, czasu pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (nakłady czysto pieniężne),

• dotyczące normalnej działalności danej jednostki gospodarczej, w określonej jednostce czasu

ISTOTA KOSZTÓW

• Atrybutem kosztów jest celowość i ekwiwalentność zużycia.

• Ekwiwalentność zużycia oznacza, że tworzy ono wartość, która rekompensuje to zużycie.

• Straty są pojęciowo zbliżone do kosztów przez sam fakt równoległego zmniejszenia się w ich wyniku zasobów bądź powstania zobowiązań.

• Jednak nie jest spełniony podstawowy warunek, będący atrybutem kosztów, a mianowicie ekwiwalentność zużycia.

Straty bowiem oznaczają bezekwiwalentne zmniejszenia składników majątkowych, tzn. zużyciu zasobów nie towarzyszy powstanie wartości, która rekompensuje to zużycie ( takie zużycie nie generuje przychodów, a więc jest bezekwiwalentne).

S YSTEMATYKA KOSZTÓW

PODSTAWOWE UKŁADY KOSZTÓW

Klasyfikacja kosztów w podstawowych układach

Koszty jednostki gospodarczej

W układzie rodzajowym	W układzie miejsca powstania kosztów	W układzie kalkulacyjnym
1.Zużycie materiałów i energii	1. koszty wydziałów podstawowych	I. Koszty bezpośednie
2. Usługi obce	2. koszty wydziałów pomocniczych	1. materiały bezposrednie
3. wynagrodzenia	3. koszty zarządu	2. paliwo i energia technologiczna
4. świadczenia na rzecz pracowników	4. koszty zakupu	3. płace bezpośrednie
5. Podatki i opłaty	5. koszty sprzedazy	4. inne koszty bezpośrednie
6. amortyzacja		Narzędzia i przyrzady specjalne
7. pozostałe koszty		Obróbka obca
		Koszty przygotowania nowej produkcji
		II. Koszty pośrednie
		5. koszty wydziałowe
		6. koszty zarządu
		7. koszty sprzedaży

Źródło: Rachunek kosztów, praca zbiorowa pod redakcja Kazimierza Sawickiego, t.I,W-wa, str.9

Klasyfikacja kosztów dla potrzeb podejmowania decyzji

Kryteria klasyfikacji kosztów⁴

Klasyfikacja kosztów związana jest z różnymi danymi, które odbiorca informacji (wewnętrzny i zewnętrzny) chce uzyskać. Celom sprawozdawczym może służyć podział kosztów według rodzaju kosztów i funkcji zakładowych, celom decyzyjnym - podział według rodzaju rozliczeń czy zależności od zmiany wielkości rozmiaru działalności. Wybór sposobu podziału kosztów uzależniony jest również od wymogów prawnych. Stąd też koszty dzieli się według:

• rodzaju kosztów – amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty,wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty (podział kosztówwedług ich pochodzenia albo według rodzaju zastosowanych czynników produkcyjnych);

• rodzaju rozliczeń - koszty bezpośrednie i ogólne (dotyczy sposobu rozliczania kosztów na obiekty kalkulacyjne, nośniki kosztów);

• zależności od rozmiaru działalności - koszty zmienne, koszty stałe (dotyczy reakcji kosztów na zmianę rozmiaru działalności);

• stopienia wykorzystania zdolności produkcyjnej – koszty stałe użytecznie i nieużyteczne (koszty stałe nieużyteczne związane są z niewykorzystaniem zdolności produkcyjnych)

• pochodzenia kosztów - koszty pierwotne i koszty wtórne (dotyczą wykorzystania dóbr pozyskiwanych z zewnątrz oraz dóbr, które zostały wytworzone wewnątrz przedsiębiorstwa).

• skuteczności płatnicza kosztów – dotyczy faktu, iż nie wszystkie koszty automatycznie powodują wydatki (koszty o charakterze wydatków i koszty nie będące wydatkami).

1. Podział kosztów i przychodów na istotne (decyzyjne) i nieistotne (niedecyzyjne):

- koszty istotne (decyzyjne) to takie, które są w sposób oczywisty zależne od danej decyzji (przyszłe wydatki) oraz różnicują rozpatrywane warianty,

- koszty nieistotne (niedecyzyjne) - wynikają z decyzji wcześniejszych bądź nie różnicują rozpatrywanych wariantów,

2. Koszty utracone (zapadłe, przesądzone), koszty przesądzone są kosztami wywołanymi decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie bieżących decyzji. Są to więc koszty zapadłe i nieodwracalne.

- Przeciwieństwem kosztów przesądzonych są koszty jeszcze nie zapadłe, czyli koszty przyszłe (nie przesądzone), których przedsiębiorstwo może uniknąć, ponieważ nie są one

zdeterminowane ani wcześniejszymi zobowiązaniami, ani zaangażowaniem środków. Koszty nie przesądzone są więc zależne od rodzaju podjętej decyzji i dlatego są one ważne w procesie jej podejmowania.

3. Koszty alternatywne (koszty utraconych korzyści)- opportunity cost. Jeżeli podmiot gospodarczy wybiera spośród więcej niż dwóch możliwości, to kosztem alternatywnym nazywamy wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku określonego wyboru.

• Koszty te występują zawsze, gdy wybór jednej możliwości działania wymaga rezyacji z innej.

• Koszty te występują zawsze, gdy wybór jednej możliwości działania wymaga rezygnacji z innej.

Zysk przedsiębiorstwa jest związany bezpośrednio z kosztami.
Pozwala to ustalić finansowy próg rentowności (PR I).
PR II – drugi próg rentowności uwzględnia amortyzację, utrzymuje substancję przedsiębiorstwa, ponieważ umożliwia inwestycje odtworzeniowe.
Trzeci próg finansowy PR III to próg rentowności zdolności finansowej, ponieważ zysk jest konieczny do finansowania rozwoju.

Koszty te nie są wprawdzie ujęte w systemie ewidencyjnym przedsiębiorstwa, lecz są niezwykle ważne przy podejmowaniu wielu decyzji. Pojęcie kosztów utraconych korzyści należy zawsze kojarzyć z deficytem zasobów przedsiębiorstwa, które poświęcone na realizację jakiegoś celu zmniejszają stopień realizacji celu innego.

4. Koszty średnie ( przeciętne) i marginalne (krańcowe),

• Koszty średnie ustala się przez podzielenie kosztów całkowitych przez liczbę jednostek produktów wytworzonych lub sprzedanych. Powinny być wykorzystywane w decyzjach o charakterze długookresowym.

• Koszty marginalne to przyrost kosztów całkowitych wynikający z przyrostu jednej jednostki produkcji. Mogą być wykorzystywane w decyzjach krótkookresowych.

Podczas gdy koszty średnie pokazują wysokość kosztów całkowitych (zmiennych, stałych i mieszanych) przypadającą na jednostkę produktu, to koszty krańcowe odzwierciedlają tylko zmianę w wysokości kosztów zmiennych.

5. Koszty stałe i zmienne (podział kosztów w zależności od reakcji na zmiany w rozmiarach działalności.

• Koszty stałe mogą mieć charakter kosztów:

- bezwzględnie stałych, szczególnie w dłuższych przedziałach czasu, jest w praktyce stosunkowo niewiele.

- względnie stałych- to koszty stałe w pewnym przedziale wielkości produkcji, po przekroczeniu którego następuje ich skok na wyższy poziom.

Koszty stałe w ujęciu jednostkowym przy wzroście rozmiarów produkcji zmniejszają się. Zjawisko to nosi nazwę korzyści skali.

Koszty zmienne dzieli się na:

- proporcjonalne - zmieniające się w takim samym stopniu, w jakim zmienia się wielkość produkcji,

- progresywne - zmieniające się szybciej niż rozmiary produkcji.

- degresywne - zmieniające się wolniej w stosunku do zmian wielkości produkcji, Całość kosztów przedsiębiorstwa ma charakter kosztów degresywnych (mieszanych), bo składa się z kosztów stałych i zmiennych proporcjonalnych.

Znajomość kosztów stałych i kosztów zmiennych jest podstawą wielu decyzji w przedsiębiorstwie, takich jak:

- ile należy wytworzyć wyrobów, aby pokryć koszty zmienne i koszty stałe,

- ile należy wytworzyć wyrobów, aby zapewnić przedsiębiorstwu określoną kwotę zysku,

- o ile należy zwiększyć wielkość produkcji, aby obniżyć koszty jednostkowe i osiągnąć zakładany przyrost zysku,

- czy do osiągnięcia pożądanego wzrostu wielkości produkcji należy zakupić dodatkowe maszyny i urządzenia produkcyjne,czy nie,

- jaki system płac należy zastosować dla kierownictwa przedsiębiorstwa, które systematycznie zwiększa rozmiary produkcji⁵.

Metody stosowane w przedsiębiorstwach

Do najczęściej stosowanych metod podziału kosztów na koszty stałe i koszty zmienne należą:

1. metoda analizy księgowej,

2. metoda pomiaru inżynierskiego,

3. metody statystyczno-matematyczne.

Metoda analizy księgowej polega na rozróżnieniu kosztów stałych i kosztów zmiennych na podstawie zachowania się kosztów w przeszłości. Największą zaletą metody analizy księgowej jest jej prostota i stosunkowo mała pracochłonność .

Metoda pomiaru inżynierskiego polega na ustalaniu wielkości zużycia czynników produkcji na podstawie szczegółowej analizy produktu i procesu technologicznego.

W obrębie metod statystyczno-matematycznych są wykorzystywane różne metody...

Metoda statystycznomatematyczna

- wzór

Zależności wykorzystania różnych metod w tej metodzie można przedstawić za pomocą

formuły funkcji liniowej:

Kc = K s + Kzj +q

Metoda dwóch punktów krańcowych

Polega na wybraniu z szeregów liczbowych dwóch okresów o najniższej i największej wielkości produkcji i odpowiadających im kosztów.

Kzj = KC max – KC min / q max -q min,

KS = KC max – K zj x q max

Rachunek kosztów

Ewidencja kosztów – gromadzenie informacji o kosztach w różnych przekrojach

Kalkulacja kosztów – kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz na potrzeby zarzadcze .

Planowanie kosztów- prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budżetu, ustalanie standardów

Zarzadzanie kosztami – kształtowanie poziomu i struktury kosztów

Koncepcja marży na pokrycie⁶

Marża to różnica między ceną (zbytu) a kosztem (własnym).

Marża brutto określa wkład danego produktu, towaru lub usługi w pokrycie kosztów stałych i wytworzenie wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Stąd często określa się ją mianem marży pokrycia, która określa jak sprzedaż pokrywa koszty.

Analiza marż pokrycia bazuje na sterowaniu zakresem kosztów, branych do jej wyliczenia. W zależności od tego zakresu wyróżniamy kolejne stopnie marży pokrycia.

Marża pokrycia I stopnia

Jeśli do wyliczenia marży pokrycia weźmiemy tylko bezpośrednie koszty zmienne, związane z produktem/towarem, mamy do czynienia z marżą I stopnia.

Marża pokrycia II stopnia

Na II poziomie do analizy kosztów dokładamy wydatki poniesione na promocję i sprzedaż produktu. Są to również koszty zmienne, zależne od wolumenu sprzedaży, choć niekoniecznie liniowo. Obejmują koszty transportu przypadające na dany asortyment, koszty rabatów, promocji i umów z Klientami (np. koszty przygotowania gazetki do hipermarketu) jak również koszty obsługi Klienta – zwroty, reklamacje.

Marża pokrycia III stopnia

- uwzględnia dodatkowo koszty własne działu sprzedaży np. handlowcy, ich samochody, telefony, koszty reprezentacji itp. stanowią przecież często znaczący bagaż kosztowy. Dzięki marży pokrycia III stopnia możemy określić jaka działalność najbardziej obciąża nasz dział sprzedaży.

Marża pokrycia IV stopnia

Najwyższy poziom w zależności od specyfiki i przede wszystkim od potrzeb przedsiębiorstwa, może być uzasadnione wprowadzenie innej ziarnistości analizy marż pokrycia określa w jakim zakresie dany towar/produkt/usługa wpływa na generowanie zysku przedsiębiorstwa. Do poprzednio wskazanych kosztów doliczyć trzeba koszty ogólnego zarządu – dyrekcję, administrację, koszty obsługi księgowej i kadrowej itd. Dopiero tak zaawansowana analiza pozwala stwierdzić rzeczywistą rentowność poszczególnych działalności i produktów.

Wskaźnik marży na pokrycie (marży brutto)

Stosunek marży na pokrycie do wartości sprzedaży wyrażony procentowo. Jest to wielkość marzy na pokrycie, jaką osiąga się z 1 jednostki pieniężnej przychodu ze sprzedaży. Wskaźnik ten jest wyjątkowo użyteczny, ponieważ pokazuje, jak zmieni się marża na pokrycie przy zmianie przychodu ze sprzedaży:

Wskaźnik marży na pokrycie = (marża na pokrycie × 100%) : przychody ze sprzedaży

Analiza typu "koszty - rozmiary produkcji - zysk" (Cost olume Profit - CVP)

Podstawowe założenia analizy CVP

Narzędzie pozwalające badać relację i występowanie zależności przyczynowo-skutkowych między rozmiarami produkcji przedsiębiorstwa i ponoszonymi w przedsiębiorstwie kosztami a uzyskiwanymi przychodami (w rezultacie zyskiem). Analiza CVP zakłada, że zależności między rozmiarami produkcji (wolumenem) a kosztami produkcji oraz zależności między rozmiarami sprzedaży a przychodami ze sprzedaży mają charakter liniowy. Przyjęcie takiego założenia jest możliwe wyłącznie w tzw. krótkim okresie, kiedy nie zmieniają się ceny jednostkowe i jednostkowe koszty zmienne, a produkcja przedsiębiorstwa nie wykracza poza granicę posiadanego potencjału wytwórczego⁷.

Analiza koszty- rozmiary produkcji –zysk

Podejmowanie decyzji dotyczących bieżacych problemów najprosciej oprzec o analize koszty- rozmiary produkcji- zysk (KRPZ)1. „Metoda ta polega na badaniu relacji i zwiazków pomiedzy zmianami wielkosci produkcji, a zmianami poziomu przychodów ze sprzedaży, poniesionych kosztów oraz uzyskanego wyniku na sprzedaży.”⁸ (Swiderska, 2002, s. 5- 2)

Analiza ta sprowadza sie do ustalenia wzajemnych zależnosci pomiedzy

nastepujacymi czynnikami :

• wielkość produkcji,

• cena sprzedaży,

• jednostkowy koszt zmienny,

• całkowite koszty stałe,

• zysk.

Aby możliwe było okreslenie, jak zmiany pierwszych czterech z wymienionych wielkosci oddziałuja na poziom ostatniej tj. zysku, niezbedne jest przyjecie szeregu założen ograniczajacych. Dzieki temu bedzie możliwe wykorzystanie analizy KRPZ do prognozowania i podejmowania decyzji, pomimo iż model ten jest uproszczeniem rzeczywistości. Pomimo tak wielu uproszczen metoda ta daje wiarygodne wyniki i jest czesto

stosowana przez mened"erów przedsiebiorstw produkcyjnych.⁹

Realizujac działalnosc należy dążyć do pokrycia przynajmniej kosztów całkowitych działalnosci operacyjnej. W tym celu trzeba wyznaczyc taka liczbe sprzedawanych produktów, przy której nastapi zrównanie mar"y brutto z kosztami stałymi. Wielkosc ta, zwana progiem rentownosci (BEP - break- evenpoint), okresla poziom przychodów ze sprzedaży, który gwarantuje pokrycie ogóły kosztów. W efekcie czego przedsiebiorstwo nie bedzie generowac zysków, ale i nie ponosi straty.

Ilosciowy próg rentownosci można wyznaczyc w nastepujacy sposób:

wzór (1)

gdzie:

BEP i- ilosciowy próg rentownosci,

KS- koszty stałe,

c- cena sprzedaży,

kjz- koszty jednostkowe zmienne.

Marża (margines) bezpieczeństwa

Z pojeciem progu rentownosci nierozerwalnie łaczy sie wskaźnik pewnosci. Wielkość ta, zwana równie" marginesem bezpieczenstwa, jest szczególnie wa"na w okresie spadku popytu na wytwarzane produkty. Informuje ona bowiem o jaka czesc można zmniejszyc produkcje, a co za tym idzie sprzedaż, aby firma nadal osiagała zyski. „ Margines bezpieczenstwa pozwala ocenic firmie, jak blisko znajduje sie progu rentowności. Im niższy margines bezpieczenstwa, tym dokładniej należy obserwowac i kontrolowac sprzedaż i koszty, tym łatwiej bowiem znalezć się poniżej progu rentownosci”¹⁰ (Sojak, 2003, s. 303).

Analiza CVP przy produkcji wieloasortymentowej

By wyznaczyć próg rentowności w warunkach produkcji mieszanej należy skorzystać z założenia o niezmienności udziału poszczególnych wyrobów w ogólnym wolumenie produkcji. Bowiem najmniejsza korekta struktury zmieni poło"enie punktu krytycznego. Wartosciowy próg rentownosci przy produkcji wieloasortymentowej wyznaczymy ze wzoru:

gdzie:

BEP w- wartosciowy próg rentowności produkcji złożonej,

ci- cena sprzedaży i-tego produktu,

kjzi- koszt jednostkowy zmienny i- tego produktu,

qi- wielkosc sprzeda"y i tego produktu,

KS- koszty stałe

Podsumowując przedstawione rozważania należy zauważyć, że w praktyce próg rentowności i jego analiza odgrywają ogromną rolę w podejmowaniu decyzji krótkookresowych, w o dniesieniu do następujących problemów:

• ustalenia optymalizacji zysku,

• określenia cen wytwarzanych wyrobów,

• obliczenia rozmiarów produkcji zapewniającego osiągnięcie zakładanego zysku,

• ustalenia wpływu zmian wielkości produkcji, cen, kosztów na poziom wyniku, wyznaczenia opłacalności wariantów decyzyjnych w różnych technikach produkcyjnych.

Dźwignia operacyjna oraz osiąganie zysku

Poziom zysku operacyjnego określa relację między względną zmianą zysku operacyjnego, a względną zmianą sprzedaży, która wywołuje ten przyrost zysku.

Stopień dźwigni operacyjnej DOL (Degree of Operational Leverage) określamy wzorem:

DOL = (Sprzedaż - Koszty zmienne) / (Sprzedaż - Koszty zmienne - Koszty stałe)

lub

• EBIT - zysk operacyjny (zysk przed zapłatą odsetek i opodatkowaniem)

• ∆EBIT – przyrost zysku operacyjnego

• S – przychody ze sprzedaży

• ∆S – przyrost przychodów ze sprzedaży

Poziom dźwigni operacyjnej (DOL) mierzy wpływ, jaki względna zmiana sprzedaży wywiera na względną zmianę zysków operacyjnych.

Im większy udział kosztów stałych w przedsiębiorstwie, tym mocniejszy wpływ dźwigni operacyjnej na wynik przedsiębiorstwa.

Stopień dźwigni operacyjnej (DOL – Degree Of Operational Leverage)

Informuje, o ile procent zmieni się zysk operacyjnyprzy danym poziomie sprzedaży, jeżeli przychód ze sprzedaży zmieni się o 1 procent.

Współczynnik dźwigni operacyjnej współczynnik pomnażania zysku¹¹.

Jest to stosunek marży brutto do zysku:

S – Kz marża brutto
Wz = ——————- = —————————–
S – (Ks + Kz) zysk brutto

Właściwością tego współczynnika jest fakt, że jeśli rozmiar działalności (sprzedaży) zwiększy się o a%, to zysk firmy zwiększy się o a% x Wz.
Np.
Wz = 2
a% = 10 %

Wz x a% = 2 x 10% = 20%

Jeśli zwiększę sprzedaż o 10%, to zysk zwiększy się o 20%.

Dźwignia operacyjna odzwierciedla wielkość kosztów stałych w firmie.

BIBLIOGRAFIA

1. IFAC PROJEKT Międzynarodowych Wytycznych Dobrych Praktyk poświecony rachunkowi kosztów

2. Ustawa z dnia 29 września 1994 r.o rachunkowości

3. Kluge P.D., Kużdowicz D, Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu „Rachunkowość zarządcza”

4. Swiderska G. K., Rachunkowosc zarzadcza i rachunek kosztów Tom I, pod red. G. K. Swiderskiej, Difin, 2002.

5. Katarzyna Gierusz ACCOUNTICA, miesięcznik, nr 21/11/2010

6. Sojak S., Rachunkowosc zarzadcza, Dom Organizatora, Torun, 2003.

7. Wiktor Gabrusiewicz, Aldona Kamela - Sowińska, Helena Poetschke: Rachunkowość zarządcza,
   Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998

8. www.ekonomia.pitpod.com/wspolczynnik-dzwigni-operacyjnej-wspolczynnik-pomnazania-zysku/

9. www. isc.infor.pl/słownik

10. www.intense.pl

1^ IFAC PROJEKT Międzynarodowych Wytycznych Dobrych Praktyk poświecony rachunkowi kosztów

2^ WWW. isc.infor.pl/slownik

3^ Ustawa z dnia 29 września 1994 r.o rachunkowości

4^ Kluge P.D., Kużdowicz D, Kużdowicz P., Materiały do zajęć z przedmiotu „Rachunkowość zarządcza”

5^ Wiktor Gabrusiewicz, Aldona Kamela - Sowińska, Helena Poetschke: Rachunkowość zarządcza,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998

6^ http://www.intense.pl

7^ WWW. isc.infor.pl/slownik

8^ Swiderska G. K., Rachunkowosc zarzadcza i rachunek kosztów Tom I, pod red. G. K. Swiderskiej, Difin, 2002.

9^ Katarzyna Gierusz ACCOUNTICA, miesięcznik, nr 21/11/2010

10^ Sojak S., Rachunkowosc zarzadcza, Dom Organizatora, Torun, 2003.

11^ http://www.ekonomia.pitpod.com/wspolczynnik-dzwigni-operacyjnej-wspolczynnik-pomnazania-zysku/

Projekt „Nowoczesny Specjalista ds. Finansów w woj. śląskim” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego