Położnictwo i opieka położnicza
Opieka przedkoncepcyjna jako forma promocji zdrowia z udziałem położnej
Zdrowie – zgodnie z definicją WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), zdrowie rozumie się jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, a nie tylko brak choroby i niepełnosprawności.
Zdrowie reprodukcyjne/prokreacyjne – stan dobrego samopoczucia o aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym a nie tylko wyłącznie brak choroby lub niedomagań we wszystkich sprawach związanych z układem rozrodczym oraz jego funkcjami i procesami. Zdrowie reprodukcyjne oznacza, że ludzie mogą prowadzić satysfakcjonujące i bezpieczne życie seksualne oraz, że mają zdolność do reprodukcji, jak również swobodę decydowania „czy?”, „kiedy?”, „ile?” chcą mieć dzieci.
Opieka z zakresu zdrowia reprodukcyjnego na poziomie minimalnym powinna obejmować następujące rodzaje usług:
usługi planowania rodziny (poradnictwo i informacja),
opieka pre- i postnatalna oraz opieka w czasie porodu,
opieka nad niemowlęciem,
leczenie infekcji dróg rodnych oraz chorób przenoszonych drogą płciową,
zapobieganie niepłodności oraz odpowiednie leczenie,
informacja, edukacja w zakresie seksualności człowieka.
Podstawowa opieka nad zdrowiem reprodukcyjnym powinna:
oznaczać się wszechstronnym podejściem,
uwzględniać się wszechstronnym podejściem we wszystkich fazach życia w zależności od miejsca zamieszkania, sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz stopnia sprawności fizycznej,
zapewnia dostępne, przystępne finansowo i wysokiej jakości usługi zdrowotne, w tym te związane z życiem seksualnym,
respektować prawa człowieka, w tym prawo do informacji i prawo do podejmowania niezależnej decyzji na podstawie pełnej i właściwie przekazanej informacji.
W zakresie opieki nad zdrowiem reprodukcyjnym wchodzi:
wysokiej jakości usługi planowania rodziny, w tym edukacja, poradnictwo i dostęp do informacji,
opieka nad kobietą w ciąży, bezpieczny poród oraz opieka po porodzie,
opieka prenatalna nad płodem,
opieka nad noworodkiem, matką karmiącą piersią,
zapobieganie niepożądanej ciąży,
możliwość bezpiecznego przerwania ciąży,
leczenie infekcji narządów rodnych, chorób przenoszonych drogą płciową, innych infekcji,
informacja i poradnictwo dotyczące chorób człowieka, odpowiedzialnego rodzicielstwa i zdrowia seksualnego,
profilaktyka nowotworów narządów rodnych oraz raka piersi.
W okresie przedkoncepcyjnym należy promować zachowania prozdrowotne wśród przyszłych matek i ojców, czyli modyfikacja tych stylów życia, które mogą niekorzystnie wpłynąć na płodność.
Czynniki negatywnie wpływające na płodność:
alkohol,
palenie tytoniu,
narkomania,
lekomania,
zanieczyszczone środowisko.
Powikłania wynikające ze spożywania alkoholu przez kobiety w okresie prokreacji:
zaburzenia miesiączkowania,
cykle bezowulacyjne,
zmiany zanikowe jajników,
osłabienie popędu płciowego,
zmniejszenie wydzielania śluzu pochwowego,
zmniejszenie przepływu krwi w obrębie pochwy.
Dolegliwości u mężczyzn pijących alkohol w obrębie prokreacji:
zaburzenia wzwodu,
opóźnienie ejakulacji,
osłabienie orgazmu,
zmniejsza zdolność do osiągnięcia i utrzymania erekcji,
atrofia jąder,
obniżenie płodności.
Alkohol wywołuje 5% wszystkich wad wrodzonych płodu.
płodowy zespół alkoholowy, który charakteryzuje się wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu, dyzmorfizmem, zaburzeniami psychicznymi dziecka (najpoważniejszy skutek picia alkoholu przez matkę).
Płodność osób palących tytoń (regularnie) to 70%.
Palenie tytoniu przez kobiety i mężczyzn ma negatywny pływ na:
parametry nasienia (pogorszenie),
wydłużenie czasu oczekiwania na ciążę,
nieprawidłowość łożyska,
małą masą urodzeniową u noworodków,
wzrost umieralności okołoporodowej.
W łożysku kobiety palącej gromadzą się złogi tytoniowe, co zmniejsza i upośledza jego wydolność. Obliczono, że w czasie całej ciąży płód otrzymuje zawartość łyżeczki do herbaty rakotwórczej stężonej nitrozaminy powstającej z przemiany nikotyny. Ponadto nikotyna powoduje obkurczanie naczyń krwionośnych i w konsekwencji niedotlenienie płodu.
Wpływ palenia tytoniu na płodność kobiety:
wzrasta odsetek kobiet niepłodnych, spowodowany m. in. toksycznym wpływem dymu tytoniowego,
wzrasta stężenie hormonu luteinizującego w okresie około owulacyjnym, co może prowadzić do cykli bezowulacyjnych,
obecność w śluzie szyjkowym nikotyny i metabolitów wpływa niekorzystnie na ruchliwość plemników, powodując ich zmniejszoną zdolność do zapłodnienia,
błona mięśniowa jajowodu ulega niekorzystnym wpływom składników dymu tytoniowego, może dochodzić do zaburzenia transportu zygoty z bańki jajowodu do macicy i wystąpienia ciąży pozamacicznej,
pod wpływem nikotyny komórka jajowa ma zmniejszoną zdolność do obrony przed zapłodnieniem przez więcej niż jeden plemnik; wieloplemnikowa zygota częściej ulega obumarciu lub nieprawidłowemu rozwojowi,
u kobiet palących częściej występują stany zapalne narządów płciowych, szczególnie jest to widoczne u kobiet palących więcej niż 10 papierosów dziennie.
Zażywanie środków narkotycznych ujemnie wpływa na płodność i zdrowie ludzkie. W grupie kobiet narkomanek częściej obserwuje się patologiczny przebieg ciąży. Występuje wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu (IUGR/JUGR), poronienia, porody przedwczesne, zgony wewnątrzmaciczne płodów oraz zespół abstynencyjny.
Istnieją pewne grupy leków, które są bezwzględnie przeciwwskazane w okresie prokreacyjnym, m. in. cytostatyczne, immunosupresyjne, sterydowe.
Przed poczęciem należy wyleczyć wszelkie choroby ginekologiczne, które mogłyby zakłócić przebieg ciąży, w tym:
polipy macicy,
mięśniaki,
torbiele,
guzy, gruczolistości,
stany zapalne miednicy mniejszej,
nawracające stany zapalne układy moczowego.
Ponadto pewne zachowania seksualne, tj.: stosunki płciowe z wieloma partnerami, niestosowanie prezerwatywy, odbywanie stosunków podczas krwawienia miesięcznego prowadzi do wzrostu ryzyka zakażenia, a to do rozwoju ciąży pozamacicznej.
Zbyt częste irygacje pochwy mogą niekorzystnie wpływać na płodność kobiety i biocenozę pochwy (skład bakteryjny pochwy) zwiększające ryzyko występowania stanów zapalnych narządu rodnego.
Otyłość może obniżać płodność kobiety, powodować komplikacje podczas ciąży i porodu, stanowi także czynnik dużego ryzyka powstawania niektórych nowotworów płciowych.
U kobiet otyłych występuje zmniejszona ilość owulacji. U kobiet z niedoborem masy ciała, z zaburzeniami apetytu (bulimia, anoreksja) są bardziej narażone na zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki.
Przyjmowanie kwasu foliowego stanowi profilaktykę wad cewy nerwowej u noworodków. Przedkoncepcyjna Suplementacja kwasem foliowym może obniżyć ryzyko wad układu nerwowego o 2/3.
Zaleca się podawanie kwasu foliowego w dawce 0,4 mg na przynajmniej 3 miesiące przed koncepcją.
Aby zmniejszyć ryzyko zarażenia się toksoplazmozy, nie należy spożywać niedogotowanego mięsa, unikać kontaktu z odchodami kota oraz nosić rękawiczki podczas pracy w ogrodzie.
Każda kobieta stosująca antykoncepcję hormonalną lub wkładkę wewnątrzmaciczną, powinna ją odstawić na 3 miesiące do 6 miesięcy przed zapłodnieniem tak, aby powróciły regularne cykle owulacyjne i miesiączkowe.
Wskazówki dla przyszłego ojca
Mężczyzna, który przygotowuje się do spłodzenia potomstwa musi:
unikać alkoholu, papierosów, narkotyków oraz leków, które mogą niekorzystnie wpływać na jakość nasienia;
zapewnić sobie odpowiedni wypoczynek, unikać stresu, zalecana jest umiarkowana aktywność fizyczna, gdyż zbyt intensywne ćwiczenia ograniczają produkcję plemników;
stosować właściwą dietę – lekkostrawną, niskotłuszczową, bogatą w świeże owoce i warzywa, witaminy i składniki mineralne zapewniającą właściwą masę ciała. Witamina C wspomaga wchłanianie w przewodzie pokarmowym cynku (Zn), miedzi (Cu), potasu (K), wapnia (Ca), jednocześnie wpływając na poprawę żywotności plemników. Witamina E poprawia płodność u mężczyzn, z normalną ilością plemników ale z jednoczesnym dużym stężeniem wolnych rodników tlenowych we krwi i płynie nasiennym;
ograniczyć ilość stosunków seksualnych do 1 na 2-3 dni z wyjątkiem okresu, kiedy kobieta jest płodna, w celu zapobiegania zmniejszenia ilości plemników w ejakulacie (spermie);
unikać przegrzania jąder (niewskazane gorące kąpiele, sauna);
czynniki środowiskowe, palenie papierosów, alkoholizm, narkomania, promieniowanie (rad, kobalt), ołów, kadm, przegrzanie;
leki: morfina i jej pochodne, kokaina, duże dawki estrogenów i kortykosteroidów, leki cytostatyczne, leki neuroleptyczne, antydepresyjne;
wiek powyżej 30. roku życia u kobiet i powyżej 40. roku życia u mężczyzn;
ubiór u mężczyzn: obcisłe ubrania, ubrania z tworzyw sztucznych podnoszące temperaturę jąder.
Planowanie rodziny to celowe i świadome przewidywanie struktury rodziny oraz liczny jej członków uwarunkowane względami osobistymi, zdrowotnymi, socjalno-kulturowymi.
Aktualnie nie ma metody planowania, która byłaby idealna dla wszystkich kobiet. Zależy to od wieku, światopoglądu, planów prokreacyjnych i sytuacji zdrowotnej jej i partnera.
Wzór optymalnych warunków dla rozrodu:
wiek rodziców, matka 20-30 lat, ojciec 22-35 lat,
zachowanie 2-3 letnich przerw między porodami,
unikanie ciąży w niesprzyjających warunkach zdrowotnych, np. choroba partnera,
nieplanowanie poczęcia w I roku małżeństwa, gdyż jest to okres adaptacyjny partnerów,
w przypadku prawdopodobieństwa wystąpienia choroby zawodowej, planowanie ciąży w pierwszych latach pracy,
poznanie przez partnerów fizjologii rozrodu oraz wspólne podjęcie decyzji o regulacji poczęć,
podjęcie decyzji o ciąży tylko wtedy, gdy oboje partnerów tego chce i świadomie do tego dąży,
planowanie rodziny na miarę własnych upodobań.
Idealna metoda planowania rodziny powinna spełniać kilka podstawowych warunków:
być w pełni skuteczną,
być długotrwała,
jej efekty powinny być szybko odwracalne,
powinna być tania,
powinna chronić przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Opieka przedciążowa (przedkoncepcyjna) to stan zdrowia kobiety i jej partnera przed zajściem w ciążę. Obejmuje ocenę wysokości rozwoju ryzyka z ciążą, promocją zdrowia i planowania rodziny.
Czynniki mające wpływ na zapłodnienie, przebieg ciąży i rozwoju noworodka:
wiek partnerów,
odstęp czasu między kolejnymi ciążami,
liczba ciąży w rodzinie,
narażenie zawodowe na czynniki szkodliwe (łączy się to z ryzykiem straty ciąży i urodzenia dziecka z wadą rozwojową),
złe warunki socjalno-ekonomiczne,
uraz psychiczny po stracie poprzedniej ciąży,
choroby genetyczne uwarunkowane w rodzinie,
stan odporności,
planowanie rodziny.
Na poradę przedkoncepcyjną składają się:
wywiad,
badanie przedmiotowe, w tym badanie wewnętrzne miednicy małej,
badanie dodatkowe, tj.: badanie morfologii krwi i badanie moczu,
badanie cytologiczne, badanie przeciwciał różyczki i toksoplazmozy,
badanie w kierunku chorób wenerycznych i HIV,
ocena cyklu miesiączkowego i diagnostyka owulacji.
Planowanie urodzeń – naturalne metody sterowania płodnością
- planowanie liczny urodzeń w rodzinie bądź zapobieganie niepożądanej ciąży przez planowanie stosunków płciowych bądź też powstrzymywania się od nich w fazie płodnej cyklu miesiączkowego. Nie stosuje się środków farmakologicznych, chemicznych, mechanicznych oraz zabiegów.
A. CYKL PŁCIOWY
fazy płodne i niepłodne cyklu miesiączkowego odzwierciedlają się w określony sposób somatycznie dzięki zmniejszającym się w czasie cyklu stężeniom estrogenów i progesteronu. Estrogeny i progesteron najwyraźniej wywierają wpływ na śluz szyjkowy oraz na podstawie temperatury ciała;
cykl płciowy ma 3 fazy:
faza pierwsza:
względnie niepłodna, trwa od rozpoczęcia miesiączki do początku rozwoju pęcherzyka Graffa. Długość tej fazy cyklu miesiączkowego zależy od tego, jak szybko pęcherzyki jajnikowe zareagują na działanie hormonów przysadki,
faza ta może być trudna do oceny pod kątem płodności, ponieważ jej przebieg może się zmienić z cyklu na cykl;
faza druga – płodna:
trwa od początku rozwoju pęcherzyka jajnikowego do 48 h po owulacji,
okres 48 h uwzględnia przedział 24 h życia komórki jajowej zdolnej do zapłodnienia oraz 24 h rezerwy, uwzględniającą kliniczną niedokładność w określaniu czasu owulacji,
plemniki pozostają w środowisku śluzu szyjkowego wydzielanego obficie w tej fazie cyklu utrzymują zdolność do zapłodnienia przez 5 dni,
w całości faza płodna obejmuje 6-8 dni cyklu;
faza trzecia – całkowicie niepłodna:
rozpoczyna się od 48 h po owulacji i trwa do rozpoczęcia miesiączki, tzn. około 10 dni do 16 dni, ma ona charakter bardziej stały a niżeli w fazie pierwszej.
B. BADANIE SZYJKI MACICY
zmniejszające się stężenie estrogenów i progesteronu wpływają na ilość i jakość śluzu szyjkowego.
a) faza pierwsza:
już po miesiączce śluz nie jest wydzielany lub jest wydzielany w niewielkiej ilości,
jeżeli śluz znajduje się w pochwie, to jest gęsty, mętny i lepki,
umieszczony pomiędzy palcami łatwo zrywa się przy próbie rozciągania,
gdy śluz jest obecny, kobiety odczuwają wilgotność w obrębie pochwy;
b) faza druga:
w fazie tej szyjka macicy odpowiada na pęcherzykowy wzrost wytwarzaniem estrogenów zwiększony wydzielaniem śluzu,
śluz staje się obfitszy, ciągliwszy, klarowny i wodnisty konsystencji białka jaja kurzego,
umieszczony pomiędzy palcami rozciąga się do kilku lub kilkunastu centymetrów,
w fazie tej kobiety odczuwają wilgotność i śliskość w obrębie pochwy,
szczyt objawu śluzowego może zostać stwierdzony jedynie retrospektywnie (tj. gdy ponownie zmieni swe właściwości, stanie się gęsty, lepki i mętny),
ponieważ oprócz tych 3 dni płodnych należy uwzględnić również 24 h okres, w którym może dojść do zapłodnienia komórki jajowej, oznacza to, że 4. dzień po szczycie objawu śluzowego jest ostatnim dniem fazy płodnej;
c) faza trzecia:
na skutek owulacji i rozpoczęcie wydzielania progesteronu gwałtownie zmienia się ilość oraz charakter wydzielanego śluzu,
ilość wydzielanego śluzu gwałtownie się zmienia (czasami zanika),
śluz staje się gęsty, mętny i lepki (podobny do śluzu z fazy pierwszej).
C. PODSTAWOWA TEMPERATURA CIAŁA (PTC)
temperatura mierzona w całkowitym spoczynku po okresie nocnego snu i przed rozpoczęciem normalnej aktywności życiowej (przed spożyciem pierwszego posiłku).
W związku z termogennym działaniem progesteronu podstawowa temperatura ciała podczas fazy poowulacyjnej cyklu jest wyższa o 0,2 – 0,5oC od temperatury ciała sprzed tej fazy.
Za pomocą pomiaru podstawowej temperatury ciała jako wskaźnika można określić tylko koniec fazy płodnej, który występuje w 3. dniu po wzroście temperatury podstawowej.
Partnerzy stosujący wyłącznie metodę PTC powinni ograniczyć stosunki płciowe jedynie do okresu pomiędzy 3. dniem podwyższonej temperatury a końcem cyklu.
Zasady PTC:
pomiar po przebudzeniu o stałej porze z dokładnością do 1 h, tym samym temperatura przed wstaniem z łóżka po minimum 3-6 h odpoczynku nocnego,
pomiaru temperatury dokonuje się w tym samym miejscu: w pochwie lub odbytnicy (5 minut), pod językiem (8 minut),
wartość zmierzonej temperatury należy nanieść na wykres,
oznaczamy specyficzne wydarzenia, rzeczy, które mogą zmienić temperaturę (choroba, leki, alkohol, podróże).
Analizując wykres PTC przynajmniej w 6. kolejnych cyklach można wyznaczyć najkrótszy z nich oraz najkrótszą fazę najniższych temperatur. Następnie wykonujemy obliczenia: od najkrótszego cyklu odjąć 19 dni, od najkrótszej fazy niskiej temperatury odjąć 6 dni. Uzyskana różnica wskazuje ostatni dzień niepłodności przed jajeczkowaniem. Kolejny dzień to początek okresu płodnego. Jeżeli otrzymane różnice nie są takie same dla większego bezpieczeństwa należy wybrać mniejszą z nich.
Metoda wielowskaźnikowa / wieloobjawowa / podwójnego sprawdzania:
służy do rozpoznawania początku i końca fazy płodności na podstawie trzech objawów głównych:
zachowanie PTC,
zmienność śluzu szyjkowego,
zmian w szyjce macicy;
początek fazy płodności określa się na podstawie objawu śluzu, a jej koniec na podstawie PTC, objawu śluzu i zmian w szyjce macicy,
badanie szyjki macicy wykonuje sama kobieta. Ma ona na celu określenie położenia, konsystencji/twardości i rozwarcia ujścia zewnętrznego,
w fazach niepłodnych cyklu szyjka jest twarda (jak czubek nosa), zamknięta (wyczuwa się tylko niewielkie zagłębienie) oraz obniżona, co sprawia, że jest łatwo dostępna. W miarę zbliżenia się jajeczkowania, odcinek szyjki wystający do osiąga miękkość policzka twarzy, unosi się i coraz trudniej go dotknąć, a ujście rozwiera się na szerokość koniuszka palca. Pojawia się też śluz, który nadaje szyjce większą śliskość.
Metoda obserwacji śluzu (metoda Billingsów/Billingsa) – zasady:
kroplę śluzu szyjkowego można pobrać wprowadzając jeden lub dwa palce do pochwy dotykając szyjki macicy,
po wyjęciu z pochwy palce należy rozsunąć i zbadać śluz oglądając go i określając jego cechy,
badanie należy rozpocząć po zakończeniu krwawienia miesięcznego,
prawidłowe rozpoznanie śluzu może nastąpić po 9 miesiącach obserwacji jego cech fizycznych,
metoda może być niemiarodajna tuż po stosunku płciowym,
nie powinno się jej stosować po:
poronieniu,
porodzie,
w okresie menopauzalnym,
stany zapalne szyjki macicy, pochwy, sromu.
Zasady obserwacji szyjki („twardość”):
badanie szyjki macicy wykonuje się raz (max 2 razy) dziennie, o tej samej porze,
kobieta powinna wybrać odpowiednią pozycję, ze stopą opartą np. o krzesło lub na siedząco,
do pochwy wprowadzamy 1 lub 2 palce i oceniamy,
obserwacja objawu szyjkowego powinna być rozpoczęta w pierwszym dniu cyklu
za szczyt objawu szyjowego uznaje się ostatni dzień, gdy szyjka jest wysoko w pochwie, jest miękka i rozwarta.
Metody antykoncepcji
A. METODY MECHANICZNE
Mechaniczne środki antykoncepcyjne działają na zasadzie uniemożliwienia przedostania się plemników do szyjki macicy i jajowodów, tworząc mechaniczną barierę, co powoduje, że plemniki giną w kwaśnym środowisku pochwy.
a) Zalety:
są skuteczne jeżeli stosuje się je prawidłowo,
nie zakłócają przebiegu stosunku,
kontroluje je kobieta,
nie zaburza gospodarki hormonalnej kobiety,
zapobiegają chorobom przenoszonym płciowo,
zmniejszają częstość występowania raka szyjki macicy.
b) Wady:
konieczność założenia do pochwy przed stosunkiem,
zmniejszenie doznać podczas stosunku związanych z obecnością w narządach rodnych kobiety,
skuteczność mniejsza niż środków hormonalnych,
częstość zakażenia dróg moczowych, parcie i utrudnienia w oddawaniu moczu,
alergia i odczyn zapalny w pochwie,
nasilenie dolegliwości spowodowanych hemoroidami.
Wkładka wewnątrzmaciczna
a) Podstawowe zasady:
założenie wkładki – ostatnie dni miesiączki, bezpośrednio po poronieniu, 5 tygodniu po porodzie w warunkach pełnej aseptyki,
badanie kontrolne po pierwszej miesiączce, potem co 6 miesięcy,
brak nitek w pochwie: cofnęły się do jamy macicy, wkładka przebiła ścianę macicy, wypadła, ciąża,
w przypadku ciąży wkładkę należy usunąć (ryzyko zakażenia jaja płodowego);
b) Przeciwwskazania:
młode dziewczęta i nieródki,
stany zapalne narządu rodnego i miednicy małej,
niediagnozowane krwawienia z narządu rodnego,
przebyta ciąża ekotopowa (szczególnie jajowodowa),
wady rozwojowe macicy,
mięśniaki macicy,
uczulenie na miedź lub srebro.
Błona dopochwowa – wykonana z delikatnej gumy umieszczonej na sprężynce.
DIAFRAGMA = błona dopochwowa
a) Zalety:
możliwość wielokrotnego użytku,
po wyjęciu z pochwy należy ją dokładnie umyć, wysuszyć i schować do pudełeczka;
b) Wady:
dość niska skuteczność,
wskaźnik Pearla 2-16 (ważne jest więc posmarowanie błony środkiem plemnikobójczym przed założeniem do pochwy).
3. Prezerwatywa dla mężczyzn
wskaźnik Pearla wynosi od 10 do 15.
4. Prezerwatywa dla kobiet
po stosunku należy ją wyrzuci.
B. METODY CHEMICZNE
1. Globulki:
Patentex,
Patentex – Owal,
Kolpotex 230,
Kolpotex – Owal,
Preventex,
Cetural.
2. Kremy:
Delfin.
3. Pianki
4. Płyny do płukania po stosunku.
5. Gąbki dopochwowe:
9-25 – wskaźnik Pearla.
Zalety metod chemicznych:
brak zdrowotnych skutków ubocznych,
stosowanie w razie potrzeby przed stosunkiem,
zapewnianie właściwego nawilżania pochwy,
możliwość stosowania przez kobiety karmiące,
łatwość w dostępie,
możliwość łączenia z metodami mechanicznymi.
C. ANTYKONCEPCJA HORMONALNA
zawsze poprzedzana badaniem lekarskim:
dokładny wywiad,
pomiar ciśnienia tętniczego,
badanie piersi,
badanie wewnętrzne + cytologia;
można podzielić na 2 grupy:
dwuskładnikowe: tabletki antykoncepcyjne, plastry zawierające estrogeny i gestageny,
jednoskładnikowe (gestagenowe): mini pigułka, iniekcje, implanty, krążki dopochwowe uwalniające estrogen i progestagen.
a) Zalety:
dwu- i trzyfazowe – podobieństwo do przebiegu naturalnego cyklu miesięcznego z przewagą gestagenów w fazie lutealnej.
b) Działania uboczne:
pozytywne:
ustąpienie bolesnego miesiączkowania,
ustąpienie napięcia przedmiesiączkowego,
ustąpienie trądziku i łojotoku,
normalizacja częstości, ilości i obfitości krwawień,
możliwość przesunięcia krwawienia;
korzyści:
zmniejszenie częstości torbieli jajnika, stanów zapalnych jajnika, nowotworów;
mało szkodliwe (nadmiar estrogenów):
przyrost masy ciała,
obrzęki,
nudności,
bóle głowy,
plamienia,
śluzowe upławy,
uczucie napięcia piersi;
poważne:
rzadko i spowodowane dużymi dawkami estrogenów:
wzrost ryzyka nadciśnienia, zakrzepicy i zawału;
spowodowane działaniem gestagenów:
wzrost LDL, obniżenie HDL – miażdżyca,
ryzyko raka szyjki macicy,
wątroba: żółtaczka cholestetyczna, kamica pęcherzyka żółciowego,
wzrost stężenia glukozy (przy cukrzycy zachować ostrożność!);
c) Przeciwwskazania:
choroby układu sercowo – naczyniowego,
nadciśnienie tętnicze,
palenie papierosów,
otyłość,
przewlekłe schorzenia wątroby,
depresja endogenna (hormony „od nas”),
migrena,
cukrzyca.
1. Tabletki dwuskładnikowe:
od 5 do 25 dnia cyklu, przyjmujemy wieczorem, jeśli zapomniano, to rano,
jeśli przerwa trwa więcej niż 36 h, to możliwa jest ciąża,
jeśli po odstawieniu nie wystąpi krwawienie – możliwa ciąża,
mniejsza skuteczności, jeśli w ciągu 2-3 h od wzięcia tabletki wystąpią wymioty i biegunka,
kontrola lekarska: 6-12 miesięcy,
zwiększone ryzyko ciąży w pierwszym miesiącu po odstawieniu tabletek,
przerwy – najczęstsza przyczyna ciąż.
2. Minitabletka gestagenowe (preparat jednoskładnikowy):
przyjmowane codziennie.
a) Mechanizm działania:
śluz szyjkowy gęsty i nieprzenikliwy,
supresja LH i hamowanie owulacji,
skrócenie II fazy i brak przygotowania endometrium,
wskaźnik Pearle’a: 3;
b) Wady:
zaburzenia cyklu,
brak możliwości usunięcia (implanty, iniekcje),
zaburzenia cyklu,
przedłużony okres powrotu płodnosci,
przyrost masy ciała o 2 kg w pierwszym roku.
c) Zalety:
można stosować podczas laktacji,
w przypadku iniekcji i implantów nie trzeba pamiętać o ciągłym przyjmowaniu tabletek.
3. Implanty (preparat jednoskładnikowy):
a) Wady:
bardzo nieregularne i obfite krwawienia,
bóle głowy,
bolesność piersi,
zainfekowanie miejsca wszczepienia implantu.
4. Pierścień dopochwowy:
Nuva Ring – jeden z najnowocześniejszych środków antykoncepcyjnych. Jest to elastyczny pierścień, który dopasowuje się do ścian pochwy i pod wpływem ciepłoty uwalnia hormony, które przez śluzówkę dostają się do krwi.
a) Zalety:
omija przewód pokarmowy,
precyzja założenia i położenia w pochwie nie wpływa na jego skuteczność,
działanie utrzymuje się dopóki pierścień przebywa w pochwie (3 tygodnie).
D. ANTYKONCEPCJA PO STOSUNKU
czyli POSTKOITALNA – polega na podaniu dużej dawki gestagenów, które wpływają prawie od razu na strukturę błony śluzowej macicy uniemożliwiając zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki oraz zagęszczając śluz, co utrudnia przemieszczanie się plemników. Zaistnienie ciąży nie jest jednoznaczne z odbyciem stosunku płciowego, zależy od wielu procesów w organizmie (zachodzących w ciągu kilku dni);
Prostinor Duo – 2 tabletki, pierwsza w ciągu 12 h, druga po 12 h od przyjęcia pierwszej;
Escapalle – 1 tabletka jak najszybciej po stosunku.
Po upłynięciu pierwszych 24 h skuteczność stopniowo spada. Sens przyjęcia pigułki „po” to przyjęcie jej 72 h po stosunku.
~Metoda Yuzpe ~
Polega ona na zażyciu znacznie większej dawki hormonu przez połknięcie 4 tabletek antykoncepcyjnych zawierających lewonogestrel nie później niż 72 h po stosunku i kolejnych 4 tabletek po 12 h.
Natychmiast jest zagęszczony śluz w pochwie => unieruchomienie plemników, hamuje uwolnienie komórki jajowej, śluzówka macicy staje się cieńsza (brak możliwości zagnieżdżenia).
Do tej metody wykorzystywane są 2 tabletki – GRAVISTAD 250 lub 4 tabletki jednego z preparatów: GRAVISTAD 150, MIKROGYNON, MINISISTAN, RIGEVIDON, STEDIRIL 30.
E. STERYLIZACJA OPERACYJNA
trwałe, nieodwracalne pozbawienie kobiety funkcji rozrodczych.
a) Wskazania:
ciąża zagraża zdrowiu lub życia kobiety,
ciężkie choroby psychiczne;
b) Metoda:
Laparoskopowe lub operacyjne przerwanie ciągłości jajowodów (wycięcie, podwiązanie, przecięcie, koagulacja, zaciśnięcie, wycięcie macicy).
F. ANTYKONCEPCJA MĘSKA
przecięcie nasieniowodów,
podwiązanie nasieniowodów,
prezerwatywa.
Powrót płodności po porodzie
- wybór odpowiedniej metody antykoncepcji
Czas, jaki upływa od momentu porodu do
Paulina Sadło, Położnictwo I rok (mgr
Bożena Kania) Strona