Władysław z Gielniowa

W świetle ostatnich odkryć i badań filologicznych (przede wszystkim Wiesława Wydry) Władysław z Gielniowa jawi się jako najwybitniejszy spośród znanych z imienia poetów naszego średniowiecza. Urodził się ok. 1440 r. w Gielniowie pod Opocznem w rodzinie mieszczańskiej. W roku 1462 zapisał się na Akademię Krakowską, studia jednak szybko porzucił i wstąpił do krakowskich bernardynów. Był to reformistyczny odłam franciszkanów zwanych "obserwantami". W Polsce ruch obserwancki zaszczepił Jan Kapistran w roku 1453, kiedy w Krakowie powstał pierwszy klasztor p.w. Św. Bernarda z Sieny (stąd polska nazwa zakonu).

Bernardyni zajmowali się głównie pracą duszpasterską, w której propagowali takie formy pobożności, jak jasełka, kolędy, pieśni religijne, bractwa tercjarskie itd. Akcentowali przy tym kult ludzkiej natury Chrystusa z tajemnicami Jego narodzin i męki, kult Matki Boskiej i świętych. Władysław z Gielniowa dwukrotnie pełnił w zakonie funkcję prowincjała, usilnie pracując nad usprawnieniem jego organizacji oraz podniesieniem poziomu formacyjnego i intelektualnego zakonników. Zasłynął jako znakomity kaznodzieja. Uczestniczył w kapitułach generalnych zakonu w Urbino i Mediolanie. W latach 1504-1505 był przełożonym w warszawskim klasztorze Św. Anny, tutaj też zmarł 4 maja 1505 roku. W 1750 roku został beatyfikowany. Jest patronem Warszawy, Polski i Litwy.

Władysław z Gielniowa pisał zarówno po łacinie (dla współbraci), jak po polsku (dla ludu). Do utworów łacińskich należy m.in. antyfona i epitafium na cześć bł. Szymona z Lipnicy, autobiograficzny wiersz o wstąpieniu do zakonu, modlitwa do św. Brygidy, wierszowany wykaz kar pokutnych, pieśń do Matki Bożej na czas zarazy oraz poemat oparty na biblijnej Pieśni nad pieśniami. Po polsku pisał Gielniowczyk przede wszystkim pieśni przeznaczone dla wiernych. Należą do nich: pieśń na Boże Narodzenie Augustus kiedy krolował (zob. fragmenty w dziale Z pieśni bożonarodzeniowych), pieśń pasyjna Żołtarz Jezusów, pieśń Jasne Krystowo oblicze, nawiązująca do apokryficznej legendy o obliczu Chrystusa odbitym w cudowny sposób na chuście Weroniki, pieśń-modlitwa do Jezusa o siedem darów Ducha Świętego (Jezu, Zbawicielu ludzski) oraz przedstawione poniżej dwie pieśni o tematyce maryjnej: Anna, niewiasta niepłodna i Już się anjeli wiesielą. Prócz nich Gielniowczykowi można przypisać kilka innych utworów maryjnych; przedstawimy je - jako pieśni o autorstwie niepewnym - w kolejnym dziale.

Władysław z Gielniowa pisał regularnym wierszem sylabicznym, stosował rymy wewnętrzne, anafory, akrostychy i układy abecedariuszowe. Większość jego pieśni polskich, a więc przeznaczonych dla ludu, ma charakter wierszowanych legend opartych na popularnych wątkach apokryficznych. Odbija się w nich żarliwe nabożeństwo do Matki Bożej i Jezusa w duchu devotio moderna i propagowanej przez nią modlitwy myślnej. Dzięki twórczości bernardyńskiego poety język polski zaczął częściej i donośniej rozbrzmiewać w murach naszych świątyń, tym bardziej, że Gielniowczyk doczekał się licznych uczniów i kontynuatorów.

Monografię twórczości Władysława z Gielniowa i jego "poetyckiego kręgu" wydał W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992.

Anna, niewiasta niepłodna...

De nativitate Marie ista cancio

Anna niewiasta niepłodna,
Sprawi<e>dliwa i nabożna,
Czystą Pannę porodziła,
Ktorą Maryją wezwała¹.

Balaam², prorok pogański,
Patr<z>ąc na rodzaj żydowski³,
O tej Pannie prorokował,
Jasnej gwiaździe ją przyrownał.

Czysta Panna, gwiazda morska,
Uciecha jest krześcijańska;
Na tę wszystcy poglądajcie,
A nabożnie k niej wołajcie.

Duchem Świętym oświęcona,
A przez grzechu narodzona,
O Maryja lutościwa,
Bądź grzesznikom miłościwa.

Ezechijel⁴, prorok Boży,
Duchem Świętym oświecony,
Widział zamknioną uliczkę⁵
Znamionując⁶ Bożą Matkę.

Farao⁷, krol, widzenie miał,
Gdy sietm⁸ kłosow cudnych widział;
Sietm darow Świętego Ducha
Miała w sobie Boża Matka.

Grzesznicy oczy otworzcie,
Na Matkę Bożą patrzajcie,
Tać darow Bożych jest pełna,
Abociem⁹ była pokorna.

Helijasz¹⁰, kiedy głod cierpiał,
Do niektorej wdowy bieżał¹¹;
Wdowa ta jest Matka Boża,
K tej biegaj, o duszo głodna.

Jako wdowa nakarmiła
Proroka i napoiła,
Tak Maryja Bożą łaską
Karmi rzyszą krześcijańską.

K tobie, Krolewno Niebieska,
Woła tłuszcza¹² krześcijańska,
Nakarmi nas utrudzone,
Na tem świecie udręczone.

Łaskawa Panno Maryja,
O Matuchna miłościwa,
Napoj nas wodą gorzkości¹³,
Bychom opłakali złości¹⁴.

Morska gwiazdo, Panno czysta,
Proś za nami Jezu Krysta,
By nasze grzechy odpuścił,
A swą łaskę z nieba spuścił.

Nasza rzeczniczko¹⁵, Maryja,
Wysłuchaj nas, lutościwa;
Sąd Boży nas barzo straszy,
Nasze sąmnienie¹⁶ nas męczy.

O Maryja miłosierna,
O Panno czysta i skromna,
Kiedy przydziem na Sąd Boży,
Tedy nam grzesznem pomoży.

Proś za nami Syna twego,
Jezusa miłosiernego,
By nas w dzień sądny postawił
Na prawicy i też zbawił.

Kwitnąca Panno Maryja,
Jaśnie<j>sza niżli lilija,
Ucieszy nas wszystki smętne,
Daj nam ucieszenie duszne¹⁷.

Rajska uliczko, Maryja,
Raczy nam być miłościwa,
Od złych duchow nas obraniaj,
W pokusach nam dopomagaj.

Studnia rajska jeś Maryja,
Studnia rajska rzeki działa¹⁸,
Od ciebie dobroci płyną,
Ktore wszytcy święci mają.

Ty jeś gołębiczka Boża¹⁹,
Niosąc rożdżkę zieleniuchną²⁰,
Tyś światu pokoj przyniosła,
Kiedyś Syna porodziła.

Wielebna Panno Maryja,
Ktora jeś miłości pełna,
Udziel nam Bożej miłości,
Zakryj nasze wszytki złości.

Krystusa, Syna twojego,
Udziałaj²¹ nam łaskawego;
Ukaży go nam po śmierci,
Tam gdzie są wieczne radości.

Jasna gwiazdo nas oświeci,
Uchowaj od nagłej śmierci,
Wywiedź nas <z> świata nędznego
Do krolestwa niebieskiego.

Żywot wieczny nam otrzymaj²²,
A wwiedzi nas w niebieski raj;
Przez twe, Panno, narodzenie,
Daj twem sługam ucieszenie.

Objaśnienia

¹wezwała - nazwała.
²Balaam - postać biblijna; na rozkaz króla moabskiego Balaka miał rzucić przekleństwo na naród izraelski. Jednak pod wpływem pojawienia się anioła i dziwnego zachowania się oślicy (mówiąca oślica Balaama) powstrzymał się od klątwy i wypowiedział proroctwo o losach narodu izraelskiego (zob. Lb 24, 17)
³rodzaj żydowski - ród, naród izraelski.
⁴Ezechijel - Ezechiel, jeden z czterech wielkich proroków Starego Testamentu, autor Księgi Ezechiela.
⁵zamknioną uliczkę - zamkniętą furtkę (zob. Ez 44, 2).
⁶znamionując - oznaczającą, symbolizującą.
⁷Farao - faraon (por. Rdz 41, 5-7).
⁸sietm - siedem.
⁹abociem - albowiem.
¹⁰Helijasz - Eliasz, prorok Starego Testamentu, którego życie i działalność opisane zostały w 3 Kr 17 i 18.
¹¹do niektorej wdowy bieżał - udał się do pewnej wdowy; aluzja do zdarzenia opisanego w 3 Kr 18, 8-24.
¹²tłuszcza - gromada, rzesza.
¹³napoj nas wodą gorzkości - tu w sensie przenośnym: napój nas goryczą żalu.
¹⁴złości - grzechy.
¹⁵rzeczniczko - orędowniczko.
¹⁶sąmnienie - sumienie.
¹⁷ucieszenie duszne - pocieszenie duszy.
¹⁸studnia rajska rzeki działa - tu: studnia rajska daje początek rzekom.
¹⁹gołębiczka Boża - w pismach Ojców Kościoła Maryja niepokalanie poczęta ukazywana jest często jako "czysta gołębica", która przyniosła ludziom gałązkę oliwną, znak bliskiego wybawienia.
²⁰rożdżkę zieleniuchną - zieloną różdżkę, gałązkę oliwną symbolizującą pokój.
²¹udziałaj - uczyń.
²²otrzymaj - tu: wyproś, wybłagaj.

Już się anjeli wiesielą...

Już się anjeli wiesielą,
Na niebie słodko śpiewają,
Bo Maryja w niebo jidzie,
Radujcie się wszystcy ludzie.

Ewanjelista Jan święty,
Jen¹ był zawsze panic czysty²,
Pannie czystej posługował,
Panic Pannę za matkę miał.

Święte mieśćca nawiedzała
Maryja, a tam płakała,
Po Synie swem jest tążyła³
I z niem mieszkać pożądała⁴.

Wielebną Matkę ucieszył
Anjoł Boży i pozdrowił,
Rzekąc: "Pozdrowienie tobie,
Już rychło będziesz na niebie".

Święta Matka pożądała,
By apostoły widziała,
Pirzwej niżliby umarła,
A to wszytko otrzymała.

Krystową Matkę darował
Anjoł, palmę rajską jej dał,
Aby przed Panną noszona,
Gdy do grobu prowadzona.

Rychło wielmi się zebrali
Wszytcy święci apostoli,
Matka Boża radość miała,
Gdy apostoły widziała.

Jezus Matce tę cześć działał⁵,
Iże apostoły zebrał,
Ktorzy po świecie kazali⁶,
A pogany nawracali.

Swe skonanie powiedziała,
Miedzy świętemi siedziała,
Tamo⁷ świece są gorzały,
A święci Boga chwalili.

Tedy pr<z>ez⁸ wszelkiej boleści
Umarła Matka miłości,
Syn Matuchny swej duszę wziął,
A słodkie pienie jest zaczął:

"Wiesiel się Matuchno moja,
Juże podź ze mną do raja,
Śpiewajcie wszytcy anjeli,
Wiesielcie się apostoli.

Święte ciało pochowajcie,
A do grobu je donieście,
W padoł Jozefat⁹ pojdziecie,
Tamo grob nowy najdziecie.

Moji mili apostoli,
Tam mię będziecie czekali,
A ja rychło was nawiedzę,
A moję Matkę obudzę".

Apostoli ciało wzięli,
A wielmi¹⁰ słodko śpiewali;
Jan przed ciałem palmę nosił,
Piotr święte ciało prowadził.

Rzecz tę Żydowie uznali¹¹,
Ktorzy w Jeruzalem byli,
Tamo z biskupem bieżeli,
Spalić ciało święte chcieli.

Jezus Matkę swą obronił,
Żydy ślepotą zaraził,
Biskupowi ręce <z>schnęły¹²,
A ku maram są przylnęły¹³.

Ale gdy grzech swoj poznali,
A do Piotra są wołali,
Biskup z ludem uzdrowieni,
Matuchnę Bożą wielbili.

Ludzie grzeszni pokutujcie,
Matuchny Bożej wzywajcie,
By was Panna oświeciła,
A w niebiosa wprowadziła.

A gdy ciało pochowali
Czystej Panny apostoli,
Jezus przyszedł dnia trzeciego
Do grobu tako świętego.

Dziewicze ciało obudził
Jezus, swoją Matkę wskrzesił,
Rzekąc: "Powstań, namilejsza,
Nad wsz<y>tki panny cudniejsza".

Jasne ciało jako słuńce
Wstało z grobu wielmi mocnie¹⁴,
Apostoli to widzieli,
A barzo się wiesielili.

Swoję Matuchnę Jezus jest wziął,
Apostoły jest pożegnał;
Apostoli się radują,
Anjeli słodko śpiewają.

Łaskawie Matkę prowadził
Jezus, ktorą jest powyższył,
Nad anjoły ją posadził,
Koronę na głowę włożył.

Anjeli Bogu dziękują,
A wszytcy wielbią Maryją,
Ta jest Krolewna Anjelska,
Ta jest Pani Krześcijańska.

Wiesielcie się krześcijani,
Bo za wami prosi Pani
Jezu Krysta Syna swego,
By wam dał Ducha Świętego.

Święta Matuchno, Maryja,
Tobie śpiewamy Alleluja,
Daj bychom¹⁵ ciebie widzieli,
A w niebiesiech przebywali. Amen.

Objaśnienia

¹jen - który.
²panic czysty - młodzieniec czysty, dziewiczy.
³tążyła - tęskniła.
⁴pożądała - prosiła, pragnęła.
⁵działał - uczynił.
⁶kazali - tu: głosili Ewangelię.
⁷tamo - tam.
⁸przez - bez.
⁹w padoł Jozefat - do Doliny Jozafata, symbolicznego miejsca ostatecznego sądu Bożego nad ludzkością, od IV wieku utożsamianego z doliną Cedronu.
¹⁰wielmi - bardzo, wielce.
¹¹uznali - spostrzegli.
¹²zschnęły - uschły.
¹³są przylnęły - przylgnęły, przylepiły się.
¹⁴wielmi mocnie - z wielką mocą.
¹⁵bychom - byśmy.

Jezu, zbawicielu ludzski...

Jezu, zbawicielu ludzski,
Proszę ciebie człowiek grzeszny,
Daj mi dar świętej bojaźni,
Jen¹ nie wypędza miłości.

Jezu, krolu miłościwy,
Nad grzeszniki lutościwy²,
Daj mi dar wiernej lutości³,
Bych opłakał moje złości.

Jezu, rozdawca dobroci,
Jenże jeś⁴ studnia miłości,
Daj mi dar nauki prawej⁵,
By⁶ rzeczy nie żądał marnej.

Jezu, sierdeczna słodkości,
Daj mi dar dusznej mocności⁷,
Bych pokusy przewiciężył,
Mocnie tobie zawsze służył.

Jezu, raczy mię wysłuchać,
A dar rady dobrej mi dać,
Bych się dobrych rzeczy dzierżał⁸,
A złych rzeczy się wiarował⁹.

Jezu, ktory świat oświecasz,
A jasne rozumy dawasz,
Raczy mi dać rozum dobry,
Twą miłością oświecony.

Jezu, Boga Oćca mądrość,
Jen jeś mojej duszy radość,
Daj mi dar świętej mądrości,
Bych zakusił¹⁰ twej słodkości.

Objaśnienia

¹który; ²litościwy; ³prawdziwej litości, zmiłowania; ⁴któryś jest; ⁵prawdziwej; ⁶bym; ⁷duchowej mocy; ⁸trzymał; ⁹wystrzegał; ¹⁰spróbował, skosztował

Jezusa Judasz przedał za pieniądze nędzne
(Żołtarz Jezusów)

Jezusa Judasz przedał za pieniądze nędzne,
Bog Ociec Syna wydal na zbawienie duszne.
Jezus kiedy wieczerzał, swe ciało rozdawał,
Apostoły swe smętne swoją krwią napawał.

Jezus w ogrodek wstąpił <z> swymi miłosniki,
Trzykroć się Oćcu modlił za wszytki grzeszniki;
Krwawy pot s niego płynął dla boju silnego.
Duszo miła, oględaj miłosnika twego!

Jezusa miłosnego gdy Żydowie jęli,
Baranka niewinnego rwali i targali;
Opak ręce związali Panu niebieskiemu,
Pędem rychłym bieżeli do miasta świętego.

Jezus jest policzek wziął u Annasza wielki,
Do Kajifasza posłan, a tamto jest uplwan;
Oczy mu zawiązali Żydowie okrutni,
Poszyjki mu dawali, w lice jego bili.

Jezus staroście wydan, łajncuchem swiązany;
Piłat Żydow jest pytał, ktore jego winy.
Widząc jego przez winy, do Heroda posłał;
Żydowie go soczyli, ale Jezus milczał.

Jezus swleczon z odzienia, u słupa uwiązan,
A tak przez miłosierdzia okrutnie biczowan -
Krew z ciała jest płynęła. Pan niebieski zranion;
O duszo moja, patrzy, płaczy rzewno, wzdychaj!

Jezus gdy ubiczowan, na stolcu posadzon,
Cirnim jest koronowan, a przeto jest wzgardzon;
Przed Jezusem klękali rycerze niewierni,
S niego się naśmiewali, na oblicze plwali.

Jezus potem osądzon, Piłat jego sądził,
Od Żydow jest nawi<e>dzon¹, a w tym Piłat zgrzeszył;
Maryja, Matka Boża, tedy sie smęciła,
Wzdychała a płakała i wszytka semglała.

Jezus s miasta wywiedzion, krzyżem uciążony,
A łotrom jest przyłączon, jak robak wzgardzony;
Matka mu zabieżała, chcąc jego oględać,
A gdy jego uźrzała, jęła rzewno płakać.

Jezusa już krzyżują, patr<z>y, duszo, pilnie,
Ręce i nogi ranią, krew s ran jego płynie;
Matka gdy to widziała, na ziemię upadła,
Dla Synaczka miłego rada by umarła.

Jezus z krzyżem podniesion, patrzcie, krześcijani,
Miedzy łotry postawion, drogą krzwią² skropion<y>;
Od Żydow jest pośmiewan, gdy na krzyżu wisiał,
Jezus, miłosierny Pan, wszytko skromnie cirpiał.

Jezus Oćcu sie modlił za swe krzyżowniki,
Smętną Matkę ucieszył, łotra i grzeszniki;
"Pragnę grzesznych zbawienia, duszo moja miła,
Już Oćcu polecaję" - wołał wszytką siłą.

Jezusa umarłego stworzenie płakało,
Pana swego miłego barzo żałowało;
Słojnce się zacimilo, ziemia barzo drżała;
Opoki sie ściepały, groby otwarzały.

Jezusowa Matuchna gdy u krzyża stała,
Bok jego włocznią zbodzion i wielko otworzon;
Krew i woda płynęła z boku naświętszego,
Matuchna jego miła żałowała tego.

Jezus z krzyża sejmowan w nieszporną godzinę,
Maryja piastowała ciało swego Syna;
Ciało maścią mazali Jozef z Nikodemem,
W prześciradło uwili, potym w grob włożyli.

Jezusow żołtarz czcicie i często śpiewajcie,
Maryją pozdrawiajcie, k tej się uciekajcie;
Maryja, przez boleści, ktore jeś cirpiala,
Oddal od nas złości, daj wieczne radości.

Trzykroć pięćdziesiąt mowcie: "Zdrowa bądź, Maryja",
A jeden pacierz pojcie³ za kożdym dziesią<t>kiem;
Piętnaście rozmyślenia w Bożym umęczeniu
Są do nieba stopienie⁴, duszne oświecenie. Amen.

Objaśnienia

¹nawi<e>dzon - namówiony, skłoniony.
²krzwią - krwią.
³pojcie - śpiewajcie.
⁴stopienie - stopnie.

Augustus kiedy krolował...

De nativitate Domini¹

Augustus² kiedy krolował,
Wszytkiemu światu panował;
Świat wszystek popisać³ kazał
A czynsz od każdej głowy brał.

Betleem, miasto niewielgie,
Miało goście tedy mnogie;
Tamo Jozef z swoją oblubienicą
Poszedł z Maryją brzemienną.

Ci, iże ubodzy byli,
Gospody w mieście nie mieli,
Przeto do stajniej stąpili,
Tamo w ubostwie mieszkali.

Dziewica tedy przeczysta
Porodziła Jezu Krysta;
W poł nocy się Bog narodził,
A wszystek świat uwiesielił.

Emanuel się narodził,
A żywota⁴ nie otworzył;
Izaijasz prorokował⁵,
A to znamię⁶ krolowi dał.

Fałszywi Żydowie błądzą,
Pisma świętego nie widzą;
Źwierzątka⁷ Boga poznały,
Gdy na kolana klękały.

Gdy Dzieciątko jest płakało,
Na gołej ziemi leżało,
Tedy Matka poklęknęła,
Dzieciątku modłę dawała.

Ha, ha, ha - Dziecię krzyczało,
Za grzechy ludzskie płakało,
Matuchna je z ziemie wzięła,
A w płacie⁸ je powijała.

Iże stajnia ciasna była,
Dziecię w jasłki położyła;
Żadna niewiasta tam była⁹,
Ktora by Matce służyła.

Kłamając, niektorzy mowią,
A w tem Matce urągają,
Aby tam niewiasty były,
Ktore by Matce służyły.

Ludzie wsz<y>tcy się wiesielcie,
A piesnkę nową śpiewajcie,
Bo Krystus się nam narodził,
Ktoryż niebo nam otworzył.

Maryja, Matuchno Boża,
Tyś jeś woniająca roża,
Proś za nami Syna twego,
By nam dał Ducha Świętego.

Nasze grzechy by odpuścił,
Ten, ktory się dziś narodził,
Proś za nami, Panno czysta,
Oświeci nas, gwiazdo morska.

O Jezu, wieczna światłości,
Łaską twoją nas oświeci,
Przez twe święte narodzenie
Daj nam grzechom odpuszczenie,

Pastyrzowie kiedy czuli¹⁰,
A gdy trzod swych przyglądali,
Anjoł światły je przestraszył,
A przestraszone ucieszył.

Kwiatek polny się narodził,
Czujnem¹¹ pastyrzom się wzjawił¹²,
Pastyrzowie się wiesielcie,
A do Betleem biegajcie.

Rzysza anjelska śpiewała,
A Pana Boga chwaliła:
"Chwała Bogu bądź na niebie,
A pokoj ludziem dobrej wolej".

Słuch¹³ ten pastyrze ucieszył,
Jeden do drugiego mowił:
"Podźmy do Betleem rychło,
Obglądajmy takie słowo¹⁴".

Tedy pastyrzowie biegli,
Matkę, Jozefa naleźli,
Dzieciątko w jasłkach widzieli,
A modłę jemu dawali.

Wielebna Matuchna Boża
Słowo w siercu swem chowała.
Pastyrzowie się wrocili,
Jidąc, Bogu dziękowali.

Kryste, przez twe narodzenie,
Daj nam duszne ucieszenie,
Odpuści nam nasze winy,
Przez twoje naświętsze krciny!¹⁵

Juże wszystcy się radujcie,
Pies<n>kę nową zaczynajcie,
Bo się nam Pan Bog narodził,
Naszę naturę uwielbił.

Żywot wieczny, Jezu, nam daj,
Od nagłej śmierci zachowaj,
Daj nam spokojne bydlenie¹⁶,
Po śmierci wieczne zbawienie.

Objaśnienia

Pieśń na Boże Narodzenie autorstwa Władysława z Gielniowa ułożona w formie abecedariusza.

¹De nativitate Domini (łac.) - O Narodzeniu Pana.
²Augustus - cesarz rzymski Caius Julius Caesar Octavianus Augustus (63 p.n.e.-14 n.e).
³popisać - spisać.
⁴żywota - łona (nie naruszył dziewiczości Maryi).
⁵Izaijasz prorokował - zob. Iz 7, 14.
⁶znamię - znak.
⁷Źwierzątka - tj. wół i osioł (zob. Iz 1, 3: "Wół rozpoznaje swego pana i osioł żłób swego właściciela, Izrael na niczym się nie zna, lud mój niczego nie rozumie").
⁸w płacie - w chusty.
⁹Żadna niewiasta tam była - nie było tam żadnej niewiasty, tj. położnej - aluzja do apokryficznego motywu obecności przy narodzinach Chrystusa dwóch położnych.
¹⁰czuli - czuwali.
¹¹Czujnem - czuwającym.
¹²wzjawił - objawił.
¹³Słuch - wieść.
¹⁴Obglądajmy takie słowo - tu zapewne: zobaczmy, czy to prawda.
¹⁵krciny - chrzciny, chrzest.
¹⁶bydlenie - byt, życie.

Jasne Krystowo oblicze...

Jasne Krystowo oblicze,
Więcej niż słuńce świecące,
Tobie dawam pozdrowienie,
Ty jeś moje ucieszenie.

Jakob to oblicze widział¹,
Przeto nabożnie zawołał:
"Widziałem oblicze Boże,
A z tegom wziął duszne zdrowie".

Ezechijasz, krol niemocny,
A już na śmierć osądzony,
Ku ścienie się jest obrocił,
A tedy Bog go uzdrowił².

Ściana Krysta znamionuje³,
Jen oblicze ukazuje.
O ty, niemocny człowiecze,
Patrz na Krystowo oblicze.

Weźrzy na oblicze jasne,
Na oblicze wielmi słodkie,
A w tem sie obliczu kochaj,
A nabożnie je pozdrawiaj.

Święte oblicze Krystowo,
Bądź ode mnie pozdrowiono,
Ty jeś wiesiele anjelskie,
Ty jeś ucieszenie ludzskie.

Krystowo oblicze miłe,
Wszystkich smętnych jest wiesiele;
Kiedy to oblicze widzę
Nie pamiętam już na nędzę.

Rumiane lice i białe
Za wieczerzą było blade;
Gdy w Betaniji wieczerzał,
Jezus, gdy mękę przeglądał⁴.

Jezu, sierce me zachwyci,
Twem obliczem mię nasyci,
Bo ten pokarm jest mi smaczny,
Tego pożądam ja, grzeszny.

Światłe oblicze widzieli
Na gorze trzej apostoli⁵;
Dla słodkości Piotr zawołał,
Na gorze wiecznie mieszkać chciał.

Tego oblicza żądali
Prorocy, by je widzieli;
Jan Kr<z>ciciel tego doczekał,
K<ry>stowo oblicze widział.

Weronika, pani święta,
W ziemi żydowskiej będąca,
Twarz Krystową mieć żądała,
Przeto jemu zwoj podała.

Zwoj na oblicze przyłożył
Miły Jezus i wytworzył
Oblicze swoje naświętsze⁶;
Toć jest ucieszenie duszne.

Mojiżesz gdy z Bogiem gadał,
Boże oblicze widzieć chciał;
Rzekąc z nabożnej duszyce⁷:
"Daj mi widzieć twoje lice".

A Bog jemu tego nie dał,
Ale potem obiecował;
Obiatę swą Bog napełnił⁸,
Gdy na gorze się przemienił.

Rożany kwiat woniający
Jestci Jezus Nazareński;
Jego liczko jako roża,
W tem się kocha wierna dusza.

Jezu miły i nasłodszy,
Jezu, miłostniku duszny,
Ukaż mi twoje oblicze,
Ucieszy me smętne sierce.

Anjelski Krolu, Jezusie,
Obroć ku mnie twe oblicze;
Boć mię napełnia tesnica⁹,
Gdy nie widzę twego lica.

Łaskawe oblicze Boże,
Ktore cieszy smętne dusze.
O oblicze miłościwe,
Ucieszy me smętne sierce.

Anjelski Panie, zmiłuj się,
Bacz ucieszyć moję duszę;
Wysłuchaj wzdychanie moje,
Ukaż mi oblicze twoje.

Dawid krol, prorok wielebn<y>,
Duchem Świętym napełniony,
Oblicza Bożego żądał,
Jako w żołtarzu¹⁰ popisał.

Jezu miły, Jezu słodki,
Jezu Zbawicielu mocny,
Bacz wysłuchać głos płaczący,
Twego lica żądający.

Zbawicielu miłościwy,
Jezu Kryste lutościwy,
Raczy mię tedy nawiedzić,
Gdy będzie dusza wychodzić.

Lice twe daj mi oględać,
Gdy mię śmierć będzie nagabać¹¹;
Twe oblicze śmierć odpędza,
Duszy ucieszenie dawa.

Anjołom raczy przykazać,
Kiedy już będę umirać,
Aby mię mocnie bronili,
A do raju wprowadzili.

Wiara mię twoja posili,
Aby mię czartowie nie zwiedli.
Przez twoje świę<te> oblicze,
Odpędź precz szatańskie rzysze.

Synu Boży, Jezu Kryste,
Polecam duszę w twe ręce;
Racz ją twem licem ucieszyć
A w raj niebieski wprowadzić.

Objaśnienia

O autorstwie Władysława z Gielniowa świadczy m.in. akrostych zawierający imię Ladislaus. Tekst pieśni zachował się w rękopisie Biblioteki Krasińskich w Warszawie.

¹Jakob to oblicze widział - zob. Rdz 32, 25-33.
²Ezechijasz, krol niemocny... - zob. 2 Kr 20; śmiertelnie chory król Ezechiasz został cudownie uzdrowiony, kiedy żarliwie się modlił zwrócony twarzą do ściany.
³znamionuje - oznacza, symbolizuje.
⁴przeglądał - przewidywał.
⁵Na gorze trzej apostoli - mowa o Przemienieniu Chrystusa na górze Tabor.
⁶wytworzył / Oblicze swoje naświętsze - tj. odbił swe oblicze na chuście Weroniki.
⁷duszyce - duszy.
⁸Obiatę swą Bog napełnił - obietnicę swą Bóg wypełnił.
⁹tesnica - udręka, smutek.
¹⁰w żołtarzu - w psałterzu.
¹¹nagabać - napastować.