PRYSZCZYCA (APTHAE EPIZOOTICAE) Picornaviridae, Aphtovirus. Znanych jest 7 serotypów wirusa pryszczycy: A, O, C, SAT1, SAT2, SAT3, Asia 1. Pryszczyca atakuje parzystokopytne: bydło domowe, owce, kozy, świnie, a z przeżuwaczy wolno żyjących: bizony, bawoły, żubry, jelenie, impala, kudu. Endemicznie w większości krajów Afryki, niektórych rejonach Azji, Europy Wschodniej, Ameryki Płd. Wirus przenosi się przez kontakt bezpośredni lub za pośrednictwem produktów zwierzęcego pochodzenia: mięso mleko, nasienie, zarodki. Wydalaja z wydychanym powietrzem, wydzielinami i wydalinami organizmu. Ozdrowieńcy są nosicielami nawet 3-5 lat. Utrzymuje się w gardle i może stać się przyczyna nowego ogniska choroby.

Patog: Wnika do organizmu przez błony śluzowe górnych odcinków pp i ukł.odd. Miejscem pierwotnego namnażania jest jama gębowa i nosowo-gardłowa. Droga limy i krwi dociera do wszystkich narządów. Inkubacja 2-8 dni. Przeciwciała od 4 dnia, szczyt w 7-14 dniu i zanikają w 30.

O: gorączka, osowienie, brak apetytu. Pęcherze różnej wielkości na bł.śl. jamy gębowej, koronce racic i w szparze międzyracicznej. Produkcja mleka gwałtownie spada. W jamie ustnej tj. na bł.śl. języka, podniebienia, dziąseł, policzków stwierdza sę pęcherze wypełnione słomkowożółtym płynem (także na śluzawicy, skórze otworów nosowych, strzyków, wymienia). Silne ślinienie, ślina gęsta i ciągliwa. Zachorowalność 100%. Śmierć u dorosłych rzadko. Cielęta nagłe padnięcia. KULAWIZNA! – przestępowanie z nogi na nogę i częste oblizywanie nozdrzy są wyrazem bolesności w obrębie racic jamy gębowej. Po kilku h pęcherze na języku pękaja tworząc owrzodzenia o żywoczerwonym dnie, które mogą krwawić. Bł.śl. szybko ulega regeneracji i po kilku dniach (od 5 do 8) zwierzęta przyjmują już pokarm normalnie. Ślad to płytkie zagłębienie i białawe utrzymujące się nawet pół roku, pozbawione barwnika miejsce. Niekiedy zakażenia wtórne pęcherzy i nadżerek -> włóknikowo-ropne, rzekomo błonicze zmiany. Pęcherze w ok. racic z reguły ulegają wtórnemu zakażeniu -> kulawizny i uszkodzenia racic.

Anapat: pęcherze i nadżerki na bł.śl. jamy gębowej, skórze, koronce racic oraz szparze międzyracicznej – po pęknięciu -> kieszonka (odwarstwiony nabłonek pozostaje w postaci sklepienia nad ubytkiem). Nadżerkę pokrywa brunatny lub brunatno-żółty strup. Po zagojeniu białawe zagłębienia przez pół roku. Ciężki przebieg -> nagłe zejścia śmiertelne bydła (głownie cieląt) a także kóz i świń. Ogólny zastój zylny i skrzepy krwi w lewej komorze serca wskazuja na ostre uszkodzenie mięśnia sercowego. W ścianie lewej komory i przegrowie małe, szare ogniska, nadające sercu „tygrysowaty wygląd” COR TIGRINUM -> w worku osierdziowym dużo płynu. W pozostałych narządach brak zmian.

R: Ślinienie – zawsze podejrzewać! Pęcherze, kulawizna, okolica szpary międzyracicznej i koronek, na skórze strzyków i wymienia. Jeśli u różnych gatunków parzystokopytnych choroba to diagnoza prawie pewna. Ostateczna diagnoza badanie laboratoryjne. Pobieramy nabłonek pęcherzy lub płyn z nich. Jałowo za pomoca strzykawki. Próbki nabłonka umieszczone w płynie transportowym (glicerol + bufor fosforanowy ph 7.2-7,6) Antygeny wykrywa się OWD, testem ELISA z zastosowanie surowic specyficznych dla 7 serotypów wirusa, PCR, hybrydyzacja in situ. Diagnostyka serologiczna: seroneutralizacji SNT, ELISA.

Zapobieganie: W Polsce tak jak we wszystkich krajach Unii Europejskiej chorobę tę zwalcza się

metodami administracyjnymi polegającymi między innymi na szybkiej i skutecznej

likwidacji jej ogniska przez wybicie zwierząt wrażliwych.

PROFILAKTYKA SANITARNA:

· ochrona strefy wolnej, kontrola przemieszczania się zwierząt i nadzór

· ubój zwierząt chorych ,podejrzanych o zakażenie, podejrzanych o kontakt

zwierząt wrażliwych

· dezynfekcja miejsc oraz wszystkich zakażonych przedmiotów (narzędzia,

samochody, ubrania itp.)

· zniszczenie zwłok , śmieci , odpadków i wrażliwych na zakażenie

produktów pochodzenia zwierzęcego w okręgu zakażonym

· kwarantanna

PROFILAKTYKA MEDYCZNA:

· dopuszcza się użycie szczepionki ,gdy zawiodą inne środki kontroli epizootii

· szczepionka zawierająca inaktywowany wirus z adiuwantem

Pierwsze szczepienie zapewnia odporność na okres około 3-6 miesięcy. Kolejne dawki uodporniają bydło na okres około roku, u owiec na 6 miesięcy. W przypadku dużego zagrożenia pryszczycą szczepionkę podaje się 3x w ciągu roku. Szczepionki nie chronią w pełni przed pryszczycą jeśli nie poda się trzech dawek szczepionki. W regionie dotąd wolnym gdzie nie prowadzono szczepień i zastosowano odpowiednie środki administracyjne – taki region może zostać uznany za wolny w 6 miesięcy po zabiciu ostatniego zwierzęcia chorego lub podejrzanego o zakażenie przy czym musi być monitoring serologiczny. W regionie dotąd wolnym w którym prowadzone było szczepienia profilaktyczne i zastosowane środki administracyjne, teren taki może mieć status wolnego po 12 miesiacach od zabicia ostatniego chorego zw, podejrzanego o zakażenie ale dopiero po 24 miesiącach jeśli nie wybito zwierząt parzystokopytnych w okręgo zapowietrzonym.

KSIĘGOSUSZ – POMÓR BYDŁA (PESTIS BOVUM)

Ostra, wysoce śmiertelna choroba bydła domowego i bawołów. Występuje endemicznie w Afryce oraz w południowej Azji. W Polsce pojawił się po zakończeniu wojny w 1920. Wygasł wiosną 1922 roku. Przenoszony jest drogą erogenną, zwierzęta musza być blisko siebie. Najczęsciej źródłem są nowo wprowadzone do stada zwierzęta.

Rząd Mononegavirales, rodzina Paramyxoviridae, podrodzina Paramyxoviridae, rodzaj Morbilivirus.

P: Wnika do organizmu poprzez błony śluzowe górnych odcinków ukł.odd. Miejscem pierwotnego namnażania się są migdałki oraz zagardłowe węzły chłonne -> krew -> limfocyty i monocyty -> bł.śl. p.p. i ukł.odd. oraz w płucach. Uszkodzenie naczyń włosowatych – martwica nabłonków bł śluzowych – nadżerki. Na ich obrzeżu wydziela się włoknik tworząc złogi. Zmiany te szczególnie w obrębie jamy gębowej są charakterystyczne dla księgosuszu. Biegunka – odwodnienie – ciężkie zaburzenia w krążeniu i śmierć. Wydalaja z wydzielinami i z wydalinami głownie z wydzieliną worka spojówkowego, nosa i z kałem.

O: OSTRA, PORONNA, BEZOBJAWOWA. Klasyczny: gorączka, nadżerki w jamie gębowej, zapalenie żołądka i jelit, biegunka, odwodnienie, zejście śmiertelne. Gorączka nagła bez zmian na błonach śluzowych, w drugim dniu choroby 41,5-42 st. Śluzawica jest sucha, włos nastroszony a oddech przyspieszony. Wydajność mleczna gwałtownie spada. Nadżerki na błonach śluzowych jamy gębowej, dróg oddechowych i ukł.mocz-płc pojawiają się po 2-5 dniach od wystąpienia gorączki. Obfite ślinienie. Masy nekrotyczne nadżerek w jamie nosowej tworzą śluzowo-ropną wydzielinę o nieprzyjemnym zapachu. Zwiększone pragnienie i częste oddawanie rzadkiego kału -> odwodnienie. Stoja z opuszczoną głową, oczy zapadnięte, grzbiet łukowato wygięty. Wiekszość pada wśród objawów biegunki w okresie 6-12 dni.. U krów ciężarnych poronienie (forma poronna dodatkowo bieguna, brak nadżerek w jamie gębowej). Pomór może przebiegać bezobjawowo – tylko badania serologiczne.

Anapat: podobne przy BVD-MD. Zwloki odchudzone i wychudzone. Okolica odbytu jest pobrudzona kałem. Na bł.śl. jamy gębowej nadżerki z nalotami włóknika (na wewnętrznej stronie wargi dolnej, spodniej stronie języka, podniebieniu twardym). Bł.śl. żołądka jest zapalnie zmieniona i wykazuje silne nacieczenie. Stwierdza się liczne wybroczymy i nadżerki pokryte brunatnymi złogami włóknika. Bł.śl. jelit cienkich silnie przekrwiona z punkcikowa tymi wybroczynami. Bł.śl. jelit grubych – pokryta złogami włóknika które nadają jej wygląd jakby posypanej otrębami.

R: w enzootycznym obszarze wywiad i objawy kliniczne. Na wolnych potwierdzenie laboratoryjne. Padle zwierzeta nie stanowią dobrego materiału do badania laboratoryjnego, ich tkanki mają małą ilość wirusa lub w ogóle. Pobiera się krew na surowicę i do badan hematologicznych, wymazy z worka spojówkowego, nekrotyczną masę z nadżerek jamy gębowej. Umieścić w PBS na czas transportu. Wycinki nadżerek błony śluzowej jamy gebowej, w.chł., migdałków, śledziony należy pobrać także do formaliny. Jeśli immunoelektroforeza i precypitacja w żelu agarowym dadzą wynik ujemny sporządza się ekstrakt z węzłów chłonnych i bada w OWD.

RR: BVD-MD, pomór małych przeżuwaczy, pryszczyca, głowica.

Post: Wszystkie chore zwierzęta podlegają eutanazji i unieszkodliwieniu.

Brak leczenia, Profilaktyka sanitarna:Izolacja i zabicie zwierząt chorych i mających z nimi kontakt Zniszczenie zwłok Zabezpieczenie strefy ochronnej

Profilaktyka medyczna : Inaktywowane lub żywe szczepionki zawierające szczepy atentowane (program GREP obejmujący zasięgiem różne regiony świata)

§ 19. 1. Powiatowy lekarz weterynarii uznaje ognisko księgosuszu za wygasłe, jeżeli:

  1)   wszystkie zwierzęta wrażliwe znajdujące się w ognisku padły lub zostały zabite, a ich zwłoki usunięte w sposób uniemożliwiający szerzenie się choroby;

  2)   oczyszczanie i odkażanie zostało przeprowadzone w sposób określony w załączniku nr 6 do rozporządzenia, właściwy dla tej choroby.

2. Wprowadzanie zwierząt wrażliwych na księgosusz do ogniska choroby uznanego za wygasłe może nastąpić po upływie 21 dni od uznania choroby za wygasłą, po uzyskaniu zgody powiatowego lekarza weterynarii.

§ 20. 1. Obszar kraju lub jego część mogą być uznane za wolne od księgosuszu, jeżeli zostały spełnione następujące warunki:

  1)   upłynęły co najmniej 3 lata od uznania za wygasłe ostatniego ogniska księgosuszu;

  2)   szczepienia przeciwko księgosuszowi nie były stosowane co najmniej od 24 miesięcy;

  3)   prowadzone są regularne laboratoryjne badania rozpoznawcze, które potwierdzają fakt niewystępowania wirusa księgosuszu na danym obszarze;

  4)   przywóz przeżuwaczy i świń oraz produktów pochodzących od takich zwierząt odbywa się wyłącznie z krajów (regionów) wolnych od księgosuszu, z uwzględnieniem warunków, o których mowa w pkt 1-3, lub wprowadzane produkty są poddane sterylizacji skutecznie niszczącej wirusa tej choroby.

2. Główny Lekarz Weterynarii uznaje część kraju za wolną od księgosuszu na podstawie wniosku wojewódzkiego lekarza weterynarii.

ZARAZA PŁUCNA BYDŁA (pleuropneumonia contagiosa novum)

Ostra, podostra lub przewlekła choroba bydła: włóknikowe zapalenie płuc, surowiczo-włóknikowe zapalenie opłucnej, obrzęk przegród międzypęcherzykowych.

E: Mycoplasma mycoides subspecies mycoides SC(small colonies) W młodych hodowlach występują organizmy nitkowate rozgałęziające się, w starych zaś przyjmują kształt ziarnikowaty. Mycoplasma mycoides jest bardzo wrażliwa na czynniki środowiska.

P: wdychanie zakaźnego aerozolu. Kontakt bezpośredni między zwierzętami. W płucach ognisko zakażenia otorbione włóknikiem.

O: Postać ostra: gorączka trwająca 3-10 dni, brak apetytu, przyspieszone oddychanie i depresje. Suchy bolesny kaszel który nasila się, postawa z wyciągnięta głową, wygiętym łukowato grzbietem i odstawionymi od tułowia łokciami. Wydajność mleczna obniżona. Objawy nasilają się, zwierzęta chudną, obrzęki, temp wzrasta do 41-42C, tetno i oddechy znacznie podwyższone. Smiertelność 50%. Smierć w okresie 3 tygodni od wystąpienia pierwszych objawów.

Częściej postać podostra i przewlekła. Objawy łagodniejsze i mogą być nie zauważone. U cieląt w wieku do 6 miesięcy choroba występuje jako zapalenie stawów z kulawizną. Staw obrzękły.

Anapat: w płucach cechy ciężkiego zapalenie włóknikowego. Na przekroju charakter marmurkowaty, wykazują obrzęk i zabarwienie od różowego do ciemnoczerwonego. Przegrody międzyzrazikowe są znacznie zgrubiałe. W jamie opłucnej znajduje się duża ilość wysięku, opłucna pokryta jest strzępkami włóknika. Regionalne węzły są powiększone, obrzękłe i mają ogniska martwicy.

Rozp: wymazy z nosa, wydzielinę oskrzelową, płyn z jamy opłucnej po nakłuciu ściany klatki piersiowej w najniższym miejscu pomiędzy siódmym i ósmym żebrem, maź stawową. Po zejściu śmiertelnym próbki zmienionej tkanki płucnej, węzły chłonne śródpiersiowe, płyn opłucnowy i maź stawową.

Post: w przypadku zawleczenia choroby do kraju stosuje się postępowanie radykalne, zmierzające do szybkiej likwidacji ognisk choroby: zabijanie i nieszkodliwe usuwanie zwłok wszystkich chorych i podejrzanych zwierząt. Profilaktyka: zakaz importu bydła z krajów w których wystepuje zaraza płucna bydła.

§ 23. 1. Powiatowy lekarz weterynarii uznaje ognisko zarazy płucnej bydła za wygasłe, jeżeli:

  1)   wszystkie zwierzęta wrażliwe znajdujące się w ognisku padły lub zostały zabite, a ich zwłoki usunięte w sposób uniemożliwiający szerzenie się choroby;

  2)   oczyszczanie i odkażanie zostało przeprowadzone w sposób określony w załączniku nr 6 do rozporządzenia, właściwy dla tej choroby.

2. Wprowadzanie zwierząt wrażliwych na zarazę płucną bydła do ogniska choroby uznanego za wygasłe może nastąpić po upływie 21 dni od uznania choroby za wygasłą, po uzyskaniu zgody powiatowego lekarza weterynarii.

§ 24. 1. Obszar kraju lub jego część mogą być uznane za wolne od zarazy płucnej bydła, jeżeli zostały spełnione następujące warunki:

  1)   upłynęło co najmniej 12 miesięcy od uznania za wygasłe ostatniego ogniska zarazy płucnej bydła;

  2)   szczepienia przeciwko zarazie płucnej bydła nie były stosowane co najmniej od 12 miesięcy;

  3)   prowadzone są regularne laboratoryjne badania rozpoznawcze, które potwierdzają fakt niewystępowania zarazy płucnej bydła na danym obszarze;

  4)   przywóz zwierząt wrażliwych oraz produktów pochodzących od takich zwierząt odbywa się wyłącznie z krajów (regionów) wolnych od zarazy płucnej bydła, z uwzględnieniem warunków, o których mowa w pkt 1-3, lub przywożone produkty są poddane sterylizacji skutecznie niszczącej czynnik zakaźny wywołujący tę chorobę.

2. Główny Lekarz Weterynarii uznaje część kraju za wolną od zarazy płucnej bydła na podstawie wniosku wojewódzkiego lekarza weterynarii.

GUZOWATA CHROBA SKÓRY BYDŁA (lumpy skin disease)

Gorączka, twarde, ściśle ograniczone guzy na skórze, wyniszczenie, powiększenie węzłów chłonnych i obrzęk skóry, także w mm. Szkieletowych oraz błonach śluzowych pp i ukł.odd. Rzadko zejścia śmiertelne.

E: rodz Poxviridae rodz. Capripoxvirus (neethling). Szerzenie wirusa następuje przez owady kłująco-ssące np.komary.

P: W miejscach ukłucia owadów i wprowadzenia wirusa guzki.

O: niechętnie poruszaja się, nie maja apetytu, wzmożone ślinienie, wypływ z nozdrzy i worka spojówkowego. Guzki o średnicy 0,5-7cm pojawiają się nagle na całej skórze, najliczniej na głowie wokół nozdrzy i oczu oraz karku, gruczole mlekowym w okolicy krocza i moszny. Guzki maja konsystencję zbitą, regularny kształt, obejmują wszystkie warstwy skóry i są otoczone strefą przekrwienia. Guzki ulegają owrzodzeniom, z których wypływa wydzielina zawierająca wirus. Wypływ z worka spojówkowego i nosa staje się śluzowo-ropny. Zapalenie rogówki. Guzki mogą wytworzyć się także w jamie gębowej, mięśniach, tchawicy, pp, głownie w trawieńcu oraz płucach. Proces zdrowienia jest długi szczególnie po ciężkiej chorobie.

Anapat: guzki skórne zawierają szaro-różowe masy z nekrotycznym rdzeniem. Tkanki podskórne nacieczone są surowiczym płynem o zabarwieniu czerwonym. Wewnątrzcytoplazmatyczne ciałka wtrętowe.

Rozp: wykazanie w elektronowym mikroskopie transmisyjnym typowych wirionow wirusa ospy w materiale z biopsji z guzków.

Post: próby leczenia bez rezultatów. W rejonach enzootycznych stosowano szczepionki zawierające żywy atentowany wirus LSD.

Profilaktyka sanitarna

· Kraje wolne od choroby: badanie importowanego Żywego inwentarza, tusz,

skór, spermy

· Pozostałe kraje:

o Stosowanie kwarantanny, aby uniknąć wprowadzenia zakażonych zwierząt

do wolnego od zakażenia stada

o W przypadku wybuchu choroby izolacja i zakaz przemieszczania zwierząt

o Zabicie wszystkich chorych i zakażonych zwierzą

o Prawidłowe usunięcie zwłok(np.: spopielenie)

o Dezynfekcja obejścia i sprzętu

o Kontrola wektorów w zagrodzie i na zwierzętach

Polecana kontrola wektorów na statkach i w samolotach

WĄGLIK (anthrax)

Obrzęk śledziony, surowiczo-krwotoczne nacieki w tkance łącznej podskórnej i pod błonami surowiczymi. Najczęściej u roślinożernych i konie.

Laseczka wąglika, Bacillus anthracis, G+, namnaża się w warunkach tlenowych, nie ma rzęsek, nie wykazuje ruchu. Ułożone w łańcuszki przypominają łodygę bambusa.

Zakażenie następuje po przyjęciu zarodników z paszą lub wodą do picia. Pierwotnym źródłem zakażenia są zwłoki zwierząt padłych z powodu wąglika oraz wydaliny chorych zwierząt.

Patogen: zarodniki ze skażoną paszą. W błonie śluzowej gardła i jelit zarodniki przekształcają się w formy wegetatywne, które namnażają się i w zależności od dawki zakażającej (liczba zarodników) i sił obronnych organizmu zakażenie albo zostaje zwalczone albo laseczki wąglika przedostają się do płynów ustrojowych, gdzie namnażając się powodują posocznicę.

O: Nadostra – zwierzęta padają nagle, bez jakichkolwiek objawów. Drgawki a z naturalnych otworów wypływa krew.

Ostra i podostra – 40-42,5, duże osłabienie, zaburzenia świadomości. B.a. Krwawa biegunka. Mocz z domieszką krwi. Oddech jest przyspieszony, wydajność mleczna spada, przeżuwanie ustaje. Obrzęki na szyi i klatce piersiowej. Zapalenie gardła i obrzęk krtani. Przed zejściem z odbitnicy wydalana jest krew o zabarwieniu ciemnobrunatnym, albo krwisty zmieszany ze strzępkami tkanek kał.

Anapat: ze wszystkich otworów ciemnoczerwona, niekrzepnąca (lakowata) krew. Wybroczyny we wszystkich narządach wewn. W tkance podskórnej pod błonami surowiczymi obserwuje się krwawe podbiegnięcia i galaretowate nacieki. Węzły chłonne są silnie powiększone. Śledziona jest powiekszona, miazga ciemnoczerwona, papkowatej konsystencji a torebka silnie napięta. Watroba i nerki są powiekszone i zwyrodniałe miąższowo. W żołądku i j.c. bł.śl. obrzękła, silnie przekrwiona z licznymi wybroczynami.

Rozp: prepar mazane na szkiełka podstawowe z krwi z ż.jarzmowej lub usznej, próbi ze śledziony, odczyn precypitacji Ascoliego. PCR, odczyn aglutynacji, precypitacji w żelu agarowym, test hemaglutynacji biernej, test ELISA..

Post. Zwłoki zwierząt padłych powinny być spalone, poddane obróbce termicznej w zakładzie utylizacyjnym lub głęboko pogrzebane. Mięso i mleko podejrzanych o wąglik nie może być uzyte w handlu. Miejsce w którym przebywalo zwierze chore i cala obore należy odkazic za pomoca stosownych srodkow pod nadzorem ULW. Skutecznymi srodkami w leczeniu tej choroby jest surowica przeciwwaglikowa stosowana lacznie z antybiotykami.. Zwierzeta nie uodporniane powinny być hodowane z dala od skazonych pastwisk szczególnie podmokłych. Niebezpieczne SA siana z podmokłych łak.

§ 51. Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu wystąpienia wąglika poza czynnościami, o których mowa w § 3 ust. 2, powiadamia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

§ 52. Powiatowy lekarz weterynarii uznaje ognisko wąglika za wygasłe, jeżeli:

  1)   wszystkie zwierzęta w ognisku choroby wrażliwe na wąglik padły, zostały zabite i usunięte w sposób uniemożliwiający szerzenie się choroby, albo w ciągu 14 dni od usunięcia lub wyzdrowienia zwierząt dotkniętych wąglikiem albo podejrzanych o tę chorobę nie wystąpił nowy przypadek wąglika lub podejrzenia o tę chorobę;

  2)   oczyszczanie i odkażanie zostało przeprowadzone w sposób określony w załączniku nr 6 do rozporządzenia, właściwy dla tej choroby.