Ciekawe pomysły nie tylko na nagłe zastępstwa - ćwiczenia rozwijające wyobraźnię i twórcze myślenie
Od
zawsze uczniowie przychodzą do świetlicy w ramach „nagłych”
zastępstw za nieobecnych nauczycieli. Zmuszona jestem więc
prowadzić zajęcia z różnych przedmiotów nauczania. Nie jestem
jednak przygotowana metodycznie do prowadzenia tego typu lekcji.
Dlatego też postanowiłam prowadzić zajęcia trochę innego
rodzaju.
Pierwszym etapem było przygotowywanie krótkich zadań.
Gromadziliśmy słownictwo wokół różnych tematów - przeważnie
związane akurat z tematami zajęć, które były odwołane. Na bazie
tego słownictwa uczniowie przygotowywali krzyżówki, rebusy,
zagadki i diagramy dla młodszych uczniów. Powstawały prace
dotyczące pór roku, ważnych wydarzeń z życia szkoły, kraju,
profilaktyki, ale także zainteresowań uczniów. Duża część tych
prac została wykorzystana w czasie zajęć świetlicowych, konkursów
i opublikowana w szkolnej gazetce.
Drugim etapem było
rozwijanie i doskonalenie umiejętności literackich. Zadaniem
uczniów było napisanie bajki, opowiadania lub innej formy
literackiej bezpośrednio związanej z tematem zajęć. Powstały
więc bajki o odpadkach, urządzeniach technicznych, bezpieczeństwie,
bajeczki matematyczne, informatyczne i inne. Pod koniec każdego roku
szkolnego, przeważnie w maju, z okazji Dni Oświaty, Książki i
Prasy, wydajemy książkę z najciekawszymi pracami uczniów, którą
umieszczamy w bibliotece szkolnej.
Aby uczniowie mogli
przekonać się, że w świetlicy w czasie zastępstw może być
ciekawie, stosujemy często zajęcia oparte na rywalizacji. Dzieci
bardzo chętnie biorą w nich udział, pracując w grupach,
rozwiązując problemy, wymyślając ciekawe rozwiązania. Aby być
przygotowanym do tych „niespodziewanych” lekcji opracowałam
„ściągę”, z której bardzo często korzystam nie tylko w
czasie tych zajęć.
Z różnych dostępnych publikacji i
wiadomości zawartych na stronach internetowych wybrałam różne
ciekawe pomysły na urozmaicenie zajęć świetlicowych. Ćwiczenia
te pomagają rozwijać wyobraźnię, giętkość i płynność
myślenia, kształtują umiejętność pracy w grupie.
Książka
ta może być pomocą dla nauczyciela, bo małym nakładem pracy i
materiałów dydaktycznych, bez wcześniejszego przygotowania można
przeprowadzić bardzo ciekawe zajęcia.
RYMOWANKI,
WYMYŚLANKI – ZABAWY SŁOWEM
1. Znajdź jak
najwięcej
Zadaniem uczniów jest wyszukanie jak największej
ilości wyrazów w określonym czasie, np. przez 3 min.:
- na
podaną przez nauczyciela literę,
- zakończonych na -ca, -wa
itp.,
- pięcioliterowych o określonej pierwszej i ostatniej
literze, np.: w....r, k....o, ż....a,
- zaczynających się
lub kończących na daną sylabę,
- zawierających w środku
swej nazwy podaną głoskę,
- trzygłoskowych,
czterogłoskowych,
- zawierających samogłoskę: ę, ą,
dwuznaki lub ó, rz, h.
2. Odgadywanie
obrazków
Materiały:
- papier,
- ołówek lub
flamaster.
Rysujemy na papierze proste przedmioty lub
postacie. Dzieci się temu przyglądają i próbują tak szybko, jak
to możliwe, odgadnąć, co tak naprawdę jest tematem rysunku. Można
także przedstawić pojęcia przy pomocy kilku obrazków, np. parasol
słoneczny- rysujemy słońce i parasol.
3. Kojarzenie
wyrazów
Materiały:
- kartki,
- długopisy, ołówki
lub flamastry.
Dzieci wyszukują jak najwięcej wyrazów,
które po połączeniu ze sobą utworzą nam nowy wyraz, np. prosty +
kąt = prostokąt, grzyby + branie = grzybobranie. Można przy
większej ilości dzieci zorganizować zawody, kto skojarzy wyraz
najprędzej lub skojarzy jak największą ilość wyrazów.
4.
Rymy
Podajemy dzieciom jakiś wyraz i wspólnie tworzymy do
niego kilka rymów(np. filiżanka - skakanka - szklanka - polanka
itd.). Później dzielimy dzieci na zespoły, które znajdują rymy
do podanych przez nauczyciela wyrazów. Wygrywa zespół, który poda
jak największą ilość rymów w podanym czasie.
5.
Śmieszne rymy
Rymować możemy również krótkie zdania, przy
czym sugerujemy uczniom, że mają one być pozbawione sensu.
Podajemy dzieciom na przykład jakieś zdanie, akcentując
szczególnie jakiś wyraz, do którego trzeba dobrać rym, a dzieci
znajdują jakiś śmieszny ciąg dalszy (np. Mój kapelusz jest
czerwony. - I szuka żony., Ptaszek sobie stał. - I robił hau,
hau...).
6. Imienne rymowanki
Dzieciom zazwyczaj
się podoba, kiedy w opowiadaniach pojawiają się ich imiona.
Dlatego też można spróbować namówić uczniów do stworzenia
rymów zawierających ich imiona. Kolejnym utrudnieniem będzie
połączenie imienia i jakieś cechy charakteru dziecka (np. To jest
Ania, co w zimę bez czapki gania.).
7. Rymowanka
kulinarna
Dzielimy uczniów na grupy. Zadaniem grup jest
stworzenie zdań zawierających rymy związane z częścią ciała i
jakąś potrawą, np.: Moje włosy są jak niekończące się
sosy.
8. Układanie rebusów, zagadek, krzyżówek
Czynności
temu towarzyszące przezwyciężają u dzieci szablonowość i
sztywność myślenia, rozwijają płynność i giętkość.
Umożliwiają wykorzystanie wiadomości i doświadczeń w nowych
sytuacjach oraz opanowanie i utrwalenie wiedzy. Układając rebusy
należy pamiętać, aby nie umieszczać w nim rysunków
odpowiadających w całości danemu słowu. Dobrym rebusem jest ten,
którego treść oddaje szereg rysunków bez żadnych dodatkowych
objaśnień, dopisków, cyfr i znaków. Podczas układania krzyżówek
należy pamiętać, aby hasła zawierały wyrazy na tyle znane, by
mógł je odgadnąć przeciętny uczeń.
9. Plątanina
Nauczyciel pisze na tablicy dowolny, ale długi wyraz, np
katapulta, czekoladopodobny, kontrowersja, czarodziejka, Małgorzatka,
Karolinka, Wielkanoc itp. Zadaniem każdego ucznia lub grupy jest
napisanie jak największej liczby wyrazów powstałych z liter
wchodzących w skład podanego wyrazu. Należy z góry ustalić
zasady, np. tylko rzeczowniki w mianowniku liczby pojedynczej i
bezokoliczniki.
10. Dwa w jednym
Zadaniem każdej
grupy jest napisanie jak największej liczby wyrazów, w których
ukryty jest inny wyraz (np. grudzień, kwiecień, czekolada).
11.
Ukryte wyrazy
Zadaniem uczniów jest wymyślenie zdań, w
których ukryte zostaną wyrazy, np.:
Ala ma ołówek.
Ola
je żurawinę.
12. Faszerowany mostek
Nauczyciel
podaje słowo składające się z co najmniej ośmiu, a najwięcej z
dwunastu liter. Słowo nie powinno zawierać rzadko występujących w
języku polskim liter. Każdy z uczniów wypisuje to słowo na swojej
kartce przy jej lewej krawędzi pionowo z góry w dół, a przy
prawej krawędzi z dołu do góry. Litery po obu stronach są
początkowymi i końcowymi literami nowych słów. Każdy z uczniów
w określonym czasie wypisuje nowe słowa. Muszą one wraz z literami
przy krawędziach tworzyć sensowne słowa. Każdy z uczniów
odczytuje swoje słowa. Odczytywane słowa uczniowie porównują z
wypisanymi przez siebie. Jeżeli odczytane słowo znajduje się na
kartkach innych uczniów muszą je oni wykreślić. Ważne jest więc
wypisywanie niepospolitych słów. Należy policzyć, u którego z
uczniów pozostało najwięcej nie skreślonych słów. On otrzymuje
tytuł zwycięzcy.
Przykładowe wyrazy do wykorzystania:
literatura, marmolada, kierowca, drogowskaz, malowidło, biblioteka,
wakacje.
13. Układamy słowa Zadaniem uczniów jest tworzenie
słów, w ten sposób aby nie dopuścić do ukończenia słów.
Pierwszy z uczniów wymyśla jakieś słowo i zapisuje na kartce jego
pierwszą literę. Drugi z uczniów musi znaleźć słowo
rozpoczynające się od tej litery i nie wypowiadając go, dopisać
drugą literę. Każdy z uczniów musi uważać, by po dopisaniu
nowej litery nie powstało pełne słowo. Jeśli tak się stanie,
otrzymuje on punkt karny i runda się kończy.
14. Harfa
słowna Podajemy uczniom długie słowo. Wyznacza ono ramy naszego
zadania. Słowo to zapisuje się na kartce, tak, aby w każdej kratce
znajdowała się jedna litera. Na bazie tego słowa tworzymy nowe
słowa. Wpisuje się je pionowo, wykorzystując pojedyncze litery
słowa bazowego. Nowe słowa muszą mieć dokładnie taką długość,
jaka wynika z kształtu harfy. Aby ułatwić sobie rozwiązywanie,
wygodnie jest zaznaczyć sobie cienką linią kontur harfy.
BLISKIE
I ODLEGŁE SKOJARZENIA
1. Jak najwięcej
Uczniowie
wspólnie podają jak największą ilość skojarzeń do podanego
przez nauczyciela wyrazu. Jest to dobre ćwiczenie wprowadzające do
zajęć lub przygotowujące do tworzenia krzyżówek, rebusów czy
zagadek związanych, np. ze świętami Bożego Narodzenia.
2.
Wyszukiwanie skojarzeń do podanych wyrazów
Z listy uczeń
losuje dwa wyrazy i szuka do nich skojarzeń, później skojarzeń
wspólnych łączących te dwa wyrazy.
Przykładowe
wyrazy do wykorzystania:
Makaron, długopis, róża, pomarańcza,
kalkulator, szpilka, las, tęcza, pędzel, woda, droga, materiał,
kartka, patyk, zeszyt, książka, klucz, nitka, buty, pisarz,
torpeda, skarpetki, bank, fabryka, kowal, rower, ucho, dezodorant,
zamek, czekolada, zasłona, klocki, dziecko, film, teatr, motyl,
gruszka, pieszy, kolczyk, tygrys, kolej, żniwa, materac, wędka.
3.
Łańcuch skojarzeń
Dzieci siedzą w kręgu. Podajemy nazwę
obiektu wyjściowego, np.: buty. Pierwsze dziecko podaje skojarzenie
z obiektem wyjściowym, kolejne dziecko szuka skojarzenia do
poprzedniego podanego przez kolegę, np.: but - wycieczka - plecak -
ciężar – dźwig - budowa itd. kiedy wszystkie dzieci podadzą
swoje skojarzenia zmieniamy obiekt wyjściowy.
4.
Obrazki
Uczniowie otrzymują dwa obrazki lub kliparty. Muszą
wyszukać jak najwięcej skojarzeń łączących te obrazki.
ZDANIA,
WIERSZE I INNE HISTORIE...
1. Znajdź tytuł
Każda
grupa pisze historyjkę na dowolny temat, jednak przy jej układaniu
należy wykorzystać jak największą liczbę tytułów książek/
filmów. Następnie przekazujemy drugiej grupie historyjki i jej
zadaniem jest wyszukanie ukrytych tytułów.
2. List z
wakacji
Nauczyciel zapisuje na tablicy 10 dowolnych słów, mało
związanych z tematem np. widelec, węgiel, grabie, żaba, oczy,
krokodyl, cement, peruka, dentysta, skarpeta). Zadaniem każdej grupy
jest napisanie listu z wakacji do rodziców (kolegi, cioci),z
wykorzystaniem wszystkich podanych wyrazów.
Wersja II
Jeden z uczniów wyszukuje w gazecie 10 - 15 dowolnych słów z
artykułów prasowych. Dobrym pomysłem jest także wykorzystanie
kart z gry „Kalambury”.
3. Dwie literki
Nauczyciel
zapisuje na tablicy dwie dowolne litery. Zadaniem uczniów jest
napisanie historyjki na dowolny temat, w której będą wykorzystane
tylko wyrazy zaczynające się od podanych liter i to
naprzemiennie(np. k, t- Koń Tomka Kowalskiego trochę kuleje.) Przy
ćwiczeniu można korzystać ze słowników.
4. Według
schematu
Układanie zdań, np. trzy zdania bez użycia tych
samych
wyrazów
k...b...n...w...r...
c...i...u...b...f...
g...j...n...d...ż...
e...
ł...i...k...a...
Układanie wierszyka wg
schematu
T.....t.....t.....p.....
Ś.....m.....b.....d.....
Ś.....j.....d.....d.....
M.....m.....m...k.....
5.
Połówkowy wiersz
Nauczyciel wyjaśnia, że przygotował 4 -
wersową zwrotkę wiersza Juliana Tuwima ,,Pan Maluśkiewicz i
wieloryb". Zwrotka ta została podzielona połowę. Fragmenty
tej zwrotki za otrzymują uczniowie. Nie zaglądają do kart
sąsiadów. Zadaniem uczniów jest - nie znając dokładnie
oryginalnej wersji autorskiej - stworzenie własnej, nowej wersji 4 -
wersowego utworu.
/ Fragment wiersza jest inspiracją do
napisania własnej, nowej wersji utworu./
POŁÓWKI
Wziął
łupinkę ... ... pod pachę,
Zaraz do morza ... ... się
rzucił.
Szybko popłynął ... ... do Gdyni
i do Warszawy
... ... powrócił.
Na jednej kartce uczestnicy piszą końcówki
wersów zwrotki wiersza, na drugiej początki. Zadaniem jednej grupy
jest rozpoczęcie wersów, a drugiej dokończenie. Ciekawe efekty
można uzyskać łącząc napisane przez uczestników połówki
wierszy. Prezentacja nowych utworów przez uczestników. Nauczyciel
na zakończenie ćwiczenia odczytuje oryginalną wersję
autorską.
6. Sześć kart
Przygotuj sześć rodzajów
kart w różnych kolorach z rysunkami lub klipartami:
- I grupa
– miejsce, np.: góry, rzeka, pole, morze, dom, zamek, miasto,
pustynia
- II grupa – warunki atmosferyczne, np.: burza,
tęcza, śnieg, chmury, deszcz, słońce,
- III grupa –
rzeczy, np.: tort, rakieta, lustro, pika, statek, klucz, korale,
buty, kareta,
- IV grupa – postaci, np.: babcia, czarownik,
bałwan, duch, rycerz, dziewczynka, niemowlę,
- V grupa –
zwierzęta, np.: kot, kura, koń, smok, motyl, wielbłąd, żaba,
niedźwiedź, ryba,
- VI grupa – czynności, np.: płacze,
biega, śpi, je, zajmuje się zwierzętami, jedzie, orze.
Rozkładamy
karty wg kolorów przykrywając rysunki. Zadaniem uczniów będzie
ułożenie opowiadania na podstawie wylosowanych kart. Można
zaproponować jakiś motyw przewodni opowiadań, np. historie z
morałem, z najbardziej zaskakującym zakończeniem, opowieści
baśniowe, historii z użyciem jak największej ilości trudności
ortograficznych lub też pozostawić uczniom dowolność.
Przy
większej liczbie uczniów można podzielić uczniów na grupy
kilkuosobowe i ogłosić konkurs na najbardziej zaskakująca
historię.
7. Podaruj bajkę
W tej zabawie każda
grupa pisze bajkę na jeden z pięciu tematów podanych przez
nauczyciela, np.:
1. Niebieska biedronka.
2. Dziurawe
pantofelki Zosi.
3. Kapryśna dżdżownica.
4. Zaczarowany
pędzelek.
5. Mini słoń.
Wersja II
Uczniowie
piszą bajkę na temat bezpośrednio związany z lekcją, np.
odpadki, jezioro, urządzenia domowe, bajka matematyczna, bajka
informatyczna.
8. Książka kucharska
Każda grupa
(uczeń) otrzymuje od nauczyciela przepis na ciasto, kisiel, krem,
budyń itp. Zadaniem każdej grupy jest przekształcenie tego
przepisu w ten sposób, aby powstał przepis na zdrowie, szczęście,
radość, przyjaźń itp.
9. Imienne opowiadanie
Zadaniem
każdego ucznia jest stworzenie opowiadania, którego kolejne zdania
zaczynają się od liter, z których składa się jego imię.
10.
Trzy emocje
Uczniowie otrzymują kartki, na których napisane są
słowa wyrażające trzy uczucia. Zadaniem ich jest stworzenie tytułu
historyjki i opowieść, w której pojawia się najpierw pierwsza
nazwa emocji, potem druga i trzecia ,np.:
Zmartwienie - panika -
ulga
Lęk - zdziwienie - triumf
Podniecenie - zmartwienie -
przyjemność
11. Kreatywne pisanie
Dzielimy grupę
na 4 - osobowe zespoły. Każdy z uczniów pisze na kartce (w rogu)
wybrane słowo, zagina róg i oddaje koledze. Pozostali uczniowie z
grupy postępują w ten sam sposób. Ze zgromadzonych słów wspólnie
układają czterozdaniową historyjkę i nadają jej tytuł.
12.
Opowiadanie z tytułów Uczniowie losują kilka tytułów wyciętych
z gazet. Zadaniem ich jest napisanie opowiadania, bajki łączącego
w sobie te tytuły.
13. Opowiadania Zadaniem uczniów
jest napisanie opowiadania, bajki na podstawie otrzymanego lub
wysłuchanego fragmentu historii, filmu lub opowiadania. Może być
to początek historii albo fragment zakończenia.
14. Inna
perspektywa Zadaniem uczniów jest opowiedzenie historii jakiegoś
przedmiotu, np. papieru, serwetki, pudełka zapałek,
krzesła.
ORYGINALNIE MYŚLĘ - WBREW STEREOTYPOM I
SCHEMATOM
1.Co by było gdyby? (Przewidywanie skutków
paradoksalnych sytuacji)
Uczniowie w grupach siadają przy
stolikach. Nauczyciel podaje problem do rozwiązania: Co by było
gdyby ludzie nie potrafili się śmiać? Uczniowie zapisują
wszystkie swoje pomysły na arkuszach szarego papieru. Po zakończeniu
grupy wieszają swoje prace na tablicy i odczytują swoje pomysły.
Uczniowie wspólnie wybierają najważniejsze i najistotniejsze dla
ludzi skutki braku śmiechu i dokonują uzasadnienia takiego wyboru.
Podsumowanie: Jaki byłby świat bez uśmiechu? Czy dobrze byłoby
nam żyć w takim świecie?
Praca indywidualna: Uczniowie
wypisują jak najwięcej wyrazów kojarzących się im ze słowem
ŚMIECH. Po wykonaniu zadania odczytują swoje propozycje. Nad
niektórymi można się nieco zatrzymać i porozmawiać o
oryginalności skojarzenia. Zabawa z całą klasą: Jedno dziecko
podaje wyraz związany z humorem, śmiechem. Wszyscy szukają do
niego rymu. Przykłady zapisujemy na tablicy.
Inne pomysły
do wykorzystania:
Co by było gdyby...
- Rośliny rosły w
nieskończoność.
- Wszystkie martwe przedmioty ożyły.
-
Każdy człowiek rodził się obdarzony wiedzą absolwenta
uniwersytetu.
- Zabrakło ropy naftowej.
- Nie wynaleziono
koła.
- Wszystkie drzewa znikły.
2.Ustalanie wad
znanych przedmiotów
Uczniowie ustalają, jakie wady może mieć,
np.: długopis, łóżko, książka.
3.Ustalanie wad i
zalet posiadania czegoś cennego
Uczniowie ustalają jakie
korzyści i problemy mogą mieć właściciele, np. pięknego i
nowoczesnego samochodu
4.Przedmioty codzienne -
niecodzienne
Wymień jak najwięcej przykładów zastosowań
takich przedmiotów jak: szklanka, butelka, piłka, patyk, papier,
koło, spinacz biurowy, drewniana łyżka, patelnia
3. Nie
tu i nie teraz
Jednym ze sposobów twórczego spoglądania na
problem jest przeniesienie go w czasie i przestrzeni. Stawiając się
w sytuacji Prasłowian lub krasnoludków zyskujemy odmienny punkt
widzenia, wolny od aktualnej mody, przesądów lub uprzedzeń.
Zadanie uczniów polega na tym, aby na jedno z 25 pytań odpowiedzieć
w imieniu jednej z 25 społeczności. W tym celu uczniowie losują
pytania oraz społeczności, przygotowują krótkie wystąpienia i
prezentują je na forum klasy.
Pytania:
1. Jak się
wychowuje dzieci?
2. Jak się ubierają dziewczęta?
3. Jak
się organizuje zabawy?
4. Jak się traktuje starych ludzi?
5.
Jak się zdobywa wykształcenie?
6. Jak się podróżuje?
7.
Jak się spędza zimowe wieczory
8. Jak się zakłada
rodzinę?
9. Jak się zostaje żołnierzem?
10. Jak się
traktuje poetów?
11. Jak się wybiera głowę państwa?
12.
Jak się podaje obiad?
13. Jak się zawiera małżeństwa?
14.
Jak się spędza wakacje?
15. Jak się przystraja pannę
młodą?
16. Kto wytwarza broń?
17. Jak wygląda
sklep?
18. Jak się traktuje żonę?
19. W jaki sposób
pozdrawia się znajomego?
20. Jak się adresuje listy?
21.
Jak karze się winnych?
22. Jakie są ulubione zabawy
dzieci?
23. Jakie są ulubione bajki dzieci?
24. Jaki jest
ulubiony instrument muzyczny?
25. Jak się nagradza
bohaterów?
Społeczności:
a) Marsjanie po ich
wylądowaniu na Ziemi w 2000 roku,
b) Rosjanie za 20 lat,
c)
australijscy Aborygeni w XIX (19) wieku,
d) Rzymianie za czasów
Juliusza Cezara,
e) Polacy za 50 lat,
f) Amerykanie 200 lat
temu,
g) Japończycy w 2020 roku,
h) Chińczycy w XVI
wieku,
i) ludzie na nie odkrytej jeszcze wyspie,
j) nasi
górale 100 lat temu,
k) my za 20 lat,
l) Hindusi dziś,
ł)
Egipcjanie 3000 lat temu,
m) Homo sapiens 80 000 lat temu,
n)
polska szlachta w XVII wieku,
o) Niemcy w roku 1939,
p)
Rosjanie roku 1917,
q) Polanie w IX wieku
r) Hiszpanie w XV
wieku,
s) Yeti w XX wieku,
t) Francuzi w roku 1789,
u)
Polacy w roku 1950
v) zielone ludziki UFO, teraz,
w) greccy
w okresie bitwy pod Maratonem (490 roku p.n.e.)
x) krasnoludki w
XX wieku.
4. Oryginalnie myśleć
Wymyśl i krótko
opisz:
a) stół (ale bez nóg),
b) podręcznik (ale bez
papieru),
c) drugą część przysłowia zaczynającego się od
słów „Czego oczy nie widzą...” (ale nie może być ... tego
sercu nie żal),
d) ubranie szkolne (ale bez spodni, spódniczek,
sukienek),
e) sprzęt sportowy do ślizgania się po lodzie (ale
nie łyżwy),
f) poduszkę (ale nie z pierza, nie z gąbki, i
nie pneumatyczną).
5. Różne znaki
Za pomocą
prostych symboli graficznych przedstaw pojęcia wyrażone w formie
słownej.
Jak można obrazkowo przedstawić pojęcie stary
?
Jak można obrazkowo przedstawić pojęcie alpinizm ?
Jak
można obrazkowo przedstawić pojęcie miłość ?
6. Nowe
osiedle
W pewnym mieście wybudowano nowoczesne, pięknie
usytuowane osiedle mieszkaniowe. Osiedle to ma już swoją nazwę,
nie nazwano jednak jeszcze placu, który znajduje się w jego
centrum, ani ośmiu ulic, które zbiegają się tam promieniście.
Władze miasta odrzuciły dotychczasowe propozycje jako mało
oryginalne i nie spełniające podstawowego wymagania sformułowanego
przez burmistrza następująco: Nazwy osiedla, placu i ulic mają być
ze sobą logicznie powiązane.
Zadaniem uczniów jest wymyślenie
wspólnie nazwy osiedla i nazw ulic.
7. Jak to dobrze, że
jest bezbarwna
Rolę wody trudno przecenić. W życiu
pojedynczego człowieka i całych społeczeństw woda to, np.:
-
możliwość gotowania różnych potraw,
- niezbędny napój
oraz środek higieny,
- możliwość hodowania roślin i
zwierząt,
- nośnik ciepła w ogrzewaniu mieszkań,
-
środek napędowy, np. w elektrowniach wodnych,
- możliwość
ślizgania się na łyżwach, nartach, sankach, pływania kajakiem,
uprawiania surfingu.
Zadaniem uczniów jest:
- uzupełnienie
przykładów co najmniej trzema dziedzinami wykorzystywania wody w
życiu jednostki i całych społeczeństw.
- napisanie
odpowiedzi na pytanie: Jak wyglądałby nasz Świat, gdyby woda miała
np. kolor czerwony.
DWA ŁYKI PLASTYKI
1.Kreatywne
rysowanie
Materiały:
- kartki,
- miękkie ołówki,
-
gruby flamaster,
- kredki pastelowe.
Prosimy dzieci,
aby zamknęły oczy i przez chwilę rysowały ołówkiem dowolne,
nieokreślone kształt – bazgroły. Kiedy dzieci otworzą oczy,
ujrzą plątaninę kresek. Następnie prosimy je, aby obracając
kartkę w różne strony, próbowały dostrzec w bazgrołach jakieś
wyłaniające się kształty postaci, przedmiotu, zwierzęcia itp.
Dobrze pokazać wszystkie rysunki pozostałym dzieciom i poprosić je
o skojarzenia. Dalej pozostaje tylko pogrubić ołówkiem lub
flamastrem wyobrażone kształty, dorysowując ewentualnie brakujące
elementy i rysunek gotowy.
Uwaga: Początkowo dzieciom będzie
trudno dostrzec jakieś ciekawe wyłaniające się elementy. Trzeba
więc najpierw samemu pokazać na przykładach różnych prac, jakie
skojarzenia można z nimi wiązać i jak ich szukać. Potem dzieci
już same będą potrafiły podać mnóstwo skojarzeń do danego
rysunku.
Inne wersje ćwiczenia:
- rysowanie lewą
ręką,
- rysowanie kredką trzymaną przez dwie osoby,
-
rysowanie flamastrem trzymanym w zębach.
2. W co
zaczarujesz swoją dłoń?
Materiały:
- kartki z bloku lub
kolorowe kartki ksero,
- nożyczki,
- farby
plakatowe.
Wersja I
Prosimy dzieci, aby odrysowały
swoje dłonie na kartce i wycięły je (dzieci młodsze mogą
otrzymać wycięte dłonie). Następnie przykładamy jedną z
wyciętych dłoni na kartce ksero i obracamy ją w różne strony
,,Do czego jest podobna dłoń?”, "Co wam przypomina ?” , "W
co można ją zamienić?" (pytania otwarte – mające wiele
poprawnych odpowiedzi). Teraz możemy już zaprosić dzieci do
wykonania pracy plastycznej, proponując im, aby wymyśliły, w co
zamienią swoją dłoń. Dzieci przyklejają dłoń na kartce w takim
miejscu, aby mogły wyeksponować właściwy temat pracy, zamieniając
dłonie w zwierzęta, teatrzyk itp.
Wersja II
Dzieci
mogą odbijać swoje dłonie, palce na wspólnym rysunku i
dorysowywać powstałe skojarzenia.
3. Wyczarowane z
jesiennych liści
Materiały:
- liście jesienne,
-
żelazko,
- kolorowe kartki ksero lub białe kartki z bloku,
-
kredki pastele,
- kalka maszynowa,
- makulatura.
Wersja
I:
Przygotowujemy wcześniej kalkografie liści - na kartce z
bloku układamy liść jesienny (lub kilka liści), na to kładziemy
kalkę maszynową. Całość przykrywamy gazetą i prasujemy ciepłym
żelazkiem. W zależności od długości prasowania i siły nacisku
żelazka uzyskujemy różne efekty. Oglądamy z dziećmi powstałe
portrety liści, obracając kartkę w różne strony. Prosimy je, aby
pomyślały, co przypomina im kształt liścia. Dzieci podają
dowolne pomysły - skojarzenia, po czym wybierają sobie jeden z
portretów liściowych, który zamieniają w coś ciekawego,
dorysowując i pogrubiając potrzebne kształty kredką pastelową.
Wersja II
Materiały:
-miękkie ołówki,
-białe
kartki ksero lub z bloku (ważne, aby były cienkie).
Przystępujemy
do kopiowania liści jesiennych (dekalkomania). Dzieci starsze same
mogą kopiować liście, młodszym należy przygotować tą część
pracy. Każdy otrzymuje kartkę papieru. Na tacy zgromadzonych jest
wiele kształtów jesiennych liści. Dzieci wybierają dowolny listek
i układając go pod kartką papieru żyłkami do góry, przez
pocieranie ołówkiem
kopiują liść na kartkę. Na całej
kartce mogą skopiować jeden kształt liścia lub kilka. Następnie,
tak jak w wersji I, przystępujemy do wymyślania skojarzeń
związanych z liśćmi, pytając: „Jaką krainę można wyczarować
z liści?”. Zwracamy również uwagę na kształt skopiowanych
liści: „Jakie zwierzę lub postać przypominają?”, po czym
prosimy dzieci o wyeksponowanie właściwego tematu pracy poprzez
pogrubienie i dorysowanie elementów tym samym miękkim ołówkiem.
4. Gazetowe stwory
Materiały:
- gazety,
-
taśma lakiernicza lub klejąca dwustronna
Wersja I
Technika nie wymaga większych przygotowań ani nakładów
materiałów. Wystarczy poprosić, aby dzieci przyniosły z domu
stare gazety i zakupić taśmę do podklejania stworzonych
kompozycji. Rozbudzamy ciekawość dziecka poprzez postawienie tematu
– problemu, np. „Papierowy świat” lub „Jak zbudować
przestrzennie papierowe miasto?” oraz kilku pytań otwartych: „Co
można wyczarować z gazety?”, „W co można ją zmienić?”. I
już możemy przystępować do pracy. Dzieci mogą pracować
indywidualnie lub w małych grupkach, formując wspólną budowlę
np. „Smoczą Jamę pod Wawelem”.
Wersja II
Najwięcej
pracy wymaga etap wstępny, czyli przygotowanie papierowych patyków
gazetowych. Możemy wykonać je sami lub zaprosić dzieci do
wspólnych zabaw, podczas których wykonamy patyki. Ich wykonanie
zaczniemy od położenia na stoliku lub podłodze gazety dużego
formatu. Zaczynamy zwijać bardzo ciasno jeden z rogów gazety w
rulon. Po zwinięciu oklejamy powstały patyk tak, aby nam się nie
rozsunął. Następnie zachęcamy dzieci do tworzenia pomysłów: „Co
można zbudować z patyków gazetowych?”. Początkowo dzieci mogą
projektować budowle, układając patyki płasko na dywanie. Potem
mogą dobrać się w grupy i projektować budowle przestrzenne z
patyków gazetowych połączonych za pomocą taśmy klejącej.
Projekty mogą być realizacją konkretnego tematu, jednak często
bywa tak, że temat w trakcie konstruowania zmienia się
wielokrotnie. Po skończonej pracy twórcy prezentują swoje pomysły.
Mogą być one przedstawione w formie zagadki dla innych dzieci. Na
końcu autorzy nadają tytuł swojej budowli.
Uwaga: Patyki
gazetowe muszą być bardzo mocno zwinięte - twarde. W przeciwnym
razie budowle będą niestabilne.
5. Wyczarowane z szarej
kartki
Materiały:
- miękkie ołówki,
- kartki z
bloku,
- gumki ołówkowe.
Całą powierzchnię
kartki zamalowujemy dokładnie miękkim ołówkiem. Następnie
prosimy dzieci, aby pomyślały, co chcą wyczarować z szarej
kartki. Za pomocą gumki ołówkowej (wycieranie powierzchni kartki)
odkrywają właściwy temat pracy. Jeżeli dziecko zmieni koncepcję
wykonania tematu, ma możliwość ponownego pokrycia powierzchni
kartki ołówkiem i wykonania pracy od początku.
6.
Rekonstrukcja rysunków
Materiały:
- kartki z bloku,
-
rysunki (kliparty z komputera, fragmenty bliżej nieokreślonych
rysunków, nadpalone rysunki przypięte do kartki),
- klej,
-
karby plakatowe,
- pędzle.
Pokazujemy dziecku
obrazek o bliżej nieokreślonej treści, mówiąc, że malarz nie
dokończył swojej pracy. Prosimy, aby dzieci podały swoje
skojarzenia. Każde dziecko ma możliwość wyboru jednego z rysunków
lub przekazujemy dzieciom takie same kliparty (wówczas możemy
ukazać wielość rozwiązań danego tematu). Na bazie rysunku
dziecko domalowuje wyobrażone skojarzenia.
Ważne: dobieramy
takie rysunki, które nie sugerują jednoznacznie sposobu rozwiązania
tematu, lecz pobudzają wyobraźnię.
7. Dopełnianie
form
Materiały:
- kartki,
- kolorowe skrawki
papieru,
- klej.
Przygotowujemy dzieciom skrawki
kolorowego papieru oraz kartkę w kontrastowym kolorze. Każdy z
uczniów wybiera kilka skrawków papieru i nakleja je w dowolny
sposób na kartce. Prosimy, aby dokładnie przyjrzały się
naklejonym elementom i zastanowiły się, czy czegoś im nie
przypominają. Mogą dowolnie obracać kartkę. Następnie prosimy,
aby dzieci dorysowały potrzebne elementy do tego tak, aby powstała
praca. Na zakończenie uczniowie nadają tytuł swojej pracy.
8.
Wyczarowane z plamy barwnej
Materiały:
- tusz czarny lub
kolorowy,
- kartki z bloku,
- flamastry,
- plastikowe
słomki do napojów/
Wersja I
Praca obejmuje dwa
etapy: wykonanie barwnej plamy oraz dorysowanie do niej skojarzeń.
Plamę można wykonać przez położenie na kartce kilku kropel tuszu
i rozdmuchanie go przy pomocy słomki w różne strony. Kiedy prace
wyschną, oglądamy je obracając w różne strony. Każde z dzieci
dorysowuje flamastrem potrzebne elementy, pogrubia linie eksponując
w ten sposób temat pracy.
Wersja II
Kartkę składamy
na połowę. Jedną część nakrapiamy tuszem i przykrywamy drugą
częścią kartki. Po rozłożeniu uzyskamy dwie identyczne plamy, do
których dorysowujemy skojarzenia. Dzieci mogą stworzyć dwa różne
rysunki lub połączyć obie plamy w jeden.
Wersja
III
Tusz możemy rozlać na górnej powierzchni kartki i
przechylając kartkę w dół, utworzyć różnego rodzaju zacieki,
które wykorzystamy do tworzenia dowolnych obrazów.
9.
Podwójne kompozycje
Materiały:
- wielokolorowe flamastry
o różnej grubości,
- kartki.
Proponujemy dzieciom,
aby rysowały dwoma flamastrami naraz, trzymając je jednocześnie w
jednej ręce. Na kratce pojawiają się podwójne rysunki i
zachodzące na siebie linie. Dzieci mogą też rysować jednocześnie
dwoma rękami (w każdej jeden flamaster), symetrycznie lub w
dowolnym kierunku. Prosimy dzieci o pokolorowanie każdej
wyodrębnionej powierzchni flamastrem lub wykonanie grafiki -
zamalowanie powierzchni w kółka, kreski, kropki, paski.
Wersja
II
Dzieci mogą tworzyć na powstałych powierzchniach pracę
dotyczącą jednego tematu, np. drogi, las, morze itp.
10.
Kolaż gazetowy
Materiały:
- kolorowa makulatura,
-
kartki,
- nożyczki,
- klej,
- kredki.
Dzieci
oglądają kolorowe czasopisma i wybierają ciekawe ilustracje, które
mogą stanowić fragmenty kolażu. Kolaż można tworzyć dowolnie
lub na określony temat. Można również wybrać jedną ilustrację
stanowiącą podstawę tematyczną kolażu. Następnie ze sterty
wycinków losowo wybrać kilka innych ilustracji, z których dziecko
ma wykonać kompozycję, używając wszystkich wylosowanych wycinków.
Brakujące elementy można dorysować kredkami.
11.
Nakładane obrazy
Materiały:
- kolorowa makulatura,
-
klej,
- nożyczki,
- kartki.
Każde dziecko
zaczyna pracę od wycięcia kształtu głowy - ludzkiej lub
zwierzęcej z czasopisma. Następnie, nadal korzystając z czasopism,
wybiera inne elementy nadające się do naklejenia na wybraną formę
w miejsce oczu, uszu, włosów.
12.
Fotomontaż
Materiały:
- makulatura,
- klej,
-
nożyczki,
- pastele.
Wycinamy z makulatury ciekawe
fotografie zwierząt, roślin, ludzi, a następnie rozkładamy je na
stoliku i przeglądamy, zastanawiając się, które elementy z
poszczególnych zdjęć wykorzystamy do stworzenia naszego
fotomontażu (np. głowa zwierzęcia, tułów człowieka, nogi
stołu). Obmyślamy scenkę bajkową dla nowo powstałego bohatera i
dorysowujemy brakujące elementy kredkami.
13. W co
zmienić kształt?
Materiały:
- kartki z narysowanymi
kółkami(lub innymi jednakowymi figurami),
- kredki lub
flamastry.
Każde dziecko otrzymuje kartkę z
narysowanymi kółkami o średnicy około 5 cm. Prosimy o
zaprojektowanie pracy z wykorzystaniem narysowanych elementów. Każde
kółko może być zamienione w coś innego. Dalszym etapem myślenia
twórczego będzie projektowanie obrazu z wykorzystaniem kółek
realizującego jeden temat, np. „Samochód”.
14.
Metafora wizualna
Materiały:
- obrazki lub kliparty,
-
kartki,
- kredki lub farby.
Przygotowujemy obrazki różnych
obiektów. Każde dziecko losuje dwa obrazki. Nazywamy je głośno,
np. ptak, samochód. Następnie zachęcamy, aby z tych obiektów
stworzyć jedna, nowa rzecz, jakiej nie ma w rzeczywistości. Z ptaka
i samochodu powstanie „samochodoptak” lub „ptakosamochód”.
Następnie każdy z uczniów przedstawia swoje wyobrażenie w formie
plastycznej.
15. W co zamienić psa?
Materiały:
-
kartki,
- kredki,
- kolorowy papier,
- klej,
-
ołówek.
Uczniowie rysują w dowolnym miejscu kartki
kontur wybranego przez siebie zwierzęcia. Następnie poprzez
dorysowywanie kredkami, doklejanie kolorowego papieru lub
zastosowanie innych technik plastycznych zamieniają je w zwierzę,
którego nie ma.
16. Kreska i słowo
Materiały:
-
kartka,
- kredki,
- farby.
Uczniowie dobierają
się w pary. Zadaniem każdej pary jest wykonanie rysunku
przedstawiającego jakieś wydarzenie odbywające się w miejscu
zasugerowanym przez nauczyciela. Dla każdej pary jest to inne
miejsce - informuje o tym napis w górnym rogu kartonu (np.: W
przestrzeni kosmicznej, W głębinach morskich, Gdzieś w Europie,W
Królestwie Pszczół, W Polsce, W Republice Krasnali, We wrocławskim
ZOO). Rysunki są tworzone przez partnerów jednocześnie, ale bez
porozumiewania się. Nie wolno używać podczas rysowania żadnych
słów.
Po ukończeniu rysunki umieszczamy obok siebie, tak aby
wszyscy zapoznali się z wykonanymi pracami. Następnie każda para
opowiada krótko, co „zdarzyło” się na ich rysunku, starając
się stworzyć ciekawą, sensowną opowieść.
Na zakończenie
cała klasa tworzy jedną, wielką opowieść, biorąc za jej
podstawę treści poszczególnych rysunków. Zadaniem całej klasy
jest ułożenie oryginalnej, spójnej opowieści.
17. Co
słychać w Guzikowie?
Materiały:
- farby,
-
pędzle,
- guziki,
- klej,
- kartki.
Uczniowie
wybierają kilka guzików i przyklejają je do kartki. Po
przymocowaniu guzików domalowują farbą linie i plamy, które wraz
z guzikami tworzą określoną całość. Każdy uczniów nadaje
swojej pracy tytuł i przyklejają na brystol lub tekturę i w ten
sposób je oprawiają.
18. Dziwne plamy
Materiały:
-
farby plakatowe,
- pędzle,
- folie przeźroczyste,
-
kartki,
- markery.
Uczniowie nakładają na folię
grubą warstwę farby i malują barwne plamy w różnych kolorach i
nieokreślonych kształtach. Następnie przykładają do folii kartkę
i przyciskają lekko do nałożonej farby. Na koniec odwracają
powstałą kompozycję – plamy rozleją się między folią a
kartonem i stworzą ciekawe zestawienia kolorystyczne. Zadaniem
uczniów jest wyobrażenie sobie, co powstało w ich kompozycji i
określenie tematu pracy. Na zakończenie dorysowują markerem
brakujące elementy.
19. Portret
Materiały:
-
kartki,
- kredki pastelowe,
- wiersz Anetty Dobrakowskiej
pt. „Portret”.
Uczniowie wysłuchują wiersza
przeczytanego przez nauczyciela.
Portret
Marzę
ciągle o portrecie.
Może go namalujecie?
Twarz mam trochę
nietypową,
garderobę kolorową.
Kto mnie widzi - ten się
śmieje!
To z sympatii - mam nadzieję!
To, co noszę na
swej głowie
przypomina ciut sitowie.
Więc uwielbiam
kapelusze,
toczki, czapki, pióropusze.
Teraz bierzcie
kredki, karton,
namalujcie mnie, bo warto.
Zadaniem
uczniów jest narysowanie postaci z wiersza według własnych
wyobrażeń. Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują swoje
pomysły i opisują wygląd bohatera wiersza.
20.
Tajemniczy stwór Materiały: - mazaki, - kartki
Nauczyciel
prosi, by uczestnicy zajęć przygotowali kartki i mazaki. Nauczyciel
mówi: A teraz bierzemy jeden mazak do ręki i rysujemy na kartce
jakąkolwiek linię krzywą, jaka nam tylko przyjdzie na myśl.
Następnie bierzemy drugi mazak i nim wykonujemy inną dowolną
linię. Na wszystkie pytania o to, jaka to ma być linia, odpowiada:
„Jaka ci przyjdzie na myśl". Na koniec tego etapu nauczyciel
mówi: „A teraz ostatnim mazakiem rysujemy ostatnią linię, ale
tak, aby utworzyć, wykorzystując wszystkie pozostałe - jakieś
nieistniejące zwierzę, wymyślone przez was. Mamy po prostu z tych
trzech kolorowych linii stworzyć dziwnego stwora”. Kiedy już
wszyscy uczestnicy narysują swojego wymyślonego stwora, nauczyciel
zachęca, by wymyślić:
Nazwę dla stwora - może być również
imię.
W jakim środowisku żyje: wodnym, wodno - lądowym, w
powietrzu, w /na/ ziemi, a może w mieszanym?
Czym się
odżywia?
Jakiego rodzaju dźwięki wydaje?
Jakiej jest
wielkości?
Czy ma futro, pióra czy łuski?
Czy odznacza
się jakimiś szczególnymi zdolnościami?
Jakie ma trzy
podstawowe cechy charakteru / uosobienia /, czy jest sympatyczny,
miły czy raczej agresywny i groźny dla człowieka? Jaki jest?
Np.
NUDZIARZ KRÓTKONOGI PLAŻOWY
Żyje w środowisku wodnym, w
godzinach 8-20, potem w środowisku lądowym.
Je stare puszki po
konserwach i butelki zostawione na plażach. Jest jak sama nazwa
wskazuje znudzony, powolny, ciągle senny, ale miły dla ludzi.
Uczestnicy zajęć prezentują swoje wymyślone stwory. Na
koniec organizujemy wystawkę rysunków.
21. Cały ja
Materiały: - kartki, - kredki, - długopisy
Uczniowie piszą w
pionie na kartce swoje imię i nazwisko. Do każdej litery dobierają
cechy charakteru, zainteresowania, które ich określają. Wspólnie
omawiamy te prace. Później uczniowie na bazie zgromadzonych cech
tworzą pracę plastyczną będącą ich wizytówką.
22.
Dziwna podróż
Materiały:
- karki,
- ołówki,
-
kredki.
Do wykonania pracy wykorzystujemy linie łamane
narysowane na tylu kartonach ilu jest uczestników - lub na długiej
złączonej kartce. Uczniowie rysują wszystko to, co chcieliby
zobaczyć podczas podróży. Na zakończenie łączą ze sobą
wszystkie prace tak, aby powstała wspólna trasa podróży
23.
Konstelacje
Materiały:
- kartki,
- ołówki,
-
kredki.
Uczniowie rysują określoną liczbę kropek na kartce w
dowolnym ułożeniu. Zadaniem uczniów jest połączyć te kropki, w
ten sposób, aby powstały konstelacje gwiazd, którym później
trzeba jeszcze nadać nazwy.
24. Różne tematy
Uczniowie
rysują do tematu podanego przez nauczyciela.
Przykładowe
tematy: co śni się słonku, tańczące domy, drzewo, które zamiast
gałęzi ma ręce, zamek z muszli, smutek, radość, zimno, ciepło,
tęczowy kot, kredki, które były wężami,
rośliny rosnące
w nieskończoność, martwe przedmioty ożyły.
25.
Łączenie punktów
Materiały:
- kartki,
-
ołówki.
Każdy z uczniów zaznacza na swojej kartce dwanaście
punktów w dowolnym układzie. Następnie uczniowie wymieniają się
kartkami. Ustalamy, jaki rodzaj rysunków ma powstać, np. sprzęty
kuchenne, twarz, samochód, drzewo, wspomnienie z wakacji. Zadaniem
każdego z uczniów jest połączenie ze sobą punktów w jeden
rysunek. Punkty nie muszą koniecznie wypaść w załamanych liniach,
mogą też stanowić część linii, która przez nie przechodzi, lub
określony szczegół, np.: oko.
Wersja I: możemy
pozostawić dzieciom swobodę w temacie pracy. Można później
porównać różnorodność rozwiązań prac z tych samych punktów.
Literatura:
1.Atrakcyjne zajęcia świetlicowe
i kółka zainteresowań. Pod red. Małgorzaty Pomianowskiej.
Wydawnictwo Dr Josef Raabe. Warszawa 2007
2.Babicka Lucyna,
Pomysły na nagłe zastępstwa. „Biblioteka w Szkole” 2005 nr
4
3.Brosche Heidemarie, 170 gier i zabaw w domu i w podróży.
Wydawnictwo Św. Antoniego, Wrocław 2001
4.Chomczyńska -
Miliszkiewicz Mariola, Pankowska Dorota, Polubić szkołę. Warszawa
1998
5.Jąder Mariola, Techniki plastyczne rozwijające
wyobraźnię. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2005
6.Małgorzata
Nowak, Ćwiczenia i zabawy rozwijające myślenie twórcze.
www.poradnia.wroclaw.pl
7.Nęcka Edward, Trening twórczości.
Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1998
8.Pienschke Hanna,
Twórcze myślenie jako metoda aktywizująca uczniów.
www.lierka.pl
9.Porządek i przygoda - lekcje twórczości.
Część 1. WSiP Warszawa 1997
10.Rojewska Jolanta, Grupa bawi
się i pracuje. Wrocław 2000
11.Schwinghammer Herbert,
Ołówkiem po papierze. Klub dla Ciebie, 2004
12.Techniki
twórczego myślenia w przedszkolu.
www.pm118.edu.lodz.pl
13.Warsztaty Edukacji Teatralnej - teatr
dziecięcy. Wydawnictwo Europa, Wrocław 2004