POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE ( Dział VII, Art. 297- 336 )

Postępowanie przygotowawcze- pierwsze stadium procesu karnego

Cele postępowania przygotowawczego ( Art. 297 ) ( ← ogólne cele postępowania karnego ).

1. czy popełnione zostało przestępstwo?

a. ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony ( Art. 297 §1 pkt 1 )

b. ustalenie, czy czyn zabroniony, jeśli został popełniony, stanowi przestępstwo ( Art. 297 §1 pkt 1

Przesłanką wszczęcia postępowania przygotowawczego jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, toteż w toku postępowania podejrzenie to należy poddać weryfikacji.

2. strona podmiotowa przestępstwa- kto jest jego sprawcą?

a. wykrycie sprawcy przestępstwa ( Art. 297 §1 pkt 2 )

b. ujęcie sprawcy przestępstwa, w razie potrzeby ( Art. 297 §1 pkt 2 )

c. zebranie danych stosownie do Art. 213 i 214 ( Art. 297 §1 pkt 3 ) ( dane identyfikujące sprawcę, wywiad środowiskowy )

Tak szeroki materiał o podejrzanym ma służyć organom procesowym w toku całego postępowania, a zwłaszcza sądowi przy ewentualnym wymierzeniu kary.

3. strona przedmiotowa przestępstwa- w jakich okolicznościach zostało ono popełnione?- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie: ( Art. 297 §1 pkt 4 )

a. osób pokrzywdzonych i ( ← zasada uwzględniania interesów pokrzywdzonego- Art. 2 §1 pkt 3 )

b. rozmiarów szkody

). c. okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu, w miarę możliwości ( Art. 297 §2 ) ( ← funkcja profilaktyczna- Art. 2 §1 pkt 2 )

Wyjątek: dochodzenie- można ograniczyć do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania ( Art. 325h ).

Nie musi być wszechstronne ( tak w 1969 ).

4. jakie są na to dowody? ( Art. 297 §1 pkt 5 ).

a. zebranie dowodów

b. zabezpieczenie dowodów

c. utrwalenie w niezbędnym zakresie dowodów dla sądu.

Spisanie w protokołach wyjaśnień podejrzanych, zeznań świadków, uzyskanie pisemnych opinii biegłych, odnalezienie- w razie potrzeby za pomocą przeszukania i zabezpieczenie rzeczy i dokumentów itd.

Przykład: skradziono samochód. Pokrzywdzony składa na Policji zawiadomienie o przestępstwie. Wszczyna się śledztwo, Policja ( prokurator ) będą przeprowadzać następujące czynności:

a. ustalać- czy w ogóle zostało popełnione przestępstwo ( np. czy pokrzywdzony nie upozorował kradzieży w celu oszustwa ubezpieczeniowego )

b. wykryć sprawcę- np. przeprowadzać kontrolę dokumentów, zatrzymanie sprawcy, który prowadzi skradziony samochód, zebranie danych o jego warunkach osobistych, rodzinnych- czy zachodzi recydywa, czy np. to przestępca amator, czy też członek zorganizowanej szajki kradnącej samochody,

c. jak zostało popełnione przestępstw- ustalać okoliczności- czy np. dokonano przełamanie zabezpieczenia, jaki jest rozmiar szkody, czy sprawca uszkodził samochód, w jakim celu zostało popełnione- czy np. zamierzano sprzedać samochód na części,

d. jakie są na to dowody- Policja dokona oględzin samochodu, przesłucha podejrzanego(ych)- np. osób, które siedzą w samochodzie razem z kierowcą, ewentualnych świadków, zatrzyma fałszywe dokumenty, tablice rejestracyjne.

Teoretyczny model postępowania przygotowawczego:

wszechstronne i wyczerpujące	zadania	zebranie podstawowych informacji o sprawie
rzetelne i sumienne	czas trwania	szybkie
czynności procesowe	zakres i warunki przeprowadzania czynności	czynności operacyjne
prokurator- posiada wiedzę prawniczą sędzia- posiada wiedzę prawniczą i atut niezawisłości	rozdział kompetencji	Policja ( wyposażenie techniczne, umiejętności i doświadczenie kryminalistyczne )
podejrzanego/innych uczestników postępowania- w zespół niezbędnych gwarancji, przestrzeganie swobód obywatelskich.	wyposażenie	organów ścigania- w skuteczne metody wykrywania sprawców i ujawniania i zabezpieczenia materiału dowodowego

Rys historyczny

1. kpk 1928 ( ← Francja 1808 )-

a. śledztwo sądowe ( sędzia śledczy, sąd grodzki )- stanowiło to już postępowanie sądowe

- formalne,

- protokoły

b. dochodzenie zapiskowe ( nieformalne )- poszczególnych czynności sądowych ( prowadził prokurator, Policja/milicja, niekiedy władza administracyjna ( przewidziano możliwość dokonywania - dokonywane były przez sędziego śledczego/sąd grodzki, w zastępstwie mogli ich dokonać prokurator/Policja ).

- nieformalne

- zapiski

2. reforma 1949:

a. śledztwo jednolite ( zniesiono podział na śledztwo sądowe i dochodzenie zapiskowe )

b. zniesiono instytucję sędziów śledczych

c. całość postępowania przygotowawczego podporządkowano formalnie prokuratorowi ( nadzór był bardzo nieskuteczny, a Policja i tak stworzyła pozaprawną namiastkę - postępowanie wyjaśniające- akceptowane zresztą przez prokuratorów )

d. do prowadzenia śledztwa uprawniono obok prokuratora, również milicję i oficerów śledczych organów bezpieczeństwa publicznego,

e. uprawniono prokuratora do stosowania tymczasowe aresztowania oraz innych środków zapobiegawczych, a także do rozpoznawania zażaleń na ich stosowanie.

3. dekret z 21.12.1955- przywrócono podział na:

a. śledztwo ( powierzono prokuratorowi )

b. dochodzenie ( powierzono milicji )

4. kpk 1969

a. zwiększenie uprawnień podejrzanego i jego obrońcy ( ← kontradyktoryjność, jawność wewnętrzna )

b. kontrola sądu

c. czynności sprawdzające

d. czynności niecierpiące zwłoki

e. warunkowe umorzenie ( stosowane głównie w postępowaniu przygotowawczym )

5. projekty zmian- zespół Prawa Karnego Procesowego powołanej z 1987 Komisji ds. Reformy Prawa Karnego:

a. zróżnicowanie form postępowania przygotowawczego

b. zwiększenie uprawnień podejrzanego i pokrzywdzonego oraz ich przedstawicieli procesowych

c. rzeczywisty nadzór prokuratora

d. poszerzenie roli sądu ( zwłaszcza stosowanie i kontrola środków zapobiegawczych- prokuratorzy nadużywali tymczasowego aresztowania ).

e. ograniczenia czynności protokołowanych

Czynności operacyjno- rozpoznawcze

prawo policyjne- ← ustawa o Policji, ustawa o ABW i AW, ustawa o Straży Granicznej.

1) czynności operacyjno- rozpoznawcze,

Czy wyniki takich czynności mogą mieć znaczenie dowodowe?

a. organy operacyjno- rozpoznawcze nie są organami procesowymi i nie prowadzą procesu karnego, wyniki ich pracy ( np. doniesienia agenturalne ) nie mogą mieć znaczenia dowodowego

- nie jest dopuszczalne traktowanie notatek ( urzędowych, służbowych ), zapisków, raportów, sprawozdań itp. dokumentujących czynności operacyjno- rozpoznawcze, jako zastępujących dowód z wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka,

- natomiast dowody rzeczowe uzyskane tą drogą mogą być w określonych warunkach użyte w procesie jako dowody.

b. muszą one zostać przekształcone na materiał dowodowy z zachowaniem wymogów kpk za pomocą czynności procesowych.

Np. przesłuchanie policjanta, który ich dokonał w charakterze świadka.

2) czynności dochodzeniowo- śledcze,

3) czynności administracyjno- porządkowe

Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze

1. prokurator ( Art. 298 §1 ) ( dominus litis - gospodarz postępowania przygotowawczego)

2. Policja, w zakresie przewidzianym w ustawie ( Art. 298 §1 )

W praktyce najczęściej prowadzi postępowanie przygotowawcze właśnie Policja. Art. 298 podkreśla jedynie, iż prokurator jest organem najważniejszym, pierwszym w hierarchii, podmiotem uprawnionym do prowadzenia postępowania przygotowawczego.

3. inne organy, posiadające uprawnienia Policji, w wypadkach przewidzianych w ustawie ( Art. 298 §1 )

4. sąd- tylko określone w ustawie czynności postępowania przygotowawczego ( nie prowadzi postępowania )- Art. 298 §2.

W postępowaniu w sprawach nieletnich ( ustawa z 1982 )

- postępowanie wyjaśniające prowadzi sędzia rodzinny ),

- a jeśli zachodzą podstawy do orzeczenia wobec nieletniego kary na podstawie Art. 10 §2 kk lub jeśli przeciwko nieletniemu, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w Art. 1 §2 pkt 2 lit a ustawy, wszczęto postępowanie po ukończeniu przez niego 18 lat- sąd właściwy wg przepisów kpk, postępowanie toczy się wg kpk, a postępowanie przygotowawcze prowadzi sędzia rodzinny

5. wspólny zespół śledczy ( Art. 589b ) w ramach pomocy prawnej między:

- polskimi organami uprawnionymi do prowadzenia postępowania przygotowawczego,

- właściwymi organami państwa członkowskiego UE lub

- właściwymi organami innego państwa, jeżeli pozwala na to umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, albo na zasadach wzajemności.

W skład wchodzą:

- polski prokurator jako kierujący ( Art. 589c §2 )

- inni polscy prokuratorzy ( Art. 589c §3 )

- przedstawiciele innych organów uprawnionych do prowadzenia śledztwa ( Art. 589c §3 )

- funkcjonariusze delegowani- funkcjonariusze właściwych organów państwa wspierającego ( Art. 589 §3c )

Uczestnicy postępowania przygotowawczego

1. Strony ( Art. 299 §1 )

a. pokrzywdzony

b. podejrzany

2. Podmioty na prawach strony ( Art. 299 §3 )

← zasada kontradyktoryjności

← zasada równouprawnienia stron

a. prokurator- w czynnościach sądowych

3. Podmioty mające określone uprawnienia ( Art. 299 §2 )

a. osoby niebędące stronami- w wypadkach określonych w ustawie.

Np. osoba podejrzana, składający zawiadomienie o przestępstwie, osoba, u której dokonuje się przeszukania ( chyba, że jest już podejrzana ).

Reguły Miranda ( Art. 300 )

← obowiązek informacji ( Art. 16 §1 )

Uprawniony

a. podejrzany

Zobowiązany

a. organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ( zob. wyż. )

Treść- - tzw. reguły Miranda

a. prawo do składania wyjaśnień

b. prawo do odmowy odpowiedzi na pytania ( Art. 175 §1 )

c. prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia ( Art. 315

d. prawo do korzystania z pomocy obrońcy ( Art. 6, 77 )

e. prawo do końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania ( Art. 321 )

f. prawo do przesłuchania z udziałem obrońcy ( Art. 301 )- na żądanie podejrzanego należy go przesłuchać z udziałem obrońcy.

Niestawiennictwo obrońcy ( nawet usprawiedliwione ) nie tamuje przesłuchania.

g. obowiązki i konsekwencje

- obowiązek poddania się badaniom ( Art. 74 )

- obowiązek stawiennictwa ( Art. 75 )

- obowiązek wskazania adresata do doręczeń ( Art. 138 )

- konsekwencje niepodania nowego adresu ( Art. 139 )

Forma:

a. pisemna

b. podpis podejrzanego potwierdzający otrzymanie pouczenia

Podpisaną przez podejrzanego kopię pouczenia dołącza się do akt sprawy.

Termin

a. przed pierwszym przesłuchaniem

Bardzo długo zaniedbywano tego obowiązku- np. permanentnie nie pouczano podejrzanych o prawie do odmowy składania wyjaśnień. W Regulaminie powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury z 1984 wprowadzono szczegółowo określony obowiązek pouczenia podejrzanego przed pierwszym przesłuchaniem o jego prawach i obowiązkach.

Zaskarżalność decyzji i czynności niedecyzyjnych postępowania przygotowawczego ( Art. 302 w zw. z Art. 459 )

Art. 302 stanowi podstawę dopuszczalności zażalenia tylko wtedy, gdy żaden inny przepis nie stwarza podstawy do zaskarżenia określonej decyzji ( czynności ).

	strona	osoba niebędąca stroną, której czynność dotyczy
postanowienia prokuratora zamykające drogę do wydania wyroku	TAK	TAK
postanowienie co do środka zabezpieczającego	TAK	TAK
inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie	TAK	TAK
wszelkie postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa	NIE	TAK
wszelkie czynności niedecyzyjne naruszające ich prawa	TAK	TAK

FORMY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

1. ŚLEDZTWO

2. DOCHODZENIE

Wszczęcie śledztwa

Przesłanki ( obligatoryjne- ← zasada legalizmu- Art. 10 §1 ).

1. istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa

2. podejrzenie jest uzasadnione

Np. zawalił się budynek, nastąpiło zderzenie pociągów, stwierdzono w obiegu podrobione pieniądze. Nie daje natomiast podstaw ogólnikowa pogłoska o nadużyciach w instytucji, prowadzenie przez osobę o ujawnionych ( oficjalnych ) niewielkich dochodach wystawnego i rozrzutnego trybu życia- mogą być wówczas dokonywane czynności nieprocesowe zmierzające do wyjaśnienia tych okoliczności.

- wiadomości organu ścigania pochodzącymi ze źródeł własnych lub

Np. Policja w wyniku czynności operacyjno- rozpoznawczych znalazła narkotyki w pokoju hotelowym.

- wiadomościami organu ścigania zawartymi w formalnym zawiadomieniu o przestępstwie ( zob. niż. )

Np. osoba, której skradziono samochód przyszła na Policję i zgłasza kradzież.

3. brak przeszkody procesowej z Art. 17 §1.

Wyjątek: jeśli przeszkodą procesową jest brak wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, to organy procesowe mogą dokonać czynności niecierpiących zwłoki ( Art. 17 §2 )

Wyjątek: faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego ( czynności niecierpiące zwłoki/dochodzenie w niezbędnym zakresie/dochodzenie zabezpieczające ( Art. 308 )

1. Przesłanki:

a. brak wątpliwości co do faktu uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa

b. nie wydano jeszcze postanowienia o wszczęciu postępowania

c. konieczność natychmiastowego wykonania określonych czynności procesowych postępowania przygotowawczego- istnieje wypadek niecierpiący zwłoki, powodujący konieczność zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich:

- utratą,

- zniekształceniem,

- zniszczeniem

Np. znaleziono zwłoki i konieczne jest dokonanie na miejscu czynności zabezpieczającym śladów.

2. Zakres czynności ( Art. 308 21 ):

a. tylko w niezbędnym zakresie

b. w granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa

c. każda czynność procesowa- wyliczenie przykładowe

- dokonanie oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego,

- przeszukanie,

- zbadanie osoby podejrzanej ( Art. 74 §2 pkt 1 )

- pobranie krwi, włosów i wydzielin organizmu

- inne niezbędne czynności.

- przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego ( Art. 308 §2 ) - zob. niż.

3. Organy uprawnione ( Art. 308 §1 )

a. prokurator

b. Policja ( inne organy )

4. Termin

- 5 dni od dnia pierwszej czynności ( Art. 308 §5 )

Czynności dokonane po przekroczeniu tego terminu powinny być oceniane wg warunków przewidywanych dla właściwej formy postępowania w danej sprawie i nie są generalnie bezskuteczne. Poza tym jeżeli przed upływem 5 dni czynności nie mają charakteru koniecznych dla zabezpieczenia śladów lub dowodów należy to dochodzenie przekształcić we właściwą dla sprawy formę ( formalne wszczęcie śledztwa/dochodzenia ).

5. Skutki przeprowadzenia

a. gdy śledztwo prokuratorskie obligatoryjne- prowadzący postępowanie przekazuje sprawę prokuratorowi niezwłocznie ( Art. 308 §1 )

b. obowiązek wydania:

→ postanowienie o wszczęciu ( formalnym ) postanowienia albo

Czas trwania postępowania liczy się od dnia pierwszej czynności ( Art. 308 §6 ).

- postanowienie o umorzeniu postępowania

- nie może być to natomiast postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, bo to zostało już wszczęte.

c. Art. 308 §2- zob. niż.

Organ właściwy

1. prokurator

2. Policja

a. jeśli postanowienie o wszczęciu śledztwa- → przesyła się prokuratorowi jego odpis

b. jeśli postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa → + zatwierdzenie prokuratora

Forma

Postanowienie, określa się:

- czyn, będący przedmiotem postępowania i

- jego kwalifikację prawną.

1. postanowienie o wszczęciu śledztwa- zawiadamia się

→ jeśli nastąpiło wskutek formalnego zawiadomienia o przestępstwie, wówczas zawiadamia się zawiadamiającego o przestępstwie

→ ujawnione pokrzywdzonego

2. postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa

- obligatoryjnie jeśli nastąpiło formalne zawiadomienie o przestępstwie, wówczas zawiadamia się

→ zawiadamiającego o przestępstwie oraz

→ ujawnionego pokrzywdzonego

- fakultatywnie- jeśli organ ścigania rozważał ewentualność wszczęcia postępowania przygotowawczego w oparciu o własne informacje, ale np. zachodzi przeszkoda procesowa ( np. przedawnienie )

Tryb

I. z urzędu

II. na skutek zawiadomienia o przestępstwie

Obowiązek zawiadomienia organu ścigania o przestępstwie

← zasada współdziałania ze społeczeństwem i instytucjami w ściganiu przestępstw

← zasada legalizmu ( Art. 10 )

Charakter obowiązku

1. społeczny-

Zakres podmiotowy

Każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa

Zakres przedmiotowy

- przestępstwo jest ścigane z urzędu

- przestępstwo to nie jest przestępstwem wymienionym w Art. 240 §1 kk ( → wówczas obowiązek prawny )

Termin

Brak

Sankcja

Brak sankcji karnej, jedyną może być potępienie społeczne.

Jednak jeśli np. mąż regularnie katuje swą żonę, a sąsiedzi wiedząc o tym, nie zawiadamiają Policji, i któregoś dnia mąż pobił ją tak ciężko, że odniosła ciężki uszczerbek na zdrowiu, to mogą odpowiadać karnie za nieudzielenie pomocy1 ( Art. 162 ).

Modyfikacje

a. zawiadomienie anonimowe

b. małe utajnienie ( Art. 191 §3 w zw. z Art. 304 §1 )

2. prawny ze względu na przedmiot ( Art. 240 kk )

Zakres podmiotowy

Każdy, kto posiada wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu, dokonaniu czynu zabronionego

Wyjątek:

- adwokat lub obrońca- w sprawach tajemnicy obrończej ( Art. 178 pkt 1 )

- duchowny- co do okoliczności objętych tajemnicą spowiedzi ( Art. 178 pkt 2 )

Zakres przedmiotowy

Określony typ rodzajowy czyn zabronionego ( niektóre przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości, wojenne, przeciwko RP, obronności, porządkowi publicznemu, zabójstwo ).

Wyłączenie odpowiedzialność karnej

a. dostateczna podstawa osoby do przypuszczenia że organ powołany do ścigania przestępstw wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym lub

Np. osoba znajduje zwłoki, a na miejscu jest już Policja.

b. zapobiegnięcie przez osobę popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego

Wyłączenie karalności

Obawa przed odpowiedzialnością karną grożącą:

- samej osobie lub

- jego najbliższym

Np. brat zabójcy.

Termin

Niezwłocznie.

Sankcja

Karna ( jest to przestępstwo niedenuncjacji )

3. prawny ze względu na podmiot ( Art. 304 §2 )

Zakres podmiotowy

Instytucje państwowe i samorządowe ( osoby sprawujące funkcje kierownicze w tych instytucjach ), które dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa.

Zakres przedmiotowy

a. przestępstwo jest ścigane z urzędu

b. przestępstwo pozostaje w związku z działalnością tej instytucji.

Np. kierownik szpitala ma obowiązek zawiadomienia Policji lub prokuratora o przyjęciu osoby ugodzonej nożem w plecy.

Termin

Niezwłocznie

Dodatkowo osoby te powinny przedsięwzięcie czynności niezbędnych w celu zapobiegnięcia zatarciu śladów i dowodów przestępstwa do czasu

- przybycia organu powołanego do ścigania przestępstwa lub

- wydania przez ten organ stosownego zarządzenia

Sankcja

Karna- przestępstwo niedopełnienia obowiązku służbowego, jeśli obowiązek spoczywał na funkcjonariuszu publicznym.

Jeśli do szpitala przyjęto ciężko rannego pacjenta, który następnie potem po 2 godzinach umiera bezpośrednio w wyniku ran odniesionych ( zabójstwo ), to jeśli kierownik szpitala nie zawiadomi o przestępstwie- to zbieg przestępstw z Art. 231 i 240.

4. obowiązek ten może także wynikać z przepisów szczególnych ( np. ustawa o NIK ).

W wyniku takiego zawiadomienia

1. sporządza się wspólny protokół ( Art. 304a ) z:

a. przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i

b. przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej o przestępstwie

c. można również zamieścić wniosek o ściganie

Termin

Zasada: Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie ( lub a maiori ad minus - stwierdzenia, że posiadane własne dane stwarzają uzasadnione podejrzenie przestępstwa ) ( Art. 305 §1 )

- jeśli zawiadomienie dotyczy przestępstwa, co do którego prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe lub własne dane świadczą o popełnieniu takiego przestępstwa, Policja przekazuje je wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi ( Art. 304 §3 ).

Wyjątek: 30 dni od otrzymania zawiadomienia o przestępstwie, jeśli ( Art. 307 )

a. gdy informacje te nasuwają przypuszczenie iż popełniono przestępstwo- nie stanowią dostatecznej podstawy do wszczęcia śledztwa, ale jednocześnie możliwość popełnienia przestępstwa nie zostaje wykluczona

Np. wątpliwy fakt dokonania napadu rabunkowego, zaboru mienia, uchylania się od obowiązku alimentacji.

Wówczas można żądać:

1) UZUPEŁNIENIA DANYCH zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie w wyznaczonym terminie

Sprecyzowanie, wyjaśnienia informacji zawartej w zawiadomieniu albo przekazanie dodatkowej informacji ( korespondencyjnie lub ustnie ), przeprowadzenie w instytucji czynności kontrolnych ( spisu remanentowego, inwentaryzacji, wyliczeń ), zwrócenie się do instytucji o dokonanie urzędowych ustaleń.

2) przeprowadzić CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE- dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie.

Przeprowadzenie rozmów, wywiadów, obserwacji- ma to na celu wyjaśnienie podstawowych okoliczności zdarzenia, o którym donosi zawiadamiający, czy np. rzeczywiście dokonano rzekomego oszustwa ( na co ogólnikowo wskazuje zawiadomienie ), czy odpowiada prawdzie doniesienie o znęcaniu się nad rodziną, czy prawdą jest, że została spalona szopa stojąca na polanie.

a. dowodu z opinii biegłego- nie przeprowadza się

b. czynności wymagających spisania protokołu- nie przeprowadza się

Wyjątek:

a. przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie ( Art. 307 §2 )

b. przyjęcie wniosku o ściganie ( Art. 307 §2 )

c. przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej- aby uzupełnić dane zawarte w zawiadomieniu o przestępstwie ( Art. 307 §3 )

c. czynności, które mogą zostać utrwalone w postaci notatek służbowych - przeprowadza się ( art. ex z art. 307 §2 in principio )

Skutki:

a. po sprawdzeniu danych istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

→ postanowienie o wszczęciu postępowania ( Art. 307 §1 )

b. po sprawdzeniu danych nie istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

→ postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania ( Art. 307 §1 )

Zaskarżalność

1. Postanowienie o wszczęciu śledztwa- jest niezaskarżalne

2. Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa- zaskarżalne zażaleniem

Legitymacja czynna ( Art. 306 §1 )

a. pokrzywdzony

b. instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie

Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenie ( Art. 306 §2 )

a. prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie

- może on przychylić się do zażalenia,

- może on nie przychylić się do zażalenia, wówczas

→ zażalenie kieruje do sądu.

3. Bezczynność organu ścigania- jest zaskarżalna zażaleniem ( Art. 306 §3

Legitymacja czynna

a. zawiadamiający o przestępstwie

Organ właściwy do rozpatrzenie zażalenia

a. prokurator nadrzędny ( gdy śledztwo prokuratorskie )

b. prokurator powołany do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie ( gdy śledztwo nieprokuratorskie )

PRZEBEG ŚLEDZTWA

Przesłanki prowadzenia śledztwa

Śledztwo obligatoryjne

a1. kryterium przedmiotowe- określony typ rodzajowy czynu zabronionego lub

a. zbrodnia ( Art. 309 pkt 1 )

b. sprawa, w której nie prowadzi się dochodzenia ( Art. 325b )

c. sprawy, w których prowadzono dochodzenie i przekroczono termin na jego ukończenie ( Art. 325i §1 )

d. sprawy w zakresie popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości zbrodnie nazistowskich, komunistycznych i innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne ( śledztwa prowadzą prokuratorzy IPN ).

a2. kryterium podmiotowe-

a. szczególnie ważne stanowisku lub funkcja osoby podejrzanej o popełnienie czynu zabronionego

i. występki, jeśli osobą podejrzaną jest ( Art. 309 pkt 2 ):

- sędzia,

- prokurator,

- funkcjonariusz Policji

- funkcjonariusz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

- funkcjonariusz Agencji Wywiadu,

ii.. występki, jeśli ( Art. 309 pkt 3 )

i. osobą podejrzaną jest:

- funkcjonariusz Straży Granicznej

- funkcjonariusz Żandarmerii Wojskowej,

- funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego,

- funkcjonariusz organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego

ii. sprawa należy do właściwości tych organów lub

iii. występek popełniony został przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem przez nich czynności służbowych

Śledztwo fakultatywne ( Art. 309 pkt 5 )

a. występek

b. wg zasad ogólnych prowadzi się w tej sprawie dochodzenie ( tzn. w sprawach wyżej nie wymienionych )

c. postanowienie prokuratora

d. szczególna waga lub zawiłość sprawy.

Organy właściwe

1. śledztwo prokuratorskie ( prowadzi prokurator )- Art. 311 §1

a. obligatoryjne ( nie należy go mylić z obligatoryjnością śledztwa jako takiego )

i. kryterium podmiotowe- sprawy o przestępstwa, o które popełnienia podejrzewa się osobę zajmującej szczególnie ważne stanowisko lub pełniącą szczególnie ważną funkcję ( Art. 309 pkt 2 i 3 )

ii. kryterium przedmiotowe- przestępstwo zabójstwa ( Art. 148 kk )

b. fakultatywne ( może je prowadzić prokurator, może jednak też Policja ).

2. śledztwo nieprokuratorskie

a. Policja ( Art. 311 §1 )

b. organy Straży Granicznej- w zakresie ich właściwości ( Art. 312 pkt 1 )

c. organy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego- w zakresie ich właściwości ( Art. 312 pkt 1

d. inne organy przewidziane w przepisach szczególnych ( Art. 312 pkt 2 )

Nie będą tą organy wymienione w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003, bo są one uprawnione do prowadzenia jedynie dochodzenia. Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, ale nie odwrotnie.

Powierzenie

1. Organ uprawniony do powierzenia- prokurator który wszczął śledztwo ( Art. 311 §3 )

2. Organ, któremu powierzono- organy nieprokuratorskie ( Art. 311 §3 ):

3. Przesłanki

a. nastąpiło wszczęcie śledztwa

b. jest to śledztwo prokuratorskie

4. Zakres powierzenia ( Art. 311 §3 ):

a. przeprowadzenie śledztwa w całości

Wyjątek: nie jest to możliwe w przypadku śledztwa obligatoryjnego ze względu na kryterium podmiotowe

b. przeprowadzenie śledztwa w ustalonym zakresie

c. dokonanie poszczególnych czynności śledztwa

Zakres powierzenia może ulec jednak:

a. rozszerzeniu ( fakultatywnie )( Art. 311 §4 )- Policja ( i inne ww. organy ) mogą dokonać innych czynności, jeśli

- wyłoni się taka potrzeba

b. ograniczeniu ( fakultatywnie )( Art. 311 §5 )- zastrzeżenie przez prokuratora do osobistego wykonania jakiejkolwiek czynności śledztwa, w szczególności:

- czynności wymagające postanowienia,

- czynności związane z przedstawieniem zarzutów,

- czynności związane ze zmianą postanowienia o przedstawieniu zarzutów,

- czynności związane z zamknięciem śledztwa.

Termin ( instrukcyjny )

Zasada: 3 miesiące ( Art. 310 §1 )

Czas trwania śledztwa liczy się następująca:

1. termin początkowy-

a. w przypadku wszczęcia formalnego-data wszczęcia

b. w przypadku wszczęcia faktycznego- data pierwszej czynności ( Art. 308 §6 )

2. termin końcowy- data wydania postanowienia o zamknięciu,

Wyjątek: Art. 310 §2

a. w uzasadnionych wypadkach przedłużenie na dalszy czas oznaczony ( maksymalnie 1 rok ) przez:

- prokuratora nadzorującego lub

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem

b. w szczególnie uzasadnionych wypadkach- przedłużenie na dalszy czas oznaczony przez:

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem nadzorującym,

- prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem prowadzącym śledztwo.

Przykład: jeśli śledztwo prowadzi Policja, przedłużenia na okres do 1 roku może dokonać prokurator prokuratury rejonowej, który je nadzoruje. Jeśli jest to przedłużenie na okres ponad roku, to będzie mógł je przedłużyć prokurator prokuratury okręgowej lub apelacyjnej. Jeśli śledztwo prowadzi prokurator, to w obu wypadkach będzie mógł je przedłużyć prokurator prokuratury okręgowej lub

apelacyjnej.

Tok postępowania przygotowawczego

I. Faza in rem- w sprawie- gdy sprawca jest nieznany, wówczas głównym celem postępowania jest wykrycie sprawcy przestępstwa ( Art. 297 §1 pkt 1 )

II. Faza in personam- co do osoby- gdy zebrane zostaną dane uzasadniające pociągnięcie do odpowiedzialności określonej osoby w charakterze podejrzanego ( Art. 71 §1 )

Czasem osoba sprawcy wiadoma jest już przy podejmowaniu decyzji o wszczęciu postępowania. Istnieją jednak czyny, których przestępności nie można ocenić bez znajomości sprawcy, w tych wypadkach należy wszcząć postępowanie równocześnie "w sprawie" i "przeciwko osobie".

PODEJRZANY-

1. osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( Art. 313 )

Przesłanka

a. jeśli od razu postępowanie in personam - dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa,

b. jeśli było postępowanie in rem- dane zebrane w toku śledztwa

Uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba.

Składa się z trzech czynności

1. sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( w tym momencie osoba ta staje się podejrzanym )

Wymogi formalne

a. wskazanie podejrzanego

b. dokładne określenie zarzucanego mu czynu

c. kwalifikację prawną czynu.

Od tej chwili nie można również przesłuchać podejrzanego w charakterze świadka. Nie można również najpierw sporządzić postanowienia o przedstawieniu zarzutów, przesłuchać podejrzanego w charakterze świadka i dopiero potem ogłosić mu postanowienie, ze względu na prawo podejrzanego do odmowy składania wyjaśnień.

d. uzasadnienie- nie jest wymagane ( wyjątek od Art. 94 §1 pkt 5 ), jednakże podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie z materiałami śledztwa domagać się:

- uzasadnienia ustnego ( podania podstaw zarzutów ),

- uzasadnienia pisemnego ( doręcza się je podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni ).

W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę czynu.

Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia realizacji prawa do obrony i zasady jawności wewnętrznej.

2. ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu i

3. przesłuchuje się go.

Wyjątek: gdy ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu:

- jego ukrywania się lub

- jego nieobecności w kraju.

2, osoba, którą bez wydania takiego postanowienia powiadomiono o treści zarzutu w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego ( w toku czynności w niezbędnym zakresie - Art. 308 §2 ).

Przesłanki

a. zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa.

Np. wypadek samochodowy.

b. nie wydano jeszcze postanowienia o przedstawieniu zarzutów,

c. zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia

Składa się z następujących czynności

1. udzielenie informacji o treści zarzutu ( z tą chwilą osoba staje się podejrzanym )

2. przesłuchanie

3. następnie - jeśli w sprawie jest obligatoryjne śledztwo- wydaje się w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania

a. postanowienie o przedstawieniu zarzutów ( jeśli obligatoryjne śledztwo prokuratorskie- to wydaje prokurator/za dzień wszczęcia śledztwa uważa się dzień dokonania pierwszej czynności ) albo

b. umarza się postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej- jeśli brak jest warunków do sporządzenia postanowienia ( natomiast samo postępowania in rem lub in personam- jeśli są inni podejrzani ) może toczyć się dalej.

Osoba ta nie jest już podejrzanym a ponowne skierowanie postępowania przygotowawczego przeciwko niej jest możliwe tylko w trybie wznowienia postępowania ( Art. 372 §2 ).

Przykład: 04.02.2006 znajdujący się pod wpływem alkoholu kierowca spowodował wypadek. Na miejsce zdarzenia przyjechała Policja. Kierowcę- osobę podejrzaną przesłuchano w charakterze podejrzanego ( Art. 308 §2 ). W ciągu 5 dni od dnia przesłuchania ( tj. do 09.02.2006 ) jest obowiązek wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo umorzenia postępowania. W wypadku gdy nastąpi przedstawienie zarzutów ( załóżmy iż 09.02.2006, to nastąpi formalne wszczęcie postępowania, ale pierwszym dniem śledztwa ( dochodzenia ) nie będzie 09.02.2006 jako dzień przedstawienia zarzutów, ale 04.02.2006- dzień, w którym dokonano pierwszej czynności ( przesłuchania )- Art. 308 §6.

Modyfikacja zarzutów ( Art. 314 )

Przesłanki

1. nastąpiło wszczęcie śledztwa

2. w toku tego śledztwa okaże się, iż

a. podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo

Musi być to czyn zbliżony, bo jeśli zarzucono kradzież, a okazało się, iż postawić trzeba zarzut zabójstwa, to powinno się będące w toku postępowanie umorzyć, a wszcząć nowe.

b. podejrzanym należy zarzucić czyn w zmienionej istotnie postaci lub

c. czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu.

Forma:

- postanowienie

( uzasadnienie- jak w przypadku postawienia zarzutów ).

Termin:

- niezwłoczenie.

Skutki-

- odpowiednio jak w przypadku wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Udział stron w czynnościach w postępowaniu przygotowawczym

← zasada kontradyktoryjności

1. prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa ( Art. 315 §1 )

- podejrzany,

- obrońca,

- pokrzywdzony,

- pełnomocnik pokrzywdzonego

2. prawo do udziału w czynnościach niepowtarzalnych ( z urzędu )- takich, których nie będzie można powtórzyć ( przeprowadzić ) na rozprawie ) ( Art. 316 §1 )

Np. oględziny miejsca, rzeczy, ciała, jeżeli istotne dla sprawy właściwości obiektów poddawanych oględzinom do czasu przeprowadzenia rozprawy mogą ulec zniekształceniu lub zanikowi, przesłuchanie świadków, którzy mogą nie stawić się na rozprawę z powodu wyjazdu za granicę

- podejrzany,

Wyjątek: gdy podejrzany jest pozbawiony wolności, a zwłoka grozi utratą lub zniekształceniem dowodu.

- obrońcę ( jeśli jest już w sprawie ustanowiony ),

- pokrzywdzony,

- przedstawiciele ustawowi,

- pełnomocnik ( jeśli jest już w sprawie ustanowiony )

Wyjątek: zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.

Szczególnym rodzajem czynności niepowtarzalnej jest przesłuchanie świadka ( Art. 316 §3 )

Np. świadek na łożu śmierci ( in articulo morti ).

Wówczas prawo do zwrócenia się do sądu z wnioskiem o przesłuchanie świadka przez sąd:

- strony,

- prokurator,

- inny organ prowadzący postępowanie.

3. prawo do udziału w czynnościach powtarzalnych- na wniosek

a. jeśli podmioty wnioskowały o dokonanie tych czynności ( Art. 315 §2 )

Takiej stronie ( jej obrońcy/pełnomocnikowi ) nie można odmówić wzięcia udziału w czynności, jeśli tego żądają.

Wyjątek: podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy spowodowałoby to poważne trudności ( Art. 318 ).

b. jeśli podmioty nie wnioskowały o dokonanie tych czynności ( Art. 317 )

- strony,

- obrońcy, jeśli są już w sprawie ustanowieni

- pełnomocnicy, jeśli są już w sprawie ustanowieni

Wyjątek:

a. postanowienie prokuratora o odmowie dopuszczenia do udziału w czynności ze względu na ważny interes śledztwa, w szczególnie uzasadnionym wypadku.

b. odmowa przez prokuratora sprowadzenia podejrzanego pozbawionego wolności, gdy spowodowałoby to znaczne trudności.

4. jeśli w sprawie dopuszczono dowód z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej ( Art. 318 ) - z urzędu

- podejrzany

Wyjątek: jeśli jest pozbawiony wolności, a spowodowałoby to nadmierne trudności

- obrońca,

- pokrzywdzony,

- pełnomocnik pokrzywdzonego

Doręcza się:

- postanowienie o dopuszczeniu do tego dowodu,

- zezwolenie na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłych,

- zezwolenie na zapoznanie się z opinią, jeśli została złożona na piśmie.

Wniosek: bardzo umocniono rolę pokrzywdzonego, który przecież jako ofiara przestępstwa zasługuje na szczególną ochronę ( co tak silnie podkreśla wiktymologia ), jest naturalnym sojusznikiem wymiaru sprawiedliwości i byłoby nieracjonalne ignorowanie czy lekceważenie jego prawa do procesu, wywoływanie w społeczeństwie obaw, że państwo bardzie troszczy się o sprawcę przestępstwa.

ZAKOŃCZENIE ŚLEDZTWA

1. Zamknięcie śledztwa

Jeśli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa

a. prawo podejrzanego i jego obrońcy do zaznajomienia się z materiałami postępowania ( Art. 321 )

- na wniosek podejrzanego/obrońcy

Prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i jego obrońcę o

- prawie uprzedniego przejrzenia akt

Termin- ustala organ procesowy, musi być odpowiedni do wagi lub zawiłości sprawy,

- prawie końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania

Termin- ustala organ procesowy, powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni.

Natomiast pokrzywdzony i jego pełnomocnik mogą zaznajomić się z materiałami postępowania na zasadach ogólnych ( Art. 156 §5 ).

Wydaje się, że nie może mieć miejsce zastrzeżenie prokuratora zastrzegające obecność jego lub osoby upoważnionej przy porozumiewaniu się podejrzanego tymczasowo aresztowanego ze swym obrońcą. Może wystąpić sytuacja, że tymczasowe aresztowanie zostanie zastosowane dopiero na krótko przed końcowym zaznajomieniem z materiałami postępowania, w takim momencie, że czynności określone w Art. 321 wypadną akurat przed upływem 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.

- w czynnościach ma prawo uczestniczyć obrońca ( Art. 321 §3 )

- nieusprawiedliwione niestawiennictwa podejrzanego/obrońcy nie tamuje dalszego postępowania

- jest to czynność protokołowana ( Art. 143 §1 pkt 8 )

Instytucja ta nie występuje przy umorzeniu postępowania z Art. 322.

Występuje natomiast przy umorzeniu z powodu niepoczytalności i wniosku o zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 324 ).

b. w terminie 3 dni od daty zaznajomienia się podejrzanego z materiałami postępowania strony ( a więc także pokrzywdzony ) mogą:

a. złożyć wnioski o uzupełnienie postępowania. Organ prowadzący postępowanie może

i. wniosek dopuścić

→ śledztwo trwa dalej ( po uzupełnieniu również prawo przejrzenia akt i zaznajomienia się z aktami )

ii. wniosek oddalić

→ postanowienie o zamknięciu śledztwa

- ogłasza się je i

- o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz obrońcę.

b. nie złożyć wniosków o uzupełnienie postępowania. Wówczas

→ postanowienie o zamknięciu śledztwa

2. Umorzenie śledztwa ( Art. 322 )

Przesłanki

1. postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i ( Art. 17 §1, Art. 11 §1- szczególny charakter! )

2. postępowanie nie dostarczyło podstaw do zastosowania środków zabezpieczających

Wyjątek; przepadek- wówczas prokurator

i. umarza postępowanie ( zob. niż. ) i

ii. po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu śledztwa występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego ( nawet, jeśli nie wykryto sprawcy )

Możliwe jest

a. umorzenie śledztwa w ogóle

b. umorzenie in personam- gdy stwierdzono, że przestępstwo zostało popełnione, ale czynu nie dokonała osoba występująca w postępowaniu jako podejrzany, wówczas umarza się postępowanie przeciwko danej osobie, ale postępowanie o dane przestępstwo toczy się dalej, jeśli istnieje możliwość wykrycia sprawcy ( → wznowienie postępowania ! ).

c. umorzenie częściowe -

- gdy postępowanie toczy się przeciwko kilku podejrzanym- tylko w stosunku do niektórych podejrzanych

- gdy postępowanie toczy się przeciwko jednemu podejrzanemu o dwa lub więcej zarzutów- tylko w stosunku do niektórych zarzutów.

Organ właściwy

1. prokurator

2. Policja ( inne organy ) + zatwierdzenie prokuratora

Postępowanie uważa się za umorzone przez prokuratora i w dacie zatwierdzenia.

Forma

Postanowienie

Wymogi formalne

a. ogólne wymogi postanowienia ( Art. 94 )

- podstawa prawna rozstrzygnięcia- przepis, który należy powołać w postanowieniu o umorzeniu ( Art. 17 §1, Art. 322 §1, Art. 11 §1 )

b. jeśli nastąpiło w fazie in pesronam

- imię i nazwisko podejrzanego

- dane o jego osobie, w razie potrzeby.

c. dokładne określenie czynu

d. dokładne określenie kwalifikacji prawnej

e. przyczynę umorzenia- konkretną okoliczność powodującą niedopuszczalność postępowania karnego.

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 306 §1 )

Legitymacja czynna

a. pokrzywdzony ( ← zawiadamia się go z urzędu z pouczeniem o przysługujących uprawnieniach ) ( zwykle będzie domagał się kontynuowania postępowania )

b. podejrzany ( ← zawiadamia się go z urzędu z pouczeniem o przysługujących uprawnieniach ( zwykle będzie kwestionował przyczynę umorzenia )

Np. umorzenie nastąpiło wobec uznania znikomej społecznej szkodliwości czynu, a podejrzany utrzymuje, że czyn jego nie jest zabroniony, przyjęto, że podejrzany dopuścił się czynu zabronionego w stanie niepoczytalności ( mogą być zastosowane środki zapobiegawcze ).

Przysługuje im także prawo przejrzenia akt

Organ właściwy

Prokurat nadrzędny nad:

- prokuratorem, który wydał postanowienie,

- prokuratorem, który zatwierdził postanowienie

Jeśli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

Obowiązek orzekania o dowodach rzeczowych-

Organ właściwy ( Art. 323 §1 )

Prokurator ( nigdy Policja/inne organy )

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

- podejrzanemu,

- pokrzywdzonemu

- osobie, od której te przedmioty odebrano

- osobie, która do tych przedmiotów zgłosiła roszczenie.

3) umorzenie śledztwa z powodu niepoczytalności i wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 324 )

Przesłanki

1. w toku postępowania przygotowawczego zostało ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności

2. jednocześnie istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających

Wyjątek: przepadek ( zob. wyż. )

Wówczas prokurator:

1. wydaje postanowienie o zamknięciu śledztwa

2. kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o:

a. umorzenie postępowania i

b. zastosowanie środków zabezpieczających

Sąd może

1. znaleźć podstawy do rozpatrzenia wniosku ( prezes sądu kieruje wówczas sprawę na posiedzenie ( Art. 339 §1 pkt 1, Art. 340 §2, 354 )

2. nie znaleźć podstaw do uwzględnienia wniosku, wówczas przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia ( Art. 324 ).

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ( Art. 22 ) - stosuje się do każdego rodzaju postępowania !

Nie stanowi zakończenia postępowania w znaczeniu ścisłym.

Przesłanka

Zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, w szczególności:

a. nie można ująć podejrzanego albo

b. nie jest on zdolny do udziału w postępowaniu z powodu

- choroby psychicznej

- innej ciężkiej choroby

Organ właściwy ( Art. 325 )

a. prokurator

b. inny organ + zatwierdzenie prokuratora.

Forma

Postanowienie

Termin

Na czas trwania przeszkody

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem

Czynności

a. należy dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.

DOCHODZENIE

Zasada: przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia ( Art. 325a )

Wyjątek: gdy przepisy rozdziału 36 stanowią inaczej.

Przesłanki przeprowadzenia dochodzenia

1, sprawy należące do właściwości sądu rejonowego ( Art 325b )

a. zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności

Wyjątek:

i. w przypadku przestępstw przeciw mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł,

ii. nie prowadzi się w sprawach o przestępstwa enumeratywnie wyliczone w Art. 325b §2

b. przestępstwo bójki ( Art. 159 kk )

c. przestępstwo ograbienia zwłok ( Art. 262 §2 kk )

d. przestępstwo kradzieży z włamaniem ( Art. 279 §1 kk ), oszustwa ( Art. 286 §1 i 2 kk, zabór pojazdu w celu krótkotrwałego użycia ), jeśli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 50 000 zł.

Jeśli sprawca dokonał zaboru np. Fiata 126p w celu krótkotrwałego użycia- to dochodzenie, jeśli nowe Volvo S80- to śledztwo.

2. przesłanki negatywne ( Art. 325c )

a. w stosunku do oskarżonego pozbawione wolności w tej lub innej sprawie

Wyjątek: zastosowano tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem ( nie stosuje się przepisu Art. 259 §3, w myśl którego tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeśli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczajacą 1 roku )

b. jeśli zachodzą okoliczności uzasadniające obligatoryjną obronę podejrzanego ( Art. 79 §1

c. jeśli prokurator wydał postanowienie o przeprowadzeniu śledztwa ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy ( Art. 309 pkt 5 )

Organy dochodzeniowe

1. prokurator ( Art. 298 )

2. Policja ( Art. 325d )

3. organy Straży Granicznej ( Art. 312 )- w zakresie ich właściwości

4. organy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego ( Art. 312 )- w zakresie ich właściwości

5. organy wskazane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2003

a. organy Inspekcji Handlowej ( w sprawach o ujawnione przez nie w czasie przeprowadzania kontroli przestępstwa z ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów i ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi )

b. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej ( przestępstwa z ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia , ustawy o kosmetykach, ustawy o substancjach i preparatach chemicznych )

c. urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej ( przestępstwa z ustawy o rachunkowości )

d. Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty ( ustawa- Prawo telekomunikacyjne

6. organy wskazane w ustawach szczególnych

a. Straż Leśna Lasów Państwowych i podmioty mające uprawnienia strażników leśnych- gdy przedmiotem przestępstwa jest drewno z lasu ( ustawa z 1991 o lasach )

b. Państwowa Straż Łowiecka ( prawo łowieckie z 1995 )

c. finansowe organy dochodzenia ( Art. 133 i n. kks ).

Forma ( Art. 325e )

Postanowienie- wydaje organ prowadzący postępowanie

a. wszczęcie postępowania

- nie jest wymagane powiadomienie prokuratora

→ brak tego wyłącza w tych sprawach podstawowy nadzór prokuratora ( sprzeczne z Art. 15 §1 )

b. odmowa wszczęcia + zatwierdzenie prokuratora

c. umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw + zatwierdzenie prokuratora

d. umorzenie dochodzenia + zatwierdzenie prokuratora ( prokurator wydaje również postanowienie co do dowodów rzeczowych )

e. zawieszenie dochodzenia + zatwierdzenie prokuratora

Postanowienia te:

a. nie wymagają uzasadnienia

b. mogą zostać zamieszczone we wspólnym protokole ( Art. 304a )

Termin ukończenia

Ustawa nie posługuje się pojęciem czasu trwania postępowania przygotowawczego, ale czasem trwania śledztwa i dochodzenie. Konsekwencją jest fakt, iż nawet jeśli postępowanie początkowo prowadzone w formie dochodzenia zostanie przejęte do śledztwa, czasu trwania tego pierwszego nie wlicza się do czasu trwania śledztwa.

Zasada: 2 miesiące ( Art. 325i §1 )

Wyjątek:

a. prokurator może przedłużyć - do 3 miesięcy

→ konsekwencja przekroczenia terminu- dalsze postępowanie przygotowawcze prowadzi się w formie śledztwa.

Odformalizowanie dochodzenia

1. nie jest wymagane wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów ( Art. 325g )

Wyjątek: podejrzany jest:

- zatrzymany lub

- tymczasowo aresztowany

Wówczas:

a. osobę podejrzaną powiadamia się o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Od tej chwili staje się ona podejrzanym

b. następnie przesłuchuje się go

c. należy mu umożliwić przygotowanie się od obrony, a zwłaszcza ustanowienie lub wyznaczenie obrońcy,

2. nie jest konieczne wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia ( Art. 325g )

Wyjątek: podejrzany jest:

- zatrzymany lub

- tymczasowo aresztowany

3. ograniczony zakres czynności dochodzeniowych - można ograniczyć jedynie do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania ( Art. 325h, wyjątek od Art. 297 )

4. Zasada: utrwalanie czynności dochodzeniowych następuje w formie protokołu ograniczonego ( Art. 325h )

Wyjątek:

- zaznajomienie się z materiałami postępowania

- informacja o treści zarzutu dla podejrzanego

- przesłuchanie podejrzanego

- przesłuchanie pokrzywdzonego

- inne czynności niepowtarzalne,

5. tryb rejestrowy ( Art. 325f )

Możliwe jest umorzenie rejestrowe- umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw.

Przesłanki ( fakultatywne )

a. dane uzyskane w toku czynności niecierpiących zwłoki lub prowadzonego co najmniej przez 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych

Forma

Postanowienie

Następnie Policja prowadzi czynności operacyjno rozpoznawcze w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.

Zaskarżalność

Zażalenie na zasadach ogólnych ( Art. 302 )

Podjęcie

Jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu dochodzenia na nowo ( nie stosuje się przepisu Art. 327 §1 o podjęciu na nowo postępowania umorzonego ).

NADZÓR PROKURATORA NAD POSTĘPOWANIEM PRZYGOTOWAWCZYM ( Art. 326 )

Zasada: Art. 15 §1- Policja i inne organy prowadzą pod nadzorem prokuratora postępowanie przygotowawcze w granicach określonych w ustawie.

Ratio legis - pozostawienie Policji uprawnień do prowadzenia zdecydowanej większości postępowań przygotowawczych.

I. prokurator jest dominus litis ( panem procesu )

II. prokurator może:

1. sam prowadzić postępowanie przygotowawcze

- obligatoryjnie,

- fakultatywnie

2. nie prowadzić sam postępowania przygotowawczego- wówczas sprawuje on nadzór i kontrolę nad czynnościami organu nieprokuratorskiego prowadzącego postępowanie przygotowawcze w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi

1. obowiązek czuwania nad prawidłowym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania

Zgodność z przepisami- np. czy podejrzanemu zapewniono prawo do przesłuchania z udziałem obrońcy, czy pouczono go o przysługujących mu uprawnieniach.

2. obowiązek czuwania nad sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.

Prokurator dysponuje wiedzą prawniczą, której brak jest najczęściej innym organom ścigania- dlatego powinien udzielać pomocy w rozstrzyganiu kwestii prawnych.

3. czynności procesowe nieprokuratorskiego postępowania przygotowawczego możemy podzielić na takie, które:

wymagają poinformowania prokuratora ( wszczęcie postępowania przygotowawczego, z wyjątkiem dochodzenia )

- wymagają zatwierdzenia prokuratora ( odmowa wszczęcia, umorzenie, zawieszenie ) wymaga zatwierdzenia prokuratora,

- mogą być wydane tylko przez prokuratora

- z mocy samego prawa ( np. stosowanie środków zapobiegawczych z wyjątkiem tymczasowego aresztowania )

- z woli prokuratora- gdy zastrzegł czynność do osobistego wykonania ( Art. 311 )

4. rozpoznaje większość zażaleń ( na czynności prowadzącego postępowanie przygotowawcze )

5. Formy nadzoru- wyliczenie przykładowe ( Art. 326 §3 )

a. zaznajomienie się z zamierzeniami prowadzącego postępowania

b. wskazywanie kierunków postępowania i wydawanie zarządzeń co do tego

c. żądanie przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania

d. uczestnictwo w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiste ich przeprowadzenie albo przejęcie sprawy do swego prowadzenia

e. wydawanie postanowień, zarządzeń lub poleceń

f. zmiana i uchylanie postanowień i zarządzeń wydawanych przez prowadzącego postępowanie.

6. możliwość żądania wszczęcia postępowania służbowego ( Art. 326 §4 ) w stosunku do funkcjonariusza organu nieprokuratorskiego, jeśli nie wykonał on postanowienia, zarządzenia, polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór.

O wyniku postępowania informuje się prokuratora.

7. swoiste formy nadzoru ( Art. 327 )- zob. niż.

III. natomiast nadzór prokuratora nie obejmuje czynności sądowych!

SWOISTE FORMY NADZORU

1. PODJĘCIE NA NOWO UMORZONEGO POSTĘPOWANIA ( Art. 327 §1 )

Przesłanki ( fakultatywne )

a. umorzenie postępowania przygotowawczego ( zarówno w fazie in rem jak i in personam ) albo

b. odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego i

c. przesłanka negatywna- postępowanie podjęte nie może toczyć się przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu ( umorzonym ) występowała w charakterze podejrzanego ( a nie osoby podejrzanej )

Jeśli podejrzany- to → wznowienie postępowania przygotowawczego.

Organ właściwy

Prokurator ( każdy )

Forma

Postanowienie

Termin

W każdym czasie ( do przedawnienia )

Czynności sprawdzające ( Art. 327 §3 )

Jeżeli zachodzi konieczność sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia - prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji przeprowadzenie niezbędnych czynności dowodowych.

2. WZNOWIENIE PRAWOMOCNIE UMORZONEGO POSTĘPOWANIA ( Art. 327 §2 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. umorzenie postępowania przygotowawczego

b. umorzenie nastąpiło w fazie in personam

c. postanowienie o umorzeniu postępowania jest prawomocne

d. ujawniły się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo zachodzi okoliczność uzasadniająca wznowieni postępowania umorzonego absorpcyjnie ( Art. 11 §3 ) ( np. świadek zeznaje co do okoliczności, które poprzednio zataił ).

e. nowe fakty lub dowody wskazują, że sprawcą przestępstwa, przeciwko któremu należy prowadzić postępowanie jest osoba, która występowała w postępowaniu umorzonym w charakterze podejrzanego.

Jeśli inna osoba- to wystarczy samo podjęcie umorzonego postępowania na nowo.

Przykład: prowadzone było postępowanie przygotowawcze w sprawie dotyczącej handlu narkotykami. Podejrzewano dwie osoby- A i B. W stosunku do A wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, stała się podejrzanym. W stosunku do B takiego postanowienia nie wydano, nie przystąpiono również do przesłuchania w charakterze podejrzanego, w związku z czym B jest tylko osobą podejrzaną. Z braku dowodów postępowanie prawomocnie umorzono w stosunku do A i B. Następnie po kilku miesiącach w domu, w którym kilka godzin temu przebywali A i B znaleziono duże ilości marihuany. W stosunku do B wystarczy podjęcie umorzonego postępowania, bo nie był on podejrzanym, w stosunku do A konieczne jest wznowienie postępowania.

Organ właściwy

Prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który

- wydał postanowienie o umorzeniu ( jeśli postępowanie prokuratorskie )

- zatwierdził postanowienie o umorzeniu ( jeśli postępowanie nieprokuratorskie )

Termin

W każdym czasie ( do przedawnienia )

Czynności sprawdzające ( Art. 327 §3 )

Jw.

Ratio legis- ochrona podejrzanego

a. przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się do łącznego czasu trwania środka

b. sąd po wniesieniu aktu oskarżenia umarza postępowanie, jeśli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw ( Art. 327 §4 ).

3. UCHYLENIE PRAWOMOCNEGO POSTANOWIENIA O UMORZENIU POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ( Art. 328 )

Przesłanki ( fakultatywne )

1. nastąpiło umorzenie postępowania przygotowawczego

2. postanowienie o umorzeniu jest prawomocne

3. umorzenie nastąpiło w fazie in personam

4. bezzasadność postanowienia o umorzeniu postępowania

Zarówno na korzyść podejrzanego- np. podejrzany przestępstwo popełnił, są na to dowody, ale postępowanie umorzono ( wówczas jest to alternatywna droga do wznowienia postępowania )

Jak i na niekorzyść podejrzanego- np. podejrzany twierdzi, że w ogóle czynu nie popełnił, a umorzenie nastąpiło z powodu znikomej szkodliwości społecznej.

5. sąd nie utrzymał w mocy postanowienia o umorzeniu i

6. brak nowych istotnych faktów lub dowodów w sprawie lub okoliczności uzasadniającej wznowienie postępowania umorzonego absorbcyjnie ( bo wtedy wznowienie z Art. 327 §2 ).

Organ właściwy

Prokurator Generalny

Forma

Postanowienie

Termin

a. na korzyść podejrzanego- w każdym czasie ( do przedawnienia )

b. na niekorzyść podejrzanego- 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu.

4. KASACJA NADZWYCZAJNA ( zob. Art. 521 )

CZYNNOŚCI SĄDOWE W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM

Modele

a. model śledztwa sądowego - śledztwo prowadzone jest bezpośrednio przez sędziego śledczego lub sąd ( przewidziana w kpk z 1928 ),

← wadą jest nadmierna inkwizycyjność.

b. model ingerencji sądu w postępowanie przygotowawcze w wypadkach, kiedy jest to wskazane ze względu na gwarancje procesowe ( ← funkcja gwarancyjna ) stron i lepsze przygotowanie sprawy dla sądu orzekającego na rozprawie.

Zasada: czynności procesowe są podejmowane przez organy prowadzące

Wyjątek: czynności sądowe-

1. mają charakter incydentalny

2. i tylko wtedy, gdy ustawa je wyraźnie przewiduje ( Art. 329 §1 )

W takich wypadkach zastosowanie mają także reguły dotyczące udziału stron i osób innych niż strony w posiedzeniach ( Art. 96 ).

Uprawnienia sądu- czynności przewidziane w ustawie ( Art. 329 §1 ):

1. tzw. skarga subsydiarna ( Art. 330 )

Ratio legis- gwarancja, że instytucja oskarżyciela posiłkowego, działającego zamiast oskarżyciela posiłkowego, nie będzie w praktyce nadużywana przez pokrzywdzonych.

1. wydaje zostaje postanowienie prokuratora ( organu nieprokuratorskiego ) o

- umorzeniu postępowania lub

- odmowie jego wszczęcia

2. pokrzywdzony wnosi zażalenie na postanowienie do prokuratora nadrzędnego

3. prokurator nadrzędny nie przychylił się do tego zażalenie i wówczas kieruje je do sądu.

Sąd może

a. utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie

b. uchylić zaskarżone postanowienie, wówczas udziela prokuratorowi wskazówek, które są dla niego wiążące:

- powody uchylenia,

- okoliczności, które należy wziąć pod uwagę,

- czynności, które należy przeprowadzić,

c. prokurator następnie może:

- znaleźć podstawy do wniesienia aktu oskarżenia

- nie znaleźć podstaw do wniesienia aktu oskarżenia- wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania/odmowie wszczęcia

- - pokrzywdzony wnosi zażalenie do prokuratora nadrzędnego,

Prokurator nadrzędny może:

→ uchylić zaskarżone postanowienie

→ utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie, wówczas

→ pokrzywdzony może w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia

→ dołącza po jednym odpisie dla prokuratora oraz każdego oskarżonego.

d. w razie wniesienia przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia prezes sądu przesyła jego odpis prokuratorowi, wzywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępowania przygotowawczego.

2. rozpoznawanie innych zażaleń na

- postanowienia prokuratora w przedmiocie środków zapobiegawczych, innych niż tymczasowe aresztowanie ( Art. 252 §2 i 3 )

- zatrzymanie osoby ( Art. 246 )

- postanowienie o kontroli i utrwalaniu rozmów oraz przesyłanych informacji ( Art. 240 w zw. z Art. 241 )

- postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym ( Art. 293 §2 )

- postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy danych osobowych świadka ( Art. 184 §5 )

3. inne czynności- postanowienia

- o skierowaniu na obserwację psychiatryczną w zakładzie leczniczym lub o przedłużeniu tej obserwacji ( Art. 203 §2 i 3 )

- o wprowadzeniu kontroli i utrwalania rozmów ( Art. 237 §1 i 2 )

- o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania ( Art. 263 §2 i 4 )

- o przepadku przedmiotu sumy poręczenia lub jej ściągnięciu ( Art. 270 §1 )

- o wydaniu lub odwołaniu listu żelaznego ( Art. 282 §2 )

- o stosowaniu aresztowania porządkowego ( Art. 290 §1 )

- o zezwoleniu na przesłuchanie adwokata, lekarza, dziennikarza ( Art. 180 §2 )

4. poza tym sąd decyduje o

- umorzeniu postępowania w razie stwierdzenia popełnienia czynu w stanie niepoczytalności i zastosowaniu środków zabezpieczających ( Art. 324 )

- warunkowym umorzeniu postępowania na wniosek prokuratora złożony po zakończeniu postępowania przygotowawczego ( Art. 336 )

5. czynności dowodowe- przesłuchanie

- świadka, jeśli nie będzie można przesłuchać go na rozprawie ( Art. 316 §3 )- na wniosek strony lub organu procesowego.

- podejrzanego przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania ( Art. 249 §3 )

- pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, jako świadka w sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV kk ( Art. 185a §2 )- przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości

Właściwość sądu ( Art. 329 §1 )

Zasada: sąd powołany do rozpoznania sprawy w I instancji

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

- sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie ( przy stosowaniu tymczasowego aresztowania- Art. 252 §2 )

- sąd okręgowy ( wydawanie i odwoływanie listu żelaznego )- Art. 281 i 282 §2

Skład sądu ( Art. 329 §2 ).

Zasada: 1- osobowo ( także wtedy gdy rozpoznaje zażalenia na czynności postępowania przygotowawczego )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

Zaskarżalność czynności sądu

1. postanowienia wydane w drodze rozpoznania wniosku- w drodze zażalenia

2. postanowienie o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania ( przeciwko osobie )- w drodze kasacji ( Art. 521 ).

AKT OSKARŻENIA

Akt oskarżenia- pełni rolę podwójną:

1) jest to wniosek o wszczęcie postępowania sądowego i rozpoznania sprawy

2) jest to wniosek o ukaranie oskarżonego.

← zasada legalizmu ( Art. 10 §1 )- oskarżyciel publiczny jest obowiązany do wszczęcia o popierania oskarżenia- w sprawie o czyn ścigany z urzędu

Wszczęcie postępowania sądowego następuje ( ← zasada skargowości- Art. 14 §1 )

I) Z CHWILĄ WNIESIENIA AKTU OSKARŻENIA

1) na żądanie uprawnionego oskarżyciela ( zob. oskarżyciel publiczny )

a. sporządzić akt oskarżenia mogą

- prokurator- jeśli postępowanie prokuratorskie

- Policja- jeśli dochodzenie- wówczas zatwierdza go prokurator

- organy dochodzeniowe wymienione w rozporządzeniu MS z 2003

- inne organy ( zob. wyż. )

b. wnieść akt oskarżenia mogą

- prokurator-

- organy wskazane w rozporządzeniu MS z 2003

Zasada: mogą one samodzielnie wnieść akt oskarżenia do sądu ( Art. 331 §2 )

Wyjątek: prokurator postanowi inaczej.

- inne organy ( zob. wyż. )

2) na żądanie innego podmiotu

- pokrzywdzonego jako oskarżyciela prywatnego

- pokrzywdzonego jako oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego

Termin na wniesienie aktu oskarżenia

Zasada: 14 dni od daty ( Art. 331 §1 ):

- w przypadku śledztwa prokuratorskiego- zamknięcia śledztwa albo

- w przypadku śledztwa nieprokuratorskiego- otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu

Wyjątek

- 7 dni, jeśli podejrzany jest tymczasowo aresztowany ( Art. 331 §3 )

- 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tymczasowego aresztowania, w sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie ( Art. 331 §4 )

Wymogi formalne

I. ogólne wymogi pisma procesowego ( Art. 119 )

II. wymogi szczególne ( Art. 332 )

1. imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie ( np. imiona rodziców, wykształcenie, zawód, stan majątkowy )

2. dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego

3. konkluzja ( zarzut )- dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody

4. wskazanie, czy czyn został popełniony w warunkach recydywy

5. kwalifikacja prawna- wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada

6. wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy

7. wskazanie trybu postępowania

8. uzasadnienie

- fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera

- w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia,

- okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swojej obronie

Wyjątek:

a. akt oskarżenia sporządzony przez organ dochodzeniowy ( SN- również każdy nieprokuratorski ) może nie zawierać uzasadnienia.

b. akt oskarżenia, w którym zamieszczono wniosek o skazanie bez rozprawy może zawierać uzasadnienie ograniczone ( zob. niż. )

III. wymogi dodatkowe ( Art. 333 )

1. lista osób, których wezwania oskarżyciel żąda

2. wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel

3. zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków, jeśli: ( ← wyj. od zasady bezpośredniości )

- przebywają oni za granicą lub

- mają oni stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w swych wyjaśnieniach nie zaprzeczył i

- okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie

- nie dotyczy to osób, które mogą odmówić zeznań.

IV. dołącza się:

1. listę ujawnionych pokrzywdzonych z podaniem ich adresów- do wiadomości sądu

2. adresy osób, których wezwania oskarżyciel żąda- do wiadomości sądu

3. fakultatywnie- wniosek o zobowiązanie podmiotu, który uzyskał korzyść majątkową z cudzego przestępstwa do zwrotu korzyści majątkowej oraz zawiadomienie takiego podmiotu o terminie rozprawy.

Wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

4. fakultatywnie- WNIOSEK O SKAZANIE OSKARŻONEGO BEZ ROZPRAWY ( O WYDANIE WYROKU SKAZUJĄCEGO I ORZECZENIE UZGODNIONYCH Z OSKARŻONYM KARY I ŚRODKÓW KARNYCH )( Art. 335 ).

Ratio legis- szybsze i tańsze zwalczanie drobnej przestępczości, umożliwiając koncentrację sił i środków na przestępstwach najpoważniejszych, szczególnie niebezpiecznych dla porządku społecznego i bezpieczeństwa państwa.

Zgłaszano wprowadzenie konstrukcji plea bargaining - polegała na porozumieniu się pomiędzy oskarżycielem i obroną ( oskarżonym ), a także między oskarżonym i pokrzywdzonym w sprawie kary.

← zasada oportunizmu- dochodzi wtedy do "targowania się"- oskarżony przyznaje się do fikcyjnego czynu.

← zasada legalizmu- nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby oskarżony przyznał się do rzeczywiście popełnionego czynu, a negocjacjom podlegać miała kara ( środki karne ).

Przesłanki

1. czynem zarzucanym jest występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności

Przedmiotem porozumienia nie może być kwalifikacja prawna czynu- powinna być odbiciem prawdziwych ustaleń faktycznych i stanowić rzetelne odbicie zarzucanego oskarżonemu czynu. Prokurator nie może również zobowiązać się, że zapadnie wyrok określonej treści, bo to zależy od sądu.

2. okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

3. postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

4. zgoda oskarżonego ( stanowi ekwiwalent przyznania się do winy ).

a. wprost

b. niewadliwa

c. złożona osobiście

Ograniczenie postępowania dowodowego

Jeśli:
- zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem o skazanie bez rozprawy

- w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości ( nie jest konieczne przyznanie się do winy )

Można nie przeprowadzać dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym.

Wyjątek: czynności niepowtarzalne.

II) Z CHWILĄ WNIESIENIA PRZEZ OSKARŻYCIELA WNIOSKU O WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA ( Art. 336 )

Zasada: stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kontroli aktu oskarżenia ( w Rozdziale 40 )

Przesłanki

Art. 66 kk ( zob. niż. )

Wymogi formalne

Jest to substytut aktu oskarżenia

1. wymogi ogólne pisma procesowego ( Art. 119 )

2. wymogi szczególne aktu oskarżenia- z wyjątkiem wskazania, że czyn został popełniony w warunkach recydywy

3. uzasadnienie- można je ograniczyć do:

- wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości,

- okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem

4. wymogi dodatkowe ( fakultatywne )

- proponowany okres próby,

- obowiązki probacyjne,

- wnioski co do dozoru

5. do wniosku dołącza się:

- listę ujawnionych osób pokrzywdzonych- do wiadomości sądu.

Skutki wniesienia aktu oskarżenia ( wniosku o warunkowe umorzenie postępowania ) ( Art. 334 )
1. przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami

2. przesyła się sądowi po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego

3. oskarżyciel zawiadamia o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o instytucjach konsensualnych

- oskarżonego,

- ujawnionego pokrzywdzonego,

- zawiadamiającego o przestępstwie

4. pokrzywdzonego należy także pouczyć o

-uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych,

- w razie potrzeby- prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI ( POSTEPOWANIE GŁÓWNE ) ( Dział VIII, Art. 337- 424 )

Rola

1. jest to kumulacja procesu- jego najważniejsza część, zwłaszcza rozprawa główna

2. znajdują tu najpełniejsze urzeczywistnienie naczelne zasady procesowe

3. rozprawa główna ma doprowadzić do orzeczenia o przedmiocie procesu- rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej, niekiedy także cywilnej, osoby oskarżonej o popełnienie przestępstwa,

Funkcje

1. jurysdykcyjna- sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ( Art. 175 K. )- sąd rozstrzyga, czy oskarżony jest winien zarzucanego mu przestępstwa, a w razie uznania winy orzeka o konsekwencjach prawnych, jakie oskarżóny ma ponieść,

2. wychowawcza- gdy zapadające orzeczenie jest uznane za sprawiedliwe, przestrzegane są gwarancje urzeczników postępowania. Proces sądowy powinien skłaniać do poszanowania porządku prawnego ( co odnosi się również do samego oskarżonego ).

3. satysfakcyjna- zaspokojenie oczekiwań społecznych, aby proces ( zwłaszcza w sprawach szczególnie intersujących/bulwersujących- np. okrutne morderstwo ) odbył się szybko, w sposób jawny, a wyrok mógł być przyjmowany jako sprawiedliwy.

4. profilaktyczna- zapobieżenie przestępstwom w ogóle ( ← prewencja ogólna, ← prewencja szczególna, ← Art. 2 §1 pkt 2 )

Stadium postępowania przed sądem I instancji ( postępowania głównego- bo dotyczy rozprawy głównej ) obejmuje

1. wstępną kontrolę aktu oskarżenia ( rozdział 40 )

2. przygotowanie do rozprawy głównej ( rozdział 41 )

3. rozprawę główną, która składa się z:

a. rozpoczęcia ( rozdział 44 )

b. przewodu sądowego ( rozdział 45 )

c. głosów stron ( rozdział 46 )

d. wyrokowania ( rozdział 47 )

- jawność rozprawy głównej ( rozdział 42 )

- przepisy określające ogólny porządek rozprawy głównej ( rozdział 43 ).

Postępowanie główne rozpoczyna się z chwilą

a. wniesienia do sądu aktu oskarżenia albo

b. złożeniem wniosku o warunkowe umorzenie postepowania

Z chwilą tą podejrzany staje się oskarżonym.

WSTĘPNA KONTROLA AKTU OSKARŻENIA ( Rozdział 40, Art. 337- 347 )

I. kontrola formalna- wykonuje ją prezes sądu ( Art. 93 §2 )

1. jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym, czyli

- ogólnym wymogom pisma procesowego ( Art. 119 )

- wymogom własnym ( Art. 332, 333, 335 ).

- nie zostały spełnione warunki wymienione w Art. 334 ( np. nie dołączono wymaganej liczby odpisów aktu oskarżenia )

→ zwraca się go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie prekluzyjnym 7 dni

Organ właściwy

Prezes sądu ( Art. 337 §1 ).

Forma

Zarządzenie

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem, przysługującym oskarżycielowi- do sądu włąściwego do rozpoznania sprawy ( Art. 337 §2 )

Skutki

a. oskarżyciel musi w terminie 7 dni wnieść poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia ( Art. 337 §3 )

b. zwrot aktu nie oznacza zwrotu sprawy ( Art. 339 §3 pkt 4 ), nie obejmuje zwrotu akt, nie uchyla zawisłości sprawy przed sądem.

2. jeśli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, to prezes sądu: ( Art. 335 §1 )

a. zarządza jego doręczenie oskarżonemu i

Zasada: odpis doręcza się z uzasadnieniem ( Art. 338 §3 )

Wyjątek: bez uzasadnienia, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej. Natomiast uzasadnienie udostępnia się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu/sąd.

b. wzywa go do składania wniosków dowodowych w terminie ( termin instrukcyjny ) 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia

c. zarządza doręczenie odpisu ujawnionemu pokrzywdzonemu, jeśli akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy.

d. oskarżony ma prawo wniesienia w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia pisemnej odpowiedzi na akt, o czym należy go pouczyć ( Art. 338 §2 ) ( ← zasada kontradyktoryjności, ← zasada prawa do obrony ).

II. kontrola wykonywana przez prezesa sądu, czy przed skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie nie zachodzi potrzeba wniesienia jej ( z urzędu/na wniosek strony ) na posiedzenie sądu w celu podjęcia rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia

1. obligatoryjne

a. prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających ( Art. 339 §1 pkt 1 )

Środki zabezpieczające- są uregulowane w rozdz. X kk.

b. zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania ( Art. 339 §1 pkt 2 ) ( PROBATION )

Procedura

Sąd może:

1. warunkowo umorzyć postępowania- wyrokiem ( Art. 341 §5 )

Wymogi formalne wyroku ( Art. 342 )

a. czyn oskarżonego

b. przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada

c. okres próby

d. obowiązki nałożone na oskarżonego oraz sposób i termin ich wykonania

e. dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo instytucji lub organizacji społecznej ( w razie uznana za celowe )

f. rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych ( stosuje się odpowiednio przepisy Art. 230 §2 i 3 - dotyczące postępowania z rzeczami i 231- 233- depozyt sądowy ), uwzględniając potrzebę zabezpieczenia dowodów na wypadek podjęcia postępowania.

Zaskarżalność

a. w całości- apelacją, przysługuje

- stronom,

- pokrzywdzonemu ( stąd wyrok doręcza się pokrzywdzonemu - Art. 342 §5 )

b. rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych -zażalenie ( Art. 342 §3 ):

- oskarżonemu,

- pokrzywdzonemu,

- osobie, od której przedmioty te odebrano,

- osobie, która zgłosiłą do tych przedmiotów roszczenie

2. bezwarunkowo umorzyć postępowanie ( jeśli stwierdzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia )

3. skierować sprawę na rozprawę, jeśli ( Art. 341 §2 )

a. oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu lub

b. sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnoone

W takim wypadku jeśli prokutor złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, wniosek ten zastępuje akt oskarżenia. W termnie 7 dni prokurator dokonuje uzupełnienia wniosku ( Art. 333 §1 i 2 ).

4. odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin ( Art. 341 §3 ), jeśli

- uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia.

Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd:

- zarządza stosowną przerwę lub

- odracza posiedzenie.

Orzekają o warunkowym umorzeniu, sąd bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody/zadośćuczynienia za krzywdę ( przesłanka warunkowego umorzenia- Art. 66 §3 kk ).

W postępowaniu w przedmiocie warunkowego umorzenia

i. prawo do udziału w posiedzeniu ( obowiązek, jeśli prezes sądu/sąd tak zarządzi )

- prokurator,

- oskarżony,

- pokrzywdzony

c. akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy( Art. 339 §1 pkt 3 ( PATTEGGIAMENTO- postępowanie skrócone ).

Instytucja ta jest coraz częściejstosowana - w 2004 takie wnioski zawarto w 20,87% aktach oskarżenia

Sąd bada, czy spełnione są w sprawie wymagane warunki, czy zgoda oskarżonego nie jest dotknięta wadami, czy proponowane ( uzgodnione z oskarżonym ) rozstrzygnięcie będzie na tle realiów sprawy możliwe i właściwe.

Procedura- Art. 343

Sąd może:

1. wniosek uwzględnić-

a. skazuje oskarżonego wyrokiem ( Art. 343 §6)

b. fakultatywnie stosuje ( Art. 343 ):

a. nadzwyczajne złagodzenie kary ( również w innych wypadkach niż przewidziane w Art. 60 §1- 4 kk )

b. warunkowe zawieszenie wykonania kary ( również w innych wypadkach niż przewidziane w Art. 69 §1 -3 kk ), jednakże ograniczenia:

- nie stosuje się do kary pozbawienia wolności powyżej 5 lat

- okres próby nie może przekroczyć 10 lat.

c. ograniczyć skazanie do orzeczenia wyłącznie środka karnego ( z wyjątkiem przepadku ). jeśli:

- oskarżonemu przypisano występek i,

- występek nie zagrożony jest karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

d. uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości lub w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jeśli nie ma przesłanek do orzeczenia obowiązku naprawienia szkody ( Art. 46 kk ). ( Art. 343 §3 ).

Chodzi o ochronę interesów pokrzywdzonego, któremu przepisy nie przyznają prawa skutecznego sprzeciwu wobec zastosowania omawianego trybu ( inną sytuację ma pokrzywdzony gdy oskarżony złoży wniosek o skazanie w trakcie przewodu sądowego ).Stosuje się odpowiednio Art. 343 §3 dotyczący stworzenia przez sąd warunków porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody.

W postępowaniu skróconym

i. nie prowdzi się postępowania dowodowego ( Art. 343 §3 ). Możliwe jest jedynie pod pewnymi warunkami uznanie określonych dokumentów zebranych w sprawie za ujawnione także bez ich odczytywania ( Art. 343 §4 )

ii. prawo do udziału w posiedzeniu przysługuje ( Art. 343 §5 ) ( a jeśli prezes sądu/ sąd tak zarządzi- obowiązek )

- prokurator,

- oskarżony,

- pokrzywdzony- może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Zaskarżalność

Apelacją, na zasadach ogólnych.

2. uznać, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, wówczas sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych ( Art. 343 §7 )

d. jeśli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy- w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba ( Art. 339 §2 )

- umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,

- orzeczenia, iż oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w sprawie, gdyż bierze w nim już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli ( Art. 56 §1 )

e. gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza ( Art. 339 §3 ) ( wylizenie przykładowe )

- umorzenia postępowania z powodu braku przesłanek procesowych z Art. 17 §1 pkt 2-11 )

Stosuje się odpowiednio przepisy Art. 322 i 323 §1 i 2 normujące zagadnienia szczegółowe związane z umorzeniem postępowania.

- umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia ( ← sądowa kontrola faktycznej zasadności oskarżenia )

Nie uzasadniony pod względem faktycznym akt oskarżenia nie powinien powodować skierowania sprawy na rozprawę.

- wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania

← Sąd z urzędu bada swą właściwość ( Art. 35 §1 ).

- zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego ( ← Art. 297 §1- cele postępowania przygotowawczego ). Sąd:

i. przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia ( Art. 345 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów

b. dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności

Forma

Postanowienie, sąd:

- wskazuje prokuratorowi kierunek uzupełnienia,

- w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć

Zaskarżalność ( Art. 345 §3 )

Tak- zażaleniem- przysługuje stronom ( postępowania sądowego )

Po uzupełnieniu oskarżyciel publiczny ( Art. 346 )

- składa nowy akt oskarżenia

- podtrzymuje poprzedni akt oskarżenia

- zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania,

- umarza postępowanie.

ii. nie przekazuje sprawy

- wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania ( Art. 22 )

- wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu ( ← kontrola stosowania środków przymusu )

Sąd z urzędu rozstrzyga o ( Art. 344 )

- utrzymaniu/zmianie/uchyleniu tymczasowego aresztowania- jeśli oskarżony jest tymczasowo aresztowany

- innych środkach zapobiegawczych w razie potrzeby

- wydania wyroku nakazowego

Inne przypadki okreśłone w ustawie

- gdy ustawa wymaga wydania postanowienia:

- oddalenie wniosku dowodowego ( Art. 170 §3 )

- dopuszczenie określonych dowodów ( np. dowód z opinii biegłego

f. gdy zachodzi potrzeba rozważanie możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego ( Art. 339 §4 )- Art. 23a.

2. fakultatywnie ( zob. niż. )

Zakaz przedsądu- w dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani oceną prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu ( Art. 347 )

Np. sąd nie jest związany ewentualnym poprzednim stwierdzeniem, że proces jest dopuszczalny ( Art. 339 §1 pkt 1 ), w toku dalszego postępowania może nastąpić umorzenie z powodu przedawnienia czy zawisłości sprawy.

II. PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ ( Rozdział 41, Art. 348- 354 )

Przejście postępowania do fazy przygotowania do rozprawy głównej następuje, jeśli

1. w toku czynności wstępnych nie stwierdzono niedopuszczalności dalszego postępowania i

2. nie rozstrzytnięto sprawy na posiedzeniu

Prezes sądu może

1. skierować sprawę na posiedzenie ( fakultatywne ) ( Art. 349 zob. wyż. )

a. gdy prokurator złożył wniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środkó zabezpieczających ( Art. 354 )

i. w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości i

ii. prezes sądu uznał rozpoznanie na posiedzeniu za celowe

W posiedzeiu biorą udział

i. prokurator ( obowiązek )

ii. pokrzywdzony ( uprawnienie )

iii. podejrzany ( obowiązek )

Wyjątek: z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane

Wyjątek: sąd uzna udział za konieczny

b. jeśli ( Art. 349 )

- uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza należytego przygotowania i organizacji rozprawy głównej

- ze względu na zawiłość sprawy innych ważnych powodów

2. wyznaczyć rozprawę główną

Forma

Zarządzenie pisemne

Wskazauje w nim: ( Art. 350 §1 )

- sędziego albo członków składu orzekającego

Wyznaczanie sędziów- Art. 351, Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 02.06.2003 w sprawie określenia szczegółowych zasad wyznaczania i losowania składu orzekającego ( delegacja ustawowa - Art. 351 §3 ).

Ma to zapobiegać sterowaniu wymiarem sprawiedliwości, wywierania na sędziów różnego rodzaju nacisków, ograniczania niezawisłosci sędziowskiej, faktycznej nadmiernej władzy kierownictwa administracyjnego sądów.

Zasada: w kolejnośći wg

- wpływu sprawy,

- jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału

Wyjątki:

a. z powodu choroby sędziego lub innej ważnej przyczyny- należy zaznaczyć to w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy

b. jeśli w akcie oskarżenia zarzuca się popełnienie zbrodnie zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności- w drodze losowania na wniosek:

- prokuratora ( 7 dni od wniesienia do sądu aktu oskarżenia )

- obrońcy ( 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia )

Mają być prawo obecni przy losowaniu.

- dzień, godzinę i salę rozprawy

Termin przeprowadzenia rozprawy

← rozstrzygnięcie sprawy powinno nastąpić w rozsądnym terminie ( Art. 2 §1 pkt 4 )

Rozprawe należy

i. wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki ( Art. 348 ).

ii. pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy powinno upłynąć co najmniej 7 dni ( Art. 353 §1 )- aby zapewnić stronom i przedstawicielom procesowym przygotowanie się do rozprawy.

- skutki niezachowania tego terminu- jeśli do oskarżonego/jego obrońcy, to rozprawa ulega odroczeniu ( Art. 353 §2 )

- na ich wniosek,

- zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego

Wniosek mogą złożyć także inne osoby, którym zbyt krótki termin utrudnił przygotowanie do rozprawy, ale wówczas odroczenie rozprawy następuje tylko w wypadku uznania przez sąd wniosku za zasadny.

- strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie

- inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy

W przypadku oskarżónego pozbawionego wolności- zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę ( Art. 350 §2 )

3. rozstrzygnięcie w przedmiocie dopuszczenia dowodów i zarządzenia ich sprowadzenia na rozprawę. Inicjatywę mają:

a. strony/podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej

b. sam prezes sądu/sąd ( ← zasada prawdy materialnej )

Rozdział kompetencji przedstawia się następująca:

Zasada: rozstrzyga prezes sądu, jeśłi

- załatwienie pozytywne i

- dopuszczenie nie wymaga wydania postanowiena ( np. dopuszczenei dowodu z opinii biegłego )

Wyjątek: rozstrzyga sąd postanowieniem,

- gdy oddalenie wniosku dowodowego ( Art. 170 §3 )

- gdy ustawa wymaga postanowienia do dopuszczenia dowodu.

Szczególne zasady przygotowania do rozprawy głównej dotyczą sytuacji, gdy prokurator złożywniosek o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 336, Art. 354 ).

1. możliw są dwie drogi rozpoznania sprawy:

a. skierowanie na rozprawę

b. skierowanie na posiedzeniu ( zob. wyż. )

2. nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym

3. powództwo cywilne jest niedopuszczalne ( bo niepoczytalność co do zasady wyłącza odpowiedzialność cywilną )

ROZPRAWA W SĄDZIE I INSTANCJI

Przepisy o rozprawie głównej stosuje się do:

a. oskarżonego

b. odpowiednio - osoby, której prokuraotr zarzuca popełnienie cyznu zabronionego w stanie niepoczytalności wnosi o umorzenie postępowania oraz zastosowanie środków zabezpieczających ( Art. 380 )

I. ZASADA JAWNOŚCI ( Art. 355- 364 )

Zasada: jawność rozprawy:

I. w aspekcie zewnętrznym ( Art. 355- wobec publiczności - zasada publiczności )- regulowana jest przez przepisy Rozdziału 42, ← EKPC, MPOiP, Art. 45 ust. 1 K. ).

Wyjątki: tylko ustawowe

1. nie mają wstępu na rozprawę:

a. osoby niepełnoletnie ( Art. 356 §1)

b. osoby uzbrojone ( Art. 356 §1 )

Wyjątki: a, b - przewonidczący może zezwolić obecność na rozprawie ( Art. 356 §2 )

- małoletnim,

- osobom uzbrojonym, ale tylko wtedy, gdy są obowiązane do noszenia broni ( np. policjant )

c. osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu ( np. nietrzeźwe ) ( Art. 356 §3

2. zakaz utrwalania przebiegu rozprawy

Wyjątki:

a. utrwalanie przebiegu rozprawy przez stronę: ( obligatoryjne zezwolenie )- Art. 358

i. nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania

ii. wniosek strony

iii. utrwalenie przebiegu rozprawy następuje za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk ( a nie obraz ! ).

b. utrwalanie przebiegu rozprawy przez media ( Art. 357 ) ( fakultatywne zezwolenie )-

i. wniosek przedstawicieli radia/telewizji/filmu/prasy

ii. uzasadniony interes społeczny za tym przemawia

iii. dokonywanie czynności rejestrujących nie będzie utrudniać przeprowadzenia rozprawy

iv. ważny interes uczestnika postępowania się temu nie sprzeciwia

Sąd też może nałożyć dodatkowe warunki, od których uzależni wydanie zezwolenia ( Art. 357 §2 ).

Np. potrzeba udostępnienia możliwie szerokim kręgom społeczeństwa przebiegu ważnego, zwłaszcza poruszającego opinię procesu.

3. niejawność

a. z mocy prawa ( Art. 359 )

i. gdy rozprawa dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

ii. gdy rozprawa dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie

Wyjątek: wniosek pokrzywdzonego o jawny przebieg rozprawy.

iii. gdy odczytywane są zeznania świadka anonimowego sensu stricto ( Art. 394 p. 4 )

b. z urzędu- w całości lub w części

i. obligatoryjnie ( Art. 360 §1 )

- jawność mogłaby zakłócać spokój publiczny

Np. sprawa o drastyczne zabójstwo

- jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje

Np. sprawy o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.

- jawność mogłaby ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny inters państwa powinny być zachowane w tajemnicy

Np. sprawy o przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu państwa.

- jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny

Np. interes świadka, jeśli treść składanych przez niego zeznań dotyczy intymnych okoliczności jego życia.

- w czasie przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy co do okoliczności objętych tajemnicą państwową, służbową, zawodową ( Art. 181 ).

ii. fakultatywnie ( Art. 360 §3 )

- choćby jeden z oskarżonych jest nieletni,

- przesłuchuje się świadka, który nie ukończył 15 lat- na czas przesłuchania tego świadka

c. na wniosek w całości lub części ( Art. 360 §2 )

- osoba, która złożyła wniosek o ściagnie złożyła wniosek o wyłączenie jawności

Rozpatrzenie wniosku o wyłączenie jawności również odbywa się niejawnie, jeśeli ( Art. 363 ):

- wnosi o to strona lub,

- sąd uzna to za konieczne

W razie wyłączenia jawności na rozprawie są obecne

a. osoby biorące udział w postępowaniu ( Art. 361 §1 )

b.mężowie zaufania -

- po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego/posiłkowego/prywatnego/oskarżonego ( nieobowiązkowo ). ( Art. 361 §1 )

Jeśli jest kilku oskarżonych/oskarżycieli- każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie

Wyjątek: mężowie zaufania nie biorą udziału w rozprawie, gdy

- gdy zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej ( Art. 361 §2 )

- gdy są odczytywane zeznania świadka anonimoweo sensu stricto ( Art. 394 p. 4 )

c. inne osoby, jeśli przewodniczący zezwoli im na obecność ( Art. 361 §3 )- np. aplikant w celach szkoleniowych.

Wówczas przewodniczący ( Art. 362 )

a. poucza obecnych ( wszystkich ) o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności,

b. uprzedza o skutkach niedopełnienia tego obowiązku ( Art. 244 kk ).

II. w aspekcie wewnętrznym ( wobec stron procesowych, uczestników postępowania, osób biorących udział w postępowaniu, ← zasada kontradyktoryjności- bardzo wiele przepisów szcegółowych- zob. naczelne zasady procesowe )

II. ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI/PRAWA DO OBRONY

Zasada: obowiązkowa obecność oskarżonego na rozprawie ( ← prawo do obrony, ← konieczność stworzenia wawrunków prawidłowego orzekania przez sąd ) ( Art. 374 §1 )

- przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy ( Art. 374 §2 )

- w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa przewodniczący ( Art. 382 )

a. zarządza natychmiastowej zatrzymanie i doprowadzenie oskarżonego lub

b. przerywa rozprawę w tym celu albo

c. sąd rozprawę odracza ( w formie postanowienia, przysługuje na nie zażalenie )

Wyjątek: ustawa stanowi inaczej

Ratio legis- uniemożliwienie oskarżonemu paraliżowania postępowania przez swą nieuzasadnioną nieobecność.

a. ze względu na zakłócanie przebiegu rozprawy- w każdym trybie postępowania przewodniczący może wydalić oskarżonego na pewien czas z sali rozpraw ( POLICJA SESYJNA ), jeśli: ( ( Art. 375 §1 )

- oskarżony został już uprzednio upomniany przez przewodniczącego,

- oskarżony mimo to nadal zachowuje się w sposób:

- zakłócający porządek rozprawy lub

- godzący w powagę sądu

Zezwalając oskarżonemu na powrót przewodniczący niezwłocznie ( Art. 375 §2 )

- informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności,

- umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów

b. ze względu na oddziaływanie na innych uczestników postępowania - przewodniczący może wydalić oskarżonego na czas przesłuchania danej osoby jeśli ( Art. 390 p. 2 )

- wyjątkowe wypadki i

- należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienai współoskarżonego/zeznania świadka/biegłego

c. gdy oskarżony nie chce uczestniczyć w rozprawie

i. jeżeli złożył już wyjaśnienia ( Art. 376 )

- w przypadku opuszczenia sali rozpraw w trakcie rozprawy bez zezwolenia ` przewodniczącego ( Art. 376 §1 )

- w przypadku niestawiennictwa na rozprawę przerwaną lub odroczoną- gdy oskarżony po złożeniu wyjaśnień zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub przerwanej nie stawił się na tę rozprawę bez usprawiedliwienia ( Art. 376 §2 )

Wyjątek sąd zarządza przymusowe doprowadzenie oskarżonego, jeśli uznaje jego obecność za niezbędną

Forma

Postanowienie

Zaskarżalność

Tak- do innego równorzędnego składu tego samego sądu ( instancja pozioma )

Wyroku wydanego w takim wypadku nie uważa się za zaoczny.

- jeśli natomiast na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony, który usprawiedliwił swoje niestawiennictwo, sąd może prowadzić rozprawę ( Art. 376 §3 )

i. w zakresie nie dotyczącym bezpośrednio nieobecnego oskarżonego

ii. o ile nie ograniczy to jego prawa do obrony

ii. niezależnio od tego czy złożył już wyjaśnienia czy nie ( dotyczy także posiedzeń )

- ze względu na stan oskarżonego ( Art. 377 §1 )

a. obecność oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu jest obowiązkowa

b. oskarżony wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu

c. wprawienie się w taki stan było zawinione przez oskarżonego

d. stan ten musi być stwierdzony przez sąd w drodze: ( Art. 377 §2 )

- zapoznania się ze świadectwem lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności,

- przesłuchania tego lekarza w charakterze biegłego,

- na podstawie badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciałą, przeprowadzonego za pomocą stosownego urządzenia ( np. alkomat ).

Jest to reakcja na częste zachowania oskarżonych, mogące doprowadzić do paralżu wymiaru sprawiedliwości- np. samouszkodzenie czy upijanie się przebywających na wolności oskarżonych w terminie obowiązkowego stawiennictwa czy też po prostu stawianie oporu funkcjonariuszom starającym się doprowadzić oskarżonego do sądu.

- ze względu na zachowanie oskarżonego przed rozprawą ( Art. 377 §2 )

a oskarżony został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy

b. oskarżony oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie lub

c. oskarżony uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo

d. oskarżony nie stawia się osobiście na rozprawę bez usprawiedliwienia i

e. sąd nie uzna obecności oskarżonego za niezbędną

W wypadku- gdy uzna- to sąd może zastosować przymusowe doprowadzenie na rozprawę ( Art. 376 §1 ).

Przepis jest trochę niekonsekwentny- najpierw mowa jest o tym, iż oskarżony uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę, a potem mówi, iż w takim wypadku- jeśli sąd uzna obecność oskarżonego za niezbedną, może zastosować przymusowe doprowadzenie na rozprawę- co w takiej sytuacji- z góry skazane jest na niepowodzenie.

Skutki:

- wyroku nie uważa się w tym wypadku za zaoczny ( Art. 377 §6 )

- jeśli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień, to:

- można zastosować instytucję pomocy prawnej ( Art. 396 §2 ) lub

- uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień.

Udział pokrzywdzonego/podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej w rozprawie:

a. fakultatywny- jeśli się stawi, choćby miał składać zeznania jako świadek.( Art. 384 §2 )

Wówczas sąd przeełuchuje go w pierwszej kolejności

b. obligatoryjny ( Art. 384 §3 )- sąd, jeśli uzna to za celowe

- na całej rozprawie,

- w części rozprawy.

III. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI - PRZEPROWADZANIE DOWODÓW NA ROZPRAWIE

I.. dowody na poparcie oskarżenia powinny być w miarę możliwości przeprowadzone przed dowodami służącymi do obrony ( Art. 369 )

II.. ogólne reguły przesłuchania ( Art. 370 §1 )

- najpierw osoba przesłuchiwana wypowiada się swobodnie na wezwanie przewodniczącego

- następnie uczestnicy postępowania mogą jej zadawać pytania w następującym porządku:

- oskarżyciel publiczny,

- oskarżyciel posiłkowy,

- pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego,

- oskarżyciel prywatny,

- pełnomocnik oskarżyciela prywatnego,

- powód cywilny,

- pełnomocnik powoda cywilnego,

- biegły,

- podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści majątkowej,

- obrońca,

- oskarżony,

- członkowie składu orzekającego

Wyjątki:

- strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania poza pozostałymi stronami ( np. oskarżony i jego obrońca zadają pytania "własnemu" świadkowi ), ( Art. 370 §2 )

- w razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadać dodatkowe pytania poza kolejnością ( Art. 370 §3 )

Zakaz kontaktowania się przesłuchiwanych

- przy przesłuchaniu świadka nie powinni być obecni świadkowie, którzy jeszcze nie zostali przesłuchani ( Art. 371 p. 1 ),

- przewodniczący powinien przedsiębrać środki zapobiegające porozumiewaniu się osób przesłuchanych z osobami, które jeszcze nie zostały przesłuchane ( Art. 371 p. 2 )

Wyjątki od zasady bezpośredniości:

1. rezygnacja przez sąd z przeprowadzenia dowodów na rozprawie

a. a. w przypadku uwzględnienia wniosku o dobrowolne poddanie się karze sąd może uznać za ujawnione ( Art. 387 §4 )

- dowody wymienione w akcie oskarżenia lub

- dokumenty przedłożone przez stronę.

b. przeprowadzenie tylko częściowo- jeśli: ( Art. 388 )- jeśli oskarżony pryznaje się do winy ( CONFESSIO EST REGINA PROBATIONUM/ GUILTY PLEA )

i. oskarżony przyznał się do winy

ii. wyjaśnienia tego oskarżonego nie budzą wątpliwości

iii. zgoda obecnych stron

2. odczytywaie protokołów

a. protokoły wyjaśnień oskarżonego , ( Art. 389 )

Przesłanki

- oskarżony odmawia wyjaśnień

- oskarżony wyjaśniea odmiennie niż poprzednio

- oskarżony oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta

Co wolno odczytywać

- protokoły wyjaśnień złożone poprzednio przez oskarżonego w tym samym charakterze ( również podejrzanego ) w tej lub innej sprawie

Nie dotyczy to więc protokołów wyjaśnień oskarżonego złożonych w innym charakterze- np. w sprawie o wykroczenia.

- wyjaśnienia te zostały złożone w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

Ograniczenia

- tylko w niezbędnym zakresie.

- po odczytaniu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o:

- wypowiedzenie się co do jego treści

- wyjaśnienie zachodzących sprzeczności

b. protokoły zeznań świadka ( Art. 391 )

Przesłanki - świadek

- bezpodstawnie odmawia zeznań,

- zeznaje odmiennie niż poprzednio,

- oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta,

- przebywa za granicą,

- nie można było mu doręczyć wezwania,

- nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód,

- prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie wniosku prokuratora zawartym w akcie oskarżenia,

- świadek zmarł

Co wolno odczytywaću

- protokoły zeznań złożone uprzednio przez osobę będącą świadkiem w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę

- również wtedy, gdy poprzednie wyjaśnienia zostały złożone przez świadka w charakterze oskarżonego

Tak więc w przypadku zmiany ról procesowych

- jeśli świadek staje się oskarżónym- to nie wolno odczytywać protokołów jego zeznań złożonych w charakterze świadka

- jeśli oskarżony staje się świadkiem- to wolno odcyztywać protokoły jego wyjaśnień złożonych w charakterze oskarżonego

Ograniczenia

- w odpowiednim zakresie

- po odczytaniu przewodniczący wykonuje identyczne czynności jak ww.

c. protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych ( Art. 392 )

Przesłanki

- bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne i

- brak sprzeciwu obecnych stron, których zeznania lub wyjaśnienia dotyczą

Co wolno odczytywać:

- protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

d. dokumenty ( Art. 393 )

- protokoły oględzin, jeśli właściwości dowodów rzeczowych stoją na przeszkodzie sprowadzeniu ich na salę rozpraw udostępnieniu ich stronom, a w razie potrzeby świadkom i biegłym - np. rozmiar ( a contrario z Art. 395 ).

- protokoł przeszukania i zatrzymania,

- opinie biegłych,

- opinie instytutów, zakładów, instytucji,

- dane o karalności,

- wyniki wywiadu środowiskowego,

- wszelkie dokumenty urzędowe, jeśli ( odnosi się do wszystkich )

- złożone zostały w postępowaniu przygotowawczym/sądowym/innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę,

- nie są to notatki dotyczące czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu

- zawiadomienie o przestępstwie, chyba że zostało złożone do wspólnego protokołu ( Art. 304a )

- wszelkie dokumenty prywatne, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy, notatki, jeśli

- powstały poza postępowaniem karnym i

- nie dla celów postępowania karnego

e. protokoły zeznań świadka anonimowego sensu stricto ( Art. 384 p. 4 )

- rozprawa jest wówcas niejawna

- nie stosuje się przepisów o obecności mężów zaufania.

3. odczytyanie stenogramów i odtwarzanie zapisów obrazu lub dźwięku - na ww. zasadach ( Art. 393a )

4. w przypadku dowodu z dokumentu - uznanie za ujawnione dokumentów podegających odczytaniu bez ich odczytyawnia

Przeprowadzenie dowodu z dokumentu polega na jego odczytaniu w całości lub w części. W ten sposób następuje ujawnienie dokumentu. Zazwyczaj jenak strony znają ich treść, stąd ta instytucja.

a. obligatoryjnie - dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego ( Art. 394 p. 1 )

Wyjątek: należy je odczytać na żądanie:

- oskarżonego lub

- obrońcy

b. fakultatywnie ( w całości lub w części )- inne protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu ( Art. 394 p. 2 )

Wyjątek: należy je odczytać na żądanie:

- którejkolwiek ze stron

5. pomoc prawna ( sądowa ) ( Art. 396 ) ( REKWIZYCJA )

Ratio legis- występują w praktyce sytuacje, kiedy z różnych przyczyn jest niemożliwe lub znacznie utrudnione przeprowadzenie dowodu na rozprawie, z drugiej zaś strony sąd nie chce ograniczać się do odczytania protokołu lub takiego protokołu nie sporządzono ( np. wniosek o przesłuchanie świadka został zgłosozny dopiero w toku postępowania dowodowego ).

Formy:

a. sędzia wynaczony - jest to sędzia będacy członkiem składu orzekającego, któremu powierza się dokonanie określonej czynności, a sporządzony przez niego protokół zostaje przedstawiony składowi orzekającemu,

b. sąd wezwany - sąd, do którego sąd orzekający zwraca się o dokonanie określonej czynności i również w tym wypadku protokół sporządzony z czynności jest następnie przedstawiany całemu składowi orzekającemu.

Instytucję tę sąd stosuje

a. obligatoryjnie- tdla zapoznania się z dowodowem rzeczowym lub dokonania oględzin, jeśli ( Art. 396 p. 1

- zapozanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo

- strony wyrażają zgodę na zastosowanie pomocy prawnej ( nawet jeśli nie występują trudności )

. b..fakultatywnie - dla przesłuchania świadka, jeśli ( Art. 396 p. 2 )

- świadek nie stawił się z powodu przeszkód trudnych do usunięcia.

Sądem wezwanym będzie sąd, w którego okręgu świadek przebywa.

Np. koniecznośc przesłuchania świadka, który mieszka daleko od siedziby sądu, a jest ciężko chory.

c. fakultatywnie- sędzia wyznaczony/sąd wezwany mogą też przeprowadzić inne dowody, którego potrzeba wyłoni się w toku ww. czynności ( Art. 396 p. 4 )

Przykład: z zeznań świadka przesłuchiwanego przez sąd wezwany wynika, że w okręgu tego sądu należałoby pilnie dokonać

oględzin wskazanego przez niego pomieszczenia.

W czynnościach tych mają prawo wziąć udział ( Art. 396 p. 3 ): ( realizacja zasady bezpośredniości ).

- strony,

- oskarżony pozbawiony wolności tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.

- obrońcy,

- pełnomocnicy

6. zwrócenie się do oskarżyciela publicznego w trakcie rozprawy o uzupełnienie braków postępowania przygotowawczego ( Art. 397 )

Dotyczy to sytuacji, kiedy zwrot nie nastąpił zaraz po wpłynięciu aktu oskarżenia do sądu ( Art. 345, 346 ).Nei jest to zwrot sprawy! ( tak było przed 2003- instytucja była mocno krytykowana ).

Przesłanki ( fakultatywne )

a. w toku rozprawy ujawniły się isotne braki postepowania przygotowawczego

b. braki te nie ujawniły się wcześniej

c. ich usunięcie przez sąd uniemożliwiłoby wydanie prawomocnego orzeczenia w rozsądnym terminie

d. przeszkód tych nie można usunąć wykorzystując instytucję pomocy prawnej ( charakter subsydiarny )

Sąd

a. przerywa/odracza rozprawa

b. zakreśla oskarżycielowi publicznemu odpowiedni termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków.

Oskarżyciel publiczny może

a. zebrać dowody i je przedstawić w terminie ( Art. 397 §2 )

- jeśli prokurator- to może zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych,

- jeśli oskarżyciel publiczny nieprokuratorski- to osobiście

b. zwrócić się do sądu o przedłużenie terminu, w wypadku niemożności jego dotrzymania ( Art. 397 §3 )

c. nie przedstawić stosownych dowodów w wyznaczonym terminie-

→ sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzprowadzenia tych dowodów ( ← in dubio pro reo ) ( Art. 397 §4 ).

Przepis narusza zasadę swobodnej oceny dowodów ( ← Art. 7 ) i ← zasadę prawdy obiektywnej. Art. 5 §2 mówi o niedających się usunąć wątpliwościach. Sąd może bowiem sięgnąć jeszcze raz przeanalizować materiał dowodowy- w rezultacie dokonując ustaleń niebudzacych wątpliwości ( w zakresie, którego dotyczyły braki postępowania przygotowawczego ) bez nowych dowodów, które miały być dostarczone przez oskarżyciela.

IV. ZMIANA KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU W TRAKCIE ROZPRAWY

Przesłanka ogólna- przeprowadone na rozprawie postępowanie dowodowe dostarczyło dowodów istotnych dla opisu i kwalifikacji czynu oskarżonego.

1. Wyjście poza granice aktu oskarżenia - ( proces wpadkowy )( Art. 398 )

Jest to przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia o nowy, inny, odmienny co do swej istoty, związany z innym zdarzeniem faktycznym, czyn oskarżonego, różniący się od czynu zarzucanego w akcie oskarżenia.

Przesłanki

a. oskarżyciel zarzucił ( ustnie ) oskarżonemu inny czyn niż objęty aktem oskarżenia ( co zostaje zaprotokołowane )

b. podstawą nowego zarztu są okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy

c. nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu

d. oskarżony wyraził zgodę ( w sposób niebudzący wątpliwości na bezzwłoczne rozpoznanie nowego zarzutu

Sąd może:

a. rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie

b. nie rozpoznać i rozprawę odroczyć

- oskarżyciel wnois wówczas nowy lub dodatkowy akt oskarżenia

2. Pozostawnie w granicach aktu oskarżenia - sąd może:

a. zmienić opis czynu oskarżonego

Np. odnośnie do sposobu dokonania przestępstwa, wysokości wyrządzonej przez oskarżonego szkody.

b. zmienić kwalifikację prawną czynu:

- na inne przestępstwo ( Art. 399 )

Sąd

- uprzedza o tym obecne na rozprawie strony,

- może przerwać rozprawę na wniosek oskarżonego, w celu umożliwienia mu przygotowania do oborny

- na wykroczenie ( Art.400 )

Sąd

- uprzdza o tym obecne na rozprawie strony

- rozpoznaje sprawę w tym samym składzie, stosując w dalszym jej toku przepisy Kodeksu w sprawach o wykroczenia.

V. ZASADA KONCENTRACJI - PRZERWANIE I ODROCZENIE ROZPRAWY

Zasada koncentracji ( ciągłości/nieprzerywalności ) ( Art. 366 p. 2 )

Wyjątek:

1. Przerwa( Art. 401 )

Przesłanki

- dla sprowadzenia dowodu

- dla wypoczynku,

- z innej ważnej przyczyny

Organ właściwy

Przewodniczący

Forma

Zarządzenie

Maksymalny termin

35 dni

Skutki przekroczenia terminu- rozprawę uważa się za odroczoną.

Skutki ( Art. 402 )

a. jeśli przewodniczący, zarządzając przerwę, oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszczego ciągu rozprawy, osoby obecne na rozprawie są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania ( możliwe jest przymusowe doprowadzenie/kary porządkowe ).

b. po przerwie rozprawę prowadzi się:

Zasada: w dalszym ciągu

Wyjątek: od początku, jeśli

- skład sądu uległ zmianie albo ( zasada niezmienności składu orzekającego )

- sąd uznał to za konieczne

c. orzeczenia zapadające w trakcie przerwy ( Art. 403 )

Zasada: wydaje sąd w składzie rozpoznającym sprawę

Wyjątek: w takim samym składzie- w wypadku niemożności jego utworzenia.

2. Odroczenie ( Art. 404 )

a. z mocy prawa ( gdy przekroczony zostanie termin przerwy w rozprawie ( wyznaczony, a nie tylko maksymalny ! )

b. na mocy decyzji sądu

Przesłanki

- zarządzenie przerwy byłoby nie wystarczające ( wyjątkowy charakter odroczenia )

Organ właściwy

Sąd

Forma

Postanowienie

Maksymalny termin

Bez ograniczeń

Skutki

a. po odroczeniu rozprawę prowadzi się w nowym terminie:

Zasada: od początku

Wyjątek: w dalszym ciągu, jeśli

- skład sądu nie uległ zmianie i ( zasada niezmienności składu orzekającego )

- sąd uznał to za konieczne

3. Odroczenie wydania wyroku ( zob. niż. )

VI. ZASADA USTNOŚCI

- rozprawa odbywa się ustnie ( Art. 365 ).

Np. zasada ta wymaga przesłuchania biegłych na rozprawie, zwłaszcza, gdy wątpliwości na tle ich opinii mogą być wyjaśnione w drodze bezpośredniego zadawania pytań i w drodze bezpośrednich odpowiedzi.

VII. ZASADA UTRYZMANIA ROZPRAWY W ATMOSFERZE SZACUNKU I POWAGI DLA SĄDU

a. policja sesyjna

- wydalenie oskarżonego ( zob. Art. 375 )

- sąd może wydalić z sali rozpraw publiczność z powodu jej niewłaściwego zachowania ( Art. 49 usp )

b. obowiązek zachowania pozycji stojącej ( Art. 379 )

- wszyscy obecni- gdy sąd wchodzi na salę lub ją opuszcza-

- osoba, do której sąd się zwraca lub która do sądu przemawia, chyba że przewodniczący zwolni ją od tego obowiązku

VIII. ZASADA NIEZMIENNOŚCI SKŁADU ORZEKAJĄCEGO ( zob. wyż. )

IX. KIEROWNICTWO ROZPRAWY ( W ZNACZENIU FORMALNYM I PORZĄDKOWYM ) PRZEZ PRZEWODNICZĄCEGO SKŁADU ORZEKAJĄCEGO ( Art. 366 )

- czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa ( ← zasada prawdy obiektywnej ).

- powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej ( ← zasada koncentracji ).

- umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu ( ← zasada kontradyktoryjności i równouprawnienia stron, ← audiatur et altera pars ). Obrońcy i oskarżonemu przysługuje głos ostatni ( favor defensionis - Art. 367 §2 )

- uchyla pytania, o których mowa w Art. 171 ( sugerujące, nieistotne )

- rozstrzyga ostatecznie o przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona się nie sprzeciwiła. W innych wypadkach sąd wydaje postanowienie ( Art. 368 ).

- czuwa nad tym, aby przy przesłuchaniu świadka nie byli obecni świadkowie, którzy jeszcze nie zostali przesłuchani ( Art. 371 §1 )

- powinien przedsiębrać środki zapobiegające porozumiewaniu się osób przesłuchanych z osobami, które jeszcze nie zostały przesłuchane ( Art. 371 §2 )

- wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku ( Art. 372 )

- uprawnienia z zakresu policji sesyjnej ( Art. 375 )

Zaskarżalność zarządzeń przewodniczącego na sali rozpraw

Tak- odwołanie do składu orzekającego ( instancja pozioma ). Nie jest to środek odwoławczy w znaczeniu działu IX, lecz specyficzny środek zaskarżenia.

PRZEBIEG ROZPRAWY

I. Rozpoczęcie rozprawy głównej ( Rozdział 44, Art. 381- 384 )

1. Wywołanie sprawy ( Art. 381 )- dokonywane na zarządzenie przewodniczącego, polega na ogłoszeniu w sali rozpraw i w poczekalni o przystąpieniu do rozpoczęcia danej sprawy.

2. Sprawdzenie obecności- przewodniczący sprawdza,

a. czy stawili się wszyscy wezwani oraz

Skutki niestawiennictwa ( ← Art. 117 )

- jeśli oskarżony, to zob. wyż. Art. 382

- jeśli oskarżyciel publiczny, to tamuje rozpoznanie sprawy ( Art. 46 )

- jeśli powód cywilny do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego ( Art. 383 ), to

Wystarczająca jest natomiast obecność pełnomocnika powoda.

Zasada: sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania

Wyjątek: powód cywilny złożył wniosek o rozpoznanie pomimo jego nieobecności.

- jeśli obrońca, którego udział w sprawie jest obowiązkowy, to tamuje rozpoznanie sprawy

- jeśli świadek lub biegły, to sąd może prowadzić dalej postępowanie, jeżeli- po wysłuchaniu stron- uzna, że przesłuchanie świadka/biegłego nie jest niezbędne ( inaczej w wypadku Art. 392- zob. niż. )

- jeżeli obecność świadka/biegłego jest konieczna w danym dniu, to

- wydaje się stosowne zarządzenie w celu sprowadzenia go na rozprawę ( Art. 285 §2 )- np. gdy świadka widziano w gmachy sądu albo

- przerywa rozprawę,

- odracza rozprawę

b. czy nie ma ( innych ) przeszkód do rozpoznania sprawy.

3. Przewodniczący zarządza opuszczenie sali rozpraw przez świadków ( Art. 384 §1 ). Biegli pozostają na sali, chyba że przewodniczący postanowi inaczej.

4. Następnie podejmowane są inne decyzje o charkaterze porządkowym ( np. wydalenie z sali rozpraw małoletniego ).

5. Jest to ostatni moment na dokonanie wielu czynności procesowych ( "do rozpoczęcia przewodu sądowego" - to najczęściej spotykany w kpk termin zrelatywizowany do określonego stopnia zaawansowania )

- cofnięcie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie ( Art. 12 §3 )

- wniosek iudex suspectus ( Art. 41 §2 )

- zgłoszenie się oskarżyciela posiłkowego ( Art. 54 §1 )

- przyłącznie się innego pokrzywdzonego w charakterze oskarżyciela posiłkowego ( Art. 54 §2 - przyłączenie się innego oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego ( Art. 55 §3 ) -

- zgłoszenie powództwa cywilnego ( Art. 62 )

- zgłoszenie udziału przez przedstawiciela społecznego ( Art. 90 §1 )

- wniosek o odroczenie z powodu niezachowania 7- dniowego wyprzedzenia o zawiadomieniu o rozprawie ( Art. 353 §2 )

- umorzenie postępowania prywatnoskargowego wskutek odstąpienia oskarżyciela prywatnego bez potrzeby zgody oskarżonego ( Art. 496 §2 )

- wzajemny akt oskarżenia w postępowaniu prywatnoskargowym ( Art. 497 §1 )

- cofnięcie sprzeciwu od nakazu karnego ( Art. 506 §5 )

- odstąpienie oskarżyciela prywatnego dające podstawę do zwrotu wniesionej równowartości kosztów w całości ( Art. 622 )

II. Przewód sądowy ( Rozdział 45, Art. 385- 405 ).

Przewód sądowy- jego rozpoczęcie jest karnoprocesowym odpowiednikiem litis contestatio ( wdania się w meritum sprawy ) w postępowaniu cwyilnym. Do tej chwili możliwe są jeszcze stosunkowo szerokie ( choć oczywiście nei dowolne ) przekształcenia zarówno w kwestii przedmiotu procesu, jak i jego uczestników. Od chwili rozpoczącie przewodu sądowego sprawa jest już niejako "ukształtowana" i zmiany dotyczące przedmiotu procesu i jego uczestników są dopuszczalne już tylko wyjątkowo, w bardzo ograniczonym zakresie.

6. rozpoczęcie- odczytanie przez oskarżyciela aktu oskarżenia ( Art. 385 §1 ) ( ← zasada kontradyktoryjności, to nie sąd odczytuje akt oskarżenia )

Wyjątek: fakultatywne poprzestanie na przedstawieniu podstaw oskarżenia, jeśli ( Art. 385 §2 )

- szczególnie obszerne uzasadnienie aktu,

- zgoda obecnych stron.

Przewodniczący informuje też o treści odpowiedzi na akt oskarżenia, jeżeli została wniesiona ( Art. 385 §3 ).

7. następnie przewodniczący ( Art. 386 §1 )

a. poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień/odmowy wyjaśnień/odpowiedzi na pytania

b. pyta oskarżonego,

- czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu

- czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie

Jeśli oskarżony składa wyjaśnienia, są one pierwszym dowodem w toku przewodu sądowego.

c. po przesłuchaniu poucza oskarżonego ( Art. 386 §2 )

- o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym i

- o prawie składania wyjaśnień co do każdego dowodu

8. wniosek o dobrowolne poddanie się karze ( Art. 387 )

Podmiot uprawniony do złożenia wniosku

Oskarżony

Przesłanki

a. oskarżónemu zarzucono występek

Przedmiot wniosku

Wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Oskarżony może też żądać obrońcy z urzędu ( zob. obrońca ).

Można wydać tylko wryok skazujący- niemożliwy jest wyrok warunkowo umarzający.

Termin

a. zarówno przed rozpoczęciem rozprawy- sąd rozpoznaje go na rozprawie ( Art. 387 §5 )

b. jak i na rozprawie- do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżónych na rozprawie głównej ( Art. 387 §1 )

Sąd może

a. wniosek uwzględnić ( fakultatywnie ). jeśli:

i. okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości ( wymagane jest więc przyznanie się oskarżonego do winy ).

ii. cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości

iii. brak sprzeciwu prokuratora

iv. brak sprzeciwu pokrzywdzonego, jeżeli

- był należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz

- był pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku

v. fakultatywnie- dokonanie zmiany we wnisoku ( Art. 343 §3 dotyczący stworzenia oskarżonemu i pokrzywdzonemu warunku porozumienia się w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, stosuje się odpowiednio ).

b. wniosku nie uwzglęnić- wówczas sprawa toczy się dalej na zasadach ogólnych.

9. przeprowadza się postępowanie dowodowe

10. jeśli zachodzi konieczność- zmiana kwalifikacji prawnj czynu

11. Po przeprowadzeniu dopuszczonych dowodów przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie materiału dowodowego ( Art. 405 )

a. jeśli tak- to przeprowadza się dalej postępowanie dowodowe, w razie potrzeby przerwania/odroczenie

b. jeśli nie- przewodniczący zamyka przewód sądowy

Wznowienie przewodu sądowego- zob. Art. 409.

III. Głosy stron

12. następnie przewodniczący udziela głosu stronom i innym uczestnikom postępowania ( Art. 406 )- w następującej kolejności:

Prawo repliki- jeśli oskarżyciel/powód cywilny zabiera głos, należy go również udzielić obrońcy i oskarżonemu.

- oskarżyciel publiczny

- przedstawiciel oskarżyciela posiłkowego

- oskarżyciel posiłkowy

- przedstawiciel oskarżyciela prywatnego

- oskarżycil prywatny,

- przedstawiciel powoda cywilnego

- powód cywilny,

- przedstawiciel podmiotu zobowiązanego do zwrotu korzyści majątkowej

- podmiot zobowiązany do zwrotku korzyści majątkowej

- przedstawiciel społeczny, w miarę potrzeby

- obrońca,

- oskarżony ( głos ostatni- favor defensionis )

Rola głosów stron: jest to analiza i naświetlenie przeprowadzonych dowodów, ustosunkowanie się do wyników przewodu sądowego, przedstawienie końcowych wniosków co do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Oskarżonemu przysługuje głos ostattni ( prawo do oborny- Art. 6 ). Może on szeroko ustosunkować się do przeprowadzonych dowodów albo poprzestać na samym wniosku co do oczekiwanego wyroku ( np. wnosząc o uniewinninie albo w wypadku spodziewanego skazania- o łagodny wymiar kary ). Może zrezygnować z ostatniego głosu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole.

IV. Wyrokowanie

13. niezwłocznie po wysłuchaniu stron sąd przystępuje do narady ( Art. 408 )- Rozdział 12, Art. 108- 115.

14. następnie następuje głosowanie

Narada nad wyrokiem- jedna z końcowych faz postępowania sądowego, następująca bezpośrednio po wysłuchaniu głosów stron.

W zasadzie przepisy o naradzie mają charakter ogólny i odnoszą się także do orzeczeń wydawanych na posiedzeniach. W rzeczywistości jednak najważniejsze zastosowanie mają one do wyroków- bo na posiedzeniach sąd orzeka jednoosobowo, trudno to mówić zatem o naradzaniu się i głosowaniu.

Cel narady- omówienie przez cały skład orzekający wszystkich wyłaniających się w danej sprawie ( kwestii ) zagadnień faktycznych i prawnych.

Następuje tu więc wzajemna wymiana myśli, poglądów- jak daną sprawę rozstrzygnąć?. Jest to jednocześnie przygotowanie głosowania nad orzeczeniem, do której dojść ma po naradzie. Natomiast celem narady nie jest ujednolicenie stanowisk wbrew przekonaniu poszczególnych sędziów.

Zasada: tajność przebiegu narady i głosowania ( Art. 108 §1 ).

Tajność dotyczy tylko przebiegu- jeśli np. przebieg zakłóciły osoby trzecie, to okoliczności tego działania nie są objęte tajemnicą.

Tajność głosowania dotyczy także sposobu głosowania.

Wyjątki: niedopuszczalne

- zob. niż. Art. 418 §2

- gdy oskarżonym jest sam sędzia ( ławnik ), a ujawnienie okoliczności objętych tajemnicą narady i głosowania nastąpić by miało w zakresie niezbędnym dla jego obrony.

- Sobolewski, Waltoś- automatyczne zwolnienie z zachowania tajemnicy

- Kaftal, Murzynowski- to stan wyższej konieczności

Osoby uczestniczące w naradzie/głosowaniu ( Art. 109 §2 )

1. obligatoryjnie- członkowie składu orzekającego

2. fakultatywnie- protokolant

Wyjątek: przewodniczący uzna jego obecność za zbędną.

Przebieg narady i głosowania

1. kieruje przewodniczący ( Art. 109 §1 )

2. kpk nie normuje szczegółowo przebiegu narady, jej porządku i sposobu prowadzenia. Zakłada jedynie,

a. częściowa parcjalność- że narada i głosowanie nad wyrokiem powinny odbywać się osobno ( Art. 110 ) co do:

i. winy i kwalifikacji prawnej czynu- czy zarzucany czyn miał miejsce, czy istnieją okoliczności wyłączające lub zaostrzające odpowiedzialność

ii. kary- jej rodzaju i rozmiaru w ramach zakładanych w ustawie

iii. środków karnych

iv. pozostałych kwestii ( powództwa adhezyjnego, odszkodowania z urzędu, zaliczenia środków zapobiegawczych na poczet kary, dowodów rzeczowych, kosztów procesu )

b. zagadnienia incydentalne- jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania zostaną podniesione wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający ( Art. 109 §1 ).

Narada musi zakładać swobodną wymianę poglądów i wątpliwości dzięki czemu przewodniczący uzyskuje orientację w stanowiskach członków składu orzekającego. Przewodniczący nie może wywierać presji na członków składu.

3. po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego ( Art. 109 §2 )

- następnie wg ławników wg ich wieku,

- następnie od sędziów wg ich starszeństwa służbowego,

Wyjątek: sprawozdawca głosuje pierwszy, jeśli nie jest przewodniczącym.

- następnie głosuje sam

Zasady obliczania większości głosów

Zasada: większość naturalna- orzeczenia zapadają większością głosów ( Art. 111 §1 )

Wyjątek: ustawowe reguły konstruowania sztucznej większości- gdy zdanie się tak podzielą, że żadne z nich nie uzyskuje większości

- zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości ( Art. 111 §2 ) ( ← in dubio pro reo ).

Jeżeli i tu zachodzą wątpliwości, to nie pozostaje nic innego jak zarządzić głosowanie nad tym zagadnieniem incydentalnym ( Art. 109 §1 ).

- sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami, wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego ( Art. 112 ).

Konsekwencja → naruszenie zasady większości głosów- bezwzględna przyczyna odwoławcza ( Art. 439 §1 pkt 6 ).

Przykład: Sąd orzeka w składzie 3 ławników ( A, B, C )i 2 sędziów ( D, E ).

- najpierw odbywa się głosowanie co do winy ( Art. 110 ). A, B, C, D uznali oskarżonego za winnego, E- za niewinnego. Większość 4:1. Oskarżony został uznany winnym.

- następnie odbywa się głosowanie co do kary. E wstrzymał się od głosu nad dalszymi kwestiami, przyłącza się więc jego głos do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego. A - 25 lat pozbawienia wolności, B- 10 lat, C- 8 lat, D- 5 lat, E- przyłącza się do zdania D, a więc 1:1:1:2. Zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego ( 25 lat ) przyłącza się do zdania najbardziej zbliżonego ( 10 lat ). Teraz mamy 2:1:2. Teraz znów musimy zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego ( 10 lat )przyłączyć do najbardziej zbliżonego ( 8 lat ). Teraz mamy 3:2 i orzeczoną karę 8 lat pozbawienia wolności.

15. niezwłocznie po ukończeniu głosowania sporządza się wyrok na piśmie i podpisuje się go ( Art. 412 )

Z obowiązującego porządku czynności ( niezwłocznie ) wynika, że należy dążyć do tego, aby wyrok ogłoszony był jeszcze tego samego dnia.

Wyjątek : ( od zasady koncentracji )- ( fakultatywne )

1. wznowienie przeewodu sądowego ( Art. 409 ), zwłaszcza

a. w wypadku zmiany kwalifikacji prawnej czynu

b. w wypadku ( Art. 414 p. 5 ) gdy przewidywana jest:

- możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo

- możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania

Celem umożliwnia porozumienia się pokrzywdoznego z oskarżonym.

Sąd ( a nie przewodniczący ) może wówczas zarzadzić przerwę.

2. albo udzielenie dodatkowego głosu stronom ( Art. 409 )

3 albo. odroczenie wydania wyroku ( fakultatywne ) ( Art. 411 )

Przesłanki

a. zawiłość sprawy albo

b. inne ważne powody

Organ właściwy

Sąd

Forma

Postanowienie, należy w nim wskazać

- czas ogłoszenia wyroku

- miejsce ogłoszenia wyroku

Termin

7 dni

Przekroczenie terminu- rozprawe prowadzi się od początku

16. przewodniczący ogłasza wyrok

a. jawnie ( Art. 364 p. 1 )

b. publiczne ( Art. 418 p. 1 )

W czassie ogłoszenia wyroku wszyscy obecnie z wyjątkiem sądu stoją

17. po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podają ustnie najważniejsze powody wyroku ( uzasadnienie ustne ) ( Art. 418 p. 3 )

Zasada: jawność

Wyjątek: niejawność ( fakultatywnie )- przytoczenie powodów wyroku może nastąpić z wyłączniem jawności w całości lub części, jeśli wyłączoojawność rozprawy głównej w całości lub części ( Art. 364 p. 2 )

18. po ogłoszeniu wyroku następuje pouczenie uczestników postępowania o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia ( Art. 100 p. 6 )- na tym kończy się rozprawa

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W I INSTANCJI

Zasada: WYROKIEM

1. wyrok uniewinniający ( Art. 414 )

- gdy stwierdzono, iż

- czynu nie popełniono ( Art. 17 p. 1 pkt 1 ) albo

- brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu ( Art. 17 p. 1 pkt 1 ) albo

- czyn nie zawiera znamion przestępstwa ( Art. 17 p. 1 pkt 2 ) i

- sprawca w chwili czynu nie był niepoczytalny ( wówczas sąd postępowanie umarza )

2. wyrok umarzający postępowanie ( Art. 414 )

- po rozpoczęciu przewodu sądowego stwierdzono okoliczność wyłączającą ściganie inną niż uzasadniającą wyrok uniewinniający ( Art. 17 p. 1 ) lub

- stwierdzono okoliczność uzasadniającą wyrok uniewinniający, ale sprawca w chwili popełnienia czynu był niepoczytalny

Nie stoi to na przeszkodzie orzeczeiu środków zabezpieczających ( zakazy ) ( Art. 414 p. 3 )

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. wyniki przewodu sądowego to uzasadniają i

b. umorzenie następuje z powodu niepoczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu

3. wyrok warunkowo umarzający postępowanie ( Art. 414 )

- po rozpoczęciu przewodu sądowego stwierdzono dane przemawiające za warunkowym umorzeniem postępowania ( Art. 66 kk )

Sąd stosuje Art. 341, dotyczący szczegółów podejmowania decyzji.

4. wyrok skazujący - doytczy:

a. obligatoryjnie-

- kary

Jeżeli sąd odstępuje od wymierzenia kary, to to jest także wyrok skazujący.

- środków karnych

- orzeczenie nawiązki/obowiążku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( Art. 415 p. 5 )- na rzecz pokrzywdzonego

Przesłanki ( obligatoryjne )

a. wyrok

- skazujący oskarżonego

- warunkowo umarzający

b. ustawa nakazuje orzeczenie takiego środka karnego

c. przesłanki negatywne

- roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo

- o roszczeniu wynikającym z popełnienia przestępstwa prawomocnie orzeczono

- zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w Art. 276

Jeśli została wymierzona kara pozbawienia wolności, to na jej poczetkzalicza się okres tymczasowego aresztowania

- zarówno w przedmiotowej sprawie ( Art. 63 kk )

- jak i w innej sprawie, jeśli ( Art. 417 )

- postępowanie toczyło się równocześnie

- zakończyło się:

- prawomocnym wyrokiem uniewinniającym,

- umorzeniem postępowania,

- odstąpieniem od wymierzenia kary

b. może ponadto obejmować decyzje

- w kwestii powództwa cywilnego ( Art. 415 )

i. uwzględnia w całości lub w części

- w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 p. 1 )

ii. oddala w całości lub w częśći

- w razie skazania oskarżonego ( Art. 415 p. 1 ) iii. pozostawia powództwo bez rozpoznania, jeśli

- inne rozstrzygnięcie niż skazanie ( Art. 415 p. 2 )- bo roszczenia majątkowe nie wynikają wtedy bezpośrednio z przestępstwa lub

- w razie skazania oskarżonego- jeśli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania ( Art. 415 p. 3 )

- zasądzenie odszkodowania z urzędu ( Art. 415 p. 4 )- na rzecz pokrzywdzonego

Przesłanki ( fakultatywne )

a. wyrok skazujący oskarżonego

b. przesłanki negatywne

- ustawa nie stanowi inaczej

- szkoda nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia

- to samo roszczenie jest już przedmiotem innego postępowania,

- po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową, społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.

- nie orzeczono na rzecz pokrzywdzonego nawiązki/obowiązku naprawienia szkody/zadośćuczynienie za doznaną krzywdę ( alternatywny charakter środków ).

Podnosi się zarzut, iż instytucja ta narusza prawo pokrzywdzonego do swobodnego dysponowania swoim roszczeniem. Wybór drogi jego dochodzenia przed sądem powinien być pozostawiony pokrzywdzonemu i jego inicjatywie ( VIGILANTIBUS IURA

- orzekanie w przedmocie zwrotu korzyści majątkowej pochodzącej z cudzego przestępstwa ( zob. wyż. - podmiot zobowiążany do zwrotu korzyści majątkowej ).

- decyzję w kwesti dowodów rzezcowych ( Art. 417 )

Skutki wyroku sądu I instancji w zakresie roszczeń cywilnoprawnych

1. Sprawa ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tej części roszczenia, które zostało całkowicie zaspokojone

- jeżeli zasądzenie odszkodowania z urzędu/obowiązku naprawienia szkody/zadośćuczynienia za doznaną krzywdę/nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, nie pokrywają całej szkody lub nie stanowią pełnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( Art. 415 p. 6 )

- pokrzywdozny może dochodzić dodatkowych roszczeń w postępowaniu cywilnym

2. Sprawa ma powagę rzeczy osądzonej w całości, jeśli sąd oddalił powództwo cywilne

3. Sprawa nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeśli sąd pozostawił powództwo cywilne bez rozpoznania

4. Jeśli orzeczono przepadek, to osoba, która nie jest oskarżonym, a zgłasza roszczenia do mienia objętego przepadkiem, to może dochodzić swych roszczń- ale tylko na gruncie postępowania cywilnego ( Art. 421 )

Wyjątek: POSTANOWIENIA UZUPEŁNIAJĄCE- na posiedzeniu ( Art. 420 )

Przesłanki: wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do:

- przepadku,

- zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania, środków zapobiegawczych,( albo sąd zaliczył je nieprawidłowo )

- dowodów rzeczowych

Udział stron ( Art. 420 p. 3 )

Zasada: Strony mają prawo udział rwziąć w posiedzeniu

Wyjątek: oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko, gdy prezes sądu/sąd uznają to za konieczne.

Zaskarżalność

Tak- zażaleniem ( Art. 420 p. 4 )