Typy dysków opartych na technologii NT

Windows XP dzieli dyski na dwa typy: podstawowe i dynamiczne. Każdy z typów obsługuje partycje innego rodzaju. Po instalacji systemu wszystkie dyski są widoczne jako podstawowe, ale Windows nie musi jednocześnie obsługiwać dysków tylko jednego rodzaju, np. z trzech dwa mogą być dynamiczne a jeden podstawowy. Jeśli uznasz to za stosowne, możesz zmienić status dysku przez konwersję na typ dynamiczny, ale najpierw poznaj wady i zalety każdego z rozwiązań.

Dyski podstawowe zawierają partycje podstawowe, rozszerzone i napędy logiczne. Ten rodzaj jednostek przechowywania danych jest określany mianem woluminów podstawowych. Liczba partycji jest ograniczona. Możesz utworzyć maksymalnie cztery partycje podstawowe lub trzy partycje podstawowe i jedną rozszerzoną. Na partycji rozszerzonej zakładane są napędy logiczne. Dyski podstawowe używają standardowej tabeli partycji obsługiwanej przez wcześniejsze systemy Microsoftu. Jeśli pracujesz z typem podstawowym, przeniesienie dysku do innego komputera działającego pod kontrolą Windows 98, NT lub Me, nie stanowi problemu. Dysk zostanie prawidłowo rozpoznany. Gdy systemem plików jest jedna z odmian FAT, bez kłopotu uzyskasz dostęp do danych.

Partycja to wydzielony obszar dysku przeznaczony na dane. Na dysku używanym w Windows XP należy założyć co najmniej jedną partycję. Partycje mają przypisane odpowiednie oznaczenia literowe, np. C:, D:, i są sformatowane w jednym z obsługiwanych przez Windows XP systemów plików. Narzędzia Windows pozwalają na utworzenie niesformatowanych obiektów bez przypisanej litery, ale takie partycje niezbyt się przydają. Dyski podstawowe pozwalają na utworzenie woluminów podstawowych, czyli partycji podstawowej lub rozszerzonej. Partycja rozszerzona może dodatkowo zawierać napędy logiczne.

Woluminy dynamiczne

Drugim typem dysków obsługiwanych przez Windows XP są dyski dynamiczne. Oferują dodatkowe możliwości konfiguracji twardych dysków oraz niwelują niektóre ograniczenia dysków podstawowych. Podstawową ich zaletą jest możliwość tworzenia woluminów łączonych i rozłożonych oraz rozszerzania woluminów o nową przestrzeń dyskową. Po skonwertowaniu dysku podstawowego na dynamiczny wszystkie partycje są przekształcane na woluminy dynamiczne. Z pięciu typów woluminów dynamicznych Windows XP Professional obsługuje tylko trzy. Do swoich potrzeb możesz wykorzystać woluminy: proste, łączone i rozłożone. Niestety, w XP nie utworzysz woluminów dublowanych i RAID-5, dostępnych w systemach serwerowych np. Windows Server 2003.

Wolumin prosty to wydzielony obszar jednego dysku dynamicznego, odpowiednik partycji tworzonych na dyskach podstawowych. Główną zaletą woluminu jest możliwość dynamicznego dodawania nowej, wolnej przestrzeni z tego samego lub innych dysków. Niestety, dobieranie przestrzeni niesie ze sobą wiele ograniczeń. Wolumin prosty można rozszerzać wyłącznie wtedy, gdy korzysta z systemu plików NTFS. Jeśli chcesz dodać przestrzeń do woluminu pracującego z systemem FAT lub FAT32, musisz wcześniej skonwertować system plików na NTFS. Drugim poważnym ograniczeniem jest brak możliwości rozszerzania woluminów systemowych i rozruchowych. Pamiętaj, że dla Microsoftu wolumin systemowy to taki, który zawiera pliki rozruchowe: NTLDR, NTDETECT.COM itd. Wolumin rozruchowy to ten, który przechowuje pliki systemu Windows. Może być jednocześnie woluminem systemowym, ale nie jest to obowiązkowe. Najczęściej do podziału na woluminy systemowe i rozruchowe dochodzi, gdy komputer obsługuje tzw. Multiboot, czyli wiele systemów operacyjnych.

Wolumin łączony powstaje przez połączenie wielu obszarów dostępnych na różnych dyskach. Jeśli masz więcej niż jeden dysk, możesz utworzyć wolumin scalający rozproszony obszar - jego rozmiar będzie sumą łączonych przestrzeni - widoczny w Eksploratorze Windows pod jednym oznaczeniem literowym. Dane na poszczególnych dyskach są zapisywane po kolei. Dopiero po wypełnieniu wolnej przestrzeni jednego urządzenia pliki zaczną trafiać na kolejne dyski. W razie potrzeby woluminy łączone można powiększać o kolejną przestrzeń. Oczywiście warunkiem jest posługiwanie się systemem plików NTFS. Wadą woluminów łączonych jest brak odporności na uszkodzenia. Jeśli jeden z dysków wchodzących w skład woluminu ulegnie awarii, tracone są dane przechowywane na całym woluminie łączonym.

Osoby zainteresowane zwiększeniem wydajności systemu bardziej zainteresuje skorzystanie z woluminów rozłożonych, będących odpowiednikami macierzy RAID 0. Dane zapisywane na woluminie są rozpraszane na każdy dysk wchodzący w jego skład. Dzięki temu odczyt i zapis są wykonywane o wiele wydajniej. Przestrzeń dyskowa jest zapełniana równomiernie w 64-kilobajtowych porcjach. Do utworzenia woluminu potrzebne są co najmniej dwa dyski zawierające obszar nieprzydzielony do żadnej partycji. Rozmiar woluminu jest określany w czasie jego zakładania. Ponieważ dane są zapisywane w równych jednostkach, system sam określa górną granicę wielkości woluminu. Jeśli jeden z dysków ma 3 GB nieprzydzielonego miejsca, a drugi 4 GB, wolumin będzie mógł przechowywać maksymalnie 6 GB danych, po trzy z każdego dysku. Podobnie jak w wypadku woluminów łączonych, awaria jednego z dysków woluminu rozłożonego powoduje utratę wszystkich danych. Do tworzenia woluminu najlepiej wykorzystać dyski o takiej samej wydajności operacji wejścia/wyjścia.