Régine Deforges

Czarne tango

Moim dzieciom,

Franckowi, Camille i Léi

Dokądże, Władco święty i prawdziwy,

nie będziesz sądził i nie wymierzał za krew naszą kary

tym, co mieszkają na ziemi?

Apokalipsa św. Jana (Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Wyd. Pallottinum, Poznań — Warszawa 1989.)

1

Léa stanęła jak wryta, gdy ujrzała idącego jej na spotkanie Françcois Taverniera trzymającego za rączkę małego Charlesa. To naprawdę byli oni, tutaj, w Montillac, w tym samym Montillac, które uznała za stracone na zawsze, a gdzie teraz rozbrzmiewały odgłosy piły cieśli, uderzenia młotków, piosenka robotnika:

Murarz piosenkę śpiewał,

wysoko tam, na domów dachu.

Jej dom się odradzał...

Serce jej przepełniło szczęście, gdyż się domyśliła, że to jego dzieło. Stojąc bez ruchu patrzyła na odnalezionego kochanka; żył! Żył naprawdę, przyglądał jej się z podziwem, nie dowierzając własnym oczom, olśniony, wstrząśnięty... Rzucił się ku niej, lecz Charles był szybszy. Léa ze wzruszeniem ściskała dziecko w ramionach, bełkocząc bez ładu i składu czułe słowa. Odsunęła je delikatnie od siebie i przyklęknęła, by mu się lepiej przyjrzeć. Ależ urósł! Jaki był podobny do matki! Na wspomnienie nieżyjącej Camille z jej piersi wyrwał się jęk.

— Coś cię boli? — zaniepokoiło się dziecko.

— Nie, mój kochany, tak bardzo się cieszę, że cię widzę...

— No to dlaczego płaczesz?

Jak tu wytłumaczyć pięcioletniemu chłopcu, że łzy mogą równie dobrze wyrażać radość, jak i smutek?

Co to za jasnowłose dziecko uczepiło się spódnicy jej munduru i kim była ta młoda kobieta ubrana w kwiecistą suknię, która przypominała suknię, jaką jej matka nosiła w lecie poprzedzającym wojnę.

— Françcoise?...

Nim się ucałowały, siostra pomogła jej podnieść się z klęczek. A potem kolejno witała się z ubraną według ostatniej mody Laure, z Lisą o różowiutkiej cerze i białych puklach włosów, z Estelle, której gładko ściągnięte w koczek włosy nie mogły zatrzeć pełnego dobroci wyrazu twarzy, z Ruth, z drogą Ruth, skarbnicą wspomnień z dzieciństwa, podstarzałą, zgarbioną, z biednymi trzęsącymi się wciąż dłońmi... Przechodziła z ramion do ramion, niezupełnie przytomna i świadoma, co się dzieje, jak gdyby te pocałunki, pieszczoty, czułe słowa nie do niej były kierowane. Po widoku ruin Berlina, pokonanych Niemiec Léa odbierała jak coś nierzeczywistego to, że znalazła się na tej ziemi, w tej posiadłości, dokąd — jak sądziła — miała nigdy nie powrócić.

Stopniowo odpływało uczucie szczęścia, ustępowała radość, jaka ją ogarnęła na widok zmierzających ku niej Françcois i Charlesa. Nic nie było prawdziwe; to jakaś farsa, jakaś maskarada... To tylko zjawy... Co tutaj robiła ta gestykulująca ogolona kobieta w sukni jej matki?... I ta za mocno wymalowana młoda dziewczyna przypominająca luksusowe dziwki włóczące się z niemieckimi oficerami po barach Bordeaux?... A te hałaśliwe dzieciaki o buziach i rączkach usmarowanych sokiem z jeżyn?... Te stare kobiety w czarnych sukniach, wyglądające jak dewotki z Saint-Macaire?... A ten mężczyzna z blizną na twarzy o ironicznym uśmiechu?... Dlaczego się uśmiecha? Co widzi takiego śmiesznego?... A jak on jej się przyglądał! Narastające rozdrażnienie mąciło jej myśli. Nigdy!... Nigdy nie powinna była postawić nogi w Montillac, wszystko tu było zniszczone, zbrukane, martwe!... Wydawało jej się, że za chwilę z alei grabowej wynurzy się Maurice Fiaux z policjantami... W głowie huczały jej krzyki, wycie... To nie stukot młotków cieśli słyszała, ale uderzenia kolb karabinów przy wyważaniu drzwi domu... A ten tuman, który się unosi nad stokiem poniżej tarasu, to nie dym z wypalanej trawy, lecz swąd buchający z umęczonego ciała cioci Bernadette...

Léa gwałtownie roztrąciła kobiety i czepiające się jej dzieci. Nie oszukają jej... Nie da się nabrać...

Zaskoczone ciotki i siostry patrzyły za uciekającą Léą. Tylko Françcois Tavernier domyślał się, co czuła.

Biegła przez winnice jak przerażone zwierzątko, potykała się o bryły ziemi, przewracała się, podrywała, znowu padała... Gdy był o kilka kroków od niej, dostrzegła go, lecz nie poznała. W jej zmąconym umyśle kołatała jedna tylko myśl: Nie nabiorą mnie!... Nie nabiorą mnie!... Strach i nienawiść dodawały jej skrzydeł, zerwała się do biegu, mknęła jeszcze szybciej mimo poobcieranych kolan. Gdy mijała dom Sidonie, wydawało jej się, że słyszy głos Mathiasa... Spod jej stóp wzbijał się tuman białego kurzu z drogi wiodącej do kapliczki w Verdelais, miejsca schronień i świadka jej dziecinnych smutków i zmartwień, melancholijnych wątpliwości okresu dojrzewania, a potem strachu i obaw młodej kobiety w obliczu wojny i śmierci. Do krwi pozdzierała sobie skórę rąk odgarniając kolczaste gałęzie zarośli... Na czworakach wdrapała się po schodkach do kapliczki... schwytał ją i na tych stopniach zmagali się ze sobą w milczeniu.

Françcois musiał wytężyć wszystkie siły, by udaremnić jej próby podrapania mu twarzy. Gdy poczuł, że słabnie, zaczął szeptać jej kojące, uspokajające słowa:

— Spokojnie, maleńka, spokojnie... Nie bój się... Już się skończyło... No, no, uspokój się... Kochana, już nikt więcej cię nie skrzywdzi, przyrzekam ci.

Jej drżące ciało powoli się odprężało, a ze spojrzenia zniknęło szaleństwo. Zamknęła oczy i pozwalała się kołysać... Miała osiem lat i ojciec ją pocieszał, gdy boleśnie się poturbowała podczas upadku... Gdy tak się do niego przytulała, wyciszało się łkanie, uśmierzał ból... Teraz brał ją na ręce i niósł do łóżka...

Françcois ułożył ją w cieniu dębu. Jak dziecko natychmiast zapadła w sen, dłonią wczepiwszy się w jego rękę. Żywo mu to przypominało te niezbyt liczne noce, kiedy po zbliżeniu zasypiała, nie dokończywszy zdania; na tym między innymi polegała jej siła, na tej zdolności ucieczki w sen.

Chusteczką do nosa delikatnie starał się otrzeć kurz, jaki przylepił się do zalanej łzami twarzy. Znowu wzruszyła go uroda, energia i kruchość, wrażliwość na zranienia, jakie biły z tej ubrudzonej twarzy. Podobnie jak podczas wszystkich spotkań po długiej rozłące, ten kontrast uderzał go i poruszał. Poprzez drżenie zamkniętych powiek wyczuwał cierpienia, jakich doznała. Poprzysiągł sobie, że zrobi wszystko, by o nich zapomniała, że zapewni jej szczęśliwe i spokojne życie, obsypie ją prezentami, biżuterią, pokaże jej świat, nowe pejzaże, miejsca nie tknięte przez człowieka, do których człowiek nawet nie dotarł... Znowu będzie go dręczyła swoją kokieterią, znowu usłyszy jej śmiech, będzie patrzył, jak pije szampana, porwie ją do walca, w którym stracą głowę. Ach, żeby tak jakimś sposobem przegnać te obrazy okropności, które przyprawiały ją o przerażenie!...

— Françcois!

— Tak, dzieweczko, jestem tutaj.

— Françcois, gdybyś ty wiedział!...

— Wiem, kochanie, wiem. Teraz musisz się starać zapomnieć...

Poczuł, jak ciało jego przyjaciółki sztywnieje, gotowe znowu mu się wymknąć.

— Będzie ci trudno, ale tak trzeba. Musisz odbudować dom, masz dziecko, które musisz wychować, rodzinę...

— Przestań! Przestań!

Zaciśniętymi pięściami biła go w piersi. Zaśmiał się.

Rozzłoszczona jego śmiechem, spróbowała go podrapać, uderzyć! Przygniótł ją swoim ciałem, przytrzymał wyciągnięte ramiona nad głową.

— Nie uważasz, że mamy coś lepszego do roboty niż kłócić się? — spytał szukając jej ust.

Wyrwała mu się i ugryzła go tak boleśnie, że zwolnił uścisk. Potargana, z zeszpeconą gniewem twarzą Léa podniosła się; przez długą chwilę mierzyli się wzrokiem. Powoli uspokoiła się, wściekłość ustąpiła miejsca smutkowi. Łzy obficie popłynęły z szeroko otwartych oczu i zmywały pył z policzków. Ta żałość bez spazmów uciszyła ją. Gdy Françcois podał jej chusteczkę do nosa, podziękowała słabym uśmiechem.

— Przepraszam cię, jestem żałosna.

— Wcale nie jesteś żałosna, no, chodź, przytul się.

Wtuliła się w jego ramiona, czekając na pożądanie, które rozproszy lęki. Rozpięła guziki koszuli i wsunęła dłoń w jej rozchylenie, znowu odnalazła gładkość skóry swojego kochanka, jego zapach. Jak jej go brakowało przez te długie miesiące! Do tego stopnia za nim tęskniła, że omal nie uległa pewnemu młodemu i przystojnemu angielskiemu oficerowi! On z kolei szybkim ruchem rozpiął guziki jej surowej koszulowej bluzki, rozluźnił krawat i zsunął ramiączka halki... Odsłoniły się wspaniałe, bujne piersi. Do diabła z wojną, cierpieniami. Zapomnieli o ziemi, niebie, śmierci... Istnieli tylko mężczyzna i kobieta, których ciała połączyły się jak od prawieków, szukając tylko rozkoszy; nagłej i krótkotrwałej rozkoszy, która ich, nienasyconych, zaskoczyła.

Françcois pomógł jej wstać. Obejmując się ruszyli drogą ku Montillac. W Bellevue Léa usiadła na starej kamiennej ławie pod domem Sidonie. Wodziła wzrokiem po znajomym krajobrazie. Nic się nie zmieniło, nic nie wskazywało, że przetoczyła się tu wojna, że w tych lasach, wioskach ludzie poświęcali życie, by ocalić te dzwonnice, miasteczka, pola, winnice. Nic! Przed oczyma stanął jej obraz biednego obnażonego ciała Sidonie. Zamykając oczy, przegnała tę grozę, chciała zachować tylko wspomnienie dzielnej, uczciwej kucharki, która ją pytała:

— Malutka, napijesz się mojej nalewki z czarnej porzeczki?

Zbliżała się jesień, światło chylącego się dnia podkreślało całą wspaniałą urodę tego ukochanego krajobrazu.

— Spójrz, widać Pireneje!

Pewnie to nie było prawdą, ale Sidonie tak często jej powtarzała, że w pogodny dzień widać te stare góry.

Potrząsając głową jak koń, który przegania natrętną muchę, wyprostowała się i wbiła wzrok w oczy kochanka. To spojrzenie mówiło mu: "Jestem tutaj, żyję, chcę używać życia, szybko, teraz! Jesteś tutaj, żeby mi pomóc, bo mnie kochasz. No bo przecież mnie kochasz, prawda?" Przyciągnęła drabinę do wejścia na górkę z sianem i wspięła się po obruszanych szczeblach. Ileż to razy chowała się tutaj przed dorosłymi, razem z Mathiasem i innymi towarzyszami dziecięcych zabaw. Siano z ostatnich sianokosów upojnie pachniało. Zapadając się nogami w pachnącą masę, Léa ściągnęła z siebie ubranie i naga wyciągnęła się, nie zważając na ukłucia wysuszonej trawy. Oparty o belkę Françcois przyglądał się jej i nie próbował ukryć wzruszenia. Z kolei on wolno się rozebrał, nie spuszczając z niej wzroku.

Był już późny wieczór, gdy wyczerpani i szczęśliwi powrócili do Montillac.

Nikt nie zaprotestował, gdy wbrew konwenansom Léa i Françcois ułożyli się do snu w jednym pokoju. Panny de Montpleynet, Françcoise, Laure, Ruth i dzieci jakoś koczowały w mieszkaniu zarządcy składów z winem w oczekiwaniu ukończenia robót w dużym budynku. Zaangażowany przez Taverniera architekt przyrzekł, że wszystko będzie gotowe w połowie października. Estelle i Ruth powątpiewały w jego zapewnienia; Laure popędzała zbyt wolno jej zdaniem pracujących robotników; Françcoise nie miała odwagi się odezwać, od kiedy któryś ze starych murarzy mruknął, gdy go mijała: "Dziwka". Pochyliwszy się, odeszła i nigdy więcej noga jej nie postała na placu budowy.

Przyjazd Léi zmobilizował wszystkich, prześcigali się, żeby jej sprawić przyjemność. Ku swemu zaskoczeniu odkryła gabinet ojca w niemal nie zmienionym stanie: sadza tylko przybrudziła książki, ściany i dywany. Nie pytając sióstr o zdanie, rozgościła się w tym pomieszczeniu. Gdyby jej posłuchano, wszystko zostałoby jak przedtem, lecz Françcois zdołał ją przekonać, by kazała odmalować ściany, wyczyścić dywany i zmienić zasłony. Jedyna rzecz, co do której nie przyznała mu racji, to stara kanapa: Léa nie chciała o niczym słuchać; nikt nie waży się tknąć tego sprzętu, który, jak pamiętała, zawsze był stary i zniszczony. Françcois ustąpił.

Léa w napięciu śledziła relacjonowany w prasie i radiu toczący się w Luneburgu proces oprawców z obozu Bergen-Belsen. Pamiętała szefa obozu, Josepha Kramera, którego angielska policja wojskowa z największym trudem zdołała wyrwać z rąk poruszających się jeszcze więźniów i żołnierzy brytyjskich, a także doktora Fritza Kleina, którego alianci zmusili do pozowania do fotografii rozczochranego, w długich butach, z zapuchniętą, obrzękłą twarzą, stojącego pośród nagich trupów. Pamiętała łzy młodych angielskich żołnierzy na widok żywych kościotrupów wyciągających do nich tak wychudzone ramiona, że obawiali się ich dotknąć, by nie złamać, przypominała sobie osłupienie, a następnie zgrozę lekarzy, gdy odkryli, że niektórym zwłokom brakowało policzków, rąk, pośladków, a nawet wątroby, i gdy zrozumieli, że te części ciała zjedli współwięźniowie z głodu doprowadzeni do obłędu.

Kiedy skończy się ten przeraźliwy koszmar? Wojna już się skończyła, trzeba zapomnieć. Zapomnieć? Nie, nie można, nie wolno. W głowie Léi bez przerwy zderzały się te sprzeczne myśli. Było to dla niej o tyle trudniejsze, że nie chciała o tym rozmawiać, nawet gdy te koszmary nie pozwalały jej usnąć, gdy zrywała się w środku nocy z przeraźliwym krzykiem. Françcois próbował ją wypytywać, lecz musiał zrezygnować, bo zaczynała płakać albo wpadała w złość. Tłumaczył jej, że wyartykułowanie dręczących myśli pozwala je lepiej zrozumieć, należycie je ustawić, ale Léa odrzucała tę mądrą radę. Estelle de Montpleynet, z którą podzielił się wiadomością o problemach Léi, obawach i lękach, doradzała mu cierpliwie czekać: za wcześnie, jeszcze trzeba czasu, dużo czasu, żeby Léa, o ile nie zapomniała, to przynajmniej osiągnęła pewną równowagę i spokój.

Ale jak to osiągnąć? Wspomnienia szczęśliwych chwil nieustannie przesłaniały wspomnienia okropności. Między innymi śmierć Raoula Lefèvre, którego pogrzebała z pomocą jego brata Jeana i doktora Jouvenela koło piwnicy z winem, za kępą ligustru i bzów. Ciało jej przyjaciela z dzieciństwa wciąż tam spoczywa. Pewnego dnia, gdy składała na tym prowizorycznym grobie zerwany w ogródku bratek, zaskoczył ją Françcois. Znał okoliczności śmierci Raoula, ale ona nigdy mu nie powiedziała o miejscu, gdzie spoczywały jego zwłoki. Starał się ją nakłonić do powiadomienia żandarmów. To nowe czekające ją przeżycie łagodziła radość, że znowu zobaczy, przy okazji tak przykrej, żywego Jeana Lefèvre'a.

Wczesnym rankiem przyjechali żandarmi, a za nimi merowie z Verdelais, Saint-Macaire i z Saint-Maixant, byli członkowie ruchu oporu, towarzysze zmarłego. W obecności pani Lefèvre podtrzymywanej przez syna, który przeżył wojnę, przystąpiono do ekshumacji. Czas i przyroda dokonały swego dzieła: szkielet w strzępach ubrania, które matka rozpoznała. Ani jednego okrzyku, ani jednego jęku, tylko ciążąca cisza, którą potęgował zgrzyt łopat zagłębiających się w miękką piaszczystą glebę i głuche plaśnięcia wyrzucanej ziemi. Jean Lefèvre przyprowadził młodego księdza o wychudzonej twarzy, na którym zwisała wyrudziała znoszona sutanna. Pobłogosławił on żałosne szczątki, które złożono w trumnie.

Nie dowierzając własnym oczom szczęśliwi Jean i Léa padli sobie w ramiona. Matka Raoula uściskała przyjaciółkę swych synów, szepcząc podziękowania, które jeszcze bardziej przygnębiły dziewczynę.

Po ucieczce z Montillac Jean Lefèvre, pomimo odniesionych ran, dotarł do Pauillac w Modoc, gdzie odnalazł towarzyszy, którzy ocaleli z oddziału partyzanckiego Grand-Pierre'a. Wykurował się w jakimś gospodarstwie niedaleko Lesparre i dołączył do grupy Charly'ego, a 23 lipca z siedemdziesięciu partyzantami wziął udział w ataku na składy prochu w Sainte-Heléne, gdzie zginęły dziesiątki Niemców, a z nimi również dwudziestu siedmiu jego kolegów. Znowu ranny, dostał się do niewoli i został przewieziony ze swoimi towarzyszami niedoli do fortu Hâ. Bity i torturowany, został w końcu załadowany do pociągu wiozącego francuskich i więźniów innych narodowości do Niemiec. Większość z nich została aresztowana w rejonie Tuluzy, a następnie 2 lipca przeniesiona z więzień do synagogi i fortu Hâ w Bordeaux. Stłoczeni po siedemdziesięciu w jednym wagonie, w okropnym upale, bijąc się o odrobinę powietrza, kroplę wody lub piętkę chleba. Niektórzy więźniowie poddali się rozpaczy lub popadli w obłęd. Unikając ostrzału z broni maszynowej alianckich samolotów, pociąg minął Tuluzę, Carcassonne, Montpellier, Nîmes, dolinę Rodanu... i 27 sierpnia dotarł do Dachau.

Jean żył, ale w jak okropnym był stanie! Podczas podróży zmarło osiemnastu jego towarzyszy. Na każdym postoju, gdy Niemcy otwierali drzwi, wypychano trupy na nasyp. Kiedy dotarli na stacyjkę kolejową w Dachau, sześć ciał wydzielających nieznośny odór rozkładu wyrzucono na peron. Podczas tej nie kończącej się podróży Jeana podtrzymywał na duchu i opatrywał młody zakonnik, ksiądz z oddziału ruchu oporu w Corrèze, Michel Delfand, którego nazywano bratem Henrim. Sam z wysoką gorączką udzielał kapłańskiej posługi umierającym, pocieszał i dodawał otuchy pozostałym. Wszyscy zastanawiali się, jak, przy jego konstrukcji fizycznej, sam będąc chorym, wytrzymywał to wszystko. Wytrzymał do 29 kwietnia 1945 roku, dnia wyzwolenia obozu przez Amerykanów. Wówczas to złożył go tyfus, który zbierał obfite żniwo w obozie. Przeniesiony na rewir, otrzymał ostatnie namaszczenie z rąk jakiegoś polskiego księdza i z błogim uśmiechem szykował się na spotkanie z Panem Bogiem. Lecz nie wybiła jeszcze jego godzina: kruche ciało oparło się chorobie. Po zarządzonej przez wyzwolicieli kwarantannie, ojciec Henri i Jean wrócili do Francji. Bardzo wycieńczeni spędzili dwa miesiące w domu wypoczynkowym w Sabaudii, a potem powrócili do rodzin. Podczas tej rekonwalescencji obu mężczyzn połączyły bardzo silne więzy przyjaźni. Ojciec Henri, jako że stan zdrowia nie pozwalał mu wieść surowego trybu życia kapucynów, uzyskał od swoich przełożonych zgodę na opuszczenie klasztoru. Posłano go do Bordeaux, do pomocy księdzu z Saint-Michel. Zaraz po przyjeździe skontaktował się ze swoim przyjacielem, który powrócił do domu poprzedniego dnia. Podczas jego pierwszego pobytu w La Verdelais żandarmi oznajmili pani Lefèvre o mającej się nazajutrz odbyć ekshumacji ciała jej syna Raoula. Wówczas Jean opowiedział matce i przyjacielowi o okolicznościach śmierci swojego brata.

Dwutygodniowa przepustka, jaką wystawiła jej pani de Peyerimhoff, kończyła się i Léa musiała się zgłosić w siedzibie Czerwonego Krzyża w Paryżu. Winogrona dojrzewały, siostry umówiły się z sąsiedztwem na pierwsze w wyzwolonej Francji winobranie. Dzięki pieniądzom od Françcois Taverniera można było przyjąć około trzydziestu osób do zbioru winogron, przy czym dwie trzecie stanowili więźniowie niemieccy. Léa z duszą na ramieniu zostawiała to wszystko, co znowu pokochała. Te dwa tygodnie spędzone w Montillac pozwalały jej uwierzyć, że można zacząć od początku.

Podróż do Paryża wielką limuzyną Taverniera przypominała wyjazd na wakacje: było ciepło i słonecznie, oberże gościnne, a Françcois zakochany i wesoły.

Zaraz po przyjeździe Léa udała się do siedziby Czerwonego Krzyża do pani de Peyerimhoff. Ucieszyła się niezmiernie, gdyż spotkała tam Claire Mauriac i Jeanine Ivoy, które wróciły z Berlina. Trójka dziewcząt padła sobie w ramiona, a ich krzyki i śmiech sprawiły, że pani de Peyerimhoff wyjrzała ze swojego gabinetu.

— Cóż to, moje panny, co się tu dzieje?... Proszę o spokój, co sobie pomyślą nasze amerykańskie koleżanki o zachowaniu Francuzek!

— Daj spokój, moja droga, to zupełnie normalne w ich wieku, że lubią się śmiać — powiedziała z wyraźnym amerykańskim akcentem piękna wysoka kobieta, która stanęła w drzwiach gabinetu.

— Laureen, pozwól, że ci przedstawię trzy moje dziewczęta. Wyglądają na trójkę trzpiotek, lecz są pierwszorzędnymi pracowniczkami, odważne, sprawne, współczujące; głowy w obłokach i złote serca, kokietki, ale dzielnie znoszą chłód i brud, łase na jedzenie jak kotki, a dzielą swoje mizerne racje z nieszczęśnikami. Wszystkie trzy przyjechały z Niemiec i mają tam wrócić. Panienki, przedstawiam wam Laurreen Kennedy.

— Czy któraś mówi po niemiecku? — spytała Amerykanka.

— Myślę, że Léa Delmas. Miała chyba pani piastunkę czy też guwernantkę, która uczyła panią niemieckiego, czy tak? — spytała pani de Peyerimhoff.

— Niezupełnie, opowiadała nam historyjki, śpiewała piosenki, czytała wiersze po niemiecku, ale żeby nazwać to nauką... Była Alzatką, więc...

— No więc co? Można być Alzatczykiem i porządnym Francuzem, co nie przeszkadza mówić swoim ojczystym językiem.

— Tak, jeśli jest nim język niemiecki — odparła sucho Léa.

Pani de Peyerimhoff aż podskoczyła, gdy usłyszała jej twardy ton. Zaskoczona poprzestała na srogim spojrzeniu.

— Mówi pani po niemiecku czy nie?

— Mówię raczej źle, za to sporo rozumiem.

— Zatem, jeśli pani de Peyerimhoff zechce się zgodzić — powiedziała Laureen Kennedy — będzie mi pani towarzyszyć do Norymbergi.

— Do Norymbergi?

— Tak, tam odbędzie się proces zbrodniarzy wojennych.

2

Dla Sary koszmar wciąż trwał.

Odkrycie jej przez Léę wśród trupów w Bergen-Belsen i "ucieczka" z obozu nadal wydawały się nierzeczywiste, podobnie jak jej obecność w szpitalu wojskowym na przedmieściach Londynu. Każdej nocy okropności, jakie przeżyła, ożywały na nowo: burdel dla żołnierzy, gdzie pomimo blizn po oparzeniach papierosami podczas przesłuchań przez Massuy'ego należała nadal do dziewcząt, o które najczęściej dopominali się oficerowie SS. Na darmo jej umęczone ciało odmawiało posłuszeństwa. Gdy zbyt trudno było w nią wniknąć, esesmani smarowali sobie członek tłuszczem, a najlepiej nadawał się do tego — jak twierdzili wybuchając odrażającym śmiechem — tłuszcz z Żydów. Za pierwszym razem, gdy dotarło to do jej świadomości, zemdlała. Ocuciła ją szklanka lodowatej wody. Odtąd, gdy wślizgiwały się w nią prącia pokryte substancją, której nie była w stanie nazwać, powtarzała nazwiska wszystkich zamordowanych przyjaciół Żydów i przysięgała, że przeżyje, by ich pomścić, bo nie miała odwagi targnąć się na własne życie, by uniknąć haniebnych zbliżeń. Pewnego dnia przestała się podobać i posłano ją do robót drogowych. Tam, w obozie w Ravensbrück, znosiła złośliwości więźniarek noszących zielony trójkąt, skazanych za pospolite przestępstwa. Wciąż ponętne kształty Sary wzbudzały zazdrość, dla innych więźniarek były obelgą, urągały ich wychudzonym ciałom.

— No jak tam, dziwko Boszy, dobrze ci było?

— Odesłali cię, bo nie umiałaś ssać ich pyt?

— To od ich chujów takaś pulchniutka?

Wstyd i wściekłość dodały jej sił. Jak dzikie zwierzę rzuciła się na dwie jędze, którym kości sterczały pod pasiakami, i bez najmniejszego trudu powaliła je na ziemię. Runęła na nią sfora rozwścieczonych więźniarek. Swoje ocalenie zawdzięcza interwencji kapo i strażniczek z psami. Obie kobiety leżały martwe w błocie. Wyznaczono sześć więźniarek, które miały zaciągnąć trupy do pieca krematorium. Sara bez najmniejszych oznak emocji dała się zaprowadzić do ambulatorium, gdzie młoda, prześliczna więźniarka udzieliła jej pierwszej pomocy i ułożyła na pryczy, w której pościel sztywna była od brudu i ropy. Sara zasnęła.

Gdy się obudziła, u jej wezgłowia stała postawna kobieta w mundurze. Dość przystojna pomimo prostackich rysów twarzy.

— Nazywam się doktor Schaeffer, jestem asystentką doktora Oberheusera, lekarza w tym zafajdanym obozie. Wyczytałam z twojej karty, że jesteś Niemką, a dokładniej Żydówką i Niemką; o jedno za dużo, nie uważasz? Żydzi to męty, zakała ludzkości i jako takich trzeba ich wybić w pień. Nasz Fuhrer doskonale to zrozumiał i dlatego postanowił uwolnić świat od tych podludzi, od tych prawie małp. Ale że mimo wszystko jesteś Niemką, będę cię leczyć, żebyś jako Żydówka w dobrej formie trafiła do komory gazowej.

— Do komory gazowej? — wyszeptała Sara unosząc się na posłaniu.

— Tak, to skuteczny sposób usuwania setek pasożytów. Ach... Ach... Gdybyś widziała, jak się skręcają, jak się biją, jak się zabijają nawzajem w swojej klatce... Jak wszy... Och... och... jak wszy... Nie ma nic lepszego nad solidną dawkę cyklonu, żeby uwolnić się od tego żydowskiego robactwa...

Sara chwyciła ją za gardło i próbowała udusić z siłą zwielokrotnioną przez nienawiść, jaka w niej rozgorzała. Krzyk młodej więźniarki zaalarmował kapo. We trzy ledwo zdołały zmusić Sarę do rozluźnienia uścisku. Kaszląc i krztusząc się doktor Schaeffer z czerwoną pręgą na szyi, na której perliło się kilka kropli krwi, usiłowała złapać oddech. Sara, z rozciętym łukiem brwiowym i popękanymi wargami, znowu straciła przytomność i jak nieżywa leżała w kącie.

Odzyskawszy przytomność umysłu lekarka, gdy już złapała oddech, wyładowała się na bezwładnym ciele Sary, maltretując je kopniakami. Niechybnie zakatowałaby ją na śmierć, gdyby jedna z kapo nie powiedziała:

— Pani ją zostawi, pani doktor, może się przydać do pani doświadczeń.

Wówczas dla Sary rozpoczęło się zstępowanie do piekieł.

Rzucono ją na barłóg w głębi izby chorych, gdzie spoczywała przez kilka dni bez jedzenia i opieki lekarskiej, dostawała tylko odrobinę cuchnącej wody. Przynosiła ją młoda Polka, której amputowano nogę. Rankiem trzeciego dnia zdarto z niej porwane ubranie i gorączkującą, ale przytomną, zaciągnięto do pewnego rodzaju kojca, w którym stłoczono setkę nagich kobiet z głowami ogolonymi do gołej skóry. Nie sposób było określić ich wieku, większość przypominała kościotrupy, niektórym amputowano ramię lub nogę, wszystkie miały otwarte, zaognione, ropiejące rany — niekiedy wręcz roiło się w nich od robactwa — rany na ramionach, na brzuchu, na piersiach, na udach. Pokryte zaschniętą krwią, błotem i odchodami kobiety te siedziały w kucki lub leżały na wilgotnej podłodze pokrytej nieczystościami, zgniłą słomą i ohydnymi łachmanami. Gdy Sarę wrzucono w ten ścisk, natychmiast została odepchnięta przy wtórze wrzasków gniewu i bólu kobiet, na które upadła. Musiała przemóc swoją słabość i walczyć, by uniknąć ciosów i ugryzień. W gorączce odbierała to wszystko jak coś nierzeczywistego. To jakiś koszmarny sen — myślała — zaraz się obudzę.

Sara "obudziła się" dopiero następnego dnia i wydawało jej się, że się dusi. Panował mrok. Gdzie jest? Kto ją tak mocno obejmuje? Z wielkim trudem udało jej się wyswobodzić jedno ramię i macając dokoła siebie usiłowała zorientować się, gdzie się znajduje. Jej ręka trafiła na coś zimnego i miękkiego, potem dotknęła czegoś twardego i lodowatego, znowu coś miękkiego, twardego, miękkiego, zimnego, miękkiego... Z wrzaskiem wydostała się spod masy ciał, pod którymi spoczywała. Martwe, wszystkie okaleczone kobiety z kojca były martwe; sine, zielone, szare, żółte zwłoki; kolory te przebijały spod brudu i nieczystości. Twarze zastygłe w wyrazie cierpienia, ślina cieknąca z otwartych ust, splecione powykręcane kończyny, ciała wygięte w łuk pod wpływem nie wiedzieć jakiego, nie do zniesienia bólu. Martwe! Jak to się stało?... Dlaczgeo?... Kiedy?... I co ona tutaj robi? Najwyraźniej ocalała jako jedyna. Miota się naga próbując uciekać, miażdży jakąś czaszkę, zapada się w czyjś brzuch, łamie jakieś ramię, depcze w brunatnej i cuchnącej brei, posuwa się po omacku, potyka się i wstaje, znowu się przewraca i wciąż szuka drogi ratunku i wybawienia... I nagle słyszy wybuchy śmiechu, klaskanie w dłonie, żwawą, radosną melodię graną na organkach i ten zaskakujący zapach benzyny... Och, co za koszmar!... Zdawało jej się, że się obudziła, a ona nadal śni. To chyba z głodu ma takie potworne sny... Zatrzymała się — czyż można uciec przed własnymi snami? — i stojąc tak z zamkniętymi oczyma i opuszczonymi rękoma czekała, aż się obudzi.

Nagle poczuła ciepło i otworzyła oczy: przed nią niebieskawe płomienie chciwie lizały zwłoki wśród smakowitego skwierczenia, a dobywająca się z nich woń wywołała w jej umyśle obraz wspaniałej uczty, jaką wydał po jakimś koncercie król Maroka na cześć swego ojca: dziesiątki baranów pieczonych na rozżarzonych drewnach rozjaśniających noc. Sarze pociekła ślina. Niemal w tej samej chwili ogarnęło ją uczucie wstydu. Otrząsnęła się z tej fascynacji. Poprzysięgła sobie, że za tę ślinę napływającą do ust, za te ciała, które przez sekundę jawiły jej się jako jadalne, za wstyd i hańbę, jakie czuła, gdy ujęła kolbę karabinu podanego przez rechoczącego esesmana, za strach, który ściskał jej wnętrzności, w krótkim przebłysku świadomości, będzie się mścić, póki zapomnienie nie zatrze tych obrazów i tego obscenicznego, nieposkromionego pragnienia zaspokojenia głodu.

Na rozkaz jednej z kapo cztery więźniarki chwyciły Sarę za ręce i nogi i zaniosły do niemal czystego baraku, gdzie za czerwoną zasłoną stało rzędem cztery-pięć łóżek. W głębi pomieszczenia stała napełniona wanna; do niej kobiety bez ceremonii rzuciły brzemię, które niosły. Sara krzyknęła, bo woda była lodowata. Spróbowała wydostać się z wanny, ale jedna z więźniarek zwróciła się do niej po francusku:

— Lepiej zrobisz, jak będziesz cicho, szybciej się to skończy; mamy cię umyć...

— Umyć?

— Tak, musisz się podobać grubej Bercie...

— Jakiej grubej Bercie?

— Doktorce z obozu, nie nazywa się tak, ale między sobą tak o niej mówimy. Lubi kobiety. Kiedy jakaś kobieta jej się spodoba, każe ją wykąpać, zanim jej nie wykorzysta, no a potem...

— Cicho bądź! — nakazała jej więźniarka, która musiała być kiedyś piękna.

— U nas mówią, że za jednego bitego chłopa, dwóch nie bitych dają, a co dopiero powiedzieć o babie!?

Tak do niej przemawiając, myły jej ciało i włosy różowym mydełkiem o mdlącym zapachu. Pomimo zimnej wody Sara doznawała pewnej przyjemności.

— Musisz jej się bardzo podobać, bo masz prawo do mydełka. W ubiegłym tygodniu mała Jugosłowianka musiała zadowolić się mydłem z tłuszczu Żydów.

— Cicho bądź, nie mamy na to żadnych dowodów...

— Dowodów? Jakich dowodów? Do czego oni są zdolni, do jakich potworności?... Zgrywasz się teraz na świętoszkę i pouczasz, a przecież sama zgadzasz się wykonywać różne roboty za dodatkową miskę zupy i kawałek kiełbasy od czasu do czasu.

— Tak, wiem, wiem!... Ale błagam, przestań już!

Łzy płynęły po policzkach nieszczęsnej dziewczynie, gdy płukała Sarze włosy.

— Masz piękne włosy. Jak to się stało, że nie ogolili ci głowy jak innym?

— Nie wiem.

— Nie wypytuj, była w burdelu; dobrze wiesz, że nie lubią łysych dziwek.

Leżała w białej pościeli, opatrzono jej rany, nakarmiono gęstą gorącą zupą. Miała na sobie koszulę ze zgrzebnego płótna, sztywną, ale czystą. Leżąc próbowała zebrać myśli. Skąd taka nagła zmiana? Biją ją, pozostawiają bez opieki lekarskiej, zabijają setkę kobiet, a jej nie, ratują ją z płomieni, myją, pielęgnują, karmią, no i leży spokojnie w cieple, w wygodnym łóżku, ale dlaczego? Sara wolałaby nigdy nie uzyskać odpowiedzi na to pytanie.

Doktor Schaeffer kazała leczyć młodą kobietę nie po to, żeby została jej kochanką, lecz by była bardziej świadoma tego, co ją czekało.

Jako młoda lekarka, która przed wojną błyskotliwie zdała egzaminy z ginekologii, doktor Rosa Schaeffer została asystentką profesora Carla Clauberga, wziętego ginekologa, który testowi na działanie progesteronu zawdzięczał światową sławę, a jego artykuły o leczeniu hormonami traktowano jako wypowiedź autorytetu w tej dziedzinie. Najpierw praktykowała w szpitalu w Königshutte, a następnie pomagała profesorowi podczas eksperymentów nad sterylizacją kobiet tak zwanych niższych ras, jakie przeprowadzano w Auschwitz przy udziale pielęgniarza Bünninga i chemika Göbla, przedstawiciela zakładów farmaceutycznych Schering-Kahlbaum. Zupełnie nieporuszona i obojętna asystowała, a także brała czynny udział w sterylizacji dziesiątek kobiet. Wszystkie były Żydówkami: francuskimi, holenderskimi, belgijskimi, greckimi, polskimi, rosyjskimi... Carl Clauberg i Rosa Schaeffer, potworna para pobudzająca do śmiechu: on miał metr pięćdziesiąt wzrostu, a ona metr siedemdziesiąt pięć!... Gdy ją wysłano do Ravensbrück, gdzie miała kierować oddziałem położniczym, związała się z doktor Bertą Oberheuser, asystentką profesora Karla Gebhardta, przyjaciela i lekarza Himmlera, który sprawdzał na więźniarkach skuteczność działania sulfamidów. Wiele spośród poddanych ich eksperymentom kobiet, które pieszczotliwie nazywali "króliczkami", zmarło, a inne do końca życia zostały kalekami.

W Ravensbrück doktor Schaeffer bratała się z najbardziej nikczemnymi członkami załogi obozu, z więźniarkami skazanymi za pospolite przestępstwa i z prostytutkami. Biada dziewczętom i młodym kobietom, które zapraszała na swoje wyszukane spotkania towarzyskie. Niemal zawsze trafiały stamtąd prosto do komory gazowej albo umierały na "zawał serca" wywołany śmiercionośnym zastrzykiem. Zostać wybraną przez grubą Bertę oznaczało pewną śmierć. Niektóre, jeszcze ładne, więźniarki mazały sobie twarz sadzami albo ziemią, żeby ich nie zauważyła ta wspaniała amazonka, która nie lubiła niczego bardziej niż świeże ciało i upokarzanie swoich zdobyczy. Przez lata przywykła do widoku swoich współpracowników, a potem więźniarek drżących przed nią ze strachu, a bunt Sary wprawił ją we wściekłość i zaskoczenie, jakie trudno sobie wyobrazić.

3

Wszystkie proste mieszczańskie zasady Estelle i Lisy de Montpleynet skruszyły cztery lata okupacji niemieckiej, zdzierstwo i łapówkarstwo, jakie rozpleniły się po wyzwoleniu, atmosfera nienawiści i podejrzliwości, nieufności, w jakiej pogrążyła się Francja, a teraz braki i niedostatek, których kresu nic nie zapowiadało. Wojna się skończyła, lecz nie powrócił dawny ład i porządek; przydziały żywności, tekstyliów, węgla — takie same jak za okupacji. Były teraz steranymi życiem kobietami, drżącymi ze strachu na myśl o niepewnej przyszłości. Dawniej myślały, że koniec walk będzie równoznaczny z końcem wyrzeczeń. Wraz z upływem czasu musiały się pogodzić z tą oczywistą prawdą, że już nigdy nie zaznają tak wygodnego życia, jakie wiodły przed wojną. Tymczasem życie codzienne było tak samo ciężkie jak przez te wszystkie mroczne lata: ograniczenia, niedostatek, braki podstawowych artykułów, kartki żywnościowe, nie kończące się kolejki przed pustymi sklepami. Gdyby nie pokątny handel, jaki prowadziła Laure, nie mogłyby utrzymać się przy życiu, tym bardziej że zaczynało im braknąć pieniędzy. Pod względem psychicznego samopoczucia było znacznie gorzej: hańba Françcoise spadła i na nie. Stopniowo odwiedziny przyjaciół stały się coraz rzadsze. Lisa była niepocieszona, gdyż nie miała partnerów do brydża. Estelle wykazywała większą siłę charakteru. Cierpiała dotkliwie z tego powodu, lecz swoje strapienie kryła głęboko. Wyrzucała sobie, że nie potrafiła upilnować córek Isabelle, że nie była bardziej stanowcza wobec poczynań Léi i podejrzanych operacji handlowych Laure. Biedna kobieta nie mogła już nawet szukać pociechy w modlitwie; straciła wiarę. Na tym właśnie polegał jej wewnętrzny dramat. Często nawiedzało ją wspomnienie ojca Adriena. Jedynie myśl, że zasmuci dziewczęta, a przede wszystkim Lisę, którą zawsze traktowała jak dziecko, nie pozwalała jej pójść w ślady dominikanina i położyć kres swoim dniom.

Panny de Montpleynet musiały pogodzić się z oczywistą prawdą: ich fortuna przepadła. Pozostało im jedynie mieszkanie przy ulicy de L'Universitè i mały domek w Langon nad Gironde, który nabyły za radą Pierre'a Delmas, żeby na stare lata być blisko ukochanej Isabelle. Ich stary notariusz stwierdził kategorycznie: powinny sprzedać mieszkanie i przeprowadzić się do Langon. Ale co zrobiłaby wtedy Françcoise ze swoim synkiem oraz Laure i Léa odpowiedzialna za wychowanie Charles'a? odpowiedzi na to trudne pytanie dostarczył Françcois Tavernier, który zaszedł złożyć im uszanowanie, gdy był przejazdem w Paryżu.

— Szanowne panie mają absolutną rację chcąc opuścić stolicę.

— Ale co się stanie z dziećmi? Gdzie się podzieją dziewczęta?

— Mogą pojechać do Montillac.

— Do Montillac!... Przecież Montillac, wedle tego, co nam doniesiono, to ruina.

— Domy podnosi się z ruin. Proszę się rozejrzeć dokoła, chodzi po prostu o zwykłą odbudowę.

— Ale nasze biedactwa nie mają pieniędzy, a i my same, niestety!...

Estelle nie zdołała powstrzymać łzy, którą dyskretnie otarła. Jej smutek nie umknął uwagi Françcois. Udał jednak, że niczego nie dostrzega.

— Czy mają panie jakieś wieści od Léi? Rozstałem się z nią w Berlinie przed miesiącem i od tamtej chwili nie mam żadnych wiadomości.

— Rzadko pisze. Jej ostatni list szedł dwa tygodnie. Otrzymałyśmy go jakiś tydzień temu. Pisze w nim o pana wyjeździe z Berlina. Proszę, niech pan przeczyta.

Estelle wyjęła z kieszeni list pisany na niebieskim papierze. Françcois wzruszył się rozpoznając wielkie nierówne pismo.

"Moje ukochane cioteczki, Laure maleńka, moja droga Françcoise, moja droga Ruth!

Słóweczko tylko, bo koleżanka za chwilę wsiada do samolotu. Dostałam wasz list i fotografie, stokrotne dzięki. Charles jest naprawdę śliczny, a jaki podobny do matki; Laure ma kapelusz, który mi się bardzo podoba, pożyczę go sobie od niej, jak wrócę; nowa fryzura Françcoise jest bardzo twarzowa; mały Pierre wyszedł bardzo niewyraźnie na zdjęciu — chyba się poruszył — i nie wiem, jak naprawdę wygląda. Zdaje się, że życie w Paryżu jest bardzo ciężkie, a zaopatrzenie w żywność wcale się nie poprawiło. To tak jak tutaj, na okrągło jemy amerykańskie konserwy. U mnie wszystko w porządku, pomimo bardzo ciężkich warunków pracy. Wczoraj wróciłam z trzydniowej wyprawy nad Bałtyk w okolice Schwein (Świnoujście?). Pogoda była przepiękna. Przywiozłam jednego więźnia francuskiego i dwóch belgijskich. Inne samochody były pełne. Musiałam jechać cztery godziny nocą ze słabymi reflektorami, a kiedy zaczął padać deszcz — bez wycieraczek, zupełnie nic nie widziałam, do tego stopnia, że jechałam w całkowitych ciemnościach. Byłam święcie przekonana, że nie dojadę cała, a nerwy miałam napięte jak postronki, tak że na koniec niemal modliłam się o zderzenie, byle tylko skończył się ten koszmar. Ale kierowcy w spódnicach mają swoje opiekuńcze bóstwo i dojechałam cała i zdrowa do celu, lecz w jakim nastroju! Doskonale się zgadzamy z Rosjanami, uławiają nam działanie w swoim sektorze, nie tak jak Amerykanie, którzy przysparzają nam tylko kłopotów. Przejechałam sto pięćdziesiąt kilometrów z jednym Rosjaninem, który okrywał mnie szalem za każdym razem, gdy zsunął mi się z ramion. Kiedy wyjeżdżamy z nimi w teren, dzielą się z nami posiłkami. A oto typowy jadłospis: na śniadanie zupa; na obiad purèe z ziemniaków i pokrajana brukiew; na kolację zupa; a następnego dnia znowu to samo. Jak widzicie, nic miłego dla takiego łakomczucha jak ja. Na szczęście jest jeszcze wódka. Bądźcie spokojne, nie piję jej dużo. Nie tak jak nasi przyjaciele, którzy mogą pochłaniać jej niewiarygodne ilości. Nie wiem, jak ją zdobywają, gdyż obrót alkoholem jest ściśle reglamentowany.

Czy mogłybyście przysłać mi trochę pieniędzy? Nie mam już ani centyma. Będę mogła wam je zwrócić, gdyż we Francuskim Czerwonym Krzyżu czeka na mnie spora sumka. Kupiłam sobie wspaniały aparat fotograficzny. Claire Mauriac zrobiła mi zdjęcie przy moim ambulansie; posyłam je wam tą samą pocztą. Kupiłam także trzydzieści pięć paczek papierosów. Jestem doszczętnie spłukana.

Françcois Tavernier wyjechał z Berlina tydzień temu, bardzo mi go brakuje. Co za dziwaczny pomysł ze sprzedażą mieszkania przy ulicy de L'Universitè i przeprowadzką do Langon. Nie ma mowy, żebym zamieszkała w tej okolicy, wiąże się z nią za dużo okrutnych wspomnień. Jak wrócę, poszukamy jakiegoś wyjścia. Będę pracować. Tymczasem Laure musi sobie jakoś radzić. A przy okazji, Laure, malutka moja, czy możesz zdobyć dla mnie jakieś dobre pantofle? Została mi już tylko jedna para i nie jestem pewna, czy długo jeszcze wytrzyma? Dziękuję Ci, siostrzyczko. Liczę na Ciebie.

Opiekujcie się troskliwie Charlesem i ucałujcie go ode mnie. Powiedzcie mu, że często o Nim myślę.

Muszę kończyć, bo dają mi do zrozumienia, że samolot nie będzie czekać. Dbajcie wszystkie o siebie, całuję Was z całego serca.

Wasza Léa"

Françcois złożył list.

— Biedna dziecinka, jak ona może prowadzić tak wielkie pojazdy — powiedziała Lisa podając zdjęcia przysłane przez Léę.

Jaką miała smutną minę ta piękna dziewczyna siedząca ze spuszczonymi nogami na schodkach pojazdu, który prowadziła! Wszystkie trzy otaczające ją koleżanki były uśmiechnięte! Na innym zdjęciu w szaroniebieskim mundurze Czerwonego Krzyża, w przepisowym kapeluszu mocno nasadzonym na głowę, w rękawiczkach, z nienagannie zawiązanym krawatem, stała na baczność przed rzędem ambulansów podczas przeglądu, którego dokonywał komendant Rozen.

Zwracając zdjęcia Françcois Tavernier uświadomił sobie, że nie ma jej podobizny.

— Jak ją pan znalazł podczas ostatniego spotkania? — spytała Estelle.

— Cudownie — odparł uśmiechając się.

— Co proszę?

— Przepraszam... chciałem powiedzieć, że znalazłem ją w świetnej formie.

— Czy nie nazbyt przemęczoną pracą?

— Tak, trochę, oczywiście; ale Léa jest bardzo wytrzymała, bardzo dzielna. Jej zwierzchnicy nie mogą się jej nachwalić, zaś wszystkie koleżanki ją wprost uwielbiają, choć jest najładniejsza.

— Bardzo miło nam to słyszeć. Tak się niepokoję o tę naszą dziecinkę; wrażliwość ma po swojej matce, ale po ojcu odziedziczyła uparty charakter. Jest dumna i zacięta, silna, jak pan mówi, ale też i delikatna, krucha...

— Wiem, to sprawia między innymi, że jest tak ujmująca.

— ...Obawiam się, że z trudem przyjdzie jej powrócić do normalnego trybu życia, wyjść za mąż, urodzić dzieci. Nie sądzi pan, panie Tavernier?

Jakież były urocze te panny Montpleynet, takie naiwne i jakże szczere, dobroduszne, zwłaszcza Lisa o białych puklach, którym fryzjer nadał zbyt mocne różowe refleksy.

Françcois zręcznie uchylił się od odpowiedzi na to pytanie.

— Powróćmy do naszych planów. Czy sprzedaż mieszkania pozwoli paniom żyć dostatnio? Proszę wybaczyć mi tę niedyskrecję...

— Ależ panie Tavernier, jesteśmy wśród przyjaciół i skoro poruszamy ten temat... Zdaniem naszego notariusza — tak, pod warunkiem, że nie będziemy szalały, rzecz oczywista. Lecz to nie rozwiązuje problemu naszych dziewcząt.

— Mogę paniom pomóc w rozwiązaniu tego problemu.

— Jak?

— Pożyczając paniom pieniądze na remont Montillac...

— Ależ drogi panie!

— Pozwolą panie, że dokończę: pieniądze siostrzenice pań zwrócą mi, gdy podejmą odszkodowania za zniszczenia wojenne...

— Ależ to nie wystarczy!

— Zapominają panie o winnicy. Wino z Montillac to dobre wino.

— Ale nie ma nikogo, kto zająłby się posiadłością.

— O to proszę się nie martwić, znajdziemy kogoś. Najważniejsze, żeby Françcoise, Laure i Léa tego chciały. Czy sądzą panie, że tego pragną?

— Myślę, że Françcoise jest wszystko jedno. Tutaj czy gdzie indziej, cóż ją to obchodzi; jest bardzo nieszczęśliwa i same już nie wiemy, co zrobić, żeby ulżyć jej cierpieniom, uśmierzyć jej ból. Laure nie jest jeszcze pełnoletnia i może zdołałybyśmy ją przekonać, żeby się z nami przeprowadziła; byłby to doskonały sposób, by ją wyrwać ze środowiska, w jakim się obraca. Natomiast jeśli idzie o Léę, z jej listu nie wynika, by miała wrócić do Montillac.

— To nie takie pewne, jest jednak córką tej ziemi, jest do niej bardzo przywiązana. Boi się, że zastanie dom w ruinie, a odbudowany pokocha na nowo.

— Tak pan myśli?

— Tak, na sercu będzie jej leżeć wydźwignięcie majątku przez wzgląd na pamięć ojca i matki. A poza wszystkim innym, czy tak naprawdę ma inne wyjście? Powinny panie przyjąć moją propozycję.

Lisa westchnęła głęboko, Estelle spuściła głowę. Wszyscy troje milczeli dłuższą chwilę.

— Czy ja z kolei mogę zadać panu niedyskretne pytanie? — spytała Estelle.

— Bardzo proszę.

— Otóż... trudno mi to przechodzi przez gardło, proszę mi wybaczyć... ale muszę panu zadać to pytanie, nim przyjmę pana szlachetną ofertę... Jakie są pana uczucia wobec Léi... Jakie są pana względem niej zamiary?

— Chce pani zapewne spytać: drogi panie, czy zamierza pan ją poślubić? — powiedział z większą, niż tego chciał, dozą ironii.

— Tak, dokładnie tak.

— Żeby uczciwie odpowiedzieć na to pytanie, trzeba się dobrze zastanowić...

— Jakże to? — zdziwiły się równocześnie siostry.

— Chcę przez to powiedzieć, że nie jestem wcale przekonany, że Léa byłaby dobrą żoną, a jeszcze mniej przeświadczony, czy by mnie chciała za męża.

— W takim razie, panie... — rzekła Estelle wstając.

— Proszę usiąść, droga pani, nie chciałem pań dotknąć, po prostu chciałem powiedzieć, że nie zależy ode mnie, lecz od Léi. Ażeby prościej odpowiedzieć na to pytanie: tak, chętnie ożeniłbym się z pań siostrzenicą.

Ogromne westchnienie ulgi dobyło się z piersi obu starszych dam.

— Ale nas pan przestraszył! — zdławionym głosem wykrzyknęła Lisa, wachlując się chusteczką.

Estelle nic nie rzekła, uśmiechnęła się tylko.

— Drogie panie, jeśli panie pozwolą, udam się na rozmowę z notariuszem pań. Jak jego godność?

— Mecenas Loiseau, mieszka przy bulwarze de Courcelles.

— Świetnie, wstąpię do niego w tym tygodniu.

Françcois Tavernier spotkał się z notariuszem i zaproponował mu, że kupi mieszkanie za bardzo korzystną dla starszych pań cenę pod warunkiem, że nazwisko nabywcy aż do odwołania zostanie utrzymane w tajemnicy. W towarzystwie Françcoise udał się do Montillac, by zobaczyć, w jakim stanie znajduje się posiadłość. Zniszczenia domu były mniejsze niż myślał. Należało na nowo pokryć dom dachem i częściowo naprawić wiązania; w reszcie zabudowań, po uprzątnięciu wystarczy odmalować ściany albo położyć nowe tapety, dokupić kilka mebli.

Françcoise nie potrafiła ukryć wzruszenia, widząc znowu miejsca, gdzie spędziła dzieciństwo. — Nie sądziłam, że nasz kochany dom tak ucierpiał! Ale ma pan słuszność: tutaj powinnyśmy mieszkać. Jeśli o mnie chodzi, decyzja już zapadła — osiądę tutaj z moim synem. Tu najłatwiej przyjdzie mi zapomnieć i wychowywać moje dziecko. Mam nadzieję, że zdołam przekonać Laure i Léę, żeby też tu wróciły.

— Podejmuje pani mądrą decyzję, życzę, by siostry również wykazały się takim rozsądkiem.

— Trudno mi cokolwiek powiedzieć o Léi. Moim zdaniem tylko pan może ją do tego przekonać. Bardziej niepokoję się o Laure. Przywykła już do lekkiego światowego, paryskiego stylu. Trudno mi sobie wyobrazić, że powróci do zwykłego, spokojnego życia na prowincji.

— W znacznym stopniu podzielam pani zdanie. Ale czy możecie zostawić ją samą w Paryżu? Jest jeszcze taka młoda.

— W każdym razie zrobi co będzie chciała. Wiem, że chciała opuścić mieszkanie przy ulicy de L'Universitè i przenieść się do kawalerki przy ulicy Grègoire-de-Tours. Znam ją i wiem, że jeśli zdecydowała osiąść w Paryżu, nic nie zdoła odwieść ją od tego zamiaru. Jest jeszcze bardziej uparta niż Léa.

Zasięgnąwszy opinii Françcoise, Tavernier zlecił prace architektowi z Bordeaux, który zobowiązał się jak najrychlej przedstawić im kosztorys.

Dzięki opiece sąsiada winnica nie ucierpiała zanadto. Poczciwy pan Testard polecił im na stanowisko zarządcy swojego krewnego. Cztery lata okupacji Alain Lebrun spędził w winnicach nad Renem, gdzie pod nieobecność właściciela posiadłości i jego synów walczących na froncie dokonał istnych cudów. Spodobał się do tego stopnia, że gospodyni, która po działaniach wojennych nie miała żadnych wieści od swych mężczyzn, zaproponowała mu małżeństwo z jedną z córek. Alain uprzejmie odrzucił jej propozycję i po zakończeniu winobrania szykował się do powrotu w swoje strony.

— Sumienny z niego chłopak — zapewniał Testard — kocha i szanuje ziemię, zgodził się tam zostać do końca winobrania. Panienki Delmas nie znajdą nikogo lepszego, ręczę za to. Napisałem do niego, żeby wybadać jego zamiary. Odpisał mi, że jeśli jego osoba odpowiada panienkom, to on się chętnie zgadza.

— Przypominam go sobie — powiedziała Françcoise. — To chłopak w moim wieku, nie ma rodziny ani majątku. Wychowywał go wuj, bednarz z Saint-Macaire. W młodości był pracowity i małomówny. Jeśli się nie zmienił, to dokładnie kogoś takiego potrzeba nam w Montillac.

Françcoise napisała do niego i umówili się na rozmowę po jego powrocie.

W ciągu następnych dwóch miesięcy wszystko potoczyło się bardzo szybko i z początkiem lata panny de Montpleynet razem z Françcoise, jej synkiem i małym Charles'em opuściły Paryż. Laure zgodziła się spędzić wakacje w Montillac, ale zdecydowanie odmówiła zamieszkania tam na stałe, mówiąc, że ucieknie, jeśli ciotki ją do tego zmuszą. Znużone utarczkami jej opiekunki zgodziły się wynająć kawalerkę przy ulicy Grègoire-de-Tours. Wdzięczna Laure przyrzekła, że podejmie przerwaną naukę i pomoże w doprowadzaniu Montillac do stanu używalności.

Françcois Tavernier poprosił, by nie informowano Léi o wielkich zmianach w życiu rodziny.

— To będzie niespodzianka — powiedział.

Pierwsze tygodnie upłynęły w euforii i bałaganie. Dom w Langon był za ciasny, by pomieścić wszystkich. Rozlokowano się jak popadło w Montillac. Pogoda była piękna, a takie koczowanie bawiło dorosłych i dzieci. Poza tym roboty posuwały się szybko.

Z wielką radością Françcoise i Laure powitały swoją starą guwernantkę Ruth. Jakże się zmieniła!... Zachowały we wspomnieniach obraz kobiety w sile wieku, a tymczasem... jej nieustannie trzęsące się dłonie świadczyły o ciężkich przejściach. Jej obecność była wszystkim droga. Wydawało im się, że życie toczy się dalej swoim torem, że dzieciństwo jeszcze zupełnie nie odeszło w przeszłość, póki ta, która opowiadała im takie piękne historie, śpiewała kołysanki tak czule, była tutaj z nimi i znowu snuła opowieści o wróżkach i wilkach, potworach i pięknych śpiących królewnach, lecz tym razem dla dwóch małych chłopczyków, którzy nie umawiając się nazywali ją babcią Ruth.

4

Po dwóch miesiącach spędzonych w szpitalu Sarę Mulstein rodzina majora George'a McClintocka zaprosiła do swojej dużej posiadłości w północnej Szkocji. Tam młoda kobieta, otoczona troskliwą opieką, w atmosferze przyjaźni, powracała do zdrowia z szybkością, która w podziw wprawiała lekarzy. Jeden z nich jednak zaniepokoił się jej stanem psychicznym. Uparcie odmawiała mówienia o tym, co przeszła w Niemczech, a w mniemaniu wszystkich sprawiała wrażenie, że chce zapomnieć o przeszłości. Jedna rzecz wszakże przeczyła temu: gdy włosy zaczęły odrastać, a stało jej sił, ogoliła sobie głowę do gołej skóry. Na pytania gospdoarzy odpowiadała tylko z zimną ironią, że bardziej jej z tym do twarzy. Lady Mary, matka George'a McClintocka, sprowadziła z Londynu wspaniałą perukę; Sara zdawkowo podziękowała i dodała, że nigdy nie będzie mogła jej włożyć, gdyż przypomina włosy, jakie całymi belami wysyłano z obozów do fabryk materaców. Była to jedna z nielicznych aluzji do świata hitlerowskich obozów koncentracyjnych, jakie uczyniła podczas swojego pobytu. Choć zaszokowani jej postawą, potrafili dać dowody taktu i zrozumienia.

Jesienią oznajmiła im, że nosi się z zamiarem powrotu do Niemiec, by spróbować dzowiedzieć się, co stało się z siostrą jej ojca i kuzynami, a także jak potoczyły się losy jej męża i ich majątku.

George McClintock usiłował odwieść ją od tego pomysłu.

— Miałam rodzinę w Berlinie i w Monachium, chcę się dowiedzieć, czy ktoś z nich przeżył. Poza tym rozpoczną się procesy przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim. Nie chcę tego przegapić i gotowa jestem zeznawać.

— Berlin to same ruiny i zgliszcza, podobnie musi być w Monachium, jak też i w innych dużych miastach Niemiec.

— Wiem, lecz mimo wszystko zależy mi na tym, by tam pojechać. Czy nie udaje się pan do Norymbergi? Proszę zabrać mnie ze sobą.

— Nie jest jeszcze pani w stanie tam wrócić!

— Myli się pan. Jeśli nie zechce mnie pan zabrać, pojadę sama.

McClintock musiał ustąpić i zajął się niezbędnymi formalnościami.

Odwiózł Sarę do Monachium, a sam udał się do Norymbergi. W dawnej stolicy Bawarii Sara miała szczęście odnaleźć jednego z kuzynów, przed wojną młodego adwokata, Samuela Zedermana, który cudem wymknął się policji w dniu aresztowania całej rodziny: rodziców, dziadków, braci i sióstr. Wysłano ich do Mauthausen.

Samuel przeżył dzięki kryjówce w piwnicy swojej przyjaciółki nie-Żydówki, która przez dwa lata karmiła go i przechowywała w tajemnicy przed wszystkimi. Gdy bombardowania zaczęły się nasilać, zwykli razem spędzać noce w piwnicy. Tam też przyszła na świat ich córeczka, która zmarła zaraz po urodzeniu. Pogrążeni w rozpaczy rodzice pogrzebali ją w kącie piwnicy. Pewnego wieczora przyjaciółka nie zjawiła się; daremnie wyczekiwał jej przyjścia przez kilka kolejnych dni. Gdy wygłodniały i doprowadzony do szaleństwa z niepokoju zdecydował się wreszcie wyjść ze swojego schronienia, nie mógł rozpoznać otoczenia. Wokół były same ruiny, a pośród nich snuły się jakieś szare postacie, które grzebały w gruzach. Długo szedł bez celu, aż trafił na nietknięty budynek samotnie wznoszący się pośród zgliszcz; na parterze mieściła się kawiarnia, szyby w oknach zastąpiono kartonem. W środku jedyna lampa naftowa, czy też może na ropę lub oliwę, skąpo oświetlała salę. Jacyś ludzie stali lub siedzieli na ławach, pochyleni nad zbieraniną naczyń, nad którymi unosiła się smużka pary. Posunęli się, żeby zrobić mu miejsce, a jakaś młoda dziewczyna, chuda i blada, o nic nie pytając, postawiła przed nim wyszczerbioną miseczkę z dymiącym płynem. Z wdzięcznością przyjął poczęstunek o trudnym do określenia smaku, ale za to gorący. Zakręciło mu się w głowie; stracił przytomność. Gdy przyszedł do siebie, sala była pusta, wyły syreny. Niebawem wybuchły pierwsze bomby. Wokół niego trzęsła się ziemia, drżały mury, na półkach stukały o siebie szkła, wydając krystaliczny dźwięk, szybko zagłuszony przez huk wybuchów, a kawałki sufitu posypały się Samuelowi na głowę. Trzeba było uciekać, lecz przedtem musiał zdobyć coś do jedzenia. Wszedł za kontuar i przeszukał szafki. W głębi jednej z nich znalazł paczkę suchych ciasteczek i trzy puszki skondensowanego mleka. Czubkiem noża otworzył jedną z nich i z rozkoszą wypił gęsty napój. Miał dość silnej woli, by nie wysączyć wszystkiego. Schował puszkę do chlebaka. Wykazał tyle przytomności umysłu, że nim wyszedł ze swojej kryjówki, zapakował nieco bielizny, srebrny kubek, kolię z pereł należącą niegdyś do jego matki i fotografię przedstawiającą go z przyjaciółką. Ledwo zdążył opuścić kafejkę, bomba obróciła budynek w perzynę. Podmuch wybuchu powalił go na ziemię. Podniósł się ogłuszony, kaszlący, lecz wyszedł z tego bez szwanku. Znajdował się w środku nieprzejrzystego tumanu kurzu. Na niebie słychać było jedynie warkot odlatujących samolotów, a na ziemi trzask płomieni dobywających się z zawalonego budynku. Zasłaniając się ramionami i potykając o rumowisko oddalił się od pogorzeliska. Obłok kurzu stopniowo rzedł. Zobaczył, jak na podobieństwo upiorów pojawiają się stworzenia o wyglądzie z lekka tylko przypominającym istoty ludzkie. Zdawało się, że wyłaniają się z mroku; ani jednego krzyku, żadnego płaczu, najcichszego jęku, postacie poruszające się jak na filmie o zwolnionych obrotach. Niebawem uformowała się niewielka grupa odchodząca powoli, bezgłośnie. Samuel wmieszał się w ten niewielki tłum. Były tam przede wszystkim kobiety — pokrywający je pył nie pozwalał określić ich wieku — bardzo starzy, zgarbieni mężczyźni i dzieci; wszyscy szli prosto przed siebie, nieśpiesznie, jakby bez celu.

Jak długo trwała jego wędrówka poprzez zniszczone Niemcy, ucieczka przed nalotami, hordami szabrowników, dezerterów? Nigdy się tego nie dowiedział. Ocknął się któregoś dnia na poboczu drogi. Podtrzymywał go wielki czarnoskóry amerykański żołnierz, który podawał mu coś do picia.

Gdy spotkali się z Sarą, młody zdolny adwokat, służył jako tłumacz między wojskami francuskimi a amerykańskimi, a jednocześnie starał się dowiedzieć, co się stało z jego rodziną. Udało mu się przekonać francuskiego dowódcę regionu o potrzebie zatrudnienia tłumaczki, która zajmowałaby się przede wszystkim dziećmi. Pewnego dnia jechali za konwojem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, którego zadanie polegało na repatriacji licznych sierot, podróżujących pod opieką lekarzy i pielęgniarek niemieckich. Wysiadając z pociągu każde dziecko dostawało kubek ciepłego mleka i tabliczkę czekolady. Biedne maleństwa, znajdujące się w stanie szoku, najczęściej odziane w marne ubrania w trudnych do określenia kolorach, ogromnymi oczyma, które zajmowały im niemal całą bladą i brudną twarz, przypatrywały się tym łakociom z obawą, a potem połykały je błyskawicznie z krótkim szczęściem w oczach.

Samuel przywołał jednego z dwóch lekarzy, których poznał po opaskach na ramieniu, i spytał, kto odpowiada za konwój.

— Das bin ich (To ja) — odpowiedziała postawna, dość ładna kobieta.

Na dźwięk tego głosu Sara znieruchomiała ogarnięta przerażeniem. Za cenę niesłychanego wysiłku zdołała odwrócić się, lecz jej oczy, w których szkliły się łzy, nie były w stanie rozróżnić rysów twarzy, zauważyła jedynie jak przez mgłę, że lekarka, która się odezwała, miała na sobie niebieski mundur Czerwonego Krzyża... Chyba śni, to nie do pomyślenia.

— Die Kinder sind blutarn aber im algenmeinen ziemlich gesund, nicht wahr Inge? (Dzieci te cierpią na anemię, lecz ogólnie rzecz biorąc, ich stan jest zadowalający. Prawda, Inge?)

— Ja, Frau Doktor, wie haben unser Bestes getan, um sie zu pflegen (Tak, pani doktor, opiekujemy się nimi jak najlepiej.) — odpowiedziała stojąca obok niej pielęgniarka.

A ten drugi głos?... Nie!... Nie!...

Musiała krzyczeć, bo Samuel natychmiast do niej przyskoczył.

— Co ci jest? Źle wyglądasz, co się z tobą dzieje?

Sara trzęsła się, nie była w stanie wykrztusić z siebie słowa, brakło jej powietrza i była trupio blada. Wymierzył jej policzek.

— Te opiekunki z Czerwonego Krzyża... — zdołała wreszcie powiedzieć wskazując lekarkę i pielęgniarkę.

— O co ci chodzi, to przecież osoby kompetentne, którym alianci zlecili poszukiwania dzieci rozproszonych po całych Niemczech.

— Ale to niemożliwe, tylko nie one!

— Nie rozumiem, co chcesz przez to powiedzieć?!

Konwojentki spostrzegły poruszenie tej kobiety w ubraniu przypominającym mundur wojskowy i w nakryciu głowy, spod którego nie było widać włosów. Jej twarz coś im niewyraźnie przypominała. Nagle ta, którą nazywano Inge, zbladła i nachylając się do ucha swojej towarzyszki, szepnęła:

— Ich ertkenne sie, sie war diejenige, die Ihren im Ravensbrück widerstand leistete. (Poznaję ją, to ta, co się nam stawiała w Ravensbrück.)

— Spricht nicht so laut, du Idiotin!... Du hast recht! (Ciszej mów, idiotko!... Masz rację!)

Na stację wjeżdżał akurat pociąg i amerykańskie pielęgniarki odsuwały dzieci od torów. Powstał lekki zamęt, z czego natychmiast skorzystały obie Niemki. Przemknęły za kłębiącą się grupą i udały się do wyjścia. Z nowego pociągu wysiadali podróżni, zrobił się tłok, co pozwoliło obu kobietom uciec, nim Sara i Samuel mogli zareagować. Gdy dotarli na placyk przed dworcem, obie kobiety zniknęły. Nie pozostawało im nic innego, jak złożyć doniesienie do władz amerykańskich.

— Czy jest pani pewna, że jest to doktor Rosa Schaeffer, lekarka z obozu w Ravensbrück, i pielęgniarka Ingrid Sauter? — zapytał Sarę komendant, który ich przyjął.

— Tak samo pewna, jak tego, że pana widzę. Jako lekarz jest odpowiedzialna za śmierć setek więźniarek. Na dziesiątkach kobiet przeprowadzała doświadczenia, które jeśli nie spowodowały ich zgonu, to okaleczyły je do końca życia. Byłam jedną z nich i gotowa jestem zeznawać.

— Dziękuję pani. Obie znajdują się na naszych listach osób, które należy aresztować. Uczynimy wszystko, by je odnaleźć.

— Ale jak to się stało, że udało im się wślizgnąć w szeregi Czerwonego Krzyża?

— Nie mam najmniejszego pojęcia, mogę jedynie powiedzieć, że musieliśmy skorzystać z pomocy niemieckich lekarzy i pielęgniarek, gdyż nasze służby medyczne już nie dawały sobie rady. Nie jest to pierwszy wypadek, jaki został nam zasygnalizowany, że nazistowscy lekarze skorzystali z tej okazji. Stworzyli sieć ludzi zajmujących się zdobywaniem fałszywych dokumentów, przygotowywaniem pewnych schronień u miejscowych. Organizuje się siatki, których zadanie polega na wywiezieniu z kraju najbardziej skompromitowanych hitlerowców. Duża część służb alianckich zajmuje się rozpracowaniem tych siatek. Nie jest to łatwe, gdyż korzystają nie tylko z poparcia i pomocy części ludności, lecz również ze środków płynących z zagranicy. W tym przypadku jednak nie powinno być trudności ze schwytaniem zbrodniarek.

Po tym okropnym spotkaniu Sara, przybita, zdruzgotana, na dwa dni zamknęła się w swoim pokoju i nie chciała z nikim rozmawiać. Świadomy szoku, jakiego doznała kuzynka, Samuel Zederman zostawił ją w spokoju, ale w końcu nie wytrzymał i wybuchnął:

— Nie będziesz się chyba tak zadręczać bez końca i bezczynnie czekać, aż ci je tutaj przyprowadzą. A zresztą, kto ci może zagwarantować, że Amerykanie je odnajdą, takich przypadków mają przecież tysiące, to tak jakby szukać igły w stogu siana. To my powinniśmy zacząć polowanie, to my musimy dokonać aktu zemsty. Ale przedtem należy spróbować odnaleźć naszych bliskich. Wiele osób, które przeżyły Mauthausen, przebywa obecnie koło Linzu w obozie dla uchodźców. Możemy tam pojechać, przecież Linz leży zaledwie trzy godziny drogi od Monachium.

Podróż trwała dwa dni. Jechali przepełnionym pociągiem, który niekiedy stał w szczerym polu po kilka godzin. Gdy już dotarli do celu podróży, po szczegółowych kontrolach tożsamości, wygłodniali, pośpieszyli do obwoźnego sprzedawcy ciepłych napojów i kiełbasek. Zaspokoiwszy głód, spytali czy w mieście istnieje jakaś możliwość znalezienia noclegu. Ten w bezsilnym geście rozłożył ręce, lecz szepnął im, że jego siostra mogłaby ewentualnie ich poratować w zamian za przystępne komorne.

Przystępne komorne okazało się równe cenie apartamentu w luksusowym paryskim hotelu. Ale w pokoju stały dwa łóżka za parawanem i piec, co w tych trudnych czasach było szczytem luksusu. Odświeżywszy się, pośpiesznie udali się do niedawno utworzonego Komitetu Żydowskiego w Linzu. Tłum kobiet i mężczyzn o wychudzonych i bladych obliczach, na których tym bardziej widoczne były ciemne cienie pod oczyma, odziany w marne ubrania, za luźne lub przyciasne, cisnął się w dwóch pomieszczeniach i na progu biura Komitetu, by przeczytać listy osób, które ocalały. Krzyki, śmiech, płacz, uściski, złorzeczenia, przekleństwa... Ogłuszona tym hałasem, potrącana Sara wyszła na zewnątrz. Oparła się o ścianę i zapaliła papierosa. Zaraz wyciągnęły się ręce, w które wetknęła paczkę z papierosami. Wełniany turban zakrywał jej ogoloną głowę, gabardynowy płaszcz był świetnie skrojony, torebka i pantofle z prawdziwej skóry. Przechodnie przyglądali się jej uważnie, zwłaszcza kobiety. Zatopiona we własnych myślach nie od razu zauważyła, że jakiś mężczyzna, bardzo wysoki i bardzo chudy, zatrzymał się przed nią.

— Czy mogę w czymkolwiek pani pomóc?

Podniosła głowę i napotkała przejmujące spojrzenie, niezmiernie intensywne, głębokie, badawcze, które zdawało się czytać w jej myślach, spojrzenie dobrotliwe, a zarazem smutne, niewymownie smutne.

— Dziękuję panu, nie wydaje mi się, by mógł mi pan być w czymkolwiek pomocny. Mój kuzyn jest wewnątrz.

— Szuka pani krewnych, przyjaciół?

— Ja nikogo nie szukam, mój ojciec i mój mąż nie żyją. Cała moja rodzina zginęła z wyjątkiem mojego kuzyna Samuela, który właśnie ma jeszcze nadzieję, że odnajdzie kogoś ze swoich bliskich.

— Ma rację, że żywi nadzieję, nadzieja pozwala żyć. Niektórym udaje się odnaleźć, spotkać.

Sara zareagowała szyderczym uśmiechem.

W tej samej chwili Samuel zbiegł po schodach, przeskakując po kilka stopni. Twarz miał zalaną łzami, a na ustach promienny uśmiech. Ciągnął za sobą bardzo młodego mężczyznę przerażająco chudego.

Oszalał — pomyślała Sara.

— To Daniel... Odnalazłem Daniela, mojego braciszka... Bóg jest dobry, Saro... mojego najmłodszego braciszka!...

Bóg jest dobry!... Skąd mu się to wzięło?! Co też wymyślił ten inteligentny adwokat ateista! Czuła, jak narasta w niej zimna wściekłość. Jej spojrzenie napotkało spojrzenie chłopca, wyczytała w nim taką samą złość.

— Jak pani widzi, nie należy tracić nadziei — rzekł nieznajomy.

— Tak, zapewne — odparła oschle.

Nie puszczając brata, Samuel podszedł do nich.

— Danielu, nie znasz jeszcze naszej kuzynki Sary Mulstein, przywitaj się z nią.

Uścisnęli się pod uważnym spojrzeniem obcego mężczyzny.

— Simon, pośpiesz się, jesteś potrzebny — rzekła do niego kobieta, która wyszła z biura.

— Już idę. Do widzenia i powodzenia.

Sara zatrzymała go.

— Przepraszam, czy zna pan kierownika Komitetu?

— Ja właśnie nim jestem.

— Chciałabym z panem porozmawiać, to bardzo ważne. Kiedy mogłabym się z panem zobaczyć?

— Proszę przyjść dziś koło ósmej wieczorem do mojego mieszkania przy Landstrasse.

— Dziękuję. Nazywam się Sara Mulstein.

— A ja Simon Wiesenthal.

Przy obiedzie Daniel pokrótce opowiedział — chłodno, bez szczegółów — o swoim i rodziców aresztowaniu. O przybyciu do obozu, gdzie dziadków od razu zagazowano. Pewnego dnia matka i siostry zniknęły, sądził, że wywieziono je do Ravensbrück. Ojciec zaś zmarł z wyczerpania w jego ramionach.

Niedawno skończył osiemnaście lat, mówił swobodnym tonem, bez wyraźnego wzruszenia, emocji. Gdy tylko Sara go ujrzała, z miejsca wyczuła w nim bratnią duszę, lecz on miał się na baczności przed tą zbyt piękną — mimo blizn na policzkach — kobietą, zbyt elegancką, jak mu się zdawało. Dopiero później, gdy zdjęła turban i pokazała mu tatuaż na ramieniu, porzucił swoją nieufność i płacząc padł jej w ramiona. Przez kilka chwil szlochał jak dziecko na łonie matki. Tego dnia zrodziło się między nimi uczucie braterstwa, wzajemnego zrozumienia, całkowitej zgodności charakterów. Był to jedyny raz, gdy Daniel zapłakał nad sobą.

Sara uparła się, że sama uda się na spotkanie z Simonem Wisenthalem.

Mieszkanie składało się z jednego pokoju, bardzo skromnie umeblowanego, a okna wychodziły na niewielki ogród. To właśnie ten ogródek urzekł Wiesenthala.

— Czym mogę służyć?

— Pomóc się zemścić.

— Wiedziałe. że właśnie o to pani przyjdzie mnie prosić. Widziałem to w pani oczach. Rozumiem pani uczucia, ale ich nie akceptuję. To, czego ja się domagam, to sprawiedliwość.

— Jak pan może mówić o sprawiedliwości, pan, który tak jak i ja doświadczył okropności nazizmu! — wykrzyknęła rozdrażniona Sara.

— Właśnie dlatego. Musimy zaświadczyć przed całym światem. Nie wierzę w odpowiedzialność zbiorową narodu niemieckiego. Ja osobiście mogę złożyć świadectwo, że zdarzali się żołnierze SS, którzy po ludzku postępowali z więźniami Żydami...

— Musiało ich być niewielu — przerwała mu Sara z szyderczym uśmiechem.

— Wystarczy jeden sprawiedliwy, proszę przypomnieć sobie Sodomę i Gomorę...

— O, nie! Nie przyszłam do pana, żeby wysłuchiwać cytatów z Biblii. Jeśli Bóg kiedykolwiek istniał, zginął w obozie.

— Wyszła pani z tego i ja też. Dlaczego? Dlaczego nas oszczędził los, podczas gdy setki tysięcy innych zamordowano... Cóż takiego uczyniliśmy, co by dawało nam prawo do przeżycia? Czy nie powinniśmy uczynić wszystkiego, co w naszej mocy, by uzasadnić tę łaskę losu? Ja również w pierwszym odruchu myślałem o zemście; cała moja rodzina została eksterminowana, moją matkę zabrano na moich oczach, myślałem, że moja żona też zginęła... Dla kogóż żyć, po cóż żyć, powtarzałem sobie. Czas płynie, a lista zaginionych wciąż się wydłuża... zabijali milionami...

— A czy te miliony zabitych nie krzyczą o zemstę?

— Nie, domagają się sprawiedliwości. Domagają się, by ich zabójców osądzić i skazać, domagają się, by zbrodnie zostały ujawnione przed całym światem, nakazują nam nigdy nie zapomnieć i sprawić, by nasze dzieci i dzieci naszych dzieci po wsze czasy przechowywały pamięć o nich, aby podobna rzecz znowu się nie powtórzyła za dwadzieścia, za sto lat...

Izba była zbyt mała dla tego chudego i wysokiego mężczyzny, który chodził wszerz i wzdłuż, zamaszyście wymachując ramionami, on, taki spokojny, taki opanowany na początku rozmowy teraz ulegał tak gwałtownym uczuciom.

— ...Żyd, który wierzy w Boga i w swój naród, nie może obarczać zbiorową odpowiedzialnością narodu niemieckiego. Oczywiście, nie był on całkowicie nieświadom okrucieństw, jakie popełniono za kolczastymi drutami obozów zagłady, ale ze strachu, ze wstydu, wolał odwracać wzrok przed zdewastowanymi sklepami Żydów, nie chciał widzieć, jak wywożą sąsiadów-Żydów, przepędzają ze szkół ich dzieci, malują swastyki na wystawach żydowskich magazynów...

— To, co pan mówi, świadczy o tym, że Niemcy o wszystkim wiedzieli, i utrzymuje pan, że ich wina nie jest winą zbiorową?

— Czyż my sami, Żydzi, nie cierpieliśmy przez tysiąclecia dlatego, że oskarżano nas, iż ponosimy zbiorową odpowiedzialność, wszyscy, nawet dzieci, które miały się dopiero narodzić, za śmierć Chrystusa, epidemie w średniowieczu, za komunizm, za kapitalizm, straszliwe wojny i równie okropne traktaty pokojowe? Bo wszystkie nieszczęścia ludzkości, od dżumy po bombę atomową, to "wina Żydów". Jesteśmy odwiecznymi kozłami ofiarnymi. My wiemy doskonale, że nie ponosimy odpowiedzialności zbiorowej; a więc jakże możemy oskarżać jakikolwiek inny naród o to samo, o zbrodnie, których się dopuściły niektóre z jego dzieci? Jednakże modlę się do Boga, by mi dał siły, bym mógł wykonać zadanie, jakie sobie narzuciłem; by żaden przestępca nie czuł się bezpieczny, by wiedział, że wszędzie, gdziekolwiek się znajdzie aż po kres jego dni będziemy go tropili, osaczali i powodowali, by odpowiedział przed sądami za zbrodnie przeciw ludzkości.

Wyczerpany Wiesenthal opadł na krzesło. Poruszona Sara przyglądała mu się. Jakże ten człowiek mógł mówić o sprawiedliwości? Odczuwała pełen niedowierzania podziw dla jego wiary w sprawiedliwość, dla odwagi i wewnętrznej siły tego mężczyzny. Nic, co widział i i co przeżył, nie było w stanie podważyć czy zabić w nim wiary w człowieka.

Atmosfera w pokoiku była tak naładowana emocjami, że przez długi czas oboje pozostali zatopieni w swoich myślach. Sara pierwsza otrząsnęła się z zadumy.

— Podziwiam pana, ale nie mogę pójść w pana ślady. Wiem, że nie będę mogła żyć, jeśli nie zemszczę się nie tylko za krzywdę, jaką mi wyrządzono, lecz również za zło, jakie uczyniono innym. Wiem, że ma pan listy przestępców, śiadectwa zbrodni, jakie przekazał pan do Norymbergi podczas przygotowań do procesu. Proszę pana tylko o jedno: o nazwiska zbrodniarzy z Ravensbrück.

— Listy te znajdują się w rękach władz alianckich. Ludzie ci zostaną osądzeni i ukarani odpowiednio do ich winy. Nie jest pani pierwszą osobą, która mnie odwiedza z podobną propozycją. My, ofiary, musimy powściągnąć naszą chęć zemsty, zaufać sądom i respektować wyrok, jaki by on nie był. My, Żydzi, nie zachowujemy się jak naziści, którzy zabijali, bo sądzili, że mają do tego prawo. Zabijać ich bez sądu, to postępować dokładnie tak, jak oni postępowali.

— Nie! Nigdy w to nie uwierzę! Nigdy, przenigdy! Nie mogę czekać, bo inaczej wtopią się w ową "niewinną" masę. Kilka dni temu spotkałam dwa postrachy Ravensbrück w mundurach Czerwonego Krzyża. Przysięgam panu, że poruszę niebo i ziemię, żeby je odnaleźć i unicestwić, bo tylko śmierć może przeszkodzić temu robactwu roznosić nazistowką zarazę.

— Przysporzy sobie pani tylko nowych cierpień.

— To nie ma najmniejszego znaczenia. Zostawiłam tam moją duszę. Pan nadal ma swoją... Na tym polega cała różnica.

Sara wyszła bez słowa pożegnania. Siedzący na krześle Simon Wiesenthal płakał.

5

Léa wyszła z przegrzanej sali przesłuchań Pałacu Sprawiedliwości w Norymberdze. Była mocno poruszona, zbierało jej się na mdłości. Nie mogła już słuchać tego długiego wyliczania okrucieństw, a wyświetlane filmy z obozów koncentracyjnych w Dachau i w Buchenwaldzie zupełnie skruszyły jej odporność i wytrzymałość. Podczas projekcji, Léa ze słuchawkami w uszach, by móc śledzić wystąpienia w języku angielskim, z fascynacją przyglądała się oskarżonym. Niespotykanie ciężkie milczenie panowało pośród zgromadzonych. Hans Fritzsche, szef propagandy, z dłońmi kurczowo wbitymi w fotel oglądał przerażające obrazy z wyrazem wielkiego cierpienia na twarzy. Hjalmar Schacht, prezes Banku Rzeszy, zwiesił głowę na piersi i nie chciał patrzeć na ekran. Hans Frank, były adwokat, generalny gubernator na Polskę, płakał gryząc palce lub zakrywał oczy rękoma. Franz von Papen, kanclerz, siedział sztywno wyprostowany, jak gdyby zastygł w tej pozie. Baldur von Schirach, protektor Czech i Moraw, przywódca Hitlerjugend, mężczyzna o pięknej, bladej, poważnej twarzy, śledził film bardzo uważnie, niekiedy ciężko wzdychając. Rudolf Hess, z obłędnym spojrzeniem, drżący z zimna, choć szczelnie zawinięty w pled, zdawał się zastanawiać, gdzie się znajduje. Albert Speer, minister do spraw uzbrojenia, stawał się coraz smutniejszy, a admirał Karl Dönitz wiercił się na swoim miejscu i najczęściej miał zwieszoną głowę. Hermann Göring, marszałek Rzeszy, od czasu do czasu wodził wokół siebie pełnym zniechęcenia wzrokiem. Joachim von Ribbentrop, minister spraw zagranicznych, podnosił drżące dłonie do czoła. Julius Streicher, dyrektor dziennika "Der Stürmer", siedział nieruchomo nie okazując emocji; Alfred Rosenberg, główny ideolog III Rzeszy, filozof i twórca doktryny nazistowskiej, grabieżca dzieł sztuki z całej Europy, miotał się na wszystkie strony. Ernst Kaltenbrunner, szef bezpieczeństwa, zdawał się nudzić. Generał Alfred Jodl, niezwykle sztywny, jeszcze bardziej wyglądał na pruskiego oficera niż zwykle. Feldmarszałek Wilhelm Keitel, również bardzo wyprostowany, niekiedy rozglądał się. Artur Seyss-Inquart, kanclerz Austrii, ze stoickim spokojem przecierał szkła okularów. Constantin von Neurath najczęściej miał spuszczone oczy. Wilhelm Frick, minister spraw wewnętrznych, potrząsał głową, jak gdyby chciał przegnać jakąś natrętną muchę. Walter Funk, minister gospodarki, szlochał. Fritz Sauckel, odpowiedzialny za nabór na przymusowe roboty, z ustami rozchylonymi, jak gdyby brakło mu powietrza, bez przerwy ocierał sobie twarz, natomiast Erich Raeder siedział, jakby przygwożdżono go do fotela.

Od rozpoczęcia procesu 21 listopada 1945 roku przez amerykańskiego prokuratora generalnego Roberta H. Jacksona, który wygłosił następującą mowę: "Fakt, że cztery wielkie narody, zwycięskie, acz pokrzywdzone, nie dokonują aktu zemsty na więźniach nieprzyjacielskich, stanowi właśnie jeden z najważnieszych atrybutów, jakie kiedykolwiek mocarstwo zapłaciło rozsądkowi, rozumowi", Léa nieustannie zastanawiała się, czy nie żyje w jakimś świecie szaleńców lub czy nie znalazła się w teatrze, gdzie grają jakąś marną sztukę bulwarową o zabójstwie. Wszystko jawiło jej się jakby wyjęte prosto z teatru marionetek Grand Guignol łącznie z koszmarnym spektaklem zbrodni, i zadawała sobie pytanie, jak to się stało, że tak przeciętni, pozbawieni jakiegokolwiek wyrazu, tak marni i nędzni ludzie, byli w stanie odegrać role, w których obsadził ich niejaki Hitler. Jedynie dwaj czy trzej "aktorzy" jej zdaniem dorastali do wymogów postaci, jakie mieli kreować: czuło się, na przykład, że Göringowi sprawia przyjemność uczestniczenie w tym przedstawieniu. Bez przerwy powracało to obsesyjne pytanie: jak to się stało, że ci na pozór zwyczajni ludzie byli tacy bliscy zawładnięcia światem? Wprawdzie na podstawie praktycznych testów ustalono, że większość sądzonych odznaczała się inteligencją ponad przeciętną, lecz fakt ten nie tłumaczył jeszcze, jak to się stało, że ich poglądy podzielała większość narodu niemieckiego. To również zdawał się sugerować sędzia Jackson:

"Chcielibyśmy także podkreślić, że nie zamierzamy obwiniać o zbrodnię całego narodu niemieckiego. Wiemy, że partia nazistowska nie doszła do władzy w wyniku głosowania większości Niemców. Wiemy, że przejęła ona władzę dzięki zgubnemu paktowi najgorszych nazistowskich rewolucjonistów i reakcjonistów niemieckich, najbardziej zajadłych i najbardziej agresywnych militarystów. Gdyby naród niemiecki przyjął program nazistów, partia nie potrzebowałaby od początku bojówek, oddziałów szturmowych, a następnie obozów koncentracyjnych ani gestapo. Te dwie instytucje zostały utworzone, gdy tylko naziści przejęli kontrolę nad państwem niemieckim. Dopiero gdy te zbrodnicze innowacje sprawdzono w Niemczech, zastosowano je za granicą. Naród niemiecki powinien teraz wiedzieć, że naród Stanów Zjednoczonych nie żywi wobec niego ani obawy, ani nienawiści. Jest prawdą, że to Niemcy pokazali nam okropności, okrucieństwa nowoczesnej wojny."

Léa nie podzielała tez tego wystąpienia, była przekonana — a nie była odosobniona w tym przeświadczeniu — że całe Niemcy ponosiły odpowiedzialność za zbrodnie, za które tylko niektórzy będą sądzeni.

Siedząc przy stoliku w bufecie sądu, starała się powstrzymać obrzydzenie i dla poprawienia nastroju zamówiła lampkę koniaku. Miarka się przebrała, jeszcze tego wieczora wyśle telegram do pani de Peyerimhoff, żeby powiadomić ją o swojej dymisji. Nadawana bez przerwy łagodna, cicha muzyka działała jej na nerwy. Czyżby organizatorzy uważali, że odrobina muzyki wystarczy, by powstrzymać przypływ nienawiści, jaki ogarniał wszystkie osoby obecne na tym procesie: sekretarki, adwokatów, tłumaczy, policję wojskową. Ich właśnie opanowało to uczucie podczas przesłuchań oprawców i ofiar? Wiele osób nie rozumiało sensu tego procesu: ci łajdacy nie zasługiwali na taką wspaniałomyślność! Wszyscy byli winni, wszyscy, doskonale o tym wiedzieli: Rosjanie, Amerykanie, Anglicy, Francuzi zgodni byli w tym punkcie. No to po cóż szukać dowodów, żeby ich powiesić, czy rozstrzelać? Léa także podzielała to zdanie. Proces służył jedynie podsycaniu, wzmożeniu nienawiści do pokonanych. Cóż z tego, że całe Niemcy nie ponoszą odpowiedzialności za masakrę milionów Żydów, Cyganów, Rosjan, komunistów, partyzantów, kobiet i dzieci, za te z rozmysłem popełniane masakry, zaplanowane ludobójstwo. Jak można sobie wyobrazić, że bez współudziału większości narodu takie okropności byłyby możliwe?

— Poproszę koniak — odezwał się po angielsku jakiś kobiecy głos.

Obok niej usiadła wysoka i piękna ciemnowłosa kobieta, ubrana w jasnoszary kostium z zamotanym wokół szyi jedwabnym szalem. Léa przypomniała sobie, że widziała ją już wcześniej w sądzie. Jedna z nielicznych obecnych na procesie kobiet siedziała przygnębiona, jej palce nerwowo szarpały chusteczkę do nosa. Pomimo makijażu była bardzo blada. Tym razem po francusku wyszeptała:

— Co za wstyd!... Co za hańba!...

Jednym haustem wychyliła kieliszek alkoholu, który podał jej kelner.

— Jeszcze jeden, proszę. Napije się pani czegoś? — zapytała, zwracając się do Léi.

— Przepraszam, ale nie rozumiem angielskiego.

— Ach! Jest pani Francuzką. Jakaż to dla mnie radość spotkać tutaj, wśród tych okropności, Francuzkę. Ale jest pani za młoda, żeby uczestniczyć w roztrząsaniu takich potworności. Czy wypije pani jeszcze kieliszek? Dobrze to pani zrobi. Mnie, choć nie znoszę alkoholu, stawia dzisiaj na nogi. No to jak?

— Czemu nie.

— Dwa koniaki... To moja pierwsza po wojnie podróż do Europy. Zastanawiam się czy dobrze zrobiłam, godząc się tutaj przyjechać; w Argentynie nikt nie będzie chciał uwierzyć w to, co opowiem. Och! Nie przedstawiłam się: Victoria Ocampo z Buenos Aires, pracuję w czasopiśmie "Sur". Znalazłam się tutaj dzięki moim angielskim przyjaciołom. Przed wojną często przyjeżdżałam do Europy, a zwłaszcza do Francji. Francja to moja druga ojczyzna, jej literatura jest najlepsza na świecie... Jestem niepoprawna, proszę mi to wybaczyć, ale wszystko sprowadzam do literatury. Czy może ona jeszcze istnieć po tym wszystkim, po Hiroszimie?

Zamilkła, a Léa również się nie odezwała.

Po długiej chwili Victoria Ocampo podjęła:

— Czy nie odnosi pani wrażenia, że ogląda marne przedstawienie? Czyż generał Jodl nie przypomina Flipa, chudego Flipa, kiedy nakładając hełm na głowę mówi do Flapa: "Pozwól mi zrobić, co chcę, nałożę ten hełm po swojemu." Czy spostrzegła pani, że ten proces to sprawa tylko mężczyzn? Jest pani pierwszą kobietą, jaką spotykam od chwili, gdy na pokładzie dakoty opuściłam Londyn. Zdawałoby się, że kobiety wcale nie są przydatne w tego rodzaju sporcie... Hitlerowski spisek uknuli mężczyźni; nie ma ani jednej kobiety na ławie oskarżonych, lecz czy jest to wystarczający powód, by nie było żadnej wśród sędziów? Ponieważ wyroki będą miały wpływ na losy Europy, czy nie byłoby rzeczą sprawiedliwą, by kobiety były wśród przysięgłych? Czy zachowały się tak niegodnie podczas konfliktu? Jeszcze jeden koniak, proszę.

Obie kobiety zamilkły.

Pochłonięte myślami nie zauważyły grupy francuskich oficerów, którzy weszli do bufetu. Jeden z nich podszedł do ich stolika i zwrócił się do Léi:

— Czy panna Delmas?

— Tak.

— Porucznik Labarrère. Jestem tutaj z majorem Tavernierem.

— Françcois jest tutaj? — wykrzyknęła Léa tak głośno, że natychmiast umilkła zażenowana.

— Tak, proszę pani, jest członkiem francuskiej delegacji.

— Gdzie on jest?

— Czekamy na niego. Czy zechce pani uczynić nam ten zaszczyt i zaczekać na niego w naszym towarzystwie?

Léa spojrzała na Victorię Ocampo, która skinieniem głowy dała jej do zrozumienia, by przystała na propozycję. Obie kobiety uścisnęły sobie ręce i Léa, szczęśliwa, podążyła za porucznikiem, który przedstawił jej swoich kolegów. Młodzi ludzie usiedli i zaczęli gawędzić.

Nie umawiając się, rozmawiali o nagrodzie krytyki przyznanej Raomin Gary'emu za "Education europènne", nagrodzie Goncourtów dla Jean-Louis Bory'ego za "Moją wieś w godzinie klęski", czy o nagrodzie Renaoudot, która ukoronowała "Stary dom" Henri Bosco, o najnowszym filmie z Danielle Darieux, o czterystu gramach tytoniu miesięcznie, które miały przysługiwać kobietom, o zabójstwie paryskiego wydawcy, o tym, że odżywa życie towarzyskie, o lokalach jazzowych, które wszędzie otwierano, rozmawiali o wszystkim, tylko nie o procesie. Léa była im za to wdzięczna.

— Na dzisiejszy wieczór jesteśmy zaproszeni do naszych angielskich kolegów na urodziny jednego z nich. Byłoby cudownie, gdyby poszła pani z nami.

Młoda kobieta z radością przyjęła propozycję. Od przyjazdu do Norymbergi atmosfera nie sprzyjała rozrywce. Każdego wieczora członkowie alianckich delegacji wracali przez ruiny do hoteli czy na kwatery prywatne. Byli zdruzgotani, jakby ogłuszeni tym, co usłyszeli czy zobaczyli. Atmosfera nienawiści i śmierci wisiała nad miastem, które przemierzały patrole MP w białych kaskach, zachowujące się z rezerwą, lecz i brutalnie, gdy stawiano im opór.

— Spójrzcie, oto i major Tavernier.

Poderwała się, jak ukłuta czymś ostrym. Znowu zadziałała jakaś czarodziejska siła: przypływ szczęścia, nieodparta chęć, by przytulić się do niego i o niczym nie myśleć. Zmierzał ku niej długimi krokami. Na ustach miał uśmiech szczęśliwego zdobywcy.

Nie zważając na kolegów, którzy powstali z miejsc, schwycił Léę w objęcia i mocno przycisnął do siebie.

— Nareszcie, moja śliczna, mam cię. Tęskniłem za tobą. Nie sądziłem, że może mi ciebie aż tak brakować. Niech-no ci się przyjrzę... Nawet w tym brzydkim mundurze wyglądasz uroczo.

Léa nie odzywała się, dawała się ponieść fali błogości; tylko się nie poruszyć, pozwolić, by jego ciepło przemieszało się z jej, czuć jego ciało. Jego dłoń w jej włosach, osuwająca się po karku, zagarniała ją, jak się bierze jakieś zwierzątko: kociątko czy szczeniaka. Tym gestem bardziej niż innym podporządkowywał ją sobie najskuteczniej i doskonale o tym wiedział. Czy słusznie zrobiła, wyznając mu to w przypływie uczuć miłosnych? Dyskretne pokasływanie przywołało ich do rzeczywistości.

— Panie majorze...

— Tak, słucham pana, Bernier, proszę usiąść.

— Pozwoliliśmy sobie zaprosić pannę Delmas do Anglików.

— Świetnie. Doskonale. Gdzie mieszkasz?

— W budynku zarekwirowanym przez Czerwony Krzyż, w domu posępnym i zimnym, w którym jesteśmy zgrupowane jak pensjonarki z zakazem wychodzenia po dwudziestej pierwszej.

— To się da załatwić. Komu podlegasz?

— Laureen Kennedy.

— Laureen to moja stara znajoma! Nie wiedziałem, że jest tutaj. Z przyjemnością się z nią znowu zobaczę. To czarująca kobieta, choć trochę stuknięta. Dobrze się z nią rozumiecie?

— Nieźle. Trochę mnie złości tym swoim ciągłym mówieniem o Ameryce: Amerykanie to, Amerykanie tamto. Stany Zjednoczone to dla niej wyrocznia. W jej mniemaniu Europa to kraj dzikusów, a Francja — oczywiście po Niemczech — jest największym degeneratem. Denerwuje mnie.

— Wcale mnie to nie dziwi, taka przecież z ciebie szowinistka — rzekł Tavernier, wybuchając śmiehcem.

Jak dobrze słyszeć jego śmiech! Léa miała wrażenie, że nie słyszała śmiechu od swojego przybycia do Norymbergi. Inni zapewne pomyśleli o tym samym, gdyż obrzucano ich spojrzeniami pełnymi nagany, ale i zaskoczenia.

— Coś mi się wydaje, że nasze zachowanie nie spotyka się z aprobatą — szepnęła mu na ucho.

— Niestety, serduszko, masz rację. Trudno mieć to za złe. A przecież życie toczy się dalej, trzeba od nowa uczyć się żyć, śmiać się, bawić i kochać — powiedział ujmując jej rękę.

Niczego bardziej nie pragnęła; opuścić to ponure, cuchnące śmiercią miejsce i wyjechać gdzieś pod łagodniejsze niebo, do krajów, których mieszkańcy nie znają wojny. Na pewno marzyła, łudziła się; czyż jest w ogóle kraj, który nigdy nie zaznał wojny? Oczywiście, taki kraj nie istnieje.

Gdy Laureen Kennedy zobaczyła Françcois Taverniera, podeszła do niego tak śpiesznie, że wydało się to Léi podejrzane. Czy ci dwoje byli kochankami? Nie! Sposób, w jaki się ściskali, przypominał raczej starych kumpli ze szkoły albo z wojska. Coś w stylu: "Jak się masz, stary draniu?" Ale ten przypływ zazdrości ją zaniepokoił. Czy przypadkiem nie była w nim bardziej zakochana niż myślała? Léa wiedziała, zdawała sobie sprawę, że kocha Françcois, ale instynkt mówił jej, by się miała na baczności, że od tego mężczyzny zazna wszystkiego, co najlepsze, ale i tego, co najgorsze; a tego co najgorsze Léa nie chciała — stąd też jej postawa oddania, poddania, podporządkowania ale i rezerwy, niemal chłodu, która zbijała Françcois z tropu przy każdym spotkaniu po dłuższym niewidzeniu się.

W tym jakże silnym związku, sądziła, że boi się swego kochanka, a w gruncie rzeczy obawiała się samej siebie. Dlaczego nie udawało jej się poddać temu uczuciu bez oporów? Z jego strony spotykały ją tylko miłe rzeczy. Czego więc się bała?

Laureen Kennedy zgodziła się na przepustkę do północy pod warunkiem, że nazajutrz wieczorem Françcois zje z nią kolację, by powspominać "stare dobre czasy". Tavernier przyjął zaproszenie, przyrzekł, że przyjdzie po Léę około osiemnastej, i że liczy, iż dziewczyna zrobi się na bóstwo.

— Wchodźcie, wchodźcie, witajcie — odezwał się po francusku głos z silnym angielskim akcentem.

Angielski oficer, który otworzył im drzwi, stanął jak wryty, z otwartymi ze zdziwienia ustami, zaskoczony, trzymając butelkę szampana w wysoko uniesionej dłoni.

— George! — wykrzyknęła Léa.

Uradowana nieoczekiwanym spotkaniem z Georgem McClintockiem rzuciła mu się na szyję i została oblana szampanem.

— To na szczęście! I szczęścia ci życzę! — krzyczała śmiejąc się.

Purpurowy na twarzy Anglik również śmiał się i cieszył bełkocząc:

— Najmocniej przepraszam... Tak mi przykro... Jestem taki szczęśliwy... Léa... Nie mogę w to uwierzyć... To niemożliwe... Pani tutaj!...

— Tak, to ja we własnej osobie. George, przedstawiam panu majora Taverniera. Françcois, to właśnie mój angielski wielbiciel, major McClintock.

Obaj mężczyźni, którzy słyszeli o sobie od Léi, uścisnęli sobie dłonie z pewną powściągliwością.

— To właśnie George zaopiekował się Sarą? Jak ona się czuje?

— Dobrze na tyle, na ile to możliwe, to nawet cud zdaniem lekarzy. Od kilku dni jest w Niemczech...

— Jak pan mógł na to pozwolić, żeby tu przyjechała?! — wykrzyknął Françcois Tavernier przerywając mu ze złością.

— Drogi panie, sądzę, że jako stary znajomy pani Mulstein, wie pan, że nie jest to osoba, która pozwoli sobie dyktować, co ma robić, jak ma postępować. Chciała wrócić do Niemiec, nie mogłem jej tego zakazać, zabronić, nie mogłem jej w tym przeszkodzić, chyba że kazałbym ją umieścić w zakładzie zamkniętym.

— Na pana miejscu to właśnie bym zrobił!

— Françcois, George, bardzo was proszę, przecież najważniejsze jest, by Sara wyzdrowiała. Nie psujcie mi tego wieczoru. Dzisiaj się bawimy, chcę myśleć tylko o zabawie i o niczym innym, chcę się śmiać, pić i tańczyć. Odnalazłam was obu i na razie to się najbardziej liczy.

Łaskawie nie okazali tego na ile każdy z nich umiarkowanie docenił jej słowa, i z uśmiechem na ustach wkroczyli do salonu ze swą piękną przyjaciółką.

Léa stała się sensacją wieczoru. Wspaniale wyglądała w długiej obcisłej sukni z czerwonego aksamitu, którą ukradkiem wrzuciła do walizki. Pierwszy raz miała ją na sobie. Suknia odsłaniała plecy i ramiona, podkreślała talię, linię bioder. Na jej widok mężczyźni przełykali ślinę, a nieliczne obecne tam kobiety ogarniała zazdrość.

Tańczyła ze wszystkimi, a jej radość była zaraźliwa. Na kilka godzin jej młodość i śmiech pozwoliły gościom zapomnieć, że znajdują się w Norymberdze.

Północ dawno minęła, gdy Françcois dał znak do wyjścia nieco pijanej Léi, która twierdziła, że przetańczy całą noc.

Zrujnowane miasto było puste i ciemne — jedynie okolice Pałacu Sprawiedliwości korzystały z rzęsistej iluminacji, a ciszę od czasu do czasu przerywały patrole policji wojskowej. Strażnicy przemierzali miasto wzdłuż i wszerz. Na ulicach szalał zimny wiatr. Françcois prowadził wolno sennego ślicznego postrzeleńca, którego główka spoczywała na jego ramieniu.

— Dokąd mnie zabierasz?

— Dziś wieczorem nigdzie. Moja gospodyni jest nieugięta: żadnych damskich wizyt w domu.

— Och! Nie! Tak bym chciała zostać z tobą.

— Ja też, ale dzisiaj to niemożliwe. Jutro coś załatwię.

Nawet podobało mu się to oczekiwanie, ta zwłoka, która nasilała jego pożądanie. Dla Léi było to nie do zniesienia: czekać, ciągle czekać!

— Jutro tak daleko — powiedziała z ustami przy jego szyi.

Jej ochrypły głos skruszył jego cierpliwość. Zaparkował samochód opodal zrujnowanego budynku, zgasił silnik i światła. Nagle zaczął się śpieszyć. Gdy jego dłoń napotkała ciepło jej ud tuż nad pończoszką, a potem wilgotne runo, którego nic nie chroniło, wiedział, że nie zdzierży.

— Ty spryciulko, o wszystkim pomyślisz.

Zaśmiała się cichutko, opadając na siedzenie.

Jeśli nawet Laureen Kennedy wiedziała, o jak późnej porze Léa wróciła z przyjęcia, nazajutrz nie uczyniła żadnej aluzji ku wielkiej uldze Françcois, który bał się, że Amerykanka może pozbawić jego przyjaciółkę przepustek.

Przez miesiąc widywali się niemal codziennie. Wrogość gospodyni zniknęła jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, gdy "wspaniały francuski major" przyniósł masło, kiełbasę, czekoladę i alkohol. Rozpływała się w uśmiechach, pomimo chłodu Léi, która jej nie cierpiała, gdyż uważała, że kobieta ta ma okrucieństwo w oczach, uśmiecha się fałszywie i robi porozumiewawcze obleśne miny.

— Jestem przekonana, że podsłuchuje pod drzwiami.

Spacerowali ulicami zasypanymi gruzem, zastawionymi zasiekami, zaporami, z kontrolowaniem dokumentów na każdym skrzyżowaniu. Udawali obojętność wobec wrogich spojrzeń ludzi, żebraniny dzieciaków w łachmanach. W tym zburzonym mieście, w którym siedemdziesiąt tysięcy trupów leżało jeszcze pod zawalonymi domami, wyczuwało się nienawiść tych, którzy przeżyli.

Wieczór 31 grudnia 1945 roku spędzili zamknąwszy się w pokoju, w którym palił się w kominku ogień.

Françcois Tavernier nalegał, by Laureen Kennedy poprosiła panią de Peyerimhoff o odwołanie Léi do Francji. Wiadomość nadeszła 5 stycznia. Wyjazd przewidziano na 10. Laureen wystawiła swojej podopiecznej przepustkę, by mogła przygotować się do wyjazdu. Uradowana tym, że opuszcza Norymbergę, Léa nie zauważyła zatroskanej miny swojego kochanka. Otrzymał on wiadomości od Sary Mulstein, ale nie podobały mu się one. Młoda kobieta w patetycznych słowach oznajmiła, że należy do siatki żydowskiej, która za swój obowiązek uznaje ściganie ukrywających się hitlerowskich przestępców wojennych. "Liczę na ciebie, że weźmiesz udział w tej zemście. Zadzwoń do mnie, gdy tylko wrócisz do Paryża." Chęć zemsty przeszkadzała Tavernierowi, ale niepokoiło go to, iż Sara, niedawno wydostawszy się z piekła, już pędzi tropić ukrywających się nazistowskich przestępców. Przeczuwał, że zamiast ukoić ból dawnej więźniarki obozów koncentracyjnych, pragnienie zemsty wywoła w niej taką spiralę uczuć, napięć, że wyjdzie z tego jeszcze bardziej skrzywdzona, poszkodowana, zraniona. Napisał do niej w tym duchu, usiłując znaleźć słowa, które by wyperswadowały jej ten pomysł. Lecz zaangażowanie Sary w sprawę palestyńskich Żydów było już całkowite i stanowiło dla niej źródło sił witalnych. Pamiętał determinację ochotników palestyńskich, będących żołnierzami armii brytyjskiej, których spotykał w północnych Włoszech podczas którejś ze swoich misji. Wszyscy zaciągnęli się do wojska, by pomścić swoich braci i z niecierpliwością czekali na tę chwilę, kiedy ruszą na Niemcy z armią okupacyjną; a tam ten przeklęty naród przekona się, do czego są zdolni synowie Izraela: będą zabijać, gwałcić, podpalać, z ziemią zrównają miasta i wioski, by ci, którzy przeżyją, zapamiętali, że naród żydowski nie zapomniał swoich męczenników i że nadszedł czas nieubłaganej, bezlitosnej zemsty. W przededniu ich wyjazdu do Niemiec podczas parady wojskowej pod sztandarami z gwiazdą Dawida, regimentom palestyńskim odczytano "Przykazania hebrajskiego żołnierza na ziemi Niemców":

Pomnij na sześć milionów zamordowanych braci;

Znienawidź po wsze czasy oprawców twojego narodu;

Pamiętaj, że waleczny naród powierzył ci misję;

Pamiętaj, że dzielna Brygada Żydowska stanowi w Niemczech żydowskie siły okupacyjne;

Pamiętaj, że pojawienie się naszej Brygady z jej znakiem i sztandarem już samo w sobie stanowi zapowiedź zemsty na narodzie niemieckim;

Pamiętaj, że krwawa zemsta stanowi cel całej wspólnoty, i że wszelki nieodpowiedzialny uczynek, posunięcie, akt działa na niekorzyść naszej wspólnoty;

Zachowuj się, jak Żyd dumny ze swego pochodzenia i swojego sztandaru;

Nie skalaj swego honoru i nie zadawaj się z nimi;

Nie słuchaj ich i nie chodź do ich domów;

Niech będą przeklęci, oni sami, ich kobiety i ich dzieci, ich dobra i wszystko, co ich jest; przeklęci po wsze czasy;

Pamiętaj, że twoja misja to uratowanie Żydów, imigracja do Izraela, wyzwolenie ojczyzny;

Twój obowiązek to oddanie, wierność i miłość wobec tych, którzy uniknęli śmierci, ocalonych z obozów.

Stojąc na baczność słuchali tej przysięgi, kipiąc niecierpliwością. Do diabła z ładnymi słowami; będą aniołami śmierci i zniszczenia dla tego narodu oprawców, siepaczy, katów.

Jednakże Brygadzie Żydowskiej nie sądzone było stanąć na niemieckiej ziemi: w ostatniej chwili dowództwo brytyjskie zrezygnowało z tego planu. Zakwaterowano ją koło Tarvisio. Tam niektórzy członkowie Brygady dokonali aktów zemsty na austriackich uchodźcach, którzy schronili się w tym małym mieście, oraz na byłych esesmanach ukrywających się w górach. Tego armia brytyjska nie mogła tolerować. Dowództwo nakazało poszukiwania winnych; okazały się one bezskuteczne.

Podczas swojej misji Tavernier spotkał Izraela Karmira, jednego z przywódców Hagany, tajnej organizacji palestyńskiej, oficera odpowiedzialnego za Brygadę Żydowską. Nie pierwszy raz spotkali się ci dwaj mężczyźni. Darzyli się nawzajem szacunkiem, a nawet przyjaźnią. Rzecz oczywista, nie rozmawiali ze sobą o swojej działalności, lecz Tavernier dość szybko się domyślił, co w tygodniach, które nadeszły, było powodem zniknięć wysoko postawnionych dygnitarzy nazistowskich, oficerów SS i szefów gestapo, których zwłoki niekiedy znajdowano. Popierał to. Natomiast Sara to był osobny przypadek: trzeba było koniecznie znaleźć sposób, by ją odsunąć od mścicieli.

Tak wyczekiwany przez Léę dzień nareszcie nadszedł. W wigilię wyjazdu Laureen Kennedy i jej przyjaciółki zorganizowały wieczorek, na który zaprosiły Françcois Taverniera i George'a McClintocka. Przyjęcie było bardzo ożywione. Wszyscy bardzo się cieszyli, że Léa opuszcza miasto, w którym panowała tak napięta atmosfera. Nie mówili tego głośno, lecz uważali, że nie jest to odpowiednie miejsce dla tej ładnej dziewczyny. Françcois nalegał, by szybko wróciła do Montillac, by zająć się posiadłością i Charlesem. Z pewnymi oporami przyrzekła, że się nad tym zastanowi.

Kochankowie rozstawali się bez większego bólu, gdyż wiedzieli, że niebawem znowu się zobaczą; Taverniera wzywano do Paryża, gdzie miał się w następnym tygodniu stawić u generała de Gaulle'a.

6

Po powrocie z Norymbergi czekała Léę niespodzianka: Sara zapraszała ją do mieszkania przy Place Vosges. Nie tracąc czasu na rozpakowywanie bagażu i przebranie się, dziewczyna jeszcze w mundurze niezwłocznie udała się pod wskazany adres. Drzwi otworzył jej młody jasnowłosy chłopak o dziewczęcej twarzy.

— Pani jest Léą Delmas? Proszę wejść, pani Mulstein oczekuje pani.

Młody mężczyzna wprowadził ją do obszernego salonu o przyćmionych złoceniach i przypadkowo dobranych meblach, zadymionego i przegrzanego, w którym namiętnie dyskutowało pięć czy sześć osób, w tym dwie kobiety. Jedna z nich, szczupła i wysoka, elegancko ubrana, miała ogoloną głowę. Choć była odwrócona plecami, Léa poznała w niej Sarę Mulstein. Gdy się do niej zwróciła, zaskoczyło ją jej twarde i zimne spojrzenie.

— Zostawcie nas same — powiedziała do swoich towarzyszy.

Wszyscy wstali bez słowa i opuścili salon, z niechęcią przyglądając się nowo przybyłej.

Onieśmielona Léa wpatrywała się w tę dziwną kobietę, którą znała jako wesołą i beztroską, a która teraz obserwowała ją w milczeniu. Radość, jaką czuła na myśl o ponownym spotkaniu, gdzieś prysła. Uderzona jej wyglądem i milczeniem nie zdawała sobie sprawy, że przygląda się uporczywie swojej przyjaciółce, i że takie zachowanie mogło ją ranić, dotykać.

— Widzę, że nie pozbyłaś się zwyczaju wbijania wzroku w ludzi, jak gdyby to były przedmioty.

Léa poczuła, że się czerwieni i bardzo się zirytowała. Gdzie się podziała radość ze spotkania z osobą, którą wydarła ze szponów Massuy'ego i którą uratowała od śmierci w Bergen-Belsen? Zbita z tropu, zwiesiła głowę.

— No, daj spokój, nie rób takiej miny, chodź, przywitaj się ze mną.

Czuła intonacja w głosie Sary przełamała zażenowanie Léi. Padła w jej wyciągnięte ramiona śpiesznie jak dziecko i ucałowała policzki z ledwo widocznymi białymi znakami, które niczego nie ujmowały posągowej urodzie Sary, a wręcz czyniły je czymś wyjątkowym. Wyjątkowość tę podkreślała lśniąca, gładka czaszka i zielone oczy, które wydawały się jeszcze większe.

— Jakaż jesteś piękna, dziewczyno, jeszcze piękniejsza...

Schrypnięty, lekko załamujący się głos Sary poruszył Léę, która szczerze wyznała:

— To ty jesteś piękna, mimo...

Przerwała i znowu się zaczerwieniła. Sara uśmiechnęła się.

— Nie, nie jestem piękna, dlaczego przerwałaś?

— Twoje włosy! Te twoje piękne włosy!

— Co: moje włosy? Do czego służą włosy? Tylko do wytwarzania materacy...

— Och!

— Dziwi cię to, szokuje, a przecież to właśnie robili z naszych włosów. Będziesz musiała się przyzwyczaić do tego znaku hańby, bo to na znak hańby goli się kobietom głowy. Myślałam, że wiesz o tym.

— No właśnie.

— Widzisz, chcę, by patrząc na mnie wszyscy myśleli: dziwka...

— Nie mów tak!

— Tak, dziwka, szwabska dziwka, jak dziewczyny ogolone po wyzwoleniu...

— Cicho bądź, nie mów tak! Dlaczego mi to mówisz?

— Żebyś o tym wiedziała i żebyś nie zapomniała. Posłali mnie do burdelu dla żołnierzy, którzy każdego dnia dziesiątkami wykorzystywali moje ciało. Ciebie też, z twoją urodą umieściliby w domu publicznym. Daj spokój, to nie takie straszne!... To, widzisz, mogłabym — być może — im wybaczyć, ale były przecież i inne rzeczy, a dla tej reszty nie ma przebaczenia, nigdy nie będzie przebaczenia.

Sara odwróciła się i podeszła do okna. Oparła czoło o szybę i długo się nie odzywała. Léa zbliżyła się do niej i położyła głowę na jej ramieniu.

— To minęło, skończyło się, żyjesz...

Sara odepchnęła ją gwałtownie, wybuchając niedobrym śmiechem.

— Żyję? Mówisz, że żyję?... Czasami używasz takich słów! Jak możesz wygadywać takie głupstwa!... Żyję!... Przyjrzyj mi się dobrze... Jestem martwa!... Martwa na zawsze!... Trup pośród trupów!... Dlaczego w Bergen-Belsen nie przeszłaś mimo?!... Trzeba było mnie zostawić, żebym zgniła razem z całym tym ścierwem!... Tam było moje miejsce, pośród moich towarzyszek, koleżanek zmarłych z głodu, wyczerpania, od tortur, jakich nie możesz sobie wyobrazić, w które nawet my, co przeżyłyśmy, nie możemy uwierzyć. Codziennie od naszego powrotu powtarzamy sobie: "Śniło nam się?... To, czego doznałyśmy, było tylko snem, jaki się zrodził w naszych chorych umysłach!... Żaden człowiek na świecie nie byłby zdolny do tego, co oni wyrządzali innym ludziom!..." No cóż, tak było, byli do tego zdolni, a nawet do innych, o wiele gorszych rzeczy. A ty byś chciała, żebym przebaczyła, bym zapomniała?... Wszyscy nam każą zapomnieć, nawet niektórzy spośród nas są orędownikami przebaczenia ze wstydu, z jakiegoś perwersyjnego poczucia winy. Ale ja mówię: nie wolno zapomnieć, nigdy! My, cośmy pozostali, musimy stać się świadkami okropności, wszystkich tych, którzy tam pozostali, których zniszczyli z premedytacją, posuniętym do najwyższego stopnia wyrafinowaniem, winni jesteśmy zemstę i nawet, gdybyśmy mieli skazać się na zgubę, stać się tak samo okrutni jak oni!... W Księdze powiedziano: "Oko za oko, ząb za ząb." Trzeba wydłubać tysiące oczu, wyrwać tysiące zębów, by dusze naszych zmarłych spoczęły w pokoju!... Jak zbladłaś... Przestraszyłam cię?... To dobrze! Napędzimy im strachu, będziemy ich ścigać po całym świecie, wszędzie, gdzie tylko stanie ich noga, nawet gdyby miało to trwać tysiąc lat! Jeszcze o tym nie wiedzą, ale mściciele powstają jeden za drugim, są już w drodze i będą nieubłagani. Ta nieczysta rasa zniszczy ich wszystkich, ich i ich przyszłe pokolenia. Prowadzimy wojnę, Léo, wojnę, która trwać będzie tysiąc lat, póki ta podła bestia nie zostanie wytępiona na całej powierzchni ziemi.

Blade blizny na jej policzkach stały się czerwone, zaogniły się na przejrzystej i ściągniętej twarzy, skóra czaszki lśniła od potu, usta wykrzywiał grymas nienawiści, wytrzeszczone oczy stały się szkliste, a jej także piękne dłonie o długich palcach zaciskały się kurczowo, jak gdyby szukały szyi ofiary, na której chciały się zacisnąć...

Léa patrzyła na Sarę, a serce ściskał jej smutek. Żadne słowo nie mogło ukoić cierpienia. Pomyślała o stryju Adrienie, o którego samobójstwie dowiedziała się po powrocie, i wyobrażała sobie rozterkę i bezsilność dominikanina wobec tortur i zdrady. Co czułby, widząc okropności obozów? Cóż by powiedział tej kobiecie pijanej nienawiścią? Słowa współczucia uwięzłyby mu w gardle, modlitwy zamieniłyby się w klątwy, a złożone do modlitwy dłonie wzniósłby zaciśnięte w pięść ku Bogu, którego odrzucił i zanegował poprzez swoje samobójstwo. Jeśli ten dzielny, odważny mężczyzna, ten bojownik pozostający w cieniu, ten kapłan nie mógł już znaleźć w sobie woli życia na świecie, który przestał rozumieć, skąd młoda kobieta, która przeszła piekło, mogła czerpać siły, by się odrodzić, odżyć? Sara, jak sama sądziła, znalazła odpowiedź na to pytanie: z zemsty. Léa czuła, co w tym wyborze było negatywne, lecz rozumiała tę decyzję. Przez sekundę myślała, że powinna uczynić wszystko, by odwieść Sarę od tego potwornego planu, a równocześnie wiedziała, że tego nie zrobi.

— Przestań mi się przyglądać z taką litością. Nie chcę, nie potrzebuję twojej litości ani niczyjej innej. Czego innego od ciebie oczekuję.

— Żądaj ode mnie, czego tylko zechcesz, doskonale wiesz, że zrobię dla ciebie co tylko w mojej mocy.

— Zobaczymy.

Sara przez długą chwilę milczała, przechadzała się wzdłuż i wszerz salonu, zatrzymując się od czasu do czasu, by popatrzeć na Léę, myśląc marszczyła intensywnie czoło, zaciskała usta, jak ktoś, kto ma jakąś tajemnicę, a waha się ją wyjawić.

— Powiem ci coś, ale przysięgnij, że nigdy nie będziesz o tym mówić. Przysięgnij.

— Przysięgam ci.

— Dobrze, a więc posłuchaj.

Nadal chodząc tam i z powrotem Sara opowiadała:

— Z burdelu posłali mnie do obozu w Ravensbrück. Byłam w ciąży, ale jeszcze o tym nie wiedziałam. Miałam to nieszczęście, że podniosłam rękę na obozową lekarkę. Zostałam pobita, a następnie leczyła mnie, bym była w stanie znosić tortury, jakie obmyśliła dla mnie w odwecie. Gdy wróciłam do zdrowia, powiedziała mi, że spodziewam się dziecka i że przerwie tę ciążę. Z przerażeniem przyjęłam jej rewelację i w pierwszym odruchu poczułam ulgę, że tak postanowiła. Spostrzegła to i zmieniła zdanie.

— To niemieckie nasienie nosisz w brzuchu. Mam ochotę zobaczyć do czego jest podobny owoc żydowskiego czupiradła i mężczyzny czystej rasy. To będzie dobry obiekt moich eksperymentów.

Ku memu wielkiemu wstydowi błagałam ją, by mi zrobiła skrobankę. Miała czelność odpowiedzieć mi oburzeniem:

— Jak śmiesz prosić mnie, żebym popełniła taką zbrodnię, mnie, lekarza, którego obowiązkiem jest ratowanie życia, nawet wówczas, gdy chodzi tylko o żydowski pomiot.

Żeby się upewnić, że donoszę ciążę, zwolniła mnie z ciężkich robót i przydzieliła do obozowej kuchni. Tam miałam dostęp do bardziej pożywnych posiłków niż te, jakie wydawano innym więźniarkom. Temu uprzywilejowanemu statusowi zawdzięczałam nienawiść współmieszkanek mojego bloku, chociaż podkradałam dla nich jedzenie. Gdy odkryły, że spodziewam się dziecka, zachowywały się wobec mnie jeszcze gorzej, prześcigały się w obrzucaniu mnie najobrzydliwszymi wyzwiskami. Tylko jedna młodziutka dziewczyna dawała mi dowody współczucia i zrozumienia. Zaprzyjaźniłam się z nią i starałam się, by miała czym zaspokoić głód. Była łagodna, prześliczna, wrażliwa i krucha. Iwonka była Polką. Na jej oczach zamordowano rodziców i braciszka. Pod wpływem szoku dostała pomieszania zmysłów; nuciła i uśmiechała się bez przerwy, co drażniło nasze współtowarzyszki. W nocy, leżąc na swoim sienniku, długo miała szeroko otwarte oczy, z których łzy toczyły się po jej uśmiechniętej twarzy. Pewnego dnia doktor Berta Oberheuser rozkazała sprowadzić ją na rewir. Próbowałam się przeciwstawić, ale Schwester Erika odgoniła mnie kopniakami. Wciąż się uśmiechając Iwonka podążyła za nią. Gdy wróciła nazajutrz, nadal się uśmiechała, ale twarz miała ściągniętą, cerę szarozieloną, trupiobladą, obłędne spojrzenie, bez przerwy wywracała oczyma na wszystkie strony, a dłonie zaciskała na brzuchu. Przez całą noc trawiona gorączką skręcała się z bólu, wykrzywiała i uśmiechała. Upiorny był ten uśmiech na jej obliczu napiętnowanym cierpieniem. Trzęsła się z zimna, mimo że więźniarki oddały jej swoje koce. Pod jej siennikiem tworzyła się niewielka kałuża krwi. W kuchni usłyszałam o doświadczeniach przeprowadzanych na więźniarkach na oddziale doktor Oberheuser. Tam właśnie na rozkaz doktora Schumanna przybyłego z Auschwitz około stu, a może i więcej młodych Cyganek zoperował zespół lekarzy i pielęgniarek SS. Kiedy się przechodziło koło rewiru, słychać było krzyki i płacz. Wielu dziewczynkom naświetlano jajniki promieniami rentgenowskimi, niektóre poddano zabiegowi usunięcia organów rodnych. Liczne miały otwarte rany na brzuchu, które bezustannie ropiały. Niemal wszystkie zmarły w okropnych cierpieniach. Taki los spotkał Iwonkę. Rankiem znalazłam ją martwą, z uśmiechem na jej pięknej twarzy, nareszcie wypogodzonej.

...Dziecko ruszało się. Stopniowo zaczynałam kochać tę istotę, która rosła, rozwijała się we mnie. Kiedy bliska byłam terminu rozwiązania, doktor Rosa Schaeffer umieściła mnie na oddziale położniczym rewiru, gdzie wywołała poród.

Sara umilkła. Spojrzenie miała puste. Drżącymi dłońmi wzięła papierosa z pomiętej paczki, którą wyjęła z kieszeni sukni, zapaliła go od płomienia zapalniczki podanej przez Léę i nerwowo zaciągnęła się kilka razy. Drżenie rąk ustąpiło.

— To był chłopczyk.

Sara nagle zgarbiła się i zgasiła papierosa w popielniczce przepełnionej niedopałkami.

— Nazwałam go Yvan... Miał jasne włoski i... był prześliczny.

— Jak takie pomiotło jak ty mogło dać życie takiemu pięknemu Aryjczykowi? — dziwiła się doktor Schaeffer. — Szkoda, że muszę go wykorzystać do wypróbowania nowej szczepionki przeciwko tyfusowi.

Błagałam ją, by wypróbowała swoją szczepionkę na mnie.

— Nawet nie ma mowy. Ty jesteś wyznaczona do innego doświadczenia. Ale jeśli nie chcesz oddać mi swojego syna, to go zabij.

Sara zapaliła nowego papierosa, blizny na jej policzkach znowu się zaczerwieniły i ożywiły jej bladą twarz.

Przez całą noc nie zmrużyłam oka, przyciskałam do piersi moje dziecko. O świcie wyczerpana zdrzemnęłam się. Gdy się ocknęłam, niemowlę zniknęło. Nade mną pochylała się doktor Schaeffer i przyglądała mi się z uśmiechem.

— Miałaś dobrą noc? Chyba tak, bo już wstałaś.

— Gdzie jest mój synek?

— Twój synek? Ach tak, twój synek. Nie obawiaj się, ma się dobrze.

— Oddajcie mi go.

— Oddamy, ale pod jednym warunkiem.

— Jakim?

— Tej nocy jedna Cyganka wydała na świat dziewczynkę. Nie jest urodziwa, ale zdrowa. Nie możemy zostawić jej przy życiu, musi umrzeć. I to ty ją zabijesz.

— Ja?!

— Tak, ty, za to darujemy życie twojemu synowi.

Patrzyłam na nią z niedowierzaniem: miałam zabić czyjeś dziecko, by ocalić życie mojemu. Roześmiałam się.

— Śmieszy cię to, tym lepiej.

Wyszła, zostawiając mnie poruszoną, ale śmiejącą się jak wariatka. Nieco później przyszła Schwester Ingrid, niosąc na ręku zawiniątko, z którego dochodził krzyk noworodka, a za nią szła doktor Schaeffer trzymająca za nóżki mojego synka... Z nieludzkim wyciem podbiegłam do nich.

— Nie ruszaj się, bo rozbiję mu główkę o ścianę.

Stanęłam jak wryta.

— Zabij dziewczynkę, to ci go oddam.

Schwester Ingrid podała mi niemowlę. Nie dostrzegłam żadnej widocznej ułomności. Gdy dziecko znalazło się w moich ramionach, ogarnęła mnie jakaś czuła błogość. Bujne czarne włosy noworodka były delikatne jak jedwab. Machinalnie ucałowałam jej główkę. Obie kobiety bacznie mi się przyglądały.

— Zabij ją — niemal czule przemawiała do mnie Rosa Schaeffer.

Przecząco potrząsnęłam głową, dając jej dziecko.

— Zabij albo ja zabiję twojego syna...

Sara dyszała ciężko, ręce zaciskając na piersiach. Drżąc, Léa powiedziała cichutko:

— Przestań, nie mów już nic, zadajesz sobie ból.

— To nie z bólu, który sobie sama zadaję, boisz się, ale obawiasz się cierpienia, jakie tobie może to sprawić — odparła Sara świszczącym głosem.

Stojąc naprzeciwko siebie przyjaciółki obserwowały się nawzajem. Sara odwróciła się i ciągnęła dalej:

— Mój synek, trzymany w wyciągniętej ręce doktor Schaeffer główką w dół miał nabiegłą krwią twarz i zaczynał się dusić.

— Zabij ją.

— Nie mogę.

Wywijała moim dzieckiem, a ono krzyczało coraz słabszym głosem, jego twarz stawała się coraz bardziej czerwona. Ujęłam więc szyjkę dziewczynki i zacisnęłam palce...

Wstrząśnięta, jak sparaliżowana Léa powstrzymywała nudności.

— W tej właśnie chwili półnaga, zakrwawiona kobieta wpadła do izby z takim wyciem, że znieruchomiałam. Wyrwała mi dziecko. Wtedy z przerażeniem popatrzyłam na moje ręce... Przyciskając do siebie dziecko Cyganka spogląadała na nas z furią i cofała się do drzwi; lecz nigdy do nich nie dotarła. Seria z broni maszynowej przecięła ją niemal w pół. Ciało dziecka natomiast, gdy zbliżyłam się do niego, wydawało się jeszcze ciepłe.

Ułożyłam je na zwłokach matki. Zgięta we dwoje zaczęłam wymiotować. Rosa Schaeffer przyglądała mi się, a jej oczy błyszczały złą radością, usta miała wykrzywione szatańskim grymasem. Padłam na kolana... i czołgałam się tak do niej wyciągając ręce po mojego syna.

— Daj mi go!

Zaśmiała się.

— Nie bój się, oddam ci go.

Poczułam, że moje ciało drży z radości, z szalonej radości: podniosłam się z kolan... Zaczęła wywijać dzieckiem w powietrzu... Coraz szybciej i szybciej... Krzyczałam, próbowałam je schwycić... Odtrąciła mnie kopniakiem i... rozbiła główkę dziecka o ścianę.

Zdruzgotana, zwinięta w pałąk Léa osunęła się na ziemię. Po brodzie Sary ciekła ślina, a jej ogolona czaszka lśniła od potu, spojrzenie suchych oczu wbiła w kąt pokoju. Jak automat podeszła do ściany, pochyliła się, wykonała gest, jakby coś podnosiła, ramiona złożyła tak, jakby trzymała w nich niemowlę i wróciła do kanapy kołysząc pustkę i nucąc niemiecką kołysankę. Usiadła ostrożnie, nie przerywając kołysania, i łagodnym głosem powiedziała:

— Śpij, maleńki, śpij. Taki jesteś śliczny... Musisz być głodny... Masz, kochanie... Ssij.

Rozpięła guziki i wyjęła pierś, którą podała niewidzialnym ustom.

Tego już Léa nie była w stanie znieść. Podniosła się i wymierzyła Sarze dwa solidne, mocne policzki. Młoda kobieta spokojnie zapięła sukienkę.

— Dziękuję — powiedziała prostując się.

Ślady palców odznaczały się czerwienią na bladej twarzy. Niemal szeptem Sara podjęła swoją opowieść.

— Wybacz mi, ale muszę dokończyć, musisz wiedzieć... Dokładnie to zrobiłam tam... Zabrałam ciało mojego synka i przytuliłam do piersi, starając się je ogrzać, nakarmić... Wsuwałam sutek między jego wargi jeszcze ciepłe...

— Cicho bądź, błagam, nic już nie mów!

— ...Nuciłam kołysankę, którą ojciec grał mi przed zaśnięciem. Zapomniałam o zwłokach małej dziewczyki, o martwej Cygance i o obecności obu kobiet. Ledwo dostrzegałam, że się śmieją, byłam szczęśliwa, trzymałam moje dziecko w objęciach. Obawiając się, by się nie przeziębił, owijałam go w prześcieradło ściągnięte z łóżka. A potem boso, w zaplamionej krwią koszuli, wyszłam z rewiru... Spadł śnieg... Zapadałam się w biały lekki puch. Nie czułam zimna, szłam jak we śnie, a serce przepełniało mi szczęście, że tulę do siebie mojego synka, że wracam z nim do domu... Dotarłam na blok. Grupka więźniarek stała przed drzwiami trzęsąc się z zimna w pasiakach. Rozstąpiły się przede mną. Jedna z nich otoczyła mnie ramieniem, podprowadziła do pieca i posadziła na taborecie. Inna okryła mnie kocem, któraś wciągnęła mi na stopy pstre wełniane pończochy. Pomyślałam sobie, że musiała robić na drutach z niebywałą cierpliwością, zbierając to tu, to tam, gdzie popadło strzępki włóczki. Podziękowałam im, wyrażając moją wdzięczność; od kiedy byłam w obozie, nie przyzwyczajano mnie do takich szczególnych względów. Podano mi coś gorącego do picia. Wypiłam napój z rozkoszą.

— Pokaż nam swoje dziecko.

Ostrożnie rozchyliłam brzegi prześcieradła.

— Tylko go nie obudźcie.

Ogolone albo w chustkach głowy pochyliły się nad zawiniątkiem. Ale dlaczego tak się cofały, dlaczego krzyczały, dlaczego płakały? Pochylały się inne głowy, i znowu inne. Wszystkie zachowywały się tak samo.

— Psyt! Nie hałasujcie tak, bo go obudzicie.

Uciszyły się. Tylko kilka szlochów zakłócało ciszę na bloku... Nie rozumiałam, dlaczego płakały zamiast cieszyć się ze mną moim szczęściem... Przez pięć dni te kobiety, które znałam, jako twarde, egoistyczne, zdolne do wszystkiego dla kawałka chleba, karmiły mnie, myły, były dla mnie czułe, pozostawiając mnie mojemu szaleństwu. To zapewne dzięki ich opiece i pielęgnacji nie pogrążyłam się w zupełnym obłędzie i w końcu zrozumiałam, że kołyszę martwe dziecko. Pomogły zawinąć mi zwłoki w kawałek szmatki i procesją, nucąc kołysankę mojego ojca, odprowadziłyśmy je aż do krematorium. Tam, ucałowawszy synka ostatni raz, ułożyłam moje dziecko na ciałach czekających na spalenie.

7

— Przestań tak pić, bo się rozchorujesz — powiedziała Laure, wyrywając Léi szklaneczkę whisky, którą właśnie dziewczyna sobie napełniła.

— Zostaw mnie.

— Od dwóch dni nie przestajesz pić, nie jesz, nie śpisz. Co się stało u Sary, co doprowadziło cię do takiego stanu?

Léa nie odpowiadała, trzęsła się, leżąc w ubraniu na łóżku siostry.

— Jesteś chora, wezwę lekarza.

— Lekarz nic mi nie pomoże — odparła z drwiącym uśmiechem. — Daj mi pić.

— Nie!

Zadzwonił dzwonek u drzwi i Laure pobiegła otworzyć.

— Franck, chodź szybko! Musisz mi pomóc.

— Co się stało? Masz taką dziwną minę!

— Nic dziwnego, skoro nie śpię od dwóch dni.

— Masz nowego ukochanego?

— Nie wygaduj głupot, jest u mnie Léa.

— Léa? To klawo! Wróciła z Niemiec? Kiedy?

— Dwa dni temu. Ledwo zdążyła wejść, kiedy jedna z jej przyjaciółek, była więźniarka obozu koncentracyjnego, Sara Mulstein... wiesz, opowiadałam ci o niej, poprosiła, by ją odwiedziła. Léa nawet się nie przebrała, od razu tam poszła. Wróciła późno w nocy, kompletnie pijana. Wymiotowała i z powrotem piła. Boję się o nią, opowiada o jakimś martwym dziecku... o eksperymentach... o kołysance... nic z tego nie rozumiem. Tak się cieszyłam, że wróciła!

— Czy wezwałaś lekarza?

— Nie chce słyszeć o lekarzu.

— Poczekaj, porozmawiam z nią.

Franck wszedł do pokoju, w którym panował niesłychany rozgardiasz i czuć było odstręczający zapach. Gdy go Léa ujrzała, zwinęła się w kłębek na rozkopanym łóżku.

— Léa, to ja, Franck.

— Franck?...

— Tak, kumpel Laure. — Franck!

Spróbowała wstać, ale z powrotem opadła na łóżko, mocno uderzając się w głowę. Pod wpływem bólu rozpłakała się jak małe dziecko.

— Zajmę się nią. Zadzwoń do mnie do domu po mojego brata, Jean-Claude'a, i powiedz mu, żeby natychmiast przyszedł i zabrał swoją torbę lekarską.

— Myślisz, że potrafi jej pomóc?

— Jest na ostatnim roku medycyny — odparł Franck ciągnąc Léę do łazienki.

Gdy zjawił się przyszły lekarz, Léa z mokrymi włosami, zawinięta w szlafrok z tkaniny frottè siedziała w fotelu, a Franck i Laure zmieniali pościel.

Gdy Jean-Claude zbadał dziewczynę, powiedział do Laure:

— Dajcie jej kawy i aspirynę. Nie tylko zafundowała sobie sporego kaca, ale przeszła szok. Zadzwonię do mojego szefa, on będzie lepiej wiedział, co trzeba robić w takim przypadku.

Wbrew wszelkim przypuszczeniom, Laure okazała się świetną pielęgniarką.

Pod koniec piątego dnia silny organizm Léi przezwyciężył kryzys, lecz nadal pozostawała zamknięta w sobie, milcząca, nie chciała powiedzieć ani lekarzowi, ani Laure, co się wydarzyło. Po upływie tygodnia skontaktowała się z panią de Peyerimhoff, by ustalić warunki dymisji.

— Będzie nam pani brakowało — powiedziała jej — wielka szkoda, że pani odchodzi, była pani cudownym nabytkiem... Wygląda pani nieszczególnie... Czy nie jest pani chora?

— Nie, proszę pani, to tylko lekkie zmęczenie.

— To minie, w pani wieku szybko odzyskuje się siły. Znając pani sytuację rodzinną, rozumiem powody odejścia i obowiązki, jakim musi pani sprostać.

Léa przytaknęła. Czuła ulgę, że nie zadawano więcej pytań dotyczących jej decyzji. Bez żalu przekroczyła próg siedziby Czerwonego Krzyża. Zamknięty został pewien rozdział w jej życiu.

W kawalerce siostry przy ulicy Grègoire-de-Tours Léa usiłowała dokonać oceny sytuacji. Pieniędzy, jakie otrzymała z Czerwonego Krzyża, ledwo wystarczy, żeby się ubrać i zwrócić drobne pożyczki zaciągnięte u ciotek. Bez pracy, bez dochodów i bez mieszkania nie mogła pozostać w Paryżu.

Nie chciała żyć jak Laure, z nielegalnego handlu i nie przebierając w środkach. Tęskniła za Françcois Tavernierem, on by wiedział, co powinna zrobić. Dziwił ją brak wiadomości od niego. Zapewne coś go zatrzymało w Norymberdze. Może Sara coś o nim wiedziała? Ale spotkanie z nią było ponad siły Léi, nie teraz, gdy tak dużo okropnych obrazów kłębiło się w jej głowie. Obawa choćby przed usłyszeniem jej głosu była tak silna, że odmawiała nawet podjęcia słuchawki, gdy Sara, wiedząc, że Léa jest chora, wielokrotnie do niej dzwoniła. Ponadto Estelle nalegała, by dziewczyna wracała do Montillac, gdzie bardzo jej potrzebowano. Z uczuciem ulgi Léa opuściła Paryż nie spotkawszy się z Sarą.

Zima była bardzo ostra, zaś wiosna deszczowa. Brakowało pieniędzy, by należycie ogrzewać wielki dom, a poza tym nie było węgla. Françcoise, Ruth i dzieci najczęściej przebywały w kuchni. Siedząc przy ogniu słuchały radia albo zajmowały się pracami domowymi pilnując Charlesa i Pierre'a, których krzyki i śmiech wprowadzały nieco ożywienia do domu. Rankiem Charles szedł do szkoły w Verdelais i wracał z niej wieczorem. Był chłopcem poważnym jak na swój wiek. Czas wolny zajmowało mu czytanie książek lub rysowanie. Mały Pierre miał już prawie dwa latka. Było to niesforne dziecko, któremu matka wybaczała wszelkie kaprysy ku zgrozie Estelle, potępiającej taki brak dyscypliny. Lecz Françcoise nie była zdolna odmówić czegokolwiek swemu synkowi.

Myślała, że powrót do rodzinnego domu i rozliczne zajęcia w gospodarstwie pozwolą jej zapomnieć o cierpieniach, jakich zaznała. Lecz sprawy przyjęły inny obrót. Z każdym dniem młoda kobieta coraz bardziej pogrążała się w samotności, w smutku, których nic nie mogło rozproszyć. Bez przerwy myślała o mężczyźnie, którego kochała, o jego śmierci, o hańbie, upokorzeniu, jakiego zaznała na placu przed paryskim kościołem, gdzie ogolono jej głowę, o obelgach, jakimi ją obrzucano, o pełnej pogardy postawie sprzedawców Langon, spośród których większość znała ją od dziecka, o uwagach, jakie rzucali robotnicy, pracujący w ich gospodarstwie, i odmowie spotykania się z nią ze strony przyjaciółek i kuzynów z Bordeaux. Od jej powrotu ani jedna osoba nie uczyniła próby spotkania się z nią, nie starała się jej zrozumieć ani okazać jej odrobiny choćby współczucia. Troskliwe i pełne czułości starania ciotek i Ruth nie wystarczały. Jedynie Alain Lebrun, nowy zarządca, zdawał się nie interesować jej przeszłością. Françcoise była mu za to wdzięczna i znajdowała przyjemność we wspólnej z nim pracy.

Powrót Léi wszyscy powitali z radością, którą szybko zgasiła ponura mina dziewczyny, jej smutek i milczenie. Prace remontowe domu dobiegły końca, meble wróciły na swoje miejsce, zawieszono zasłony i obrazy. Léa miała wrażenie, że w korytarzu ujrzy ojca lub matkę. Pierwszy tydzień spędziła zamknąwszy się w swojej twierdzy, to znaczy w ojcowskim gabinecie, któremu przywrócono dający poczucie bezpieczeństwa komfort i gdzie odnalazła ciszę i spokój, kojące jej rozterki i wybuchy złości małej dziewczynki. Zwinięta w kłębek na starej kanapie, zawinięta w koce, większość czasu przesypiała albo godzinami wpatrywała się w płomienie na kominku. Ledwo tknęła posiłków, które przynosiła jej Ruth.

Rozsądna Estelle przez ten tydzień powstrzymywała się od interwencji, a w końcu nie musiała tego robić, gdyż zajął się tym Charles. Wślizgnął się do pokoju i ze łzami w oczach zapytał, dlaczego Léa już go nie kocha.

— Ależ kocham cię, mój drogi — powiedziała całując malca.

— Nie, nieprawda, bo już mi nie opowiadasz historyjek, nie bawisz się ze mną... Nawet nie jadasz z nami, nie odzywasz się do nas. Przecież widzę, że już mnie nie kochasz.

Dziecko łkało tak przejmująco, że Léa przeraziła się.

— Wybacz mi, dziecinko, przepraszam, kocham cię... Kocham cię ponad wszystko. Nie miej mi tego za złe, ale byłam taka nieszczęśliwa i smutna... Ale to już minęło.

— Dlaczego jesteś smutna, kiedy ja cię kocham? — zapytał chłopczyk wieszając jej się na szyi i obsypując niezgrabnymi pieszczotami.

— Przestań, łaskoczesz mnie!

Puścił ją i zaklaskał w dłonie.

— Śmiejesz się, Léa, ty się śmiejesz!...

Charles skakał z radości i kręcił się wokół niej, a Léa śmiała się w głos na widok wygibusów dziecka.

— Co się tutaj dzieje? Ależ hałasujecie — powiedziała Françcoise, wchodząc do pokoju, a za nią wsunęły się, ciekawe jak myszki, Lisa i Estelle.

Na widok pytających spojrzeń Léa spoważniała.

— Dziękuję wam wszystkim za waszą cierpliwość. Gdyby nie Charles, nie wiem, czy potrafiłabym uwolnić się od lęków i obaw.

— Mogłaś spróbować porozmawiać o nich z nami.

— Françcoise, jesteś ostatnią osobą, z którą mogłabym o tym mówić — odparła Léa oschłym tonem, którego natychmiast pożałowała.

Młoda kobieta z krótkimi włosami i o smutnych oczach drgnęła i mocno zbladła. Jakże to, jej siostra wciąż żywiła do niej urazę za jej uczucie do Niemca!... Tyle się spodziewała po jej powrocie, sądziła, że Léa, która widziała tyle okropnych rzeczy, łatwiej zrozumie, że życie niekoniecznie dostosowuje się do naszych oczekiwań. Liczyła na przyjaciółkę, powiernicę, a tymczasem przed nią stał surowy, nieprzejednany sędzia. Françcoise zamurowało, drżała i z upokorzenia nie była w stanie wydusić z siebie żadnego słowa. Léa, czerowna ze wstydu, nie wiedziała, co powiedzieć, a jej milczenie pogłębiało jeszcze nieporozumienie. Lisa i Estelle stały się bezradnymi widzami dramatu, jaki przeżywały obie siostry. I tym razem Charles uratował sytuację.

— Lecę powiedzieć babci Ruth, że Léa wyzdrowiała, i poproszę, aby nam upiekła pyszne ciasto, by to uczcić.

Rozbawiło to Lisę i przywołało cień uśmiechu na twarzy Estelle. Léa podeszła do siostry i ucałowała ją.

— Wybacz mi, widzę, że cię zraniłam, przysięgam, że nie zrobiłam tego umyślnie. Podobnie jak tysiące ludzi, których zmasakrowali, ty też jesteś ich ofiarą...

— Otto nie był taki jak oni!

— Wiem, ale był winny tak jak tamci...

— Nie, on był dobry, nie był zdolny do wyrządzania zła!

— Był Niemcem!

— Przestańcie, dzieci! — wykrzyknęła Estelle wtrącając się do ich dyskusji. — Obydwie powinniście starać się zapomnieć o przeszłości...

— Zapomnieć!? — krzyknęły obydwie.

— Tak właśnie, zapomnieć. Nie można żyć bez końca rozpamiętując swoje nieszczęścia. Françcoise, potrzebna jesteś swojemu synowi, a ty, Léo, odpowiadasz za Charlesa. Dla tych niewinnych dzieci powinniście zrobić wszystko, żeby zapomnieć. To nie tylko wasz obowiązek, ale jedyne rozsądne wyjście.

Kiedy ciotka mówiła te słowa, Léa oczyma wyobraźni widziała Sarę kołyszącą w ramionach niemowlę-widmo. Zamknęła oczy i zacisnęła tak silnie pięści, aż zabolały.

— Ciocia Estelle ma słuszność, na nic się zda pogrążanie się w naszych smutnych wspomnieniach. Postarajmy się zapomnieć. Pomogę ci, Françcoise, a ty pomożesz mnie.

Pośród łez i nerwowego śmiechu siostry się ucałowały.

W Montillac na powrót zagościła pogoda, i w sercach, i na niebie. Wspólnie postanowiono, że Estelle i Lisa de Montpleynet zamieszkają w dużym domu, gdzie zajmą wygodne mieszkanie na piętrze, i że tym samym wystawią na sprzedaż posesję w Langon. Niecały tydzień po tym postanowieniu zgłosił się nabywca: był nim młody lekarz, który pragnął osiedlić się niedaleko od swoich rodziców emerytów mieszkających w Villandraut. Sprzedaż ta przyniosła nieco zasobności i spokoju wszystkim, pozwoliła zakupić sprzęt, by ułatwić pracę w winnicy, nową furgonetkę i używany samochód. Z początkiem lata panny de Montpleynet zamieszkały w Montillac. Lisa z odrobiną melancholii twierdziła, że woli "miasto". W odniesieniu do Langon określenie to bawiło Léę.

— Nie martw się cioteczko, zabiorę cię na zakupy do Bordeaux.

Taka perspektywa całkowicie uspokoiła kokieteryjną Lisę. Estelle nigdy nie podjęłaby tej decyzji z obawy, że będzie ciężarem dla swoich siostrzenic, gdyby nie wiedziała, że jest poważnie chora. Najbardziej bała się pozostawić swoją ukochaną i prostoduszną Lisę samej sobie, gdy ona odejdzie z tego świata. Nic więc nikomu nie mówiąc nabyła miejsce na cmentarzu w Verdelais, nie opodal grobowca Toulouse-Lautrec'ów i grobu Isabelle i Pierre Delmas. Ta tajemnicza i dyskretna kobieta przygotowywała swoją ostatnią podróż z wielką troską, by oszczędzić tym, których kochała, smutnych kłopotów, jakich przysparza każdy zgon. Na tym właśnie polegała jej niezwykła, najwyższa ostatnia elegancja.

Léa codziennie wypatrywała listonosza, lecz czas płynął, a ona nie miała żadnej wieści od Françcois. Wreszcie któregoś ranka przekazano jej pomiętą kopertę pokrytą znaczkami i stemplami. Nadany w Argentynie list wędrował trzy miesiące, nim dotarł do jej rąk.

Przyciskając list do serca Léa zbiegła na taras. Tam usiadła na niewygodnej ławeczce, na której jej ojciec lubił odpoczywać wieczorem, i nerwowo rozdarła kopertę.

"Buenos Aires, 6 marca 1946

Mój piękny aniele,

Ziści się chyba wyrocznia, mówiąca o tym, że nie zdołamy się nigdy połączyć i spokojnie przeżywać naszej miłości. Po Twoim wyjeździe z Norymbergi miałem nadzieję bardzo szybko spotkać Cię znowu w Paryżu.

Dzień przed moim powrotem rząd francuski postanowił wysłać mnie do Moskwy, skąd do Ciebie pisałem — lecz jestem pewien, że żaden z moich listów nie dotarł, gdyż nasi radzieccy koledzy wszędzie węszą szpiegów, ja zaś nie chcę korzystać z poczty dyplomatycznej do przesyłania mojej miłosnej korespondencji. Dlaczego? Zapewne pomyślisz sobie, bo to właśnie sobie pomyślałaś, prawda? Zawsze miałem dużo skrupułów przed nierozgraniczaniem mojego życia zawodowego i prywatnego. Wracając z ZSRR byłem przejazdem dobę w Paryżu i natychmiast popędziłem do Laure, na ulicę Grègoire-de-Tours. Wyjechałaś ledwo co do Montillac — jak mi doniosła twoja siostra — chora i kompletnie przygnębiona. Oszalały z niepokoju usiłowałem do Ciebie zadzwonić, lecz nie sposób było uzyskać połączenia. Nazajutrz o świcie musiałem jechać dalej do Berlina, nie zdoławszy się z Tobą skontaktować. Znacznie później zdobyłem wyjaśnienia co do Twojego stanu ducha, gdyż spotkałem Sarę i opowiedziała mi o tym, co już wiesz. Byłem wobec niej bardzo nieprzyjemny, oskarżałem ją o to, że chciała zrzucić na Ciebie część swojego nieszczęścia. Lecz muszę przyznać, że ta kobieta, którą darzę wielką sympatią, przeszła rzeczy tak okropne, że nie mogę mieć za złe jej postępowania. Zrozumiałem, że to pod wpływem jej wyznań rozchorowałaś się i unikałaś jej, gdyż wielokrotnie odmawiałaś rozmów z nią, gdy do Ciebie telefonowała. Rozumiem Twoją reakcję, gdyż powoduje Tobą ta siła witalna, która sprawia, że stawiasz czoło pewnym sprawom, zaś unikasz tych, które mogą Ci zaszkodzić. Jednak wobec Sary powinnaś zdobyć się na wysiłek. Tak jak ja, rozumie ona Twoją postawę w pierwszym odruchu, lecz ani ja, ani ona nie możemy zrozumieć Twojego uporu. Przemyśl to spokojnie, wiem, że będziesz tego samego zdania. Po Berlinie był Rzym, Londyn, Kair, dokąd miałem przyjemność towarzyszyć Leclerc'owi na pokładzie "Le Sènègalais", a teraz jestem w Buenos Aires, skąd mam nadzieję wyjechać w przyszłym tygodniu. Jestem szczęśliwy wiedząc, że znajdujesz się w Montillac. Remont na pewno już został ukończony. Czy zadowolona jesteś z przeprowadzonych prac? Nie wahaj się i poradź się architekta.

Tęsknię za Tobą, dzieweczko. Chciałbym gdzieś z Tobą osiąść, kochać Cię, patrzeć, jak żyjesz. Potrafisz tak się cieszyć życiem, Léo, nie zapominaj o tym. Miej się na baczności przed złymi i nudnymi ludźmi.

Twój wielbiciel, Françcois"

Wolno opuściła na kolana dłonie trzymające list. Serce biło jej mocno. Jego słowa dźwięczały w głowie. Dlaczego nie było go tu z nią i nie mówił jej tego sam? Nagle poczuła się znużona. Gdzie był teraz? Co oznaczają te jego podróże? Kiedy wróci?

8

Dwoje czy troje spośród przyjaciół Laure sądziło, że rozczarowanie dziewczyny było jedynie fasadą, inni byli przeciwnego zdania, większość nie zastanawiała się nad tym, gdyż nazbyt byli zajęci czarnym rynkiem, handlem, przemytem i rozrywkami.

Niewiele zostało z naiwnej prowincjuszki, wielbicielki marszałka Pétaina, dziewczyny, której wydawało się, że kocha Maurice'a Fiaux, policjanta winnego śmierci Camille. Pod wpływem spotkania z zazous z Saint-Germain-des-Près i paczką młodych handlarzy czarnorynkowych szybko stała się doskonale sobie radzącą kobietą. Nie miała sobie równych w wynajdowaniu intratnych transakcji w handlu zamiennym: masło za tytoń, książki za obuwie, płyty z muzyką jazzową za mydło lub odsprzedaż tych rzadkich produktów osobom posiadającym pieniądze. Pieniądze... One właśnie stały się głównym celem jej życia; dzięki pieniądzom zdobywało się żywność, odzież, przyjemności, przyjaciół... Strach przestawał istnieć, było się wolnym. Na początku napomnienia i przestrogi Estelle raniły ją, myślała też, że rodziców by to ogromnie martwiło. Lecz starsza pani, jak również siostry bez szczególnych ceremonii i ceregieli przyjmowały zbawienne "dostawy żywności". Teraz nie tylko najdrobniejszy wyrzut dotyczący jej nielegalnej działalności drażnił ją, lecz na dodatek wzruszała na to ramionami: ci, co przegrali wojnę, milczeli przez te cztery lata wojny, kolaborowali z wrogiem, składali donosy na sąsiadów Żydów czy działających w konspiracji, którzy oklaskiwali najpierw Pétaina, a potem de Gaulle'a, golili kobiety, wrzucali do studni prawdziwych czy domniemanych zdrajców, a teraz padali w ramiona Amerykanom. Nie, to nie oni, ci tchórzliwi, zakłamani, próżni i głupi Francuzi będą ją pouczać. Dwudziestolatki nie chciały przyznawać się do jakiegokolwiek podobieństwa z tymi obcymi; wyrzekały się całkowicie dorosłych, którzy stanowili odbicie obrazu, wywołującego w nich wstyd; istnieli bohaterowie, lecz albo zginęli, albo znajdowali się w tak opłakanym stanie, że lepiej było odwrócić od nich wzrok, nie dostrzegać ich. Laure podziwiała Léę, ale uważała, że głupotą było narażanie życia dla kraju, który wcale nie był tego wart. Bardziej niż kiedykolwiek trzeba było żyć pośpiesznie, żyć dla samego siebie. Wyzwolenie obozów i tych orszaków widm, zdjęcia stosów wychudzonych ciał, spalonych dzieci, torturowanych kobiet, jakie rozpowszechniała z upodobaniem prasa, te świadectwa osób, które przeżyły, były nie do zniesienia, Jakiż to był szok dla paryżan, a wśród nich dla Laure i jej przyjaciół, którzy przyjmowali pierwszych więźniów w hotelu "Lutètia". Spotkanie z tymi istotami przybyłymi z innego świata, z drugiego brzegu, z tymi szkieletami bezcielesnymi odzianymi w pasiaste szmaty, stworzeniami spoglądającymi na świat pozbawionym blasku, pustym, zgaszonym wzrokiem, silącymi się na uśmiech bezzębnymi ustami, ostrożnie przenoszącymi swoje kruche korpusy... Na ich widok człowiek myślał, że się rozsypią tutaj przed uśmiechniętymi młodymi dziewczętami trzymającymi naręcza kwiatów, przed tymi niedowierzającymi własnym oczom matkami, do których ci starcy zwracali się "mamusiu!", przed dojrzałymi mężczyznami, kombatantami z poprzedniej wojny, którym łzy płynęły po pomarszczonej twarzy... Lektura okropności, jakich doznali ci nieszczęśliwcy, była czymś niesłychanym — dziennikarze zawsze przesadzają... — lecz zobaczyć tych przybyszy z tamtego świata, gdzie z niewzruszoną logiką ludzie tacy jak oni — a na tym właśnie polegała cała okropność — dokładali wszelkich starań, by zabić nie tylko ciała i dusze, lecz samo pojęcie człowieczeństwa.

Bomba atomowa zrzucona na Hiroszimę w pewien pogodny ranek sierpnia 1945 roku nie tylko unicestwiła dziesiątki tysięcy Japończyków, lecz zabiła również wszelką nadzieję na lepszą przyszłość. Świat oszalał, człowiek wymyślił wreszcie broń zdolną nie tylko go zniszczyć, lecz także unicestwić wszelkie życie na planecie. No więc na co się zdadzą morały o wzniosłych uczuciach, wszystko jest zafałszowane, wszystko jest jednym wielkim kłamstwem! Żeby przetrwać, trzeba być nie takimi jak oni, lecz jeszcze od nich gorszymi. Gorszymi od nich?

To byłoby trudne...

Laure i jej przyjaciele spędzali całe wieczory we "Flore", w "Montana", w "Bar Vert", w "Tabou" albo przesiadywali na krawężnikach chodników i dyskutowali o swojej trudnej egzystencji paląc papierosy marki "Lucky Strike" lub "Camel". Ich wielki problem to zdobycie samochodu, oczywiście amerykańskiego, i o ile to możliwe — z podnoszonym dachem.

Jedna z dziewcząt z ich paczki, Claudine, jedna z tych kobiet, które G.I. określali jako sign language girls, chodziła z czarnoskórym sierżantem, który dla niej wynosił z ośrodka zaopatrzenia w Wersalu liczne kanistry z benzyną, które ta odsprzedawała z dużym zyskiem. Na migi dała mu do zrozumienia, że chce samochód. "No problem" — odpowiedział. Odtąd Claudine i pozostali marzyli o samochodzie, chevrolecie czy cadillacu, w krzykliwych kolorach, błyszczącym chromem... Oczyma wyobraźni widzieli już, jak jadą w górę Champs-Elysèes, objeżdżają dokoła Łuk Triumfalny, zatrzymują się przed tarasem restauracji "Fouquet's" albo parkują przed "Deux Magots" obrzucani pełnymi zazdrości spojrzeniami Francuzów nazbyt nieruchawych, żeby wycyckać tych głupich Amerloków!

Lepiej ubrana, lepiej odżywiona — dzięki handlowi na czarnym rynku — niż większość dziewcząt w jej wieku, przesadnie umalowana, goniąca od przygody do przygody, szukając w krótkotrwałych i pozostawiających po sobie rozczarowanie i zawód zbliżeniach wciąż wymykającej się rozkoszy, już odarta ze wszelkich złudzeń, Laure osądzała siebie samą bez pobłażliwości, ale i bez nadmiernej surowości; żyjąc z dnia na dzień, niezdolna była planować swoich działań, przyszłości, bezwzględna, bezlitosna w interesach, na przemian zrozpaczona i zabawna, dusza towarzystwa i biedactwo otoczone kumplami, miała tylko jednego przyjaciela i powiernika — Francka. Od chwili, gdy ci dwoje się spotkali, zapałali do siebie uczuciem... uczuciem, jakie łączy brata i siostrę. Nie zmącił tego uczucia żaden seksualny pociąg, łączyło ich szczere koleżeństwo, braterska wspólnota z szalonymi wybuchami śmiechu, wtajemniczeniem w sekrety, żartami. Nie było między nimi żadnych przemilczeń, wiedzieli o sobie nawzajem wszystko i byli też świadomi tego, że cokolwiek by się stało, będą za siebie współodpowiedzialni. Przyjaźń ta stanowiła, choć tak naprawdę nie wiedzieli tego, ich rację bytu.

Byli razem i właśnie się przebudzili około drugiej po południu, gdy kilkakrotnie zadzwonił dzwonek u drzwi kawalerki przy ulicy Grègoire-de-Tours.

— Zaraz, zaraz, już idę! — krzyknął Franck naciągając spodnie.

Na progu stała kobieta w zielonym turbanie podkreślającym kolor jej oczu i młody jasnowłosy mężczyzna, oboje wysocy i piękni. Na jego widok kobieta uśmiechnęła się ironicznie, na co Franck zaczerwienił się.

— Czy to mieszkanie panny Laure Delmas?

— Tak, proszę pani.

— Franck, o co chodzi?

Pojawiła się rozczochrana Laure w pomiętym jedwabnym dezabilu przesadnie przybranym koronkami. Choć nigdy nie widziała Sary Mulstein, natychmiast ją poznała i poczuła się skrępowana.

— Jestem przyjaciółką Léi, dowiedziałam się, że choruje, telefonowałam, lecz nie udało mi się z nią rozmawiać. Czy mogę wejść?

— Oczywiście, proszę nie zwracać uwagi na nieporządek, późno poszliśmy spać. Pani jest Sarą?

— Tak, a to mój kuzyn, Daniel Zederman.

— Dzień dobry panu, przedstawiam państwu mojego znajomego, Franck Baudeleau.

— Dzień dobry. Czy Léa nadal przebywa w Paryżu?

— Nie, wróciła do Bordeaux.

— Dwa razy pisałam do niej na pani adres. Czy przesłała jej pani moje listy?

— Naturalnie.

— Nie miałam na nie odpowiedzi. Byłam nieobecna ponad miesiąc, może próbowała się ze mną skontaktować?

— Nie sądzę — odparła Laure nieumyślnie oschłym tonem.

— Dlaczego pani tak mówi?

Laure nadąsała się, Franck odpowiedział za nią.

— Nie wiemy, co zaszło między Léą a panią, ale po spotkaniu z panią Léa rozchorowała się. W gorączce to zaklinała panią, by pani zamilkła, to znowu płacząc starała się panią pocieszyć. To, co opowiadała, było zupełnie bez ładu i składu, tak przerażające, że Laure i ja myśleliśmy, iż postradała zmysły. Gdy już się lepiej poczuła, a pani zadzwoniła, zaczęła płakać i cała się trząść, odmawiała rozmowy z panią. Ledwo ozdrowiała, wyjechała pierwszym pociągiem do Bordeaux.

Franck umilkł; zapadła krępująca cisza. Daniel spoglądał na swoją kuzynkę zaskoczony widocznym wzruszeniem, które wydało mu się nie na miejscu u tej kobiety, która zawsze tak bardzo panowała nad sobą. Sara szybko się opanowała.

— Jak się obecnie czuje?

— Bardzo dobrze, w Montillac jest pełno rzeczy do zrobienia i nie ma za dużo czasu na myślenie — rzekła Laure.

— Bardzo się z tego cieszę. Gdy będzie pani do niej pisała, proszę dodać, że za nią tęsknię. Do widzenia.

Gdy drzwi się za nimi zamknęły, Laure i Franck przez chwilę nie zamienili ze sobą ani słowa. Z zamyślenia wyrwał ich dzwoniący telefon. Laure podniosła słuchawkę.

— Halo, czy połączyłem się z numerem Laure Delmas?

— Tak, jestem przy telefonie. Kto mówi?

— Dzień dobry, Laure, moja droga. Tutaj Françcois Tavernier. Jak się masz?

— Françcois!... Jak miło pana słyszeć. Gdzie pan jest?

— Niedaleko, w hotelu "Pont-Royal". Czy Léa jest w Paryżu?

— Nie, jest w Montillac. Jedna z waszych przyjaciółek dopiero co stąd wyszła....

— ...

— ...Sara Mulstein.

— Po co przyszła?

— Zobaczyć się z Léą. Powiedziałam jej, że moja siostra nie chce jej widzieć. Chyba dobrze zrobiłam, prawda?... Boję się tej kobiety... Halo! Halo!... Jest pan tam?... Słyszy mnie pan?... Halo!...

— Tak, słyszę. Postaram się skontaktować z Léą. Zajrzę do pani któregoś dnia. Do widzenia, dziecinko.

— Ale ja... Halo!...

Rozłączył się.

Laure z wściekłością rzuciła słuchawkę na widełki.

— Złości mnie, wciąż mnie traktuje jak małe dziecko.

— Prawda, jesteś taka stara! — powiedział Franck obejmując ją w talii i wirując z nią, póki nie minął jej zły nastrój.

Śmiejąc się, zadyszana opadła na łóżko.

— Która godzina?

— Czwarta.

— Dalej, zmykaj stąd, ledwo mam czas, żeby się przygotować.

— A dokąd się wybierasz?

— Zobaczyć się z Françcois Tavernierem i poprosić go, by pojechał ze mną do Montillac, a potem wymyślił jakiś pretekst, żebym nie musiała zostać tam na lato. Wolę pojechać z tobą do tej wioski na południu Francji, gdzie twoi rodzice mają dom. Jak się nazywa ta miejscowość?

— Saint-Tropez. Wiesz, tam wcale nie jest tak upojnie. Poza połowami ryb i kąpielami w morzu, nie bardzo jest co robić.

— Już ty się o to nie martw, zawsze się coś wymyśli. A tymczasem koniecznie musimy zdobyć jakiś samochód. To śmieszne; benzyny mamy tyle, że nie wiadomo co z nią robić, ale nie mamy jej do czego zużyć. Myślisz, że Claudine uda się z tym Amerykaninem?

— Myślę, że tak... Dlaczego nie miałabyś pomówić o tym z tym twoim Tavernierem? Przecież, jak opowiadałaś, podczas wojny prowadził jakieś nieco podejrzane interesy?

— Tak, ale to było tak dla zmyłki. Zapominasz, że podczas wyzwalania Francji stał u boku generała de Gaulle'a.

— Wiesz, w tych czasach widziało się dużo dziwniejsze rzeczy...

— To prawda, ale mimo wszystko niczym nie ryzykuję, prosząc go o to. No, a teraz zostaw mnie. Spotkamy się we "Flore" o zwykłej porze?... Koło ósmej?

— Zgoda, będę na ciebie czekał. Bądź grzeczna.

Mało brakowało, a Franck dostałby pantoflem, którym rzuciła w niego przyjaciółka.

— Och, bardzo pana przepraszam!

W hallu hotelu "Pont-Royal" Laure potrąciła mężczyznę ubranego z wyszukaną elegancją idącego pod rękę z nie mniej szykowną kobietą.

— Nic nie szkodzi, panienko.

— Françcois!... Nie poznaje mnie pan?... Jestem Laure, siostra Léi!...

— Laure! Mała Laure!... Moja droga, nigdy bym pani nie poznał. Stała się pani prawdziwą paryżanką! Co za szyk, prawda? — spytał zwracając się do towarzyszącej mu damy.

— Całkowicie się z tobą zgadzam — przytaknęła mu kobieta uśmiechając się drwiąco.

— Laure, nie muszę pani przedstawiać Sary Mulstein. Znacie się, jak mi się zdaje.

— Tak — wyszeptała dziewczyna czerwieniąc się pod grubą warstwą makijażu.

— Jest pani z kimś umówiona? — spytał Tavernier.

— Nie, właśnie z panem chciałam się zobaczyć... Ale to może poczekać...

— Saro, czy mogę panią przeprosić na chwilę?

Skinieniem głowy wyraziła swe przyzwolenie.

Françcois ujął Laure za łokieć i poprowadził do kanapy.

— Siądźmy tutaj, nie mam dużo czasu. Proszę mi powiedzieć, co tu panią sprowadza?

— Och, nic! Nic ważnego.

— Cóż znowu? Czy chodzi o Léę?

— W pewnym stopniu... Otóż... Pomyślałam sobie, że moglibyśmy razem pojechać do Montillac. W takich okolicznościach moje cioteczki nie odważyłyby się protestować, widząc, że wyjeżdżam z panem.

— Nie ma więc pani ochoty tam zamieszkać?

— Och, tylko nie to!

Wypowiedziała te słowa z takim przekonaniem, że nie mógł powstrzymać śmiechu.

— Przecież to takie piękne miejsce, dom pani dzieciństwa...

— Ależ to dziura!... Było mi tam bardzo dobrze, gdy byłam dzieckiem!... Na samą myśl, że się tam zagrzebię, czuję, jakbym już umarła.

— Léa dobrze się tam czuje.

— Léa to co innego. A poza tym kto panu powiedział, że tak jej tam dobrze?... Ja jestem przekonana, że jest wprost przeciwnie. Léa nigdzie nie czuje się dobrze. W Montillac za dużo jest złych wspomnień. Wykonuje codzienne czynności, lecz doskonale czuję, że udaje.

— Czy jest pani tego pewna?

— Prawie pewna. Dlaczego nie pojedzie pan po nią, nie zabierze jej stamtąd? Tylko pan pomoże jej zapomnieć...

— Zapomnieć!... Tego słowa często się używa od roku! Zapomnieć! A nie pomyślała pani, że i ja chciałbym zapomnieć, a nie sądzi pani, że także Sara, która napawa panią przerażeniem, też chciałaby zapomnieć? Niech sobie pani dokładnie wbije w ten swój ptasi móżdżek, że są sprawy, których nie sposób zapomnieć, których nie wolno zapomnieć za cenę wygodnego życia, a nawet miłości...

Laure nie znała dobrze Françcois Taverniera i nigdy nie widziała go w przypływie złości i gniewu. Zbladł mocno i schwyciwszy ją za ramię, by uważniej słuchała, co do niej mówi, ściskał tak silnie, że nie mogła powstrzymać jęku.

— Przepraszam, sprawiam pani ból. Stary dureń ze mnie. Proszę mi wybaczyć, to przecież normalne, że dzieciak chce zapomnieć o potwornościach, jakich dopuścili się dorośli. Doprawdy, powinniśmy powstrzymać się od pouczania innych.

— Dokładnie tak uważamy, ja i moi kumple. Nikt nam nie będzie prawił morałów — odparła rozcierając sobie ramię. — Hitler nie żyje, prawda?

— On tak, ale nazizm — nie.

Klienci hotelu, którzy przechodzili obok tej ładnej dziewczyny wystrojonej według ostatniej mody i mężczyzny tak dobrze ubranego pomimo braków w zaopatrzeniu, w żadnym razie nie wyobrażali sobie powagi tej rozmowy. Sądzili, że są świadkami kłótni zakochanych.

— No to co, to przecież nie powód, żebyśmy nie mogli żyć.

Co za dzieciak! Jej nadąsana mina upodabniała ją do Léi, ale do jakiej egoistycznej i powierzchownej Léi.

— Wasza wojna — ciągnęła Laure — nauczyła nas, że życie jest krótkie i kruche. Nie chcę takiego nudnego życia, jakie wiodą moje siostry.

— Uważa pani, że Léa się nudzi? — spytał, nagle zaniepokojony.

— A panu nie wydaje się to normalne, że dziewczyna w jej wieku nudzi się w tej dziurze zabitej dechami, gdzie za jedyne towarzystwo ma nasze cioteczki, które są miłe, ale niezbyt zabawne, zamyśloną Françcoise i dwóch ryczących i nieznośnych smarkaczy? Chciałabym pana widzieć w takich warunkach! Na szczęście wrócił Jean Lefèvre i prawie codziennie bywa w Montillac.

Całkiem świadom perfidii dziewczyny Françcois uśmiechnął się.

— Bardzo dla niej szczęśliwe. Trudno mi sobie wyobrazić, że Léa obchodzi się bez towarzystwa mężczyzn...

— Tylko takie wrażenie to na panu robi — powiedziała Laure tonem urażonej dziewczynki. — A w dodatku jeszcze się pan śmieje!...

— To pani mnie rozśmiesza.

— Och!...

— Załatwię kilka spraw w Paryżu i w przyszły czwartek lub w piątek pojadę do Mintillac.

— Zabierze mnie pan ze sobą?

— Przyrzekam. Dam pani znać, gdy będę gotów.

— Dziękuję, liczę na pana..nv

9

Estelle de Montpleynet ze smutkiem patrzyła, jak Françcoise popada w coraz większą melancholię. Młoda kobieta popadała na długie chwile w przygnębienie, patrząc przed siebie niewidzącym wzrokiem, bezsilna, nie myśląc o niczym. Gdy nie odnosiła się z obojętnością do otaczającego ją świata, zdawała się odbierać go z całkowitą awersją i na nic nie miała ochoty; nawet jej dziecku nie udawało jej się rozweselić. Jedynie spokojna i dyskretna obecność nowego administratora majątku wyrywała ją z izolacji. Stopniowo dwoje młodych ludzi połączyła przyjaźń, która bardzo szybko ze strony Lebruna przerodziła się w miłość; nie śmiał jej wyznać, gdyż czuł, jak Françcoise daleka jest od odwzajemnienia uczucia.

Alain Lebrun znał jej historię. Zapewne jego długi pobyt w Niemczech w domu prowadzonym przez kobiety pozwalał mu zrozumieć więzy, jakie mogły połączyć wrogów. Wielokrotnie brał ją w obronę w kafejkach, w towarzystwie, w jakim zdarzało mu się znaleźć; zmierzył się nawet na pięści z pewnym właścicielem winnicy z Cadillac, który rzucał wyzwiskami pod adresem "tych dziwek, które trzeba było rozstrzelać, jak się je ogoliło". Podobnie jak Estelle niepokoił się ponurym usposobieniem Françcoise i dokonywał cudów, by ją rozweselić, co udawało mu się niezwykle rzadko.

Pewnego dnia wydawało mu się, że osiągnął cel: zabrał ją na jarmark w Duras, żeby zakupić gęsi i kaczki, których niewielką hodowlę zamierzał prowadzić. Po jarmarku zjedli obiad w dobrej restauracji w mieście. Wówczas to po raz pierwszy, od kiedy ją znał, zachowywała się swobodnie, była odprężona i uśmiechnięta. W drodze powrotnej zatrzymali się, by podziwiać widoki i przejść się kawałek. Weszli do lasku, gdzie poszycie stanowił gruby mech, i usiedli rozkoszując się cieniem po skwarze dnia. Milczeli, lecz było to milczenie pozbawione napięcia, przyjazne. Alain dotknął delikatnie jej ramienia. Zachęcony brakiem reakcji z jej strony, przyciągnął ją do siebie i na jej krótkich włosach złożył lekki pocałunek. Drgnęła i zerwała się na równe nogi, była blada, spojrzenie miała nieobecne.

— Wracajmy do domu — rzekła sucho.

Drogę powrotną odbyli w milczeniu, on dotknięty, ona z ustami zaciśniętymi, sztywna, pogrążona w swoim cierpieniu.

Gdy dotarli do Montillac, rozstali się bez słowa.

Przez wiele dni odzywali się do siebie jedynie wówczas, gdy wymagały tego sprawy zawodowe.

Estelle, która domyślała się uczuć zarządcy i zauważyła, że Françcoise zdawała się znajdować przyjemność w jego towarzystwie, dała się ponieść marzeniom o możliwym związku. Ta nagła zmiana zachowania zdezorientowała ją.

Któregoś wieczoru po pracy Alain Lebrun zastukał do drzwi Léi i poprosił o chwilę rozmowy. Zdziwiona poważnym tonem jego prośby, zaproponowała, by zajął miejsce w fotelu naprzeciwko ojcowskiego biurka.

— Co się stało, Lebrun? Ma pan taką dziwną minę.

— Panno Léo, przyszedłem złożyć rezygnację.

— Rezygnację!... Dlaczego? Nie odpowiada panu ta praca?

— To nie to, panienko... Ale to nie zależy ode mnie.

— Nie rozumiem, proszę mi to jaśniej wytłumaczyć. Czy rozmawiał pan o tym z Françcoise?

— Ano właśnie...

— Co znaczy to "właśnie"?

— Françcoise... Chciałem powiedzieć pani Françcoise... To ze względu na nią... Chciałem spytać panią o zdanie.

Alain przerwał i długo milczał.

— Niechże pan mówi, w jakiej sprawie chciał pan zasięgnąć mojej opinii?

— Trudno mi o tym mówić... Czy myśli pani... że... pani Françcoise...

— Co, pani Françcoise?

— ...zgodzi się za mnie wyjść?

Léa popatrzyła na niego zaskoczona, a potem wybuchnęła śmiechem.

Alain Lebrun zbladł i wstał.

— Proszę panienki, nie jestem mężczyzną, który pozwoli się upokarzać czy ośmieszać.

— Ależ Lebrun, źle mnie pan zrozumiał, nie śmieję się z pana, śmieję się, bo to nie mnie, ale Françcoise powinien się pan oświadczyć. Jak mogę za nią odpowiedzieć? Moja siostra nie zwierza mi się.

— Zapewne, ale czy pani zdaniem mam jakąś szansę, że mnie choćby wysłucha?

Jakiż był rozczulający, gdy stał tak niezgrabny, nie wiedząc, co ma zrobić ze sobą. Léa uśmiechnęła się i poprosiła, by usiadł.

— Byłabym bardzo szczęśliwa, Alain, gdyby został pan moim szwagrem i uważam, że dla Françcoise też byłoby cudownie mieć takiego męża jak pan. Wie pan o najważniejszych sprawach w jej życiu i nie stanowi to dla pana przeszkody; lecz może dla niej jest to przeszkoda. Czy rozmawiał pan z nią o tym?

— Nie, zamierzałem to zrobić od jarmarku w Duras, ale ona mnie unika. Zgodziłaby się pani?...

— Tylko nie ja. Jak znam Françcoise, bardzo źle by przyjęła interwencję z mojej strony. Wszystko co mogę dla was zrobić, to zaaranżować spotkanie sam na sam.

— Zrobiłaby to pani?

— To drobiazg — odparła Léa wzruszając ramionami — zrobię, co tylko w mojej mocy, by Françcoise odzyskała chęć do życia.

— Dziękuję, panienko, ze swej strony uczynię wszystko, by byli szczęśliwi, ona i jej mały.

— Później mi pan podziękuje. Niech mi pan pozwoli pomyśleć. Jak wpadnę na jakiś pomysł, powiem panu.

— Niech się pani pośpieszy — dorzucił żegnając się.

Gdy odszedł, Léa zamyśliła się i wsparta o otwarte okno błądziła wzrokiem po łące łagodnie opadającej ku starym topolom wznoszącym się nad drogą do Saint-Macaire. Ciepły wietrzyk przyginał wierzchołki drzew i pod jego podmuchem falowała wysoka trawa łąki. Wszystko było spokojne, na właściwym miejscu, jakby niezmienne. Léa wiedziała, że to złudne wrażenie: ten łagodny wietrzyk mógł przemienić się w wichurę, a spokój w zamęt. Wiedziała również, iż nie może do tego dopuścić. Jakiś instynkt podpowiadał jej, by uczyniła wszystko dla poparcia zamiarów Lebruna, nie tylko przez wzgląd na szczęście swojej siostry, ale i na swoje własne, dla swego spokoju, dla swojej wolności, swobody. Wszyscy w Montillac zwykli liczyć na nią, zarówno jeśli szło o zarządzanie posiadłością, jak i wybór materiału na sukienkę, po usunięcie winnej latorośli, zasadzenie nowych drzew i menu na kolację. Podświadomie czuła potrzebę złożenia tych obowiązków w inne ręce; Alain Lebrun wydawał jej się kimś najbardziej odpowiednim. Oczywiście, rodzina z Bordeaux nie będzie patrzyła przychylnym okiem na tak skromną partię, ale stosunki z nią były już na takim etapie, że nie miało to żadnego znaczenia, Léa słyszała już, jak jej kuzynki mówią z szyderstwem, że w sytuacji Françcoise małżeństwo nie wchodzi w rachubę i że tak czy inaczej mężczyzna z ich sfery nie zechciałby kobiety z jej przeszłością, na dodatek obciążonej bachorem. Najtrudniejszą rzeczą będzie przekonanie siostry. Wiedziała, że wspomnienie Ottona wciąż było żywe w jej sercu, ale przecież był jeszcze mały Pierre, który rósł i potrzebował ojca. Znowu rozzłościła ją nieobecność Françcois Taverniera. On by wiedział, co zrobić.

Jean Lefèvre wrócił do zwyczajów przedwojennych i pod koniec każdego dnia przychodził do Montillac. Wszyscy z przyjemnością witali jego przybycie. Często zostawał na kolację i spędzał wieczór z przyjaciółmi. Niekiedy przyjeżdżał z matką, którą panny de Montpleynet starały się rozerwać. Przy każdej ze swych wizyt nieszczęsna kobieta nie omieszkała zatrzymać się na chwilę w miejcu, gdzie spoczywał Raoul.

Nieświadoma swego zachowania Léa znowu kokietowała swego przyjaciela, zapominając, że nie była już smarkulą, a on niedoświadczonym młodzikiem. Nigdy nie rozmawiali o nocy w Morizès, gdy kochała się z oboma braćmi. Każde z nich zachowało jednak niezatarte wspomnienie tej nocy; dla Léi był to szalony i czuły festyn zmysłów bez żadnych konsekwencji; dla Jeana wspomnienie to łączyło się z głębokim zawstydzeniem pomieszanym z poczuciem winy i wyrzutami sumienia. Zatracił nieco wesołość i swobodę, które stanowiły jego urok i tak niegdyś pociągały Léę. Nowe obowiązki, smutek matki, cierpienia, jakich doznał, śmierć brata przydały mu powagi, która nie leżała w jego naturze. Bardziej niż kiedykolwiek kochał Léę i marzył, by pojąć ją za żonę. Wiedział o jej związku z Françcois Tavernierem i to powstrzymywało go przed oświadczynami. Bał się, że dostanie kosza i usłyszy, że ona kocha innego. Opowiedziała mu o uczuciach, jakie żywił Alain Lebrun do Françcoise i poprosiła, by zorganizował wyprawę do Pyla, gdzie rodzina Lefèvre miała willę nad morzem. Był czerwiec: cóż więc bardziej naturalnego niż ochota na kąpiel w oceanie? Léa nie była w stanie wymyślić jakiegoś powodu, żeby nie zabrać obu malców, więc w sześcioro o świcie ruszyli w drogę nowym Citroënem Jeana. Na widok dużej czarnej limuzyny zatrzymującej się przed domem Léa wzdrygnęła się, obawiając się, że za chwilę wysiądzie z niej Maurice Faux i policjanci.

W bagażniku samochodu umieszczono koszyki z wiktuałami z wielką pieczołowitością przygotowane przez Ruth i Estelle. Kobiety z dziećmi usiadły na tylnym siedzeniu, mężczyźni z przodu. W Villandraut był jarmark. Mimo wczesnej pory w mieście gęsto było od wozów, furgonetek, stad owiec i kóz. Z klatek dobywało się popiskiwanie ptactwa i pochrząkiwanie prosiąt. W łagodnym świetle poranka każdy spokojnie udawał się do swoich zajęć. Gdy wyjechali z miasta, droga biegła prosto jak z bicza strzelił i przecinała lasy Landów. Léi ścisnęło się serce na wspomnienie dni spędzonych w tych lasach w ukryciu z Camille i Charlesem. Chociaż chłopczyk był wtedy jeszcze mały, czy pamiętał? Nie odzywał się i z poważną miną uważnie przypatrywał się drzewom, które migały po obu stronach drogi.

— To gdzieś tutaj była kryjówka starego Léona? — spytał nieoczekiwanie.

Léa drgnęła, a Jean Lefèvre raptownie skręcił samochodem. Przekazywanie myśli?... Wszyscy troje pomyśleli o tym samym.

— Pamiętasz kryjówkę starego Léona? — spytała Léa.

— Niedokładnie, ale była tam mama i ty. To gdzieś tutaj, prawda?

— Tak, kochanie, wydaje mi się, że niedaleko stąd.

Charles odwrócił głowę i przytuliwszy się do drzwiczek wydawał się zaabsorbowany podziwianiem krajobrazu. Pierre zasnął na kolanach matki. Przez długi czas jechali w milczeniu.

Wreszcie droga, tak prosta, jak gdyby prowadziła donikąd, skręciła za osadą Lamothe. Léa odetchnęła z ulgą. Jak sięgała pamięcią przejazd przez Landy stanowił dla niej, w przeciwieństwie do rodziców i sióstr, przygnębiającą trasę. Na widok tych lasów, podobnych do siebie sosen, odczuwała niewytłumaczalny lęk.

Za Arcachon zatrzymali się u pani Roussel, u której zostawiano klucze od willi.

— Panicz Jean, jakie to szczęście znowu pana zobaczyć po tych wszystkich latach! Och, biedny panicz Raoul! Takie wielkie nieszczęście! A dla pani Lefèvre, mojej drogiej pani, jakiż to smutek i żałoba!

Z trudem Jean zdołał uniknąć czułej i troskliwej paplaniny dozorczyni.

Zajmowany podczas wojny przez Niemców dom niezbyt ucierpiał, lecz po prostu przygasł. To właśnie określenie nasunęło się na myśl Léi, która bezwiednie wyraziła je na głos. Jej przyjaciel popatrzył na nią ze zdziwieniem.

— Dokładnie takie samo wrażenie odnoszę... Pamiętasz, kiedy byliśmy tutaj ostatnim razem, na krótko przed zaręczynami Camille i Laurenta...

— Wydaje mi się, że to było wieki temu!

— Uwaga! Nie dajmy się ponieść melancholii; jest taka ładna pogoda, a ty tak pięknie wyglądasz!

— A może nie? — rzekła obracając się dokoła.

— Léa, Léa, chodź szybko, chodźmy zobaczyć morze — wołał Charles ciągnąc ją za sobą,

— Pierre też chce morze.

Jean schwycił malca i posadził go sobie na ramionach. Chłopczyk wydawał okrzyki radości. Trzymając Charlesa za rączkę Léa pobiegła na plażę.

— Françcoise, Alain, idziecie z nami?

— Później do was przyjdę. Zajmijcie się Pierre'em.

— Ja też zostaję — powiedział Alain Lebrun.

— Jak chcecie. Trzymaj się mocno w siodle, jeźdźcu, bo jestem Światłem Ognia, najszybszym na świecie rumakiem... Patataj, patataj, patataj...

Mocno trzymając za nogi pokrzykującego z radości chłopca, Jean puścił się galopem.

— Upuści go! — krzyknęła Françcoise ni to zaniepokojona, ni to rozbawiona.

— Proszę się nie bać, to dobry rumak — rzekł Lebrun.

Sprzed domu zbudowanego na pagórku widzeili za wydmami pustą plażę zasypaną jeszcze pozostałościami wojny, nad którymi zdawały się czuwać bunkry z Wału Atlantyckiego.

— A jeśli są tam jeszcze miny? — wyszeptała młoda kobieta zrywając się, by biec do syna.

Alain zatrzymał ją.

— Nie ma obawy, saperzy starannie wykonali swoją robotę i można wchodzić na plażę.

— Mogli coś przeoczyć... Proszę się nie śmiać, przecież zdarza się, że wybuchają niewypały z wojny czternastego roku.

— To prawda, ale tutaj rozminowanie przeprowadzono centymetr po centymetrze. Zresztą jeńcy niemieccy przypłacili to swoim życiem.

— Wiem — powiedziała melancholijnym tonem.

Natychmiast zaczął sobie wyrzucać, że wspomniał o jeńcach niemieckich, gdyż musiało to być dla niej przykre. Jednakże Françcoise podeszła do samochodu i zaczęła wyjmować zapasy żywności z bagażnika.

— Niech mi pan pomoże... Nie wiem, co też Ruth włożyła do tego koszyka, bo waży chyba tonę.

W milczeniu przenieśli wiktuały na zardzewiały ogrodowy stół.

Podobnie jak za każdym razem, gdy widziała morze, we wspomnieniach Léi powracały doznania z dzieciństwa: to samo zauroczenie, to samo pragnienie, by dostać się za linię horyzontu i zobaczyć, czy morze ciągnie się dalej, czy też opada w próżnię. Przez długi czas sądziła, że na końcu są ogromne wodospady, jeszcze większe od wodospadu Niagara, który jako sześcio- lub siedmioletnia dziewczynka widziała w filmie dokumentalnym w kinie w Langon i który zrobił na niej wielkie wrażenie. W biegu ściągnęła przez głowę sukienkę ze sztucznego jedwabiu, zzuła sandały, wszystko upuszczając na piasek.

Jean sięgnął pamięcią sześć lat wstecz, gdy na tej plaży przyglądał się tej samej dziewczynie w tym samym granatowym kostiumie kąpielowym... Tej samej?... Ale czy takiej samej... Nie, na pewno nie... Była szczuplejsza, bardziej kobieca, jeszcze piękniejsza! Serce mu się ścisnęło na to wspomnienie. Sześć lat temu on i jego brat Raoul przyglądali jej się razem, obaj jednakowo wzruszeni i zakochani... Podobnie jak sześć lat wcześniej wydawała mu się nieosiągalna.

— Chcę zejść!

Pochłonięty myślami Jean zapomniał, że na barana trzyma Pierre'a, który wymachiwał rączkami. Uniósł go do góry i łagodnie postawił na ziemi. Malec pokrzykując popędził za Charlesem. Obaj chłopcy zderzyli się i poturlali w piasku pośród radosnych popiskiwań. Jean pomógł im się rozebrać, a następnie sam zdjął ubranie i ująwszy dzieci za dłonie ruszył ku wodzie wołając do Léi, która szybkim crawlem płynęła ku pełnemu morzu.

Siedząc pod sosną, oparta plecami o chropawą korę Françcoise wpatrywała się w linię horyzontu. Wyglądała na odprężoną. Pierwszy raz od bardzo dawna doznawała swoistego zadowolenia, jednocześnie fizycznego jak i psychicznego, i myślała o Ottonie bez cierpienia i bólu, które pozbawiały ją sił, czyniły bezbronną i bezradną. Czy sprawiły to śmiechy, radosne pokrzykiwania synka, które przynosił wiatr, a może łagodność początku lata, czy też obecność tego prostego i milczącego mężczyzny, którego miłości domyślała się?... Czyżby życie mogło być jeszcze miłe?... Od dnia, w którym poczuła zimny dotyk golarki, Françcoise nie uroniła ani jednej łzy; nawet wiadomość o śMierci kochanka przyjęła z suchymi oczyma. Płaczę w środku — myślała sobie. To cierpienie pozbawione łez stało się tym bardziej nieznośne. I oto czuła na policzku ciepłą wilgoć, łzy toczące się wolno, nieuniknione, jak źródło, które wreszcie znajduje upust.

Stojąc nie opodal, Alain Lebrun przyglądał się łzom, które obmywały twarz ukochanej kobiety przywracając jej dziecięcą świeżość. Powstrzymał się, by nie przypaść do niej, gdyż z właściwą zakochanym delikatnością wyczuwał, że trzeba jej pozwolić wypłakać się i pozbyć tego smutku i cierpienia.

10

Powróciwszy z Ameryki Południowej Françcois Tavernier spotkał się z Sarą Mulstein. Gdy wstrząśnięty wysłuchał jej opowieści o tym, czego doznała w obozie, górę wzięła litość i wściekłość. Odczuwał wstyd, że ludzie ludziom zadawali takie okrutne cierpienia. Widział na własne oczy budzące sprzeciw masakry podczas wojny w Hiszpanii, kobiety i dzieci rozstrzeliwane z broni maszynowej na drogach, torturowanie partyzantów, bombardowanie miasta, oszalałe z bólu i rozpaczy matki przy zwłokach dzieci, sieroty błąkające się wśród ruin, i wszystko to umocniło w nim pragnienie pokoju, pozwoliło silniej odczuć konieczność zbliżenia między narodami, lecz przy tej kobiecie na zawsze zniszczonej czuł wzbierającą w sobie nienawiść, jakiej nigdy przez całą wojnę nie zaznał. I oto on, który próbował przeciwstawić się pragnieniu zemsty Sary, gotów był wspierać ją w tej walce. Podobnie jak ona uznał, że nie można puścić płazem tych niesłychanych zbrodni, nie ukarać tych bez sumienia zbrodniarzy, którzy w większości nie tylko kazali mordować, lecz też okaleczali, zbrukali, gardzili, odarli z honoru swoje ofiary. Sam zabijał i mógł to zrozumieć, lecz nigdy nie zrozumie poniżania. On, któremu się zdawało, że wszystko już widział, którego niektórzy uważali za cynika, on, który uwielbiał używać życia, który deklarował, że w nic już nie wierzy, acz od czasu do czasu marzył o cichym i spokojnym szczęściu z Léą jako towarzyszką życia, zaangażował się w sprawę Sary, chociaż był głęboko przekonany, iż świadczy o całkowitej głupocie to, że człowiek taki jak on szuka zemsty za nie swoje krzywdy; i ze wszystkich sił służył hiszpańskim republikanom, francuskiemu ruchowi oporu, a teraz, oficjalnie, w poszukiwaniu osób zaginionych, uchodźców.

Zgodził się na spotkanie w mieszkaniu Sary, Samuela i Daniela Zedermanów i dwóch ich przyjaciół, także Żydów: Amosa Dayana z Lublina w Polsce, byłego członka grupy Nakama, i Uri Ben Zohara z Palestyny, byłego bojownika z Brygady Żydowskiej.

— Przedstawiam wam Françcois Taverniera, o którym wielokrotnie wam opowiadałam. Zgodził się przystąpić do nas, o ile, rzecz jasna, nikt z was nie zgłasza sprzeciwu.

Ben Zohar wysunął się do przodu z wyciągniętą dłonią.

— Witam, cieszę się, że pana tutaj spotykam — rzekł po angielsku.

Widząc zdziwienie na twarzy Taverniera, który ściskał podaną dłoń ciągnął dalej:

— Byłem w Travisio u Ismaiła Karmira, gdy pan przyjechał.

— Ach, prawda, teraz pana poznaję. Nie miał pan wówczas wąsów.

— Istotnie — odparł Uri gładząc sumiasty rudy wąs, z którym wyglądał na brytyjskiego oficera.

— Coś podobnego! To panowie się znają?... Świat jest jednak mały — powiedziała Sara zapalając papierosa.

Podszedł Amos Dayan, wyciągnął rękę do Taverniera i rzekł koślawą angielszczyzną:

— Witamy w naszym gronie.

Z kolei zbliżył się Samuel i Daniel Zedermanowie.

— Wiem, jak doniosłą rolę odegrał pan we francuskim ruchu oporu i jak bardzo ceni pana generał de Gaulle'a, a także jak mocno przywiązany jest pan do naszej kuzynki. Z racji zajmowanego stanowiska, może nam pan być niezmiernie przydatny w poszukiwaniu przestępców nazistowskich. Dziękujemy, że zechciał pan przyłączyć się do nas — powiedział Samuel.

Daniel przywitał się z nim w milczeniu. Sara wskazała im miejsce i rzekła do Taverniera:

— Wszyscy tutaj obecni wiedzą, kim pan jest i czego pan dokonał. Poza mną nie zna pan nikogo spośród nas. Jeśli ma pan walczyć u naszego boku, jest rzeczą normalną, by dowiedział się pan, kim są pana przyszli towarzysze broni... Ogólnie rzecz biorąc, zachowujemy raczej dyskrecję na temat naszych działań, lecz zważywszy na to, kim pan jest, pokrótce opowiem panu, co dotychczas robili nasi czterej przyjaciele. Zacznę od mojego kuzyna Samuela, przed wojną znanego adwokata. Antyżydowskie ustawy zmusiły go do zaniechania wykonywania zawodu. Z przyjaciółmi, na których mógł polegać, założył konspiracyjną gazetę redagowaną po hebrajsku, której celem miało być informowanie wspólnoty, czym naprawdę jest nazizm. Udało im się wydać około dziesięciu numerów, gdy został zadenuncjonowany. Gdy gestapo przyszło go aresztować, nie było go w domu. Pobiwszy domowników, policja zabrała jego ojca, matkę, siostry i młodszego brata, Daniela. Wszyscy, z wyjątkiem Daniela, zginęli w obozie. Samuela przez dwa lata ukrywała w piwnicy jego przyjaciółka, która nie była Żydówką. Doczekali się dziecka, które zmarło zaraz po przyjściu na świat. Pewnego dnia kobieta nie wróciła do domu, zapewne zginęła podczas bombardowania; Samuel szukał jej bezowocnie. Spotkałam go w Monachium. Razem odnaleźliśmy w Linzu Daniela, który przeżył obóz zagłady. Oboje postanowiliśmy, że pomścimy okrucieństwa, jakich zaznaliśmy, mając całkowitą świadomość faktu, że zemsta jest bronią słabych. Bez większego trudu przekonaliśmy Samuela o słuszności naszej sprawy. Tutaj, w Paryżu, poznaliśmy Amosa. Amos należał do komanda, które w kwietniu tego roku zatruło chleb przeznaczony dla trzydziestu sześciu tysięcy esesmanów uwięzionych w obozie jenieckim pod Norymbergą. Dwa tysiące bochenków chleba spośród czternastu tysięcy zatruto arszenikiem; tylko około tysiąca esesmanów zmarło. Aliancka cenzura wojskowa zrobiła wszystko, żeby zatuszować sprawę. Amos miał już być przesłuchiwany przez policję amerykańską, ale udało mu się przekroczyć granicę i schronić we Francji. Uri Ben Zohar jest Żydem z Palestyny i, jak panu wiadomo, należał do Brygady Żydowskiej. Z kilkoma przyjaciółmi wykonywał wyroki na nazistach we Włoszech i w Niemczech. Jednak w krótkim czasie Hagana sprzeciwiła się planom zagłady jak największej liczby Niemców poprzez zatrucie zbiorników wody wielkich miast jak Norymberga, Hamburg czy Frankfurt, albo też podpalenie Monachium lub Stuttgartu. Wydano rozkaz zaniechania wszelkich represji na Niemcach i powrotu do Palestyny, mściciele usłuchali z ciężkim sercem. Uri, spędziwszy w ukryciu kilka dni w tajnym więzieniu Hagany, uzyskał zezwolenie na wyjazd do Francji.

— Dlaczego nie wyjechał do Palestyny? Przecież tyle tam do zrobienia? — zapytał Tavernier.

— Myślałem o tym — odpowiedział Uri — lecz kilku z nas daje pierwszeństwo zemście przed hipotetycznym państwem izraelskim, co jest sprzeczne ze stanowiskiem przywódców wspólnoty żydowskiej w Jerozolimie. Choć niektórzy deklarują swą gotowość pomocy nam, większość z nich ma tylko jeden cel: utworzenie państwa żydowskiego. My natomiast uważamy, że Izrael nie może zaistnieć, póki sześć milionów jego dzieci martwych i bez mogiły nie zostanie pomszczonych. Oto dlaczego garstka nas będzie tropić hitlerowców, gdziekolwiek na świecie by się znajdowali, i zabijać ich.

Na chwilę zapadła cisza, w której ożyły bolesne dla każdego wspomnienia. Milczenie przerwała Sara.

— Françcois, czy chce nam pan zadać jakieś pytania?

— Tak... POtrzeba będzie dużo pieniędzy, by przedsięwziąć te operacje. Czy macie jakieś środki na ten cel?

— Pieniądze to żaden kłopot, dysponujemy odpowiednimi środkami — odpowiedział Samuel.

— Skąd one pochodzą?

— Od organizacji żydowskich i nieżydowskich powołanych do zbierania na całym świecie funduszy na realizację naszej sprawy. Z początku niektórzy spośród nas nie wahali się przed napadami na banki, ale teraz nie jest to już konieczne.

— Czy brał już pan udział w wykonywaniu wyroków śmierci?

— Jeszcze nie — odparł Samuel.

— Ja tak — rzekł Uri.

— I ja też — powiedział Amos. — W kilku.

Françcois Tavernier zwrócił się do Daniela.

— Z niecierpliwością oczekuję tej chwili.

Nie pytał Sary; znał już odpowiedź na to pytanie.

— Wraca pan z Argentyny. Jak ocenia pan sytuację na miejscu? — spytała.

— W Buenos Aires w kołach peronistowskich słyszałem o przyjeździe pewnej liczby niemieckich rodzin, które przyjęli rodacy osiadli w Argentynie jeszcze przed wojną. Większość miała paszporty argentyńskie, meksykańskie albo wystawione przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż, niektórzy legitymowali się paszportami dyplomatycznymi wystawionymi przez kawalerów Zakonu Maltańskiego, rzadziej francuskimi dowodami osobistymi. Niemieckie kolonie w Ameryce Południowej są silne i liczne zarówno w Chile, jak i w Brazylii, Argentynie, Ekwadorze, Urugwaju, Boliwii i Paragwaju. Wielu polityków w tych krajach jest z pochodzenia Niemcami. Bez trudu zmontowano siatki przerzutowe. Trzeba też wiedzieć, że od początku wojny nawiązano ważne i znaczące stosunki pomiędzy nazistowskimi dygnitarzami a ich argentyńskimi odpowiednikami. Pomimo zerwania stosunków dyplomatycznych pomiędzy Niemcami a Argentyną w styczniu czterdziestego czwartego roku operacja "Aktion Feuerland" (Ziemia Ognista), zapoczątkowana przez Bormanna pod koniec czterdziestego trzeciego roku rozwijała się nie napotykając większych przeszkód. Tym sposobem tysiące dzieł sztuki, tony złota i różne walory pokonały Atlantyk na pokładach łodzi podwodnych wypływających z Hiszpanii dzięki pomocy generała Paupela z Madrytu. Ambasador Niemiec von Thermann i jego żona, w towarzystwie kapitana statku Dietricha Niebuhra, organizowali bale lub partie pokera — Argentyńczykom sprzyjało niesłychane szczęście — podczas których spotykała się śmietanka towarzyska kolonii niemieckiej, książę i księżna Schaumburg-Lippe, książę Luxburg, Ludwig Freude, Godofredo Sanstede — agent gestapo — von Simon i Argentyńczycy tacy jak obecny prezydent Juan Perön, admirałowie Scasso i Teissaire, generałowie Ramirez i Farrel, pułkownicy Mittelba, Heblin, Gonzalez, Gilbert. Bardzo zręcznie Niemcy obłaskawiali swoich argentyńskich przyjaciół: systematyczne podkupywanie prasy, szczodre darowizny od księcia Schaumburg-Lippe dla różnych osobistości argentyńskich, wykwintne przyjęcia, na których wino lało się strumieniami. Wypowiedzenie wojny dwudziestego siódmego marca czterdziestego piątego roku pod presją Stanów Zjednoczonych tak naprawdę nie popsuło stosunków pomiędzy tymi dwoma obozami. Przez ostrożność fundusze i walory nazistów przelano na konta obywateli i ziomków argentyńskich. Gdy rząd z Buenos Aires chciał przejąć dobra niemieckie i japońskie, nie miał co zajmować. W kwietniu czterdziestego piątego hitlerowskie łodzie podwodne przybyły z Hiszpanii do Argentyny przywożąc prawdziwy skarb-łup wojenny: osiemset milionów dolarów, wynik wszelakiego rodzaju grabieży. W lipcu i w sierpniu dwie łodzie podwodne wynurzyły się w porcie Mar del Plata i oddano je władzom amerykańskim. W Patagonii, także w lipcu, dwie inne łodzie podwodne przybiły do brzegu. Osiemdziesiąt osób przesiadło się do szalup, które wylądowały na pustej plaży, gdzie czekały duże samochody osobowe i ciężarówki. Wyładowano również dziesiątki bardzo ciężkich skrzyń, niezwłocznie umieszczono je na platformach ciężarówek, które skierowały się na hacjendę należącą do pewnej niemieckiej spółki. Wiecie może, iż Organization der ehemaligen SS Angehörigen (Stowarzyszenie byłych esesmanów) dysponuje wieloma kanałami, które pozwalają jej członkom uciec do Egiptu, Syrii czy Ameryki Łacińskiej. Najczęściej wykorzystywana jest trasa Niemcy-Austria-Południowy Tyrol-Genua via Tanger i potem prosto do gościnnych krajów Ameryki Południowej. W samych tylko okolicach Genui znajdują się dziesiątki klasztorów i probostw udzielających schronienia amatorom na południowoamerykańską emigrację, i to pod skrzydłami wysoko postawionego w hierarchii chorwackiego dostojnika kościelnego: Krunoslava Draganovica, wielkiego przyjaciela poglavnika Ante Pavelićja. Dzięki swoim stosunkom dyplomatycznym w Watykanie bez trudu uzyskuje dla swoich protegowanych pozwolenia na imigrację w wielu krajach. Pomimo obecności policji aliantów port w Genui stanowi nadal pewny punkt przerzutu nazistowskich przestępców.

— Wiedzieliśmy o istnieniu takiej organizacji, lecz nie zdawaliśmy sobie sprawy, że ma takie znaczenie i zasięg — powiedziała Sara. — Wspomniał pan o trudnym do przyjęcia współudziale Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, Watykanu, Zakonu Maltańskiego, i sama już nie wiem czyim...

— Czy sądzicie, że wraz z samobójstwem Hitlera, które dla wielu osób jest wielce nieprawdopodobne, upadkiem III Rzeszy, śmiercią milionów ludzi unieszkodliwieni zostali wszyscy faszyści i naziści na tej planecie?... Nic podobnego. Niewielkie ugrupowania, takie jak nasze, mogą bardzo zaszkodzić siatce ODESSA, ale nie łudźmy się, większość tych łajdaków wymknie się nam.

— Wiemy — powiedział Samuel. — Nie jesteśmy odosobnionym przypadkiem, inni też tropią uciekających nazistów. Dzięki amerykańskim informatorom nasi towarzysze natrafili na ślad Adolfa Eichmanna. Starzy towarzysze z Nakam odnaleźli adres jego rodziny w Austrii, w Bad-Ausse; na zmianę obserwują żonę i brata Eichmanna. Jeśli zajdzie potrzeba, ta grupka mścicieli zwróci się do nas o pomoc. Tymczasem, jeśli o nas chodzi, to Amos namierzył dwie kobiety z obozu w Ravensbrück: Rosę Schaeffer i Ingrid Sauter, które dostały się w szeregi Czerwonego Krzyża i które z Sarą widzieliśmy z sierotami na peronie jednego z dworców. Obecnie przebywają w Lyonie w pewnym żeńskim klasztorze. Daniel i Amos pojadą jutro do tego miasta, by poznać tryb życia, jaki prowadzą, i zastanowić się nad sposobami zatrzymania ich.

— Zamierzacie oddać je w ręce władz francuskich? — spytał Tavernier.

— Nie — chłodno odparła Sara. — Sami wykonamy na nich wyrok.

— A kiedy już je zgładzimy — ciągnął Samuel — popłyniemy do Argentyny, by tam nadal ściągać przestępców. Dwóch z nas poda się tam za uciekających nazistów. Amos i Daniel, którzy doskonale mówią po niemiecku i wyglądają na czystych Aryjczyków, wcielą się w te role. Kiedy wraca pan do Argentyny?

— Na jesieni. Rząd francuski wysyła mnie z misją do rządu argentyńskiego.

— Doskonale się składa, ale czy pańską podróż można przyspieszyć?

— Nie wiem, zapytam na Quai d'Orsay.

— Byłoby wskazane, żeby się pan ożenił, nim się pan uda w tę podróż...

— Ożenił?!...

— Tak, z Sarą. To bardzo by nam ułatwiło działanie...

— Może, ale ja nie mam najmniejszego zamiaru żenić się.

— Nie podobam się panu? — ironicznym tonem spytała młoda kobieta.

— Nie w tym rzecz, Saro, doskonale pani o tym wie.

— Wiem, że kocha pan inną kobietę. Niech się pan nie obawia, nie jestem zazdrosna.

— Nie o to chodzi...

— Nie — przerwał Samuel — chodzi tylko o zwykłą formalność...

— O zwykłą formalność, łatwo panu mówić! Od razu widać, że to nie pana chcą siłą ożenić!

— Françcois, lepiej zdaję sobie sprawę z pana uczuć niż pan sam. Proszę mi uwierzyć, że gdyby istniało jakieś inne rozwiązanie, nie prosiłabym pana o udział w tej maskaradzie — powiedziała Sara, która nagle spoważniała.

— Ale...

— Wiem, co pan powie, pozwoli pan, że się tym osobiście zajmę.

— Proszę się do tego nie mieszać, moim obowiązkiem jest...

— Pojadę z panem.

— Ona nie chce pani więcej widzieć na oczy.

— Wiem i uważam to raczej za dobry znak. Nie chce mnie widzieć, bo to, co jej powiedziałam, wstrząsnęło nią. Na to więc liczę, myśląc, że nam pomoże.

— Nie poprosi chyba pani Léi...

— Dlaczego by nie? Czy mi już nie pomogła, czy nie uratowała mi życia? Czy sama nie ryzykowała własnym życiem i nie wykazała się odwagą działając w ruchu oporu?

— Ano właśnie, powinna zapomnieć o tym wszystkim!

— Wcale jej pan nie zna, nie potrafi zapomnieć, choć bardzo tego pragnie. To bardzo prawa i prostolinijna dziewczyna, która uważa, że źli powinni zostać ukarani.

— Doskonale o tym wiem, ale dlaczegóż to ona właśnie miałaby ich karać? I proszę: nie wplątujcie w to Léi.

— Dlaczego, skoro jest nam potrzebna?

— Doskonale możemy się bez niej obejść. Uważam, że niepotrzebnie bralibyśmy sobie na kark taką postrzeloną osóbkę...

— Zupełnie innego zdania jest jej stryj, ojciec Adrien, który wielokrotnie korzystał z jej umiejętności.

— Walczyła, by przegnać okupantów ze swojej ojczyzny...

— A teraz walczyć będzie, by tutaj nie wrócili.

— To wszystko wydaje mi się bardzo skomplikowane i ryzykowne — rzekł Samuel. — Jeśli, jak się domyślam, Françcois Tavernier jest zakochany w Léi, pakujemy się w niezłe kłopoty. Trudno o coś gorszego niż uczuciowe komplikacje pomiędzy członkami organizacji konspiracyjnej.

— Pański kuzyn ma słuszność, to zbyt ryzykowne, nie tylko dla Léi, lecz również dla nas wszystkich. Zobowiązałem się wam pomóc, przyłączyć się do waszej walki, lecz nie za cenę bezpieczeństwa i życia Léi.

— Dość na dzisiaj — rzekła Sara — innym razem o tym porozmawiamy.

Ton jej głosu dawał im do zrozumienia, że powinni odejść. Pięciu mężczyzn wstało i wyszło.

Pokrzykując z przejęcia kilkoro dzieci ganiało się w pyle skweru na placu des Vosges pod okiem siedzących w cieniu i robiących na drutach lub szyjących matek. Niebo rozpalone było do białości, ani żywego ducha pod podcieniami. Françcois Tavernier pożegnał swoich towarzyszy i przerzuciwszy przez ramię marynarkę skierował kroki do samochodu, który zaparkował na ulicy de Turenne. Te spotkania i rozmowy wywoływały w nim jakiś niepokój, zamęt w myślach, zawrót głowy. Czy to rozważne, przy jego pozycji, na jego stanowisku pakować się w taką awanturę, przygodę z jakimiś amatorami, wśród których była kobieta, która straciła wszelkie poczucie zdrowego rozsądku? Nie, jego postępowanie można było określić różnymi słowami, lecz na pewno nie było ono rozsądne i rozważne; ale przecież od wojny w Hiszpanii nie znał już znaczenia tego słowa.

Spadkobierca bogatych fabrykantów jedwabiu w Lyonie, zerwał wszelkie stosunki z rodziną, gdy opowiedział się po stronie hiszpańskich republikanów. Tylko jeden z jego wujów, który zarządzał jego majątkiem, utrzymywał z nim dość luźne stosunki, do czego zmuszały go interesy. Albert Tavernier, odznaczający się wielką uczciwością połączoną ze skrupulatnością, nie tylko zachował fortunę swego kuzyna, lecz także pomnożył ją, a przy tym nie splamił się kolaboracją, co niekoniecznie można powiedzieć o innych członkach rodziny. Gdyby nie jego interwencja, "czarnej owcy", niektórzy po wyzwoleniu znaleźliby się w więzieniu.

Choć pogrążony w rozmyślaniach, bezwiednie obserwował, co się dzieje wokół niego; gdy się zbliżał do samochodu, jakaś niewyraźna postać skryła się za jeden z filarów arkad. Jak przystało na wprawnego konspiratora, natychmiast wzmógł czujność, a jego dłonie sięgnęły po broń. Ten odruch rozbawił go: nie był już na wojnie, a wierny walther powrócił do jego prywatnego arsenału. Wciąż czujny szedł dalej. Otwierając drzwiczki samochodu, rozejrzał się uważnie... chyba mu się coś przyśniło; oprócz nielicznych przechodniów zdążających w stronę ulicy de Rivoli, nie było nikogo.

W środku pojazdu panowała straszliwa duchota. Tavernier rozluźnił węzeł krawata i odpiął guzik kołnierzyka. Wolno pojechał na ulicę de l'Universitè, pewny, że nikt go nie śledzi. Remont, jaki zlecił wykonać, przebiegał normalnie; wszystko zgodnie z planem zostanie ukończone na jesieni. Wtedy przekona się, czy Léa zechce za niego wyjść.

Ze złością zacisnął szczęki przypominając sobie dziwaczną propozycję Sary; jeśli już miał się ożenić, to właśnie z Léą i z nikim innym... A jednak Sara nie myliła się sądząc, iż łatwiej jej będzie przeniknąć do argentyńskiej śmietanki towarzyskiej, będąc żoną dyplomaty; był to idealny punkt obserwacyjny, by dowiedzieć się, jak potoczyły się losy uciekinierów nazistowskich, którzy znaleźli schronienie w tym kraju. Doskonale sobie wyobrażał, jak zaprzyjaźnia się ona z tą dwudziestosześcioletnią aktorką, Evą Duarte, którą niedawno poślubił nowy prezydent Argentyny. Dla nikogo nie stanowiło tajemnicy to, że Juan Domingo Perón był zafascynowany Benito Mussolinim i stałym bywalcem salonów kół pronazistowskich, jak i to, że wygrał wybory dzięki "cabezitas negras" (Czarne głowy: nazwa nadana wieśniakom, którzy masowo przybywali do Buenos Aires w poszukiwaniu pracy.)... Czując się silny ze względu na poparcie części klasy robotniczej i wojska, "szef", wybrany na prezydenta republiki pięćdziesięcioma sześcioma procentami głosów, zamierzał uczynić ze swego kraju wielkie światowe mocarstwo; pomimo opozycji komunistów i arystokracji, jego władza — jak się zdawało — utrwalona została na długo. Jako wysłannik rządu francuskiego Françcois Tavernier został przedstawiony parze prezydenckiej. Ledwo zdołał powstrzymać uśmiech rozbawienia, gdy całował dłoń małżonki prezydenta, pięknej tlenionej blondynki, o zbyt mocno umalowanej twarzy i ubranej w dziewczęcą sukienkę, która zaskakiwała na dwudziestosześcioletniej kobiecie. Mizdrząc się Eva Perón oprowadziła go po parku wokół rezydencji prezydenta, zachwycając się kwiatami, które, jak twierdziła, kochała namiętnie. Natomiast jej małżonek, generał Perón, zapewnił go, że zawsze będzie mile widziany. Tego samego dnia wieczorem podczas kolacji u Victorii Ocampo, redaktorki literackiego pisma "Sur", rozmowa toczyła się tylko i wyłącznie wokół pięknej Evy i sposobu, w jaki położyła rękę na ciężko myślącym Juanie Perónie, którego niektóre obecne damy określały jako "muy macho" (bardzo męski). Victoria Ocampo, wysoka, urodziwa kobieta około pięćdziesiątki, egeria argentyńskiego środowiska literackiego, ciesząca się reputacją "pożeraczki mężczyzn", kochanka lub przyjaciółka największych współczesnych pisarzy, zagorzała frankofilka, darzyła wielką, głęboką sympatią tego Francuza, który ciągnął za sobą jakby zapach przygód. W chwili jego powrotu do Paryża powierzyła mu papier, taśmy do maszyny do pisania, kawę, cukier, a także środki, jakie Gisèle Freund zgromadziła na rzecz komitetu (Solidaridad con los escrivatores franceses), z prośbą o przekazanie przesyłki Adrienne Monnier, gdyż ona to właśnie zgodziła się służyć za pośredniczkę pomiędzy pisarzami francuskimi a komitetem. Monnier, znana z wydania "Ulissesa" Jamesa Joyce'a, przyjęła Françcois Taverniera z wdzięcznością w swojej księgarni przy ulicy de l'Odèon:

— Dzięki naszym argentyńskim przyjaciołom będziemy mogli zapewnić naszym pisarzom codzienną porcję kawy, bez której, jak twierdzą, nie są w stanie pracować.

Na widok zdziwienia rozmówcy, ciągnęła dalej ze śmiechem:

— Ależ tak, księgarnię przemieniliśmy na sklep spożywczy. Cóż począć, strawa duchowa nie starcza naszym ludziom pióra. Rozdajemy prowiant codziennie od czternastej do osiemnastej, oprócz niedziel.

— Cóż trzeba uczynić, by uzyskać pomoc żywnościową?

— Być pisarzem, bywalcem księgarni lub nie. Rozsyłamy do zainteresowanych prospekty opracowane przez Gisèle, w których sygnalizuje ona naszym intelektualistom daty przesyłek i dostaw. Proszę, tutaj są potwierdzenia odbioru.

Françcois Tavernier przeczytał: "Jean-Paul Sartre: kilogram kawy, kiełbasa, puszka oliwy, kilogram suszonych owoców; Jean Cocteau: trzy kilogramy kawy, kostka konfitury mlecznej, kilogram suszonych owoców; Henri Michaux: kilogram kawy, pół kilograma herbaty, dziesięć tabliczek czekolady, trzy kilogramy mleka skondensowanego, trzy słoiki extra mięsa, szynka, trzy kostki konfitury mlecznej; Andrè Breton: kilogram kawy, dwie kiełbasy, puszka oliwy, kilogram suszonych owoców, kostka mlecznej konfitury; Albert Camus: dwa kilogramy kawy, dwie bandolas, puszka oliwy, kostka konfitury mlecznej." Bardziej wzruszony, niż chciał to dać po sobie poznać, Françcois odłożył na zarzucony wiktuałami kontuar pokwitowania, na których widniała czapka frygijska, a pod nią dwie dłonie w uścisku.

Adrienne Monnier spostrzegła jego wzruszenie i z dobrotliwym uśmiechem powiedziała:

— Ano tak, mój drogi, jesteśmy tylko biednymi stworzeniami Pana. Proszę zajrzeć, gdy tylko pan zechce, zawsze będzie pan mile widziany.

Wprowadzony zarówno w środowisko peronistowskie, jak i inteligencji argentyńskiej, zajmował idealną pozycję, by pomóc Sarze i jej przyjaciołom w ich misji. Lecz czy istotnie było rzeczą konieczną poślubienie pięknej Żydówki? Wątpił w to, aczkolwiek... Czy trzeba było dla zaspokojenia ich żądzy zemsty poświęcać jego miłość do Léi?

By się oderwać od tych myśli, przyjął zaproszenie Laure i poszedł posłuchać jazzu w "Lorientais", gdzie grał Claude Luter, klarnecista z włosami na jeża, który w koszuli w szkocką kratę wyglądał jak kanadyjski drwal, a z nim długi i chudy trębacz: Boris Vian.

11

"20 lipca 1946 r.

Ukochana moja,

Od kilku dni jestem w Paryżu. W kraju uzyskanie połączenia telefonicznego jest nadal równie niepewne jak wygrana na loterii, zaś telefonistki nie ulitują się nad zakochanymi. Zostaje mi więc tylko pióro, bym mógł Ci wyrazić, jak okropnie za Tobą tęsknię i że przyjadę w tygodniu z Laure, którą spotkałem przedwczoraj. Twoja siostrzyczka zamierza posłużyć się moją osobą, by uniknąć dłuższego pobytu w Montillac... Tylko jej bujne włosy przypominają Ciebie, a szkoda!

Spotkałem Sarę. Gdy mi opowiedziała swoje przejścia, a zapewniam Cię, że nie wszystko Ci wyznała, zrozumiałem Twoją reakcję. Nie powinnaś tak się zapiekać w gniewie i uporze; sama tyle wycierpiałaś, że powinnaś ją zrozumieć. Pod wieloma względami jesteście do siebie bardzo podobne. Różnica polega jedynie na tym, że ty nie sięgnęłaś dna rozpaczy i okropności... Musisz wiedzieć, że Sara już nigdy nie będzie "normalną" kobietą. Cokolwiek byśmy uczynili, nigdy nie zdołamy naprawić tego, czego nie sposób naprawić; lecz możemy jej pomóc. Proszę Cię o zgodę, bym przyjechał do Montillac z nią, a ona pragnie tego całym sercem. Jeśli odmówisz, zrozumiem. Ale znam Ciebie, jesteś taka szlachetna, wspaniałomyślna i kochasz Sarę. Zaraz wyjeżdżam do Londynu; spędzę tam dwa dni. Zadzwoń do Laure albo telegraficznie prześlij do niej odpowiedź. Tak mi śpieszno znowu Ciebie zobaczyć, wziąć w ramiona i przytulić, zobaczyć, jak z rozkoszy przymykasz powieki.

Dzieweczko, chcę, byś jednego była pewna: kocham Cię. Zawsze o tym pamiętaj. Los może nam zgotować wiele niespodzianek, nasza przyszłość może okazać się inna, niż sobie wymarzyliśmy. Wiem jednak, że jesteś jedyną, powtarzam, zrozum, jedyną kobietą, u której boku chciałbym żyć w otoczeniu — czemu nie? — gromadki podobnych do Ciebie dzieci?

Françcois"

Serce Léi zakołatało mocniej, gdy rozpoznała charakter pisma kochanka. Pozostawiła Françcoise i Ruth przy doglądaniu konfitur, które przygotowywała od rana, i pobiegła zamknąć się w gabinecie ojca, żeby tam w spokoju przeczytać list.

Jedyna!... Była jedyną osobą, z którą chciałby spędzić życie, mieć dzieci!... "Ja też chciałabym z nim spędzić życie" — myślała. — Owładnęło nią uczucie szczęścia, spokoju: po raz pierwszy uświadomiła to sobie. Wybuchnęła śmiechem. Dlaczego tak długo zwlekała z wyznaniem tego uczucia?... Natychmiast nasunęła jej się odpowiedź: "Boję się, że będę przez niego cierpieć!" Na tę myśl jej ciało znowu pokryło się potem. "Zgłupiałam do cna, żeby doprowadzać się do takiego stanu, dlatego że mężczyzna, którego kocham — a tak, jakże ona go kochała, jak przyjemnie było w końcu przyznać się do tego! — wyznaje mi swoją miłość!" Śmiała się jeszcze, ale niepokój wciąż trwał. Raz jeszcze przeczytała list... Skoro ją o to prosi, przyjmie Sarę, będzie dla niej czuła i opiekuńcza. We dwoje dopomogą jej w przezwyciężeniu bólu, smutku, odwiodą ją od myśli o zemście. Szybko, zadzwonić do Laure i powiedzieć jej, że Montillac oczekuje ich trojga... Lecz dlaczego pisze: "Los może nam zgotować wiele niespodzianek..." Jakich niespodzianek?... Co chciał przez to powiedzieć?... Léa podniosła dłonie do skroni, by uciszyć to uderzenie krwi... Zamknęła oczy... i zaraz je otworzyła... Pod powiekami na ułamek sekundy zobaczyła Sarę podającą jej swoje martwe dziecko... Sara śmiejąca się i przyglądająca jej z okropnym wyrazem twarzy...

Léa skuliła się na starej ojcowskiej kanapie, drżała. Zapach zimnego potu, który wstępował na jej drżące ciało, wywoływał w niej mdłości. "Muszę się uspokoić... muszę się opanować... Mamusiu... Camille... boję się, żebyście wiedziały, jak ja się boję..." Wspomnienie kojących dłoni matki i dotknięcia rąk Camille na jej czole, gdy niedobre sny nawiedzały ją po nocach, stopniowo ją uspokoiło. Z trudem wstała, w ustach czuła gorzki smak. W lustrze w łazience zobaczyła oblicze topielicy. Ze złością zdarła z siebie ubranie i wskoczyła pod prysznic. Ach, zmyć z siebie wszystkie te wspomnienia, te wszystkie obrazy, myśleć tylko o radości, że żyje, a jej ciało stworzone jest dla rozkoszy!... Rozkoszy, którą dawał jej z takim mistrzostwem Françcois. Poczuć wreszcie szczęście zespolenia z nim, stopienia w jedno... Przyszłość z nim to mogły być tylko miłe niespodzianki, to właśnie dawał jej do zrozumienia. Oboje przywrócą Sarze radość życia; potrafią otoczyć ją wielką czułością, do jakiej tylko są zdolni; ich miłość może okazać się dobroczynna dla wszystkich. Wszystkich, których kocha, pragnie widzieć szczęśliwymi. Wojna się skończyła, powrócił czas pokoju i szczęścia.

Podśpiewując wyszła spod prysznica, wytarła się, przejrzała z zadowoleniem w wysokim lustrze łazienki, skropiła się perfumami i włożyła lekką płócienną sukienkę.

Śmiechy i wesołe nawoływania dochodziły od strony tarasu, zbiegła tam więc pod grabami; nie była to jeszcze pora wieczornego aperitifu, miało się ku obiadowi. W cieniu glicynii Alain Lebrun otwierał butelkę szampana, a towarzyszyły mu przy tym Estelle, Lisa, Françcoise i Ruth przepasane jeszcze kuchennymi fartuchami.

— Co tu się dzieje? Co świętujecie beze mnie?

— Charles i Pierre poszli po ciebie — powiedziała Françcoise z przekornym uśmiechem.

— Nie spotkałam ich. Powiecie mi w końcu, co się dzieje?

— Françcoise... — zaczęła Lisa prychając śmiechem, który zaraz zdusiła zasłaniając usta dłonią.

— Co, Françcoise?

— ...właśnie nam ogłosiła — podjęła Estelle, przerywając znowu swoją wypowiedź, żeby wytrzeć łzy, które płynęły jej z oczu.

— Płaczesz! Czy coś się stało?

— Nie... a właściwie tak, panienko Léo — rzekł Alain, strzelając korkiem szampana.

— Powiecie mi wreszcie?... Och, chyba zaczynam rozumieć!... Pan i Françcoise?... Tak?... Och, siostrzyczko, taka jestem szczęśliwa, tak się cieszę! — wykrzyknęła Léa całując Françcoise. — Proszę przyjąć moje gratulacje, Alain — powiedziała całując i jego.

— Dziękuję panience.

— Nie ma żadnych panienek. Czy nie jestem pana szwagierką?

— Dziękuję, Léo.

Uśmiechnięta Léa ujęła kieliszek szampana, który jej podał.

— Nie znaleźliśmy jej... A, tutaj jesteś! Szukaliśmy cię z Pierre'em wszędzie — powiedział zadyszany Charles.

— Proszę, dzieci, wypijcie z nami toast.

— Alain, tylko odrobinkę, to przecież jeszcze malcy — powiedziała Françcoise.

Gdy wszyscy zostali już obsłużeni, Alain Lebrun wzniósł swój kieliszek.

— Wznoszę toast za najpiękniejszy dzień mojego życia. Za ukochaną kobietę, za Montillac i za wszystkich jego mieszkańców. Wasze zdrowie.

— Jacy szczęśliwi byliby wasi rodzice — powiedziała Ruth płacząc.

— Ruth, moja kochana, dajże spokój, nie płacze się w takim dniu — powiedziała Estelle hałaśliwie wycierając nos.

— Nie, nie wypada płakać — zachłysnęła się Lisa.

Wszystkie trzy były przekomiczne, ściskając w dłoni chusteczki do nosa, aż Françcoise, Alain i Léa wybuchnęli gromkim śmiechem.

— No tak, jeszcze sobie z nas kpią — mruknęła Ruth.

Pod koniec dnia wszyscy pili wino z piwnic za szczęście narzeczonych, tym razem w towarzystwie Jeana Lefèvre'a i księdza Henri'ego.

— A ty kiedy? — porozumiewawczo spytał Jean Léę.

— Szybciej, niż myślisz — odparła lekkim tonem.

Lecz na widok jego miny pożałowała swoich słów. Jak naprawić nieostrożność? Na szczęście do rozmowy włączyła się Françcoise.

— Proszę księdza, ja i Alain bylibyśmy bardzo szczęśliwi, gdyby zechciał ksiądz udzielić nam ślubu.

— Z największą przyjemnością.

— Ze ślubem zaczekacie do zakończenia winobrania? — spytał Jean.

— Nie — odpowiedziała Françcoise — zależy nam z Alainem, by wziąć ślub jak najszybciej, jak tylko wyjdą zapowiedzi.

— Nie zdążymy wszystkiego przygotować, uszyć sukni, rozesłać zaproszeń, zorganizować przyjęcia...

— Nie będzie żadnego wesela, Léo — powiedziała Françcoise. — Chcę, by ślub odbył się w ściśle rodzinnym gronie.

— Ależ...

— Dobrze chyba rozumiesz, dlaczego?

Tak, oczywiście, rozumiała. Ale z niej idiotka!

— Françcois zapowiada swój przyjazd z Laure i z jedną znajomą. Może zdążą na ślub — powiedziała.

— Wspaniała nowina — rzekła Lisa — bardzo lubię pana Taverniera.

Nowina nie przypadła do gustu Jeanowi Lefèvre, który obrzucił Léę bystrym spojrzeniem. — Ty i Jean, jeśli się zgodzicie, będziecie moimi świadkami. Alain poprosił swojego wuja i przyjaciela.

Przez resztę tygodnia, aż do przybycia Laure i gości Léi, w Montillac panowało tak wielkie ożywienie, jakiego ta siedziba nie pamiętała od dawna. W domu trwała nieustanna bieganina, przesuwanie mebli, przyjmowanie dostaw w związku z urządzaniem pokoi dla nowożeńców. Postanowiono, że zajmą oni dawną sypialnię państwa Delmas, która była najpiękniejszym pokojem w całym domu, a ponadto przylegające do niej salonik i łazienkę. Po niedawnym remoncie pomieszczenia te jeszcze wypiękniały, a Pierre miał swój pokój obok sypialni matki.

Na wiadomość o zamążpójściu Françcoise Lisa i Ruth odmłodniały; bez przerwy dyskutowały o wyprawie, srebrach, pościeli, zastawie. Przyjechała krawcowa z Langon, żeby wziąć miarę na toalety dla pań dziedziczek z Montillac. Wybór strojów stał się przyczyną ożywionych dyskusji. Françcoise zdecydowała się na prosty jasnożółty kostiumik, Léa wybrała ciemnoczerwoną suknię-płaszcz, Lisa suknię z cienkiego drukowanego jedwabiu z płaszczykiem w podobnym kolorze, Estelle komplet perłowoszary; Ruth oświadczyła, że niczego nie potrzebuje. Ze względu na bardzo krótki termin wykonania zamówienia postanowiono, że krawcowa zrobi tylko jedną przymiarkę. Trzeba było użyć całej przymilności i siły perswazji Léi, by pani Larcher, która uważała, że potrzeba co najmniej trzech, przystała na to. Ustalono, że panie udadzą się do Langon, by zyskać na czasie. Teraz przyszła pora, by pomyśleć o kapeluszach, pantofelkach, torebkach i rękawiczkach. Zaopatrzone w próbki materiałów swych kreacji, w przeddzień przyjazdu Laure wyruszyły do Bordeaux.

Umęczone bieganiną po sprawunki usiadły w herbaciarni naprzeciwko teatru, ułożywszy wokół siebie paczuszki. Przy sąsiednim stoliku dostrzegły swoją kuzynkę, Corinne Delmas, która niedawno wyszła za mąż za bogatego właściciela ziemskiego z Pauillac, siedzącą z dwiema przyjaciółkami. Trzy młode osoby zaczęły szeptać między sobą z ożywieniem, gdy rozpoznały Léę i Françcoise. Ta ostatnia zaczerwieniła się i zwiesiła głowę, Léa natomiast popatrzyła na nie ostentacyjnie.

— Ależ tupet! — dziwiła się głośno jedna z przyjaciółek Corinne.

— Jakże śmią się pokazywać publicznie? — spytała inna.

— Udajemy, że ich nie widzimy — pośpiesznie zdecydowała Corinne.

— Chodźmy stąd — poprosiła Françcoise, która nagle mocno zbladła.

— Nie ma mowy — odparła Léa, a oczy jej pociemniały.

— Moje dzieci, tylko żadnych skandali — wyszeptała Estelle.

Léa podniosła się i podeszła do stolika, przy którym siedziały trzy młode kobiety.

— Dzień dobry, Corinne. Małżeństwo wyraźnie ci służy, wyglądasz wspaniale. Gdy ostatnio widziałam cię ze stryjem Lucien, byłaś o wiele chudsza. Dzień dobry paniom.

— Dzień dobry.

— Françcoise bierze ślub za trzy tygodnie, oczywiście serdecznie zapraszamy ciebie z mężem.

— Gratuluję — wybełkotała zmieszana Corinne. — Nie wiem, czy będziemy mogli przybyć.

— Postaraj się, moja droga, sprawisz nam tym wielką przyjemność. Do widzenia, nie przeszkadzam, spieszę się, bo tyle jeszcze mamy do załatwienia. Do zobaczenia niebawem, przyślemy ci zaproszenie.

— Do widzenia.

Zadowolona z siebie Léa wróciła do stolika.

— Zaprosiłam ją na twój ślub.

— Nie zrobiłaś chyba tego?

— Nie obawiaj się, nie przyjedzie; ale nie mogę powiedzieć, że jestem niezadowolona z siebie. W niezłe zakłopotanie wprawiłam tę głupią gęś.

— To mnie wprawiłaś w zakłopotanie — ze smutkiem stwierdziła Françcoise.

— Wybacz mi, siostrzyczko, to niechcący.

— Kelner, rachunek — poprosiła Estelle.

Wyruszały w drogę pełne radości i rozgadane, a wróciły milczące, każda zatopiona w swoich myślach.

Nazajutrz pod wieczór Françcois Tavernier i Laure przyjechali w towarzystwie Sary Mulstein i Daniela Zedermana. Od obiadu Léa wypatrywała ich, stojąc przy wjeździe do Montillac na poboczu drogi... Gdy samochód wjeżdżał do majątku, z pośpiechu o mało co nie wpadła pod koła. Kierowca w ostatniej chwili wyminął ją i wściekły wyskoczył z pojazdu:

— Panienka zupełnie oszalała, o mały włos, a bym panią przejechał.

Na obliczu Léi odmalowało się rozczarowanie.

— Ale to nie...

— Jestem tutaj.

— Och, Françcois, już myślałam, że nie przyjechałeś!... Co ci jest? Głowa cię boli?

— Przez twój pośpiech i hamowanie Daniela uderzyłem głową o przednią szybę.

— Ojej, tak mi przykro — powiedziała Léa, wybuchając śmiechem.

Françcois posłał jej pełne wściekłości spojrzenie.

— Takie to na tobie robi wrażenie?

Léa śmiała się coraz szczerzej. W jej ślad poszli Laure i Daniel, a później i Sara, która wysiadła z samochodu, przyłączyła się do ogólnej wesołości. Tavernier zrobił groźną minę, na co zareagowano jeszcze głośniejszym śmiechem. Wkrótce i jego opanował szalony śmiech. Śmiejąc się porwał Léę w ramiona.

— Ach, ty łobuziaku, jak zwykle stajesz w poprzek drogi — powiedział z czułością.

Podeszła do nich Sara w czarnym turbanie; uśmiechnęła się.

— Léo, dziękuję ci, pierwszy raz od wojny śmieję się z całego serca. Chodź, niech cię ucałuję.

Obie przyjaciółki objęły się nie starając się ukryć wzruszenia.

— Rozumiem pana wybór — szepnął Daniel do Françcois. — Pańska przyjaciółka jest cudowna.

— Ostrzegam, niech się pan nie zakocha, bo będzie pan miał ze mną do czynienia.

— Dla takiej kobiety gotowy jestem stawić czoło groźniejszemu niż pan przeciwnikowi.

Ton, jakim chłopak wypowiadał te słowa, pełne zachwytu spojrzenia, jakimi obrzucał Léę, nie podobały się Françcois. "Brakowałoby tylko tego, żebym był zazdrosny" — pomyślał.

— Moja droga, przywiozłam mojego kuzyna Daniela Zedermana. To nieco bezpardonowe, ale mam nadzieję, że nie weźmiesz mi tego za złe.

— Skądże znowu, miejsca u nas dosyć.

Laure biegła już w stronę domu. Trzymając Sarę i Françcois pod rękę, rozpromieniona Léa prowadziła ich do niego.

— Cieszę się, że w końcu poznam Montillac, o którym tyle mi opowiadałaś. Rozumiem teraz, dlaczego tak kochasz to miejsce. Wszystko tu jest takie harmonijne, takie oczywiste, takie naturalne, a jednak osobliwe. To siedziba, która nie otwiera swych bram przed byle kim — powiedziała Sara.

Léa przyjrzała jej się uważnie: jakże obca osoba tak świetnie wyczuła ducha tego miejsca?

Przeszli przed północną fasadą, a potem wzdłuż drewnianych szop, w których trzymano wózki. Tymczasem słońce chyliło się hu zachodowi, zalewając ziemię płomienistoczerwonym apokaliptycznym światłem, nadawało ono nierzeczywisty wygląd budynkom w Bellevue, które zdawały roztapiać się w żarze pieca. Zachód słońca stanowił dla Léi zawsze silne przeżycie. Gdy jeszcze była malutką dziewczynką i dopiero zaczynała chodzić, wyrywała się do zachodniej części domu, by patrzeć, jak lśniąca gwiazda "kładzie się spać". Za każdym razem, gdy słońce znikało za wzgórzem Verdelais, ściskało jej się serce i czuła, jak narasta w niej jakiś nieokreślony niepokój. Ten niepokój nigdy jej nie opuszczał. I teraz, u boku ukochanego mężczyzny i przyjaciółki, którą odzyskała, na widok purpurowoczarnego niespokojnego nieba i słońca jak rozżarzona kula, niepokój opanował ją również, był nawet silniejszy. Towarzyszące jej osoby przystanęły i w milczeniu upajały się tą piękną chwilą, która na tak krótko obmywała ziemię ze wszelkiej brzydoty. Skąd ten nagły napad lęku?... Och, niech słońce nie zachodzi, niech nie nastaje noc, która przynosi ponure przygniębiające sny!... Gdy stała tak wsparta na kochanku, wstrząsnęły nią długotrwałe dreszcze. "Czuć, jak drży ciało przytulonej ukochanej, dzielić z nią wzruszenie chwili, tylko to jest prawdziwe — pomyślał Tavernier, oplatając ją ramieniem. Léa podniosła oczy, była zachwycająca, prawie nierzeczywista, oblana blaskiem zachodzącego słońca. Cienie ich splecionych ciał przesuwały się, niemal namacalne, plastyczne, na ścianie składu win, po którym pięły się wonne białe róże. Wśród zapachu róż rosło w nich pożądanie tak silne, że doznali nieoczekiwanej, nagłej rozkoszy, aż zadrżeli, zaskoczeni tym, jak odnajdywały się ich ciała. Sara i Daniel przyglądali się im z różnymi odczuciami; ci dwoje byli oczywiście stworzeni dla siebie, dopełniali się. "Czy mam prawo?" — myślała Sara. "Pragnę, by ta dziewczyna pokochała mnie kiedyś tak, jak jego kocha" — myślał Daniel.

Wciąż spleceni w uścisku Léa i Françcois powoli skierowali się ku południowemu wejściu do domu. Udali się do salonu, gdzie oczekiwały ich panny de Montpleynet, Françcoise i Laure rozprawiające z ożywieniem, ksiądz Henri, Jean Lefèvre i Alain Lebrun, którzy dyskutowali paląc papierosy. Charles rzucił się w ramiona swojego "przyjaciela Françcois".

— Jesteś już mężczyzną, mój chłopcze — powiedział Tavernier, stawiając chłopca na ziemi.

Natomiast Pierre, nie przywykły do takich dużych zgromadzeń towarzyskich, schował się za matkę.

Léa dokonała prezentacji. Wypili po lampce starego wina z Montillac i zasiedli do stołu.

Posiłek przebiegał w wesołej i ożywionej atmosferze. Ruth prześcignęła samą siebie i Tavernier bezustannie komplementował jej talenty kulinarne. Siedząca pomiędzy księdzem Henrim a Jeanem Lefèvrem Sara była uśmiechnięta i odprężona, z uwagą przysłuchiwała się wypowiedziom sąsiadów; Alain Lebrun nie mógł oderwać oczu od Françcoise, Daniel i Laure rozmawiali z wielkim ożywieniem, zaś Estelle i Lisa czuwały nad dziećmi. Po kolacji wszyscy, z wyjątkiem dzieci i ciotek, wyszli na taras.

Zapadła już noc, upalna i rozgwieżdżona. Paląc papierosy, oparci o balustradę kontemplowali mroczny pejzaż, który ożywiały nieliczne światełka w okolicy Langon. Po metalowym moście przejechał pociąg wyglądający jak świetlisty wąż. Spadła gwiazda; Léa pomyślała o czymś, co chciała, by się spełniło.

Zmęczona podróżą Sara chciała udać się na spoczynek. Ruszyli więc w górę ku domowi. Jean i ksiądz Henri pożegnali się.

— Laure, myślę, że zajmiesz swój pokój, prawda? Dla Sary przygotowałam pokój na końcu korytarza, a Daniel będzie spał w pokoiku obok twojego — powiedziała Léa.

— Dobranoc moja droga — rzekła Sara całując ją.

— Dobranoc panno Léo.

— Dobranoc Danielu, mów mi po imieniu. Do jutra.

Narszecie sami!

— Chodź, noc jest zbyt piękna, żeby iść spać, chcę się z tobą przejść.

Objąwszy się zeszli zboczem poniżej tarasu. Ziemia drogi biegnącej wzdłuż winnicy była miękka pod ich stopami. Skręcili w lewo do wierzb.

— Poznaję to miejsce.

— To la Gerbette, przyszliśmy tutaj wieczorem po pogrzebie mojego ojca.

— Pamiętam — powiedział przyciągając ją do siebie.

— Chodź — powiedziała odsuwając się od niego.

Jak za pierwszym razem musiał wyważyć drzwi ramieniem. Jak za pierwszym razem powiedziała:

— Niezbyt tu ładnie. We wspomnieniach to miejsce wydawało mi się przytulniejsze.

I jak za pierwszym razem rozesłał marynarkę na sianie.

Wstawał dzień, gdy wrócili do Montillac zmęczeni i szczęśliwi. Ledwo położyli się w wąskim łóżku Léi, zapadli w głęboki sen.

12

Tydzień upłynął jak we śnie, tyle rzeczy i miejsc Léa miała do pokazania przyjaciołom. Laure nie odstępowała ani na chwilę Daniela, pożerała go wprost wzrokiem, on uważał, że jest czarująca, lecz nieco natrętna, gdzież jej do siostry, która skupiała na sobie całą jego uwagę i przy której nie dostrzegał innych kobiet — oprócz Sary, lecz Sara to co innego. Sara była jego żeńskim sobowtórem. Takie same cierpienia, takie same lęki, były ich udziałem, przy życiu trzymała ich nienawiść; na dnie upodlenia poprzysięgli sobie, że przeżyją, by złożyć świadectwo o okropnościach, by się zemścić. Do dziś odczuwali wstyd z powodu tego, do czego musieli się posunąć, by przetrwać i ten wstyd też wymagał zemsty. Wyznali sobie wszystko i poznali się nawzajem odnajdując w drugim coś dla siebie. On miał osiemnaście lat, ona dobiegała trzydziestki, lecz byli starsi, bardziej znużeni niż dziewięćdziesięcioletni starcy. Françcoise przekonywała się, że będzie mogła pokochać Alaina, a Léa i Françcois byli w sobie tak zadurzeni, że było to wręcz krępujące. Krępujące i bolesne dla Jeana. Rozumiał wybór swojej przyjaciółki: Tavernier to była przygoda, Paryż; on to spokojne, mieszczańskie życie, prowincja, a jednak był przekonany, że w dużej mierze dziewczyna była stworzona do cichego życia na ukochanej ziemi.

Na tarasie, przechadzając się tam i z powrotem, ojciec Henri i Sara wiedli ożywioną dyskusję.

— ...Prawdziwi bojownicy boją się zostać siepaczami. Z taką samą pogardą traktują tych spośród swoich kolegów, którzy dają się ponieść żądzy walki, aż zostają zabójcami...

— Ma ojciec słuszność, nie jesteśmy prawdziwymi bojownikami, ale dlaczego mielibyśmy nimi być wobec tych, którzy byli właśnie siepaczami? Nie zaślepia nas żądza walki, lecz pragnienie zemsty. A ojciec mi mówi o dobroci, miłości, sprawiedliwości, wybaczeniu!... Dlaczego mielibyśmy rozumieć te słowa?

— Ale musicie! Spoczywa na was wielka odpowiedzialność: złożenie świadectwa. Świadectwo przed całym światem, jakich szaleństw może dopuścić się rodzaj ludzki, aby — gdy już je poznamy — móc je odrzucić z odrazą...

— Jak to się dzieje, że ojciec, który podobnie jak ja widział, do czego byli zdolni, nadal uważa, że zaliczają się do rodzaju ludzkiego? Nadal ojciec wierzy w swojego Boga?...

— Tak, bardziej niż kiedykolwiek wierzę w Niego. Z całą pewnością wiem, że Bóg jest Miłością, że istnieje, że jest obecny, działa, nie jest odpowiedzialny za cierpienie i zło. Wierzącemu może się wydawać, iż krzyki bólu, jakim wypełnione jest stworzenie, zaprzeczają temu, że jest to nie do przyjęcia. By Bóg stał się wiarygodny, wierzący nie może być po prostu "wierzącym", lecz "wierzącym mimo wszystko", to znaczy musi mieć oczy szeroko otwarte na rzeczywistość, która otacza wszystkich ludzi, rani ich, jest niezrozumiała, a jednak być przekonany, że Bóg jest Miłością mimo wszystko. Wybaczenie jest obowiązkiem...

— Proszę mówić za siebie, ojciec jest katolikiem, a ja jestem Żydówką! Nawet gdybym chciała, nie mogę, nie mam prawa, za dużo zmarłych, za dużo cierpień domaga się sprawiedliwości...

— Sama pani odwołuje się do tego słowa. Proszę pozwolić działać sprawiedliwości, ma ona swoje prawa; a poza prawami, kategoryczne obowiązki. Ma karać, lecz sprawiedliwość nie ma nic wspólnego z nienawiścią ani z aktami zemsty. Nienawiść i zemsta nie są budujące; są jałowe i destrukcyjne. Niechże sprawiedliwość srogo, gdy musi być sroga, czyni swoją powinność, lecz niech nigdy nasze serce nie staje się złe. Niech się pani strzeże przed tą zarazą, która sprawia, że niekiedy ktoś, kto walczył ze złem, zwalczał zło, po odnieisonym triumfie okazuje się nosicielem tej samej choroby, którą chciał wytrzebić.

— Za późno już, jestem nią dotknięta.

— Nie chcę w to wierzyć. Przynajmniej niech pani nie pociąga za sobą młodego kuzyna, to jeszcze dziecko...

— Dziecko! Chce ojciec, żeby panu opowiedział, ten "dzieciak" właśnie, czego tam zaznał, a co gorsza, do czego się sam posunął? Dziecko, o jakim ojciec mówi, umarło w Mauthausen, w Buchenwaldzie, w Oświęcimiu, w Brzezince, w Dachau, może ojciec wybierać. To dziecko nosi nienawiść w sercu i to nie ja mu ją zaszczepiłam.

— W piekle obozów modliłem się za naszych oprawców. Gdyż dumą nas, wszystkich Francuzów, jest to, że należymy do narodu, który nie może tolerować, dla którego jest nie do przyjęcia, nawet gdybyśmy musieli ryzykować naszą skórę, by inni ludzie, kim by nie byli, byli traktowani tak, jak nas traktowano; tylko do sprawiedliwości mamy prawo się odwołać, gdyż mimo wszystko są naszymi braćmi, gdyż też są istotami ludzkimi.

— Niechże ojciec przestanie, proszę, nie ma ojciec prawa, nie wolno ojcu traktować ofiar na równi z oprawcami. Dokłada ojciec do moich cierpień ból nie do zniesienia.

— Proszę mi wybaczyć, że zadaję pani ból, lecz jako duchowny muszę powiedzieć, że idziecie złą drogą. Jakże ci, którzy wczoraj byli słabi, a dziś są panami, mieliby z kolei sami stać się katami, jeśli im się nie przypomni, natychmiast, gdy wezmą władzę w swoje ręce: "Pomóżcie najpierw najbardziej cierpiącemu", co jest równoznaczne z nakazem: "Kochaj bliźniego swego jak siebie samego"?

— Niech ojciec zatrzyma dla siebie te swoje nauki. Pomyliłam się, zwierzając się ojcu. Czegóż można się było spodziewać po duchownym tego wyznania, które uczyniło nam tyle zła.

Ojciec Henri spuścił głowę, wyglądał teraz na bardzo nieszczęśliwego.

— Wiem... Nietolerancja Kościoła katolickiego wobec Żydów zapewne w jakiś sposób przyczyniła się do eksterminacji narodu żydowskiego. Lecz w jego łonie jest wielu, którzy proszą o wybaczenie.

— Wybaczenie... Wybaczenie... Tylko tyle potraficie powiedzieć! Może to tylko wasza sprawa, nie nasza.

— Moje biedne dziecko!...

— Nie jestem ojca dzieckiem!... Och, przepraszam!

Wzburzona Sara gestykulując zamaszyście potrąciła Léę i wytrąciła tacę z kieliszkami, które dziewczyna niosła.

— Nie możesz być ostrożniejsza? — wesoło zapytała Léa.

— Przykro mi, ale ojciec...

— Aha, już wiem, jeszcze jedna z tych waszych dyskusji. Nie rozumiem, dlaczego tak uporczywie stara się ojciec przywołać ją do rozsądku. Ja dawno już z tego zrezygnowałam.

Ojciec Henri nie odpowiedział, pomagał Sarze zbierać kawałki szkła.

Léa bardzo polubiła ojca Henriego. Nie odznaczał się wysoką posturą stryja Adriena, ani jego elokwencją, lecz w obu tych zakonnikach tkwiła prawdziwa, szczera miłość ludzi i wielkie zrozumienie dla ich słabości. Jednakże kapucyn odznaczał się naiwnością, której nie było u dominikanina, zostało w nim coś z dziecka. Przyjaciel Jeana Lefèvre'a pokładał nieograniczoną ufność w swojego Boga i Jego miłość dla swych stworzeń. Z wieczorów, jakie spędzał w MOntillac, z przechadzek wśród winnic, godzin spędzonych na tarasie czy w gabinecie ojca, Léa zachowała wspomnienie długich rozmów o tajemnicach miłości do Boga i roli człowieka na ziemi.

"Jedyna i prawdziwa chwała Chrystusa polega na uznaniu tego, czym jest, to znaczy nieskończoną Miłością. Dysponujemy swobodą odwzajemnienia jej lub nie! Piekło to nie inni, to ja sam odrzucający miłość. Zobaczyć się w zwierciadle wieczności takim, jakim się jest! A zbawienie to spotkanie z tym, co istotne, przy odrzuceniu tego, co złudne, iluzoryczne. Nie bójmy się żyć z szeroko otwartymi oczyma, niczego nie ukrywajmy przed sobą: ani okropności zła, ani olśnień dobra, nie bójmy się, że nasze kroki i dni poprowadzą nas do niczego i nikogo. W moim mniemaniu zło w dużej mierze bierze się z próżnego myślenia, przekonania, że jesteśmy samowystarczalni, że nikogo nie potrzebujemy. To złudne przekonanie, że możemy obejść się bez innych i pogardy dla innych posunięte aż do absurdu. Skandal zmarnowanego życia, marnotrawstwa, obojętności na los starców i biednych, głodnych, uciśnionych, bezrobotnych, wszystkich zepchniętych poza nawias społeczeństwa... Za to wszystko jesteśmy odpowiedzialni, to nasze zmartwienie, nasza sprawa i nie obwiniajmy za to Boga. Droga życia, droga pokoju, wiedzie zarówno dla jednostek jak i narodów poprzez wzbogacanie dialogu i zgodę na dzielenie się, jak byśmy tego nie nazwali. Krwawe szaleństwa, jakich jesteśmy świadkami, czyż nie są jedynie nasileniem rozpaczy wobec wszystkich tych odmów, tego odrzucania? Moje obawy wywołuje przekonanie, przeczucie, że ludzkość nieuchronnie zmierza ku swej zagładzie, jeśli nie zweryfikuje swojej postawy, nie zastanowi się nad sobą, jeśli pilnie nie odnajdzie sensu Boga, a w konsekwencji: potrzeby Miłości przez duże M. Nie ma innego wyboru, jak narodziny nowego człowieka albo ryzyko, że ludzkość oszaleje i zniknie z historii powszechnej. Nowy człowiek to taki, który uświadomi sobie, że nie można być w pełni szczęśliwym bez szczęścia innych, a tym bardziej wbrew innym. To także ktoś, kto będzie przeświadczony o tym, że jeśli trzeba prowadzić walkę o wolność na świecie i w sercach, gdzie jeszcze ona nie panuje, to trzeba także zachować w umyśle ostateczny cel tej wolności, jej znaczenie inne niż wolności dla samej wolności. W przeciwnym wypadku, zamiast stawać się wolnym, człowiek znowu popadnie w zależność od ideologii, nietolerancji, nienawiści lub w niewolę siły pieniądza, skrajnego egoizmu. Droga do życia, droga do pokoju, wiedzie, zarówno dla jednostek, jak i dla narodów, przez wzbogacenie dialogu i zgodę na dzielenie się, jak byśmy tego nie nazwali".

Tak bardzo chciała podzielać jego przekonanie, wierzyć w nowego człowieka, wolnego i szlachetnego, wierzyć w jego pragnienie pokoju, miłość bliźniego. Nic wokół niej nie zapowiadało tego, a wypowiedzi Sary i Daniela czyniły wyłom w wywodzie sługi bożego. Ze ściśniętym sercem pomyślała o stryju Adrienie. W tej właśnie chwili brakowało jej go bardziej niż kiedykolwiek. Nawet utraciwszy wiarę, potrafiłby, a była o tym głęboko przekonana, znaleźć słowa nadziei, by rozwiać jej obawy. Odpowiedzieć na pytania dotyczące zemsty i sprawiedliwości, jakie zadawała sobie Léa. W jej skołowanym umyśle mieszały się słowa miłości ojca Henriego i krzyk o zemstę Sary. Które z nich miało rację? Kiedy rozstawała się z duchownym, przepełniało ją pragnienie przyczynienia się do budowania nowego świata, lecz po dyskusji z Sarą serce miała wypełnione gwałtowną urazą i chęcią wytępienia tych, którzy tyle cierpień zadali jej przyjaciółce.

Pojawienie się Françcoise i Laure położyło kres nieuporządkowanym myślom Léi.

— Znowu potłuczone kieliszki, jeśli tak dalej pójdzie, wkrótce nie będzie w czym pić — powiedziała Françcoise z wyrzutem.

— To moja wina — wyjaśniła skruszona Sara — potrąciłam Léę, która niosła tacę. Przyniosę inne kieliszki.

— Pójdę z panią — rzekł ojciec Hanri.

Pierwszy raz, od chwili gdy znowu były razem, trzy siostry zostały same bez świadków. Laure wzięła swoje starsze siostry za ręce.

— Za dwa dni Françcois musi wracać do Paryża, a ja nie wiem, jak powiedzieć cioteczkom, że wyjeżdżam razem z nim. Możecie mi w tym jakoś pomóc?

— Dlaczego nie zostaniesz do wesela? Odbędzie się za trzy tygodnie.

— Przyjadę na ślub. Obiecałam przyjaciołom, że pojadę z nimi na południe.

— Coś mi mówi, że gdyby Daniel został tutaj, ty też byś została — rzekła Françcoise z przebiegłym uśmiechem.

Laure mocno się zaczerwieniła i wyrwała siostrze rękę.

— Dlaczego tak myślisz?

— Nie ja jedna spostrzegłam, że nie odstępujesz go na krok, dziwię się nawet, że nie ma go tu z tobą. Gdy tylko się oddala, wodzisz za nim wzrokiem lub pędzisz go szukać, przytakujesz każdemu jego słowu, wybuchasz głośnym śmiechem po każdym żarcie, jaki powiedział...

— No i co z tego... lepiej byś się zajęła swoim ślubem niż mną i Danielem.

— W oczekiwaniu na twój ślub.

Laure znowu się zaczerwieniła i ruszyła biegiem do domu. Françcoise i Léa roześmiały się odprowadzając ją spojrzeniem.

— Biedna siostrzyczka, żałuję, że się z nią droczyłam, drażniłam — powiedziała Françcoise, opierając się o balustradę tarasu.

— Nie przejmuj się, to nic takiego, zawsze zadurzy się w pierwszym lepszym przystojniaku. Pamiętasz Maurice'a Fiauxa?

— Nie będziesz chyba porównywać tego kryminalistę z kuzynem Sary!

— Ależ ja go nie chcę porównywać, twierdzę po prostu, że wbiła sobie do głowy, że kocha Daniela, jak sobie uroiła swoją miłość do Fiauxa.

— Myślę, że się mylisz, wydaje mi się, że tym razem to poważne. Smutne jest tylko to, że on jej nie kocha. — Jest jeszcze za młody.

— Powinnaś chyba wiedzieć, że nie ma wieku dla miłości. Nie kocha jej, bo kocha inną.

— Kogo?

— Nie udawaj niedomyślnej, bardzo dobrze wiesz, o kogo chodzi; tak się fatalnie składa, że o ciebie.

— Chyba ci się nie wydaje, że zwracam na niego uwagę... Zapominasz, że jest Françcois.

— Nie powiedziałam, że ty go kochasz, ale że on jest w tobie zakochany.

— Przejdzie mu.

— Bardzo bym się zdziwiła.

Ich rozmowę przerwało przyjście Sary i księdza, którzy przynieśli kieliszki i butelki. Był z nimi Daniel ostrożnie niosący koszyczek z brzoskwiniami.

— Co jest z Laure? Ma taką dziwną minę!

— Cóż, panie Tavernier, niebawem będziemy uroczyście obchodzić zamążpójście Françcoise: kiedy pański ślub z Léą? — spytała Estelle, zasiadając obok Françcois, który palił cygaro na podwórzu, czekając aż podadzą kawę.

— Po moim powrocie z podróży do Argentyny.

— Moglibyście pobrać się przed wyjazdem i zabrałby ją pan ze sobą.

— To niemożliwe. Misja, jaką mi powierzył rząd, zmusza mnie do rozlicznych rozjazdów służbowych po całej Argentynie, w tym także pobytów w niebezpiecznych regionach.

— Jestem przekonana, że nie przerazi to mojej siostrzenicy.

— Jestem tego pewien, lecz nie chcę wystawiać jej na najmniejsze choćby niebezpieczeństwo. Argentyna nie jest krajem ustabilizowanym. Demagogia rządu, który nie zawahał się wykorzystywać związków zawodowych równocześnie wykazując wielką tolerancję, by nie użyć mocniejszego określenia, wobec zbiegów nazistowskich, wytworzyła klimat podejrzliwości wielce nieprzyjemny. Proszę mi wierzyć, że lepiej nieco poczekać.

— Ale reputacja mojej siostrzenicy!...

— Bardzo panią proszę, droga pani... Zapewniam panią, że troszczę się o to na równi z panią.

Powiedział to z takim przekonaniem, że Estelle skłoniła głowę na znak aprobaty. Tavernier ciągnął dalej:

— Największym moim pragnieniem jest uczynienie Léi szczęśliwą, proszę mi wierzyć. Nie są to z mojej strony uniki, lecz spoczywa na mnie obowiązek, by być człowiekiem wolnym jeszcze przez jakiś czas.

— Chętnie panu uwierzę, drogi panie, lecz niepokoję się o przyszłość mojej siostrzenicy. Ciężkie lata, jakie mamy za sobą, okaleczyły ją. Boję się, że nie znajdzie sobie miejsca na tym świecie.

— Cóż każe pani tak myśleć?

— Ta melancholia, która oddala ją od nas, te chwile smutku, po których następuje nadmierna wylewność, żywiołowość.

— Wiele dziewcząt w jej wieku zachowuje się podobnie.

— Tak, ale nie odnajduję już w Léi tej radości życia, która czyniła ją tak ujmującą.

— Nie uważa pani, że to przez kłopoty z prowadzeniem domu?

— Nie tylko, wyczuwam, że przeżywa wielki chaos, zamęt, szczególnie od jej powrotu.

Françcois, znający powód tego zamętu, wyrzucał sobie, że nic nie zrobił, by złagodzić jej rozterki. Im bliższa była data jego wyjazdu, tym bardziej obawiał się nieuniknionej rozmowy i powiadomienia jej o obłąkańczym pomyśle z poślubieniem Sary. Jakże liczyć na to, że zrozumie potrzebę tego ślubu. Wymógł na Sarze milczenie, a teraz przyłapywał się na tym, że tego żałuje.

Odżyła przyjaźń, jaką Léa żywiła do Sary. Obie przyjaciółki spędzały długie godziny na rozmowach. Léa była przekonana, że to ona nakłoniła Sarę, by zapuściła włosy. Myliła się, gdyż młoda kobieta usłuchała rad swojego kuzyna Samuela i teraz delikatny, ciemny puszek pokrywał jej głowę. Dla zabawy Léa głaskała ją, mówiąc, że nigdy nie dotykała czegoś równie miłego. Ani razu w swych rozmowach nie wracały do przeżyć Sary, lecz mimo to myśl o zemście drążyła jej umysł.

W przeddzień wyjazdu Laure wyjawiła ciotkom, że wraca do Paryża. Widząc jej stanowczość, Estelle de Montpleynet musiała ustąpić. Laure przyrzekła, że przyjedzie za trzy tygodnie na ślub siostry.

Dziwny to był posiłek, przy którym się wszyscy zebrali. Każdy biesiadnik starał się wyglądać na szczęśliwego. Léa nie starała się ukryć smutku, nie dostrzegała rozkochanych spojrzeń Daniela, ani zazdrosnych Laure, tym bardziej nie przejmowała się Jeanem teraz już pewnym, że Léa nigdy go nie pokocha i że nigdy nie zapomni o swoim kochanku, nawet gdy on będzie nieobecny. Jednakże zdawało mu się, że dostrzega jakieś rozterki u swego rywala, jakiś skrywany niepokój. Odganiał od siebie słabą nadzieję, jaka się w nim rodziła. Jeśli dla szczęścia Léi trzeba było ponieść ofiarę, gotów był usunąć się i opuścić ziemię, którą tak uwielbiał. Françcois i Sara nie napomknęli ani słowem o swoich planach. Z sercem obojętnym na wszystko poza swoim pragnieniem, Sara żałowała że milczała: zyskaliby na czasie. Françcois natomiast wyrzucał sobie tchórzostwo. Estelle cierpiała i powtarzała, że jest to zapewne jeden z ostatnich posiłków, jaki dzieli z wszystkimi trzema siostrzenicami. Pani Lefèvre nie mogła przestać myśleć o tym, że jej syn Raoul spędził w tym domu ostatnie godziny życia. Ojciec Henri, który długo rozmawiał na osobności z każdym z zebranych, modlił się teraz szeptem, by Bóg dał im siły, aby z powodzeniem przetrzymali czekające ich próby. Duchowny czuł, że brak mu sił, by pocieszać swych przyjaciół, dodawać im otuchy, było to powodem wielkiego rozgoryczenia.

Léa i Françcois nie zmrużyli oka tej nocy. Kochali się kilka razy, lecz rozkosz nie przyniosła ukojenia ich lęków i obaw. Wczesnym rankiem Françcois zdobył się wreszcie na odwagę i powiedział jej o swoim ślubie z Sarą. Léa słuchała w milczeniu. Zdziwiony brakiem reakcji spytał ją w końcu:

— Dlaczego nic nie mówisz?... Wiesz przecież, że to niczego między nami nie zmieni i że później wszystko będzie jak dawniej. Odezwij się, powiedz coś.

Naga Léa wstała, zapaliła papierosa i podeszła do okna. Była mgła, wschodzące słońce z trudem się przez nią przebijało. Powietrze było ciężkie, zanosiło się na burzę. Françcois też zapalił papierosa i zbliżył się do niej. Przywarł do niej ciałem i ją przytulił. Nigdy nie czuł się tak zbity z tropu jak przy tej milczącej kobiecie, której ciało zesztywniało ze smutku.

— Serduszko moje, jak się to wszystko skończy, wrócę, wszystko będzie jak przedtem...

— Nie!

— Ależ tak, przyrzekam ci...

— Cicho bądź, nic nie mów, oszukujesz sam siebie... Nic już nie będzie jak przedtem, nie z powodu twojego małżeństwa, ale ze względu na to, co zamierzacie zrobić... Mogę zrozumieć Sarę, ale ty?...

— Ona mnie potrzebuje.

— Już mi to mówiłeś. To nie powód. Powinieneś zrobić wszystko, żeby ją odwieść od tego pomysłu....

— Próbowałem.

— Ale ty, dlaczego ty się angażujesz w tę przygodę. O ile dobrze zrozumiałam, uważasz, że to niczemu nie służy?

— Ukochana, jak mam ci to wytłumaczyć?... Czuję się w obowiązku pomóc Sarze. Jej mąż był moim najlepszym przyjacielem, jego ojca kochałem tak, jak nigdy nie kochałem własnego. Nawet, jeśli to szaleństwo, widzę w tej sprawie jakiś sens. Mówisz, że ona niczemu nie służy, ale dla wielu jest nieodzowna. Nie podzielam wszystkich punktów widzenia mścicieli, a jednak rozumiem ich motywacje.

— Ja też je rozumiem. Ale kiedy to się wreszcie skończy? Czy nie możemy zaufać sprawiedliwości, że ukarze winnych?

— W gruncie rzeczy masz słuszność, lecz wiesz, że w rzeczywistości dotyczy to nielicznych. Sara i jej towarzysze nie mogą znieść myśli, że najwięksi przestępcy mogą ujść słusznej kary.

— Czy oni powinni o tym decydować?

— Bardziej niż inni mają do tego prawo.

Léa odwróciła się i spojrzała mu w oczy. Czuła się silniejsza po tym, jak wypowiedziała swoje wątpliwości i dowiedziała się, że on je podziela. Rozumiała i wiedziała, że na jego miejscu postąpiłaby tak samo. Ogarnęła ją wielka błogość, jakaś mieszanka smutku i znużenia. Jak bardzo pragnęłaby spędzać swoje dnie i noce przytulona do niego, przyglądając mu się. Ileż było czułości w uśmiechu, jaki mu posłała!

Och, ten uśmiech!... Nie mylił się, była taka, jaką ją sobie wyobrażał, szlachetna i silna. Poruszony przyglądał jej się z bolesną niemal intensywnością. Wtopili w siebie spojrzenia, ufni, uspokojeni. Nic, co mogło się im w życiu przytrafić, nie zdoła zniszczyć tej pewności, wiary w ich miłość. Wydawało im się, że ich splecione w uścisku ciała nie dotykają ziemi, czuli jakby unosiła ich jakaś potężna fala i rzuciła w świat spokoju i błogostanu. Nie spuszczając z siebie wzroku znaleźli się znowu w łóżku. Niemal się nie poruszając złączyli się i od stóp po koniuszki włosów stali się samą rozkoszą. Rozkoszą głęboką, niematerialną, absolutną. Żadnych innych ruchów poza drżeniem ciał... Narastała w nich bez końca rozkosz, zagarniała ich jak fala przyboju... Pogrążyli się w błogiej senności.

Błogość towarzyszyła im aż do chwili pożegnania. Ze wzruszenia Sara o mało się nie rozpłakała, gdy Léa powiedziała jej szeptem, całując ją:

— Françcois wszystko mi powiedział. Postaram się nie być zazdrosna. Kocham cię i się zgadzam.

Sara długo machała jej ręką na pożegnanie.

13

Po odjeździe gości dom wydał się wszystkim pusty. Lecz czas i myśli każdego z domowników zaprzątnęły codzienne zajęcia, do których doszły przygotowania do ślubu. Zmartwień przysparzał jednak stan zdrowia Estelle, co Françcoise i Léa uświadomiły sobie po wizycie lekarza, którego wezwano, gdy ciotka na dłużej straciła przytomność. Usilnie proszony przez starą damę, wyznał tylko część prawdy o stanie zdrowia chorej. Lecz niewielka część szczegółów, jakie wyjawił, była już wystarczająco alarmująca, choć naprawdę nie zaniepokoiła ich. Lisa nie zdawała sobie sprawy z choroby, jaką była dotknięta jej siostra i ze śmiechem nazywała ją leniuchem, gdy ta zgodnie z zaleceniem lekarza musiała leżeć w łóżku.

Estelle wezwała ojca Henriego: wyznała mu, że wie, że nie ma dla niej ratunku i prosiła Boga, by utrzymał ją przy życiu do ślubu Françcoise. Począwszy od tej chwili zakonnik, który przebywał na kilkudniowym wypoczynku w Verdelais u swojego przyjaciela Jeana Lefèvre'a, przychodził codziennie rano po mszy, by spędzać z nią długie godziny. Troskliwa obecność księdza, jego bogate życie duchowe, głębokie umiłowanie ludzi dodawało jej nowych sił i przyniosło pojednanie się z Bogiem. Odzyskawszy wiarę, bez strachu oczekiwała śmierci. Jej obawy o Lisę wyciszyły się, gdy wydała notariuszowi niezbędne dyspozycje.

W przeddzień ślubu Laure przyjechała taksówką z Bordeaux z walizkami pełnymi prezentów dla sióstr i cioteczek. Bolesne wrażenie zrobiła na niej bladość i wychudzenie Estelle. Jakże się zmieniła w tak krótkim czasie!

Nazajutrz Françcoise wstała wcześnie i zeszła do ogrodu. Dzień zapowiadał się bardzo pogodny. Młoda kobieta wolnym krokiem w melancholijnym nastroju, skierowała się do Bellevue. Za kilka godzin miała zostać żoną Alaina Lebruna, a jej myśli krążyły wokół wspomnień o Ottonie. Miała wrażenie, że dopuszcza się zdrady wychodząc za mąż za innego. Za późno było, by się wycofać. Po cóż zadawać ból tak porządnemu człowiekowi, jakim jest Alain, cioteczkom i małemu Pierre'owi, który tak polubił swojego przyszłego ojczyma. Na wieży zegarowej w Verdelais wybiła siódma. Zawróciła do domu.

W kuchni Charles i Pierre pośród wielkiego bałaganu jedli śniadanie, które przygotowała dla nich Ruth ubrana już w swoją najlepszą sukienkę i przepasana wielkim białym fartuchem.

— Gdzie byłaś? Alain wszędzie cię szukał.

— Poszłam się przejść. Zostało trochę kawy?

— Jest pełen dzbanek. Pośpieszcie się dzieci, zaraz przyjdą kucharki.

— Ruth...

— Tak?

— Myślisz, że dobrze robię?

Starej guwernantce, która nalewała kawę do filiżanek, ręka zawisła w powietrzu. Ze ściągniętymi brwiami popatrzyła na dziewczynę, którą pięlęgnowała w dzieciństwie, gdy była chora, pocieszała, gdy była smutna.

— Trochę późno teraz na wątpliwości.

Françcoise westchnęła.

— Dokonałaś właściwego wyboru — ciągnęła Ruth. — Pierre potrzebuje ojca, a tobie jest potrzebny mężczyzna. Lebrun to solidny, o złotym sercu człowiek. Będziesz z nim szczęśliwa. Jestem tego pewna.

— Dziękuję ci, Ruth, pocieszyłaś mnie. Charles i Pierre, skończyliście jeść?... Chodźcie się myć.

Zdążyli we trójkę opuścić kuchnię, gdy weszły Laure i Léa, potargane, jeszcze zaspane. Ucałowały Ruth, która postawiła przed nimi talerz z kromkami chleba z masłem.

— Wolałabym rogaliki — rzekła Laure ziewając.

— Musisz zadowolić się chlebem, staruszko — odparła Léa przeciągając się i mrucząc jak kotka.

— Rogaliki! A może jeszcze maślane bułeczki — gderała guwernantka.

Z czego się śmiały, te dwie smarkule?... Tego już było za wiele. Ale rozzłoszczona mina dzielnej kobiety śmieszyła je coraz bardziej.

— No cóż, najwyraźniej nie nudzicie się tutaj — powiedział Alain wchodząc do kuchni.

Wylał sobie na głowę chyba całą butelkę wody kolońskiej, naturalnie układające się włosy miał teraz gładko zaczesane do tyłu. O mało się nie udusił w białej koszuli o przyciasnym kołnierzyku zapiętym pod szyją. Granatowy garnitur nie wyszedł spod igły najlepszego krawca. Wystrojony wyglądał tak nieporadnie, że po pierwszej chwili zaskoczenia, gdy przyglądały mu się z rozdziawionymi ustami, z kromkami chleba, które zawisły w powietrzu, znowu parsknęły śmiechem. Do kuchni weszła Lisa w szlafroku z fioletowej satyny i w papilotach na głowie. Teraz obie siostry już się nie śmiały, ale pękały ze śmiechu. Ruth biegała od jednej do drugiej.

— Uspokójcie się, rozchorujecie się jeszcze.

— Ale z czego one tak się śMieją? — spytała Lisa.

Léa wstała od stołu i zgięta wpół wypadła na "uliczkę", niebawem w jej ślady podążyła Laure dręczona napadami czkawki. Po jej czerwonej twarzy płynęły łzy, ręce zaciskała na brzuchu.

— Zsiusiam się — wydusiła z siebie.

— Cicho bądź... Brzuch mnie boli!

Usiadły na kamienistej ziemi alejki dzielącej budynki mieszkalne od stodół i szop, którą w dzieciństwie ochrzczono mianem "uliczki", i skręcały się ze śmiechu. Na progu kuchni stali zdziwieni Lisa, Alain i Ruth i przyglądali im się nic nie rozumiejąc. Kiedy wreszcie się uspokoiły, były purpurowe na twarzy i zlane potem.

Ceremonia w kościele w Verdelais była skromna i wzruszająca. Panna młoda w jasnożółtym kostiumie miała na głowie kapelusik z naturalnej słomki przybrany dużą żółtą różą. Wyglądała zachwycająco mimo przerażonej miny i bladości. Z niepokojem rozglądała się wokół siebie, jakby się obawiała, że może pojawić się wrzeszczący tłum. Alain wyczuł jej napięcie i wziął ją za rękę. Françcoise uśmiechnęła się do niego z wdzięcznością.

Poza najbliższymi przyjaciółmi nie było innych gości: nikogo z rodziny mieszkającej w Bordeaux, żadnych starych kobiet, które za nic na świecie nie przepuszczą żadnego ślubu ani pogrzebu. Tą nieobecnością dawano do zrozumienia, że nie zapomniano o przeszłości Françcoise. Spodziewała się tego; doznała tak wielu upokorzeń, a nawet obelg od swego powrotu do majątku ojca, że było jej to niemal obojętne. Inaczej rzecz się miała w przypadku pani Lefèvre, Lisy i Ruth; te trzy kobiety czuły się poniżone, dotknięte tym afrontem. "Trzeba je zrozumieć" — powtarzał Jules Testard, wuj Alaina. Laure ubrana w elegancką suknię z niebieskiego jedwabiu, dzieło wielkiego paryskiego domu mody, nudziła się jak mops. Przy jej wytworności Léa czuła się nieswojo w swoim stroju prowincjuszki. Nie mogła powstrzymać się od porównania ślubu siostry ze ślubem Camille i Laurenta d'Argilata w przededniu wojny. Kościół w Saint-Macaire był wypełniony po brzegi, panna młoda w bieli, druhny w barwnych strojach. Léa ze wzruszeniem pomyślała o sobie z tamtych czasów. Cierpienia, jakie wówczas przeżywała, wydawały się tak odległe, ale wspomnienie tego zmartwienia, które odbierała jako porzucenie, zdradę, nadal było bolesne.

Po posiłku zsunięto stoły i krzesła na bok, żeby zrobić miejsce na tańce. Był to pomysł Laure, która mocno przy nim obstawała. Przywiozła z Paryża ogromne ilości płyt, więc tańczono. Bal otworzył Alain z Françcoise, Laure zatańczyła ze świadkiem pana młodego, któremu z trudem przychodziło dostosowanie się do nowych rytmów, Léa tańczyła z Jeanem Lefèvrem. Oboje melancholijnie milczeli podczas tańca. Zapadła gorąca noc. Léa zaproponowała przyjacielowi przechadzkę po tarasie. Usiedli na żelaznej ławeczce i wpatrywali się w usiane gwiazdami niebo.

— Popatrz, gwiazda spada! — wykrzyknęła Léa. — Trzeba pomyśleć jakieś życzenie. No, pomyśl sobie życzenie.

— Po co, mam tylko jedno, a ono nigdy się nie spełni.

Léa zerknęła na niego; wiedziała, o czym mówi, lecz nic nie mogła na to poradzić. Delikatnie położyła rękę na jego dłoni.

— Niedługo spotkasz kobietę stworzoną dla ciebie, która będzie cię kochać, będzie kochać winnice i da ci moc małych Lefèvre'ów.

Wyrwał jej rękę z rozdrażnieniem.

— Już ją spotkałem.

— Tak się cieszę! — powiedziała radosnym głosem. — Dlaczego nic mi nie powiedziałeś?

— Nie kpij sobie ze mnie, przecież to o ciebie chodzi, doskonale o tym wiesz.

— Myślałam...

— Nieprawda! Wiesz, że cię kocham od zawsze. Raoul też cię kochał, nawet sobie z tego żartowałaś. Chyba dosyć nas ogłupiałaś swoimi kokieteryjnymi minkami, a my, biedni durnie, dawaliśmy się na to nabierać...

— Ależ to była taka dziecinada!

— Może dla ciebie, ale nie dla nas. Obaj chcieliśmy się z tobą ożenić.

— Ale jeden z was byłby nieszczęśliwy!

— Pewnie tak, przecież nie mogłaś wyjść za nas obu.

Przypomniała im się noc spędzona we troje. Skrępowani i zmieszani zamilkli. Na szczęście pojawiła się Laure ze swoim kawalerem.

— Domyślałam się, że tutaj was znajdę — powiedziała siadając obok Jeana. — Jaka piękna noc, prawdziwa noc weselna.

Zamilkła i ona, przyglądając się przez chwilę niebu, nim podjęła znowu:

— Nadal zamierzasz pojechać ze mną do Paryża? — zapytała Léę.

— Tak, jeśli ciocia Estelle będzie się dobrze czuła.

— Jak to, jedziesz do Paryża i nic mi nie powiedziałaś?

— Nie byłam jeszcze zdecydowana.

— Nie możesz wytrzymać bez tego twojego Taverniera, może nie?

— To nie twoja sprawa, jadę dokąd mi się podoba.

— Przestańcie się kłócić — powiedziała Laure. — Ja poprosiłam Léę, żeby przed winobraniem przyjechała na kilka dni do Paryża. Ma prawo do choćby krótkich wakacji.

Jean wstał ociężale.

— Oczywiście, że ma do tego prawo — powiedział odchodząc.

— Biedny Jean, twarda jesteś dla niego — powiedziała Laure.

— Nie robię tego umyślnie. Bardzo go lubię, to nie moja wina, że się we mnie kocha.

— Nigdy mu nie powiedziałaś prawdy o Françcois?

— Nie, lecz to tajemnica poliszynela, nie sposób tego nie wiedzieć.

— Lepiej by było, żebyś mu powiedziała.

— Irytujesz mnie, nie będziesz jeszcze i ty mnie pouczała. Czy ci robiłam najmniejsze choćby uwagi na temat twojego stylu życia w Paryżu?

— Już dobrze. Zmieńmy temat. Kiedy weźmiecie ślub, ty i Françcois?

— To już jakaś mania! Ciocia Estelle, Françcoise, Ruth, a teraz jeszcze ty. Musicie koniecznie rozmawiać ze mną o małżeństwie? Nie wiem, może kiedyś, nie śpieszy się nam.

— A jeśli zajdziesz w ciążę?

— To wtedy zobaczymy. Tobie też może się to przytrafić.

— Przestań, nie mówmy o nieszczęściach! Ja nie mam żadnego Taverniera pod ręką.

— O ciebie mogę być spokojna. Tak sobie dobrze radzisz, że zawsze znajdziesz jakiegoś poczciwinę.

Laure wzruszyła ramionami i skierowała rozmowę na inne tory.

— A gdybyśmy tak wyjechały za dwa dni, co ty na to? Rozmawiałaś już z ciocią Estelle?

— Tak, przed chwilą i dość ogólnikowo. Jakoś tak dziwnie się uśmiechała, gdy mówiła: "Baw się dobrze, dziecinko." Myślisz, że ma się lepiej?

— Sama widzisz, wygląda lepiej pomimo wychudzenia, i sporo czasu spędziła na dole rozmawiając z panią Lefèvre i Lisą.

— Tak... Ale jakoś nie mogę wyzbyć się niepokoju. Mam wrażenie, że coś przed nami ukrywa.

— Gdyby to było coś poważnego, lekarz by nam powiedział.

— Pewnie masz rację. No to postanowione, wyjeżdżamy za dwa dni. Wcale się nie smucę, że opuszczam Montillac na jakiś czas. Nie wiem dlaczego, ale czuję się tutaj jak uwięziona.

— Zobaczysz, poszalejemy sobie, będziemy tańczyć po całych nocach.

14

Françcois Tavernier czekał na nie na Dworcu Austerlitz. Léa, gdy go ujrzała, padła mu w ramiona, pozostawiając Laure z bagażami. Gdy już przywitali się, wybuchnęli śmiechem na widok Laure ze wściekłą miną taszczącą ciężkie walizki.

— Zamiast się głupio śmiać, lepiej byście mi pomogli. Później będziecie mieli dość czasu na pieszczoty.

Françcois przywołał tragarza, który wziął bagaże i szedł za nimi do samochodu.

— Tak się cieszę, że tu jestem — powiedziała Léa, gdy mijali Notre-Dame.

— Na dzisiejszy wieczór zarezerwowałem stolik w "L'Ami Louis", to takie stare bistro, gdzie podają najlepsze gęsie wątróbki w całym Paryżu. Zachodziłem tam kilkakrotnie podczas wojny, była to jedna z czarnorynkowych restauracji. Po wyzwoleniu patron miał kłopoty, ale nie wyszedł z wprawy. Oczywiście, Laure, pójdzie pani z nami... Zaprosiłem też Daniela.

— Z wielką przyjemnością — wybełkotała Laure czerwieniejąc.

Léa i Françcois wymienili porozumiewawcze spojrzenia.

Gęsty tłum zalegał nabrzeża, posuwał się wolno, jakby ospale w łagodny dzień końca lata. Tu i ówdzie widać było pierwsze pożółkłe liście. Dojechali na ulicę Grègoire-de-Tours.

— Czy nie będzie pani przeszkadzać, jeśli porwę Léę od razu pierwszego dnia?

— Oczywiście, że mi będzie przeszkadzać, ale rozumiem zakochanych. Kiedy ją pan odwiezie?

— Pomówimy o tym za chwilę. Niech pani będzie gotowa na dziewiątą, przyjadę po panią. Proszę mi dać walizki, wniosę je na górę.

W samochodzie Léa paliła papierosa. Dlaczego serce biło jej tak mocno? Chyba na myśl, że za chwilę będzie z nim znowu sam na sam. Przymknęła powieki, a ciało jej przebiegł lekki dreszcz rozkoszy. Jakaś wonna świeżość kazała jej otworzyć oczy. Françcois złożył na jej kolanach bukiet róż, a sprzedawca kwiatów stojący za swoim wózeczkiem przyglądał im się porozumiewawczo.

— Dziękuję. Dokąd mnie zabierasz?

— To niespodzianka.

Skręcili w ulicę Jacob.

— Przejedziemy obok mieszkania cioteczek. Ale dlaczego zatrzymujesz się tutaj?

— Bo jesteśmy na miejscu.

— Ale...

— To ja kupiłem to mieszkanie.

— Och, Françcois! — powiedziała wzruszona zarzucając mu ramiona na szyję.

— Jesteś szczęśliwa? Cieszysz się?

— Też pytanie! Szaleję z radości.

Léa biegała z pokoju do pokoju, zachwycając się wszystkim.

— Jak tu pięknie! Przecież to to samo miejsce, a niczego nie poznaję, tak tu teraz jasno, wszystko wydaje mi się jakieś większe.

— To normalne, jest tu bardzo mało mebli. Liczę, że zajmiesz się urządzaniem mieszkania.

— Z przyjemnością, to będzie takie zajmujące, zabawne.

— Widziałaś swój pokój?

— Nie wiem, który to?

— Chodź zobaczyć.

Pchnął drzwi.

— Och!...

Ostatnie promienie słońca oświetlały złocisto-biały pokój z meblami z jasnego drewna w stylu Karola X. Ogromny niebieski dywan w wielkie róże pokrywał niemal całą podłogę. Wielkie łoże było nieskalanie białe.

— Jak zgadłeś? Zawsze chciałam mieć taki pokój! — powiedziała rzucając się na łóżko.

— Po prostu znam twoje upodobania.

Zbliżył się do łóżka i, nawet nie zadając sobie trudu, by się rozebrać, całym ciałem przywarł do niej.

Gdy przybyli do "L'Ami", Daniel Zederman już na nich czekał. Laure, ubrana zbyt elegancko jak na takie miejsce, podeszła do niego z promiennym uśmiechem na ustach. Daniel uprzejmie wstał na jej powitanie.

— Tak się cieszę, że znowu pana widzę.

— Ja również — odparł, wzrokiem szukając Léi.

Zajęli miejsca przy stoliku. Léa rozglądała się z wyrazem niezadowolenia na twarzy.

— Nie podoba ci się tu? — spytał Françcois.

— Nie bardzo. Mówisz, że to modny lokal? Obskurnie tu, a oświetlenie jest okropne. Jesteś pewny, że kuchnia jest dobra?

— Bardzo dobra. Kelner!...

Podszedł kelner przepasany wielkim białym fartuchem.

— Słucham pana.

— Macie nadal wasze słynne meursault?

— Tak, proszę pana.

— Proszę nam podać butelkę.

— Służę panu.

— Zobaczycie, nigdy nie piłem lepszego wina. Ale przestudiujmy kartę.

Przy sąsiednim stoliku cztery osoby rozmawiały szeptem spoglądając w ich stronę. Elegancka ciemnowłosa kobieta wstała i podeszła do nich.

— Panie Tevernier!

— Pani Ocampo!

Françcois odsunął krzesło i wstał.

— Wielka to dla mnie przyjemność widzieć panią w Paryżu.

— Zostaję jeszcze kilka dni, a potem jadę do Londynu.

— Słyszałem, że przyznano pani Legię Honorową. Szczerze gratuluję.

— Dziękuję... Ale czy to nie ta młoda osoba z Norymbergi? Miło mi panią widzieć. Jest pani znajomą pana Taverniera?

— Tak. Dobry wieczór pani, pozwoli pani, że przedstawię moją siostrę i znajomego, pan Zederman.

— Witam, panienko, witam pana. Zatrzymałam się w "Ritzu", zajrzyjcie do mnie oboje, miło mi będzie pogwarzyć z wami nim wyjadę.

Victoria Ocampo wróciła do swojego stolika.

— Gdzie ją poznałeś?

— W Buenos Aires. To bardzo znacząca tam postać, może nam być niezmiernie przydatna — dodał Tavernier zwracając się do Daniela.

Podano meursault, a sam właściciel z wielką ceremonią osobiście nalewał wino do kieliszków.

— Na pewno będzie państwu smakowało, to butelka ze specjalnej rezerwy.

— Hmm... jest równie dobre, jak to, które piłem u pana w czterdziestym trzecim.

Patron nachmurzył się i wrócił do swoich rondli.

— Nie wygląda na zachwyconego — powiedziała Laure.

— Czasami nie zaszkodzi odświeżyć niektórym pamięć.

— Znowu! Nie potraficie myśleć o niczym innym! Należy pan do nielicznych ludzi, którzy jeszcze o tym myślą. Ludzie gwiżdżą na to, czy ktoś był kolaborantem, czy nie, czy był w konspiracji, czy też nie. To już za nami, skończyło się, ludzie mają tego dość, chcą zapomnieć, myślą o tym, jak zdobyć coś do jedzenia, w co się ubrać, po prostu jak żyć! Wojna się skończyła. Mam ochotę się bawić, a nie słuchać o zemście, o wyrokach, o...

— Ma pani rację, moja mała Laure, zapomnijmy o tym... dziś wieczór.

Wolno pił wino, przy stoliku zapadło krępujące milczenie. "Ma rację — myślała Léa — na co się zda rozpamiętywanie przeszłości? Nic się nie poradzi, nie da się tego odwrócić, niczego zmienić." Większość ludzi stara się zapomnieć, tylko jakaś garstka pragnie, by pamięć o potwornych zbrodniach nazistów przetrwała. Léa była w rozterce.

Przy kawie Tavernier oznajmił:

— Pojedziemy zobaczyć się z Sarą i Samuelem w rosyjskim klubie. Lubicie cygańską muzykę?

Przymknąwszy powieki Sara słuchała skargi skrzypiec. Stolik otoczyli muzycy z "Szeherezady" w kolorowych koszulach. Léa, której nieco szumiało w głowie, poddawała się temu błogiemu nastrojowi. Laure pożerała Daniela wzrokiem. Młodzieniec nerwowo palił papierosa za papierosem. Samuel i Françcois milczeli zamyśleni.

— Bardzo tu ładnie — rzekła Laure — ale może byśmy pojechali do piwnicy na Saint-Germain-des-Près?

— O, tak! — wykrzyknęła Léa. — Nigdy tam nie byłam.

Opuścili kabaret około drugiej nad ranem. Noc była łagodna.

W ich stronę jechał samochód ze zgaszonymi światłami. Padły strzały... Krzyk... Sara upadła, samochód przśpieszył i skręcił w kierunku placu Europy... Wszystko zdawało się nierzeczywiste... Samuel pochylił się nad młodą kobietą... Góra jej białej sukni była zalana krwią... Otworzyła oczy... Teraz nachylił się nad Françcois i natychmiast zawołał do portiera, który stał jak wryty, z opuszczonymi ramionami.

— Proszę wezwać lekarza, szybko!

Niebawem usłyszeli sygnał policyjnego wozu. Pojawił się jakiś mężczyzna w kamizelce, bez marynarki, z torbą lekarską w dłoni. Torował sobie drogę wśród zgromadzonych gapiów. Ukląkł i zbadał ranną.

— Kula przeszła na wylot przez ramię — powiedział do policjanta w cywilu. — Nie wygląda to szczególnie poważnie, ale to tylko powierzchowne oględziny. Ta pani miała dużo szczęścia.

— Chciałabym panu wierzyć, panie doktorze — powiedziała Sara i zemdlała.

Przytulone do siebie Léa i Laure płakały.

— Widzi pani teraz, że nie dla wszystkich wojna się skończyła — powiedział ze złością Daniel pod adresem Laure.

Szloch dziewczyny wzmógł się.

Ułożono Sarę na noszach i ulokowano w karetce policyjnej. Samuel i Daniel wsiedli razem z nią.

Opowiedziawszy komisarzowi zdarzenie, którego byli świadkami, Françcois, Laure i Léa poszli do samochodu. Całą drogę do ulicy Grègoire-de-Tours przebyli w milczeniu.

— Lepiej będzie, jeśli tę noc spędzicie razem. Jadę do szpitala i wrócę, gdy to tylko będzie możliwe. Tymczasem nie otwierajcie nikomu drzwi.

Françcois Tavernier wrócił dopiero późnym przedpołudniem. Rysy twarzy miał ściągnięte, brodę ciemną od nie ogolonego zarostu.

— Życiu Sary nie zagraża już niebezpieczeństwo. Nie ma innych obrażeń poza postrzałem w ramię. Za dwa, trzy dni będzie mogła opuścić szpital.

— Co mówi policja?

— Poruszają się jak we mgle. Pamiętacie, że jesteście wezwane na Quai d'Orfèvres po południu?

— Tak — powiedziała Laure. — Któż mógłby tak źle życzyć Sarze, by chcieć ją zabić? Domyśla się pan?

— Nie mam najmniejszego pojęcia. Zapewne zaszła jakaś pomyłka.

— Ależ, Françcois...

— Tak, Léo, pomyłka.

— To dlaczego powiedziałeś, żebyśmy nikomu nie otwierały?

— To zwykła ostrożność. Nie mogę dłużej tu zostać, muszę pojechać na Quai d'Orsay. Do zobaczenia niebawem.

Nie, o ile wie, Sara nie miała wrogów, nie, nie widziała napastników, ani nie zapisała numeru rejestracyjnego samochodu, nie, nie zauważyła nikogo podejrzanego, nie... Léi wcale nie podobało się to przesłuchanie. Zamach bardzo poruszył Laure, która czuła, że zachwiał się jej mały świat. Była tak przerażona, że przesłuchujący ją inspektor ulitował się nad nią i skrócił rozmowę. Przy wyjściu z Pałacu Sprawiedliwości zostawiła siostrę pod pretekstem ważnego spotkania.

Léa dostała się na drugi brzeg Sekwany i szła w górę bulwarem Saint-Michel. Młodzieńcy oglądali się za nią, gwiżdżąc z uznaniem, a ona tylko się uśmiechała. Świetnie się czuła w błękitnej garsonce pożyczonej od Laure. Na bulwarze panowało ożywienie związane z początkiem roku szkolnego; dziewczęta i chłopcy spacerowali z książkami pod pachą. Przed Dworcem Luksemburskim ze dwudziestu gapiów otoczyło parę ulicznych śpiewaków i chórem powtarzało z nimi refren piosenki Edith Piaf. Kobieta miała piękny głos. Léa przystanęła. Po skończonej piosence nagrodzono ich oklaskami, a śpiewaczka zbierała datki.

— Pięćdziesiąt centymów za słowa i nuty, kto kupuje największy szlagier môme Piaf?... Dziękuję, panienko.

Ulica Gay-Lussac, ulica Saint-Jacques, Léa maszerowała żwawym krokiem. Wychodzący z Val de Grâce mężczyźni w mundurach żartobliwie ją zaczepiali. Na wąskim chodniku ustąpiła z drogi, by przepuścić młodą matkę pchającą wózek z dzieckiem, i stanęła we wnęce jakiejś bramy. Schwyciła ją jakaś ręka, pchnęła do bramy i przyparła do chropowatej ściany, drugą dłonią ktoś zatykał jej usta. Skrzydło bramy zatrzasnęło się. Tuż przy twarzy czuła szybki oddech.

— Nie ruszaj się i nie krzycz... nie zrobię ci nic złego, chcę ci tylko przekazać wiadomość... Idziesz do szpitala w odwiedziny do twojej przyjaciółki Żydówki?... To powiedz jej, żeby siedziała cicho... Spudłowaliśmy wczoraj, ale jutro nam się uda... Jesteśmy wszędzie... Zabijemy wszystkich, którzy staną nam na drodze...

— Nie rozumiem — udało się wykrztusić Léi.

— Tym lepiej dla ciebie... Gdybyś rozumiała, już byś była trupem... Ta Żydówka nie jest odpowiednim towarzystwem dla takiej pięknej dziewczyny... Zapamiętałaś wiadomość?... Puszczę cię, tylko nie krzycz, bo będę musiał cię zastrzelić, a szkoda by było... No, dalej, pędź odwiedzić tę dziwkę.

Mężczyzna popchnął ją brutalnie, wyszedł z bramy i nieśpiesznie otworzył drzwi. Drżąca Léa, z nogami jak z wosku, wybuchnęła nerwowym szlochem. Ktoś zbiegał po schodach i to przywróciło ją do rzeczywistości.

— Szukasz kogoś? — spytał chłopczyk w wieku Charlesa.

— Nie, dziękuję.

— Płaczesz!... Coś sobie zrobiłaś? Co cię boli?

Uśmiechnęła się przez łzy:

— Wszystko w porządku, miły jesteś.

Po mroku panującym w bramie kamienicy, jasno jeszcze świecące popołudniowe słońce raziło oczy i musiała je zmrużyć. Puściła się pędem potrącając przechodniów i wciąż biegnąc przecięła bulwar Port-Royal pośród koncertu klaksonów i przekleństw. Zdyszana dotarła wreszcie do szpitala; wskazano jej pawilon, w którym leżała Sara. Jakaś zakonnica zaprowadziła ją do pokoju rannej. Przed drzwiami stał na straży policjant, który zażądał od niej dokumentów.

— Proszę jej nie męczyć za bardzo i nie przeciągać zbytnio odwiedzin — powiedziała zakonnica otwierając drzwi.

W pokoju panował łagodny półmrok. Przez uchylone, zakratowane okno wpadało nieco powietrza, lekko falowała zasłona z białego płótna. Sara, z obandażowanym ramieniem, zdawała się spać w wysokim żelaznym łóżku. Wzruszona Léa pochyliła się nad nią. Sara uniosła powieki, zielone oczy skierowała na przyjaciółkę, a lekki uśmiech sprawił, że jej twarz stała się jeszcze piękniejsza. Uśmiech ten zgasł natychmiast, gdy dostrzegła ślady łez na policzkach Léi.

— Płaczesz z mojego powodu?... Czuję się świetnie... Za dwa dni będę na nogach. Uspokoiłam cię?... Ale co ci jest? Dlaczego płaczesz? Coś się stało?...

Połykając łzy Léa zdołała opowiedzieć, co jej się przydarzyło i przekazać Sarze wiadomość, jaką zlecił jej napastnik.

Sara uniosła się na łóżku, nie udało jej się powstrzymać jęku.

— To moja wina, powinnam była zaczekać, aż wydobrzejesz.

— To nic takiego. A więc ruszyli do ataku. Nie przypuszczałam, że odważą się na to we Francji. Należało się domyślać, że mają wspólników, o jakich ich nie podejrzewaliśmy, albo czują, że jesteśmy bliscy celu. Samuel uzyskał potwierdzenie, że obie poszukiwane przeze mnie kobiety są w Paryżu i niebawem wypłyną do Argentyny z innymi przestępcami. Musisz mi pomóc...

— Ależ, Saro, nie zrozumiałaś? Jeśli nie przestaniesz, zabiją cię!

— Już mnie zabili, teraz już ich się nie boję. Ty, czy tego chcesz czy nie, należysz do naszego obozu, nie masz wyboru: obecnie wiedzą już wszystko o tobie i twojej rodzinie. Jeśli chcesz odzyskać dawne spokojne życie, musisz nam pomóc ich zlikwidować.

— Oszalałaś, skończył się już czas konspiracji...

— Jesteśmy w samym środku. Zarówno oni, jak i my, nasza wojna wciąż trwa.

— To zrozumiałam. Dlaczego nie wyjawiasz policji wszystkiego, co wiesz o ich posunięciach we Francji?

— Dlatego, że nawet nie będą chcieli mnie wysłuchać. Powiedzieć Francuzom, całemu światu, że naziści nadal są wśród nas, że ta ohydna bestia nie zdechła, lecz wciąż gotowa jest kąsać, że w każdym kraju mają przyjaciół chętnych do pomocy im, że mają swoich ludzi w rządach, gazetach, przemyśle, literaturze, wyjawić im to wszystko w najlepszym razie oznacza wystawić się na pełne niedowierzanie, a nawet szyderstwo, w najgorszym zaś razie trafić na ich sympatyków. Nie, nie mogę o tym powiedzieć policji.

— No to może tajnym służbom wywiadowczym?

— Tam na pewno mnie wysłuchają, ale i poproszą, bym milczała.

— Nie rozumiem.

— Dlatego że wiedzą o wszystkim i pomagają niektórym hitlerowcom w zamian za informacje...

— Nie wierzę.

— Nie mam dowodów, jeśli chodzi o Francję, ale Amerykanie — między innymi — korzystają z usług wielu z nich. Nie widzę powodu, dla którego Francuzi mieliby nie stosować podobnych metod.

— No bo są Francuzami!...

Sara, której rysy twarzy twardniały, tężały w miarę jak mówiła, wybuchnęła sarkastycznym śmiechem.

— Nie sądziłam, że po tym, co przeżyłaś, po zetknięciu się ze zdradą, kolaboracją, która dotknęła nawet twoją rodzinę, będziesz jeszcze taka naiwna.

Léa, zdruzgotana tymi rewelacjami zwiesiła głowę. Tak, nawet Francuzi...

Do pokoju weszła siostra zakonna.

— Pani Tavernier, pani przyjaciółka powinna już się pożegnać, potrzebuje pani odpoczynku.

— Dziękuję, siostrzyczko, już wychodzi.

Léa poczuła jak ogarnia ją lodowaty chłód. Z niedowierzaniem patrzyła, jak za kobietą w białym habicie zamykają się drzwi. Siedziała ze spuszczoną głową, zdrętwiała, nie miała odwagi spojrzeć Sarze w oczy. Jakiś cień nadziei... Przecież wchodząc spytała o panią Mulstein...

— Widzę, że Françcois nic ci nie powiedział. Wzięliśmy ślub po powrocie z Montillac. Ale to nic takiego, to tylko niezbędna formalność. Między tobą i mną niczego to nie zmieni. Nie jestem zazdrosna.

"Ale ja jestem" — pomyślała Léa bliska łez.

— Musisz jak najszybciej zobaczyć się z Françcois — ciągnęła dalej Sara, nie zauważając wzburzenia Léi. — Gdyby ci się nie udało, zadzwoń pod numer Danton dwadzieścia sześć — dwadzieścia siedem. Zapamiętasz?... Tylko niczego nie zapisuj. Gdy ktoś się zgłosi, powiesz, że pani Hugo czeka na pana Sainte-Beuve o umówionej porze. Dzisiaj o dziewiątej wieczorem pójdziesz do pasażu Saint-Andrè-des-Arts. Wiesz, gdzie to jest?

Léa twierdząco kwinęła głową.

— Uważaj, czy nikt cię nie śledzi. Włóż na siebie jakieś ciemne ubranie, twoja niebieska garsonka za bardzo rzuca się w oczy. Na to spotkanie przyjdzie ktoś z naszych. Mówiłaś, że twój napastnik miał akcent z Europy Środkowej?... I że czułaś jego wąsy na karku?... To może być jakaś wskazówka. Ktoś do ciebie podejdzie i powie: "Czy widziała pani Victora?" Odpowiesz: "Powinnam się z nim zobaczyć dziś wieczorem." Zrozumiałaś? Powtórz.

Monotonnie Léa powtórzyła hasło.

— Dobrze. Przyjdź do mnie jutro, zdasz mi relację.

W korytarzu spotkała Daniela.

— Jak ona się czuje?... Dalczego pani nic nie mówi? Co pani jest? Taka pani blada! Podtrzymywana przez młodzieńca, usiadła na krześle, nogi miała miękkie, czuła, że za chwilę zemdleje.

— W porządku, to nic takiego... Nie znoszę zapachu eteru.

— Przestraszyła mnie pani... Jak się czuje Sara?

— Lepiej, znacznie lepiej.

— Może panią odprowadzić?

— Nie, dziękuję, już dobrze.

Léa miała ochotę tylko na jedno: uciec z tego szpitala i znaleźć jakieś spokojne miejsce, gdzie mogłaby się zastanowić. Szybko pożegnała się z Danielem.

Przy Obserwatorium wskoczyła na platformę ruszającego autobusu. Konduktor schwycił ją za ramię i założył łańcuch bezpieczeństwa.

— To niebezpieczne, panienko, tak wskakiwać do autobusu w biegu.

— Jedzie pan do placu Saint-Michel?

— Tak, panienko, oto dwa bilety.

Léa zapłaciła i oparła się o drewnianą barierkę. Podmuch rozwiewał jej włosy.

Na wąskiej uliczce Saint-Andrè-des-Arts było tłoczno. Gdy dotarła na Grègoire-de-Tours, otworzyła drzwi kluczem, który dała jej siostra. Mieszkanko było puste. Trzykrotnie dzwoniła na ulicę de l'Universitè, lecz bezskutecznie. Françcois też nie było w domu. Natomiast pod numerem, jaki podała jej Sara, odpowiedział jej męski głos.

15

— Czy widziała pani Victora?

Choć czujna, Léa drgnęła zaskoczona. Jakiś nieznajomy o wspaniałych rudych wąsach czekał na jej odpowiedź.

— Powinnam się z nim zobaczyć dziś wieczorem.

— Dobrze, chodźmy.

Pasażem dotarli do bulwaru Saint-Germian i wstąpili do dużej kawiarni. Poprowadził ją w głąb sali, z dala od gości.

— Co dla pani zamówić?

— Nie wiem, to samo, co pan.

— Kelner, dwie duże schłodzone wódki.

Milczeli do powrotu kelnera.

— Niech pani wypije, dobrze to pani zrobi.

Zamknęła oczy i wychyliła kieliszek... Przypomniały jej się zaraz wieczory, dnie spędzone z żołnierzami radzieckimi w Niemczech, kiedy prowadzili poszukiwania osób zaginionych, sierot. Jakież to były fantastyczne pijatyki, jakie piękne śpiewy, takie melancholijne. Przybyszom ze Wschodu zawdzięczała szalone chwile wesołości i czarne chwile smutku. Przypomniała sobie te spojrzenia, w których pojawiały się łzy, gdy wspominali ojczysty kraj, ukochane kobiety: ileż w nich było czułości, delikatności pod pozorami prostactwa, prymitywizmu. Jakie czynili wysiłki, by te noce były dla niej możliwie jak najmniej uciążliwe: oddawali jej swoje koce, dzielili się herbatą, czarnym chlebem... Jakże jej dzisiaj brakowało tego koleżeństwa, braterstwa, tych drobnych względów, które sprawiły, że jej życie wśród ruin stawało się lżejsze, atmosfera cieplejsza! Léa zatęskniła za tymi czasami i westchnęła.

— Czy zechciałaby panienka wrócić na ziemię, jeśli łaska? — spytał wąsacz.

— Myślałam o żołnierzach rosyjskich, o moich przyjaciołach...

Popatrzył na nią jakoś dziwnie: "Jeszcze jedna wariatka" — pomyślał.

— Nie powinniśmy zbyt długo ze sobą przebywać. Skoro Sara dała pani ten numer, znaczy to, że miała nam coś do przekazania.

Nie mogła się oprzeć i zażartowała:

— Jak pan to odgadł?

Najwyraźniej nie odznaczał się dużym poczuciem humoru — chyba że nie chwytał subtelności języka francuskiego — gdyż zareagował ściągnięciem brwi. Nie zrażając się jego niezadowoleniem Léa opowiedziała mu o swoim spotkaniu na ulicy Saint-Jacques.

— Nie zauważyła pani więcej szczegółów?

Nie, zwróciłam tylko uwagę na wąsy, akcent i wzrost: był niewiele wyższy ode mnie. Aha! Jeszcze coś, nosił skórzaną kurtkę albo kanadyjkę...

— W taki upał?

— Tak, ja też o tym pomyślałam, gdy mnie trzymał.

— Wydał się pani młody?

— To trudno określić... Tak, raczej młody.

— No dobrze, musi nam to wystarczyć. Odwiedzi pani jutro Sarę?

— Tak — odpowiedziała niechętnie.

— Proszę jej przekazać, że namierzyliśmy zwierzynę i że polowanie może się rozpocząć wcześniej niż przewidywaliśmy. Będzie wiedziała, o co chodzi.

— Ja też zrozumiałam... To takie podchody, taka harcerska zabawa, można by pomyśleć, że jest się bohaterem jednej z powieści serii "Signes de Piste", nie zna pan?... Szkoda, ileż tam przygód...

Ależ ta dziewczyna jest denerwująca! Co ten Tavernier w niej widzi? Co prawda, jest raczej ładna, ale przy Sarze...

— Niech pani będzie jednak ostrożna. Ludzie, którzy są naszymi przeciwnikami, to nie postacie z powieści... Wczoraj się pani o tym przekonała. Pani wychodzi pierwsza... Do widzenia.

Gdy się znalazła na chodniku, Léa zaczęła się zastanawiać, dokąd się udać. Nie miała ochoty pójść ani na ulicę de l'Universitè, ani na ulicę Grègoire-de-Tours. Bezwiednie skierowała swe kroki ku Théâtre Françcais. Przy ulicy de l'Odèon zatrzymała się przed oświetloną witryną księgarni. Wewnątrz kilka osób rozmawiało z ożywieniem. Piękna wysoka kobieta o wysoko upiętych włosach i z zimną twarzą stała nieco z boku słuchając potarganego mężczyzny z odkrytą głową i niedopałkiem papierosa w ustach, który mówił mocno gestykulując: był to Andrè Malraux. Léa przypomniała sobie, że Raphaël Mahl zachęcił ją do przeczytania "Doli człowieczej".

Niezmiernie brzydki mężczyzna w rogowych okularach i z fajką w ustach słuchał go uważnie; niska, nieco otyła kobieta z włosami starannie ściągniętymi w koczek, w szarej sukience jak sierotka z ochronki, porządkowała stos książek. A ten łysy mężczyzna z czerwonym fularem: to Andrè Gide!... Stryj Adrien, wbrew osądom całego mieszczaństwa z Bordeaux, lubił jego pisarstwo. Poznali się obaj w Paryżu i wymienili kilka listów, z czego dominikanin był bardzo dumny. Krótko ostrzyżona kobieta ubrana na chłopczycę i inna odwrócona plecami... Victoria Ocampo rozprawiająca z Françcois Tavernierem! Nie, tylko nie on, tego jeszcze brakowało! W tej właśnie chwili jej spojrzenie spotkało wzrok Argentynki, która wskazała wystawę swojemu rozmówcy. Nim Léa zdążyła zareagować, stał już przed nią i chwycił za ramię.

— Gdzie się podziewałaś, szalałem z niepokoju!...

— Zostaw mnie!

— Sara mi wszystko opowiedziała, lepiej będzie, jak wrócisz do Montillac.

— Wrócę, jeśli zechcę, nie masz prawa mi rozkazywać.

— Nie rozkazuję ci, lecz daję dobrą radę.

— Swoje rady możesz...

— Panno Delmas, spotykamy się wcześniej niż się spodziewałam.

— Dobry wieczór pani.

— Proszę wejść, przedstawię panią moim przyjaciołom.

Léa nie śmiała jej odmówić, więc weszła do księgarni.

— Adrienne, przedstawiam ci moją młodą przyjaciółkę. Léę Delmas. Léo, to Adrienne Monnier i Sylvia Beach, obydwie prowadzą księgarnię, pani Simone de Beauvoir i pan Jean-Paul Sartre, panowie Andrè Gide i Andrè Malraux... Gisèle Freund, która była ze mną w Argentynie podczas wojny, obecnie przejazdem w Paryżu — dokonywała prezentacji Victoria Ocampo.

Przywitawszy się z nią, Sartre i Malraux powrócili do przerwanej rozmowy; Gide szybko się pożegnał.

— Chodźmy stąd — szepnął Tavernier.

Wyszli więc, przyrzekłszy przedtem Victorii Ocampo, że nazajutrz przyjdą do niej na herbatę.

— Jadłaś kolację?

Léa przecząco potrząsnęła głową.

— Musisz coś zjeść, chodź — powiedział ujmując ją pod ramię.

Nie zamieniwszy ani słowa doszli do Saint-Germain-des-Près. Weszli do piwiarni Lippa.

Syn właściciela, Roger Cazes, wyszedł im naprzeciw.

— Dobry wieczór, panie Tavernier. Dam panu ten sam stolik co ostatnio.

Posadził ich w pobliżu kasy. Maître d'hôtel przyniósł kartę.

— Życzą sobie państwo aperitif?

Nie pytając o zdanie, Françcois zamówił:

— Dwa kieliszki szampana, poproszę.

Przy jednym ze stolików jedli kolację Jean Cocteau i Marie Bell. Nieco dalej siedzieli Georges Bidault i Maurice Schumann, których rozpoznała. Obaj skłonili się w ich kierunku.

— No, a teraz opowiadaj.

Wypiła łyczek szampana.

— Nie ma o czym mówić, twoja żona już ci wszystko opowiedziała.

— Przestań, proszę cię, nie życzę sobie takiego tonu między nami. Powiedziałem ci o tym planie, stało się, i to wszystko.

— I to wszystko! Tak po prostu! — wykrzyknęła Léa tak podniesionym głosem, że spojrzenia gości zwróciły się na nią. — Trochę ostro sobie poczynasz — ciągnęła ściszywszy głos — zdawało mi się, że miałeś zrezygnować z tego bezsensownego pomysłu. Nie pomyślałeś o mnie?

— Kochanie, bez przerwy myślę o tobie. Potem rozwiodę się i ożenię się z tobą...

— Bo pewnie wyobrażasz sobie, że będę grzecznie czekać, aż się namyślisz rozwieść? Nie jesteś jedynym mężczyzną na ziemi...

— To prawda, ale jestem jedynym mężczyzną, którego kochasz.

No, nie brakowało mu tupetu!... Jednakże prawdą było, że go kocha, tego łajdaka, tego drania. Prawdą było też to, że cierpiała na samą myśl, że zainteresowałby się inną kobietą....

— Nic nie było pomiędzy Sarą i mną, i nigdy nic nie będzie. Lecz muszę ją chronić i pomagać jej...

— A mnie dziś po południu, czy mnie ochroniłeś?

Jaką miał nagle zatroskaną minę!

— Nie wiem, co bym dał, żebyś nie była w to zamieszana...

— Trochę za późno. Nie mogłam się do ciebie dodzwonić, więc spotkałam się z przyjacielem Sary...

— Tym z dużymi rudymi wąsami?

— Tak, powiedział mi, że polowanie może się rozpocząć wcześniej niż sądzili...

— Tak powiedział — rzekł zamyślony Tavernier.

— Czy to znaczy, że odnaleźli te okropne kobiety, o których opowiedziała Sara?

— Nie wiem, może.

— Jeśli je złapią, to co z nimi zrobią?

— Łatwo zgadnąć.

Przypominało to szmirowatą powieść, ten dialog w paryskiej piwiarni rzęsiście oświetlonej, wypełnionej politykami, gwiazdami filmowymi, pisarzami, pięknymi kobietami plotkującymi w tym wnętrzu wyłożonym ceramicznymi kafelkami z Frague... Léa odnosiła wrażenie, że przeżywa jakiś absurdalny sen; naprzeciwko niej siedział mężczyzna, którego kochała i który ją kochał, a który poślubił inną kobietę, a jej rywalka myślała tylko o zemście, obracała się w podejrzanym towarzystwie, strzelano do niej na ulicy z pistoletu maszynowego, zlecała Léi przekazywanie jakichś zaszyfrowanych wiadomości. Z kolei samą Léę w biały dzień napastował jakiś wąsacz, który jej groził... Wydało jej się to takie głupie, aż roześmiała się w głos.

Ta smarkula nie przestanie go zaskakiwać; gdy ją spotkał, była przybita, milcząca, agresywna, zjadliwa, zła, a teraz wybucha śmiechem. Trudno przewidzieć, jak się zachowa! Nie sposób się z nią nudzić. A jednak wiedział, że za tym śmiechem kryje się popłoch, niepokój, strach, smutek, cierpienie. Miał sobie za złe, że to on jest przyczyną jej bólu. "Powinienem ją chronić, uszczęśliwić. Zamiast tego, wbrew własnej woli wciągam ją w niebezpieczną przygodę, w której naraża życie; ależ ze mnie śmieć." Poczuł się taki stary i znużony!... Nagle opanowała go pokusa, by ją zabrać i uciec do pierwszego lepszego kraju, porzucić Sarę i jej śmiercionośne plany, swoje stanowisko w rządzie, swój majątek... Wyjechać z nią, znaleźć się daleko od niebezpieczeństw i zagrożeń, jakie ich osaczają, patrzeć, jak żyje, kochać ją, mieć z nią dzieci...

— Tavernier, wreszcie pana znalazłem!

Przy ich stoliku stał Samuel Zederman.

— Obszedłem wszystkie bistra w dzielnicy szukając pana. Niech się pan pośpieszy. Zbiórka na placu des Vosges... Nie ma potrzeby ciągnąć tam panienki.

W milczeniu szybko skończyli kolację.

Françcois odwiózł ją na ulicę Grègoire-de-Tours. Laure wciąż nie było.

16

Léa nie mogła usnąć. Na wieży jednego z pobliskich kościołów wybiła północ. Wstała, poszperała w garderobie siostry. Kilka chwil później opuściła ulicę Grègoire-de-Tours. Miała na sobie długą czarną spódnicę i obcisły sweter w tym samym kolorze, włosy związała w koński ogon. Źle oświetlonymi uliczkami poszła w stronę ulicy Dauphine, szukając piwnicy, o której opowiadała jej Laure: "Le Tabou".

Na rogu ulic Christine i Dauphine banda młodych ludzi paliła papierosy rozprawiając: stali oparci o dziwny kabriolet w żółto-czarną szachownicę. Podeszła do jednego z chłopców i spytała:

— Czy zna pan "Le Tabou"?

— Proszę, oto najśliczniejszy piwniczny szczurek w całej dzielnicy. Co ty na to, Toutoune?

Bardzo młoda dziewczyna z piersiami obciągniętymi ciasnym swetrem robionym grubym ściegiem, w sztruksowych spodniach mocno opiętych na pośladkach, odznaczająca się też pokaźnym nosem i długimi czarnymi włosami, zmierzyła Léę badawczym wzrokiem od stóp do głów.

— No, niezła. A ty, Anne-Marie, co o niej myślisz?

— Milutka — odparła szczupła rudowłosa dziewczyna.

Léę zaczynało irytować to taksowanie.

— Szukam "Le Tabou".

— Stoi pani przed nim, panienko.

I to miała być ta modna piwnica, którą w Montillac Laure bez przerwy jej zachwalała! Léa zadarła głowę: nie było pomyłki, ta właśnie nazwa widniała nad wejściem.

— Wygląda pani na zdziwioną — powiedział niedbale ubrany chłopak w szamerowanej czapce z daszkiem na głowie. — To ten nędzny wygląd lokalu tak panią zaskoczył? Czegóż pani chce, moja droga, to na miarę czasów, w jakich żyjemy. Brudne i zepsute miejsce spotkań nieudaczników, biednych i bogatych, wszystko dokładnie wymieszane, w sumie zgodnie z ideałem komunistów i egzystencjalistów...

— Kogo?

— O nieba, skąd się pani wzięła? Chyba się pani ze mnie nabija? Chce mnie pani nabrać... Jeśli wziąć pod uwagę strój, w jakim pani jest... Och, przepraszam, nie przedstawiłem się: Françcois de la Rochefoucault, portier, do pani usług. Frèdèric, chodź-no tutaj. Popatrz na tę piękność, która przybyła w poszukiwaniu "Le Tabou"... Czyż nie ma wszelkich danych ku temu, by ją przyjąć w tej świątyni odwiedzanej przez najwspanialsze umysły naszych czasów?...

Zbliżył się do nich przystojny chłopak z jasnym wąsem oficera kawalerii:

— Witam panienkę, jestem Frèdèric Chauvelot, w pewnym sensie pełnię funkcję animatora w tym lokalu. Pozwoli pani, że na powitanie zaproponuję pani coś do picia... Tarzan, zapamiętasz śliczną buzię panienki?

— Oczywiście — zapewnił wytatułowany kolos.

— Między kciukiem a palcem wskazującym potrafi rozgnieść głowę — szepnął na ucho Léi Frèdèric otwierając drzwi.

Z kamiennych schodków biła duchota. Schodząc po nich Léa odnosiła wrażenie, jak gdyby zanurzała się w piekielnym kotle, wrzącym i parującym: jazgot trąbki i klarnetu unoszący się ku XVI-wiecznemu sklepieniu wzmagały jedynie to odczucie. Dym był tak gęsty, że nie sposób było dostrzec głębi piwnicy, która liczyła przecież tylko dwanaście metrów na osiem. Pary kolejno tańczyły frenetycznego be-bopa, oklaskiwane przez stłoczonych klientów, siedzących bądź stojących.

— Czego się pani napije?

— Mięty z wodą — odpowiedziała Léa, rozejrzawszy się dokoła.

Podszedł do niej jakiś spocony chłopak w kraciastej koszuli, najwyraźniej dał się zwieść jej strojem.

Zatańczy pani?

— Nie, dziękuję.

Wzruszywszy ramionami młodzieniec odszedł.

Dziwne miejsce. Dziwna muzyka, nie przypominała Léi niczego znanego.

— Laure!

Spostrzegła właśnie siostrę ubraną w niebieski kostium, który sama wczoraj nosiła. Z trudem utorowała sobie przejście do stolika, przy którym Laure siedziała w towarzystwie pięciu czy sześciu rówieśników. Wśród nich znajdował się Franck, który zauważył ją pierwszy.

— Léa, świetnie, że wpadłaś na pomysł, by do nas dołączyć.

— Nie mogłam usnąć, niepokoiłam się o Laure.

— Opowiedziała mi, co się wczoraj wydarzyło... Jak się czuje twoja przyjaciółka?

— Dobrze, to nie jest aż tak poważne, jak sądziliśmy.

— Tym lepiej. Laure, popatrz, kto tu jest.

— Gwiżdżę na to, nie chcę jej oglądać — powiedziała matowym głosem.

— Jest prawie tak pijana, jak ty ostatnio.

"Tak, ale z innego powodu" — pomyślała Léa,

— Znacie się z Franckiem? — spytał Frèdèrick Chauvelot. — Zostawiam więc panią w dobrych rękach.

Przez jakiś czas Léa ze zdziwieniem obserwowała skomplikowane akrobatyczne figury tancerzy i na kilka chwil zapomniała o tym, co nazywała zdradą Françcois, i o próbie zabójstwa Sary. Bezwiednie wystukiwała takt nogą.

— Paskudny Żyd, przez tych Żydów zawsze są kłopoty.

Pomimo hałasu Léa usłyszała to, co wykrzyczała Laure bełkoczącym głosem pijaka, i zamarła w bezruchu, niedowierzając własnym uszom.

Franck, którego matka była Żydówką, patrzył na swoją przyjaciółkę, jakby nie mógł uwierzyć.

— Paskudny...

Léa wymierzyła siostrze taki policzek, że dziewczyna przerwała w pół słowa i rozszlochała się jak małe dziecko.

— Widzisz, uderzyła mnie!

— Pomóż mi zaprowadzić ją do domu.

— Co się dzieje? Dlaczgeo ona płacze? — spytała ruda dziewczyna, którą Léa spotkała przed wejściem do lokalu.

— Zostaw ich w spokoju, widzisz, że się ubzdryngoliła — powiedziała Toutoune.

Z wielkim trudem we dwójkę wyciągnęli Laure z piwnicy.

— Corbassirre, mógłbyś odwieźć tę małą do domu? — spytał Frèdèric.

— Zgoda — odparł młodzieniec siedzący za kierownicą dziwnego samochodu w szachownicę.

— Nie warto się trudzić — powiedziała Léa. — Mieszkamy blisko stąd. Franck mi pomoże.

— Jak chcecie. Na słabo oświetlonej ulicy Franck i Léa podtrzymywali Laure, która ledwo trzymała się na nogach. Za nimi postępowali trzej koledzy młodzieńca, wyśpiewując w niebogłosy.

— Zamknijcie się, do diabła!... Spać nie dadzą!

Krzykom z okna towarzyszyło chluśnięcie wodą; birbanci zostali zmoczeni.

— Nie ma wieczoru, żeby któregoś z nas nie oblali — powiedział Franck. — W tej dzielnicy nie myślą o niczym innym, jak tylko o spaniu.

Zimny prysznic nie uspokoił śpiewaków, którzy wydzierali się ile wlezie. Skrzyżowanie ulic Saint-Adrè-des-Arts i de Buci tonęło w mroku. Laure ciążyła im coraz bardziej. Początek migreny wprawiał Léę w zły nastrój. U wlotu ulicy Grègoire-de-Tours panowały egipskie ciemności. Jeden z chłopców zapalił kieszonkową latarkę; słaba wiązka światła oświetlała brzeg chodnika. Nadjeżdżał samochód ze zgaszonymi światłami. Niebieski kostium Laure odbijał się jaśniejszą plamą w ciemnościach. Nagle reflektory samochodu rozbłysły pełnym blaskiem. Léa uniosła ramię, by przysłonić oczy.

— Ale fajnie, teraz wiadomo, gdzie się stawia nogi.

Léa upuściła klucze i schyliła się, żeby je podnieść... gdy zagrzechotała seria pocisków z karabinu maszynowego; kule odbijały się od bruku... Ciałem Laure wstrząsnęły drgawki. Nagle stała się bardzo ciężka... Osunęła się na ziemię pomimo starań Léi, by ją podtrzymać.... Zgrzyt skrzyni biegów... Pisk opon... Odgłos zatrzaskiwanych drzwiczek... Reflektory samochodu przesunęły się szybko po fasadach zabytkowych domów i zgasły. Samochód pomknął w stronę bulwaru Saint-Germain. Zabłysły światła w mieszkaniach, otwierały się okna...

— Co to było?

— Słyszeliście?

— Mówię, że to pistolet maszynowy! Przecież się na tym znam!

— Kładź się spać, to znowu te łobuzy z "Le Tabou"!

— Na pomoc, wezwijcie policję!

Przykucnąwszy w rynsztoku, Léa podtrzymywała głowę Laure, która jęczała.

— To nic, siostrzyczko, to nic.

Błękit kostiumu pokrywał się stopniowo ciemnymi plamami, które wciąż się powiększały. Osłupiały Franck, którego czoło przecinała krwawa krecha, wbił spojrzenie w leżące ciało. W drżącej ręce trzymał latarkę elektryczną.

— Poświeć mi! — krzyknęła Léa.

Delikatnie ułożyła głowę siostry na kolanach, wykonując miękkie matczyne gesty. Laure próbowała mówić.

— Nic nie mów.

Wreszcie dała się słyszeć syrena samochodu policyjnego. Pusta dopiero co ulica wypełniła się ludźmi w piżamach, w koszulach nocnych, w marynarkach czy chustach śpiesznie narzuconych na ramiona. Jak gdyby spod ziemi wyrośli stróże porządku z noszami.

— Z drogi... Zróbcie przejście...

Niewielki tłum rozstąpił się.

— Proszę się rozejść... Wracajcie do domów, tutaj nie ma co oglądać...

Nikt nie ruszył się z miejsca.

Policjant w cywilu pochylił się nad siostrami...

— Co się stało? — spytał. — Proszę tu poświecić. Wielki Boże, biedne maleństwo! Zaraz, zaraz... Przecież ja was znam. Składała pani zeznanie dziś po południu w sprawie "Szeherezady", a to... To przecież pani siostra... Tak się bała... Biedny dzieciak...

Policjanci ostrożnie wstawili do ambulansu nosze z Laure, która straciła przytomność. Léa i Franck pojechali z nimi do szpitala.

Na korytarzu Hotel-Dieu Léa chodziła tam i z powrotem, paląc papierosa za papierosem; niebawem paczka z "Lucky Strike'ami" była pusta.

— Operują już blisko dwie godziny. A ty czekasz sobie spokojnie, jakby nigdy nic, nawet się nie ruszysz!

— A co mam robić? — spytał Franck, który bardzo się pocił.

— Nie wiem... Rusz się, mów coś!

— Co mam ci powiedzieć? Sądzisz, że to ma coś wspólnego z Sarą?

— Pojęcia nie mam, mam nadzieję, że nie... Czy nie przez te wasze czarnorynkowe interesy?

— Nic podobnego, Laure zajmowała się drobnym handlem i nigdy nie mieliśmy do czynienia z bonzami, z grubymi rybami. Może to przypadek...

— Przypadek!... Seria z pistoletu maszynowego w śródmieściu Paryża! Przypadek! Już jak ty coś powiesz! Panie doktorze! Panie doktorze, jak ona się ma?

— Czy pani jest krewną?

— Tak, siostrą.

— To cud, że nie zabili jej na miejscu. Wyjęliśmy siedem pocisków, straciła dużo krwi i nie da się wykluczyć krwotoku wewnętrznego, ale żyje. Na razie śpi.

— Czy mogę ją zobaczyć?

— Nie, niech pani wraca do domu...

— Nie ma mowy, chcę zostać przy niej. Muszę być przy niej, gdy otworzy oczy, bo inaczej będzie się bardzo bała.

Lekarz uśmiechnął się pomimo zmęczenia.

— Każę pani przynieść trochę gorącej kawy. To znaczy, kiedy mówię o kawie, mam na myśli coś, co ją tylko przypomina...

— Dziękuję, panie doktorze.

— On ma rację, powinnaś pójść do domu i przespać się, nie musimy tutaj oboje czekać.

— Idź do domu, jeśli chcesz. Ja zostaję.

— Jak chcesz, ja też zostaję.

Gdy wypili przyniesiony przez zakonnicę ersatz, zdrzemnęli się oparci o siebie. Ocknęli się, gdy przyszedł inspektor z nocnej zmiany.

— Czy ma pani jakieś podejrzenia dotyczące tego, co się stało? Wczoraj strzelali do pani siostry, przedwczoraj do przyjaciółki, to za dużo jak na zwykły zbieg okoliczności.

— Tak, zapewne, ale nie mam najmniejszego pojęcia dlaczego.

— Jest pani tego całkowicie pewna?

Oby tylko nie zaczerwieniła się!

— Całkowicie.

Zniechęcony policjant tylko westchnął.

— Kiedy mogę ją zobaczyć?

— To nie zależy ode mnie. Ja też bym chciał ją zobaczyć i zadać jej kilka pytań. Gdzie była pani wczoraj?

— Już panu mówiłam, w "Le Tabou".

— Nie zauważyła pani niczego podejrzanego?

— Nie, było bardzo ciemno, samochód zauważyłam dosłownie w ostatniej chwili.

— Czy był to ten sam samochód co wczoraj?

— Nie wiem... Czarny samochód z przednim napędem...

— Na rynku spotyka się same czarne samochody z przednim napędem, to ulubione pojazdy przestępców i polityków.

— A to nie to samo? — spytał Franck z naiwną miną.

Inspektor wzruszył ramionami.

Późnym popołudniem Léi pozwolono zobaczyć Laure.

— Moja kochana...

— Nie słyszy pani? Jest w stanie śpiączki.

— Długo to będzie trwać?

— Równie dobrze godzinę, jak i miesiące, nie wiadomo.

— Czy mogę przy niej zostać?

— Tak, jeśli pani chce. Wstawimy tu pani polowe łóżko.

— Dziękuję, siostro.

Leżąc na wąskiej kozetce, Léa nie mogła zasnąć, podobnie jak poprzedniej nocy. Wstała i wyszła na korytarz zapalić papierosa. Na krześle drzemał policjant. Widok policjanta przypomniał jej strażnika sprzed izolatki Sary. Miała przecież po południu odwiedzić Sarę... A Françcois na pewno szaleje z niepokoju...

— Przecież panu mówię, proszę pana, że dawno skończyły się godziny odwiedzin. Chorzy teraz śpią... Bardzo pana proszę...

Filigranowa zakonnica truchtem biegła za Tavernierem.

— Léa!

Wyhamowała odruch, by paść mu w ramiona. Obudzony policjant położył dłoń na kaburze pistoletu.

— Co pan tutaj robi, proszę pana? To zabronione.

— Panna Laure Delmas jest moją znajomą, przyszedłem dowiedzieć się o stan jej zdrowia.

— Proszę przyjść jutro.

— Nie, muszę porozmawiać z tą panią — rzekł wskazując Léę.

— Zna pani tego człowieka?

— Tak.

— Proszę wobec tego wyjść do hallu.

Léa miała ochotę odmówić, ale powstrzymała ją perspektywa sprzeczki pomiędzy przedstawicielem prawa a jej kochankiem.

Françcois ujął ją za ramię.

— Jak się ma Laure?

— Nie odzyskała przytomności. Mają nadzieję, że ją uratują.

— Musisz niezwłocznie wyjechać.

— Nie ma mowy, nie mogę jej zostawić.

— Czy nie rozumiesz, że to ciebie chcieli zabić? Wzięli Laure za ciebie ze względu na kostium.

— Jaki kostium?

— Niebieski, ten który miałaś na sobie tamtego wieczora.

— Ach!...

— Zaczynasz rozumieć?

— Ale dlaczego chcieliby mnie zabić?

— Dlatego, że jesteś związana z Sarą.

— Jestem, ale nie mam nic wspólnego z tym, czego ona zamierza dokonać.

— Ale oni tego nie wiedzą. Wpadliśmy na trop samochodu, niedługo pewnie dopadniemy jednego z zabójców. Mam nadzieję, że naprowadzi nas na ślad szefów siatki. Lecz tymczasem musisz zniknąć. Nie trzeba będzie długo czekać, żeby się zorientowali, że pomylili cel.

— Jeśli tyle wiedzą, jak twierdzisz, nigdzie nie będę bezpieczna.

— To nie takie pewne. Jutro z samego rana Sara opuści szpital i przewieziemy ją w bezpieczne miejsce. Spotkałem się z ministrem spraw wewnętrznych, przydzielił nam ochronę. Co powiedziałaś policji?

— Że nie rozumiem, co się dzieje.

— Dobrze. Uwierzyli ci?

— Myślę, że tak.

— Minister wtajemniczył w całą sprawę szefa policji, ten wydał stosowne polecenia. Sprawę prowadzą teraz tajne służby. Jeśli będą cię przesłuchiwać, nie wiesz o niczym.

— Co zrobisz?

— Na razie niewiele; postaram się, żeby o mnie zapomnieli... Wyglądasz na zmęczoną... Nie martw się o Laure, wykaraska się z tego.

— Mam nadzieję, ale się boję. Wydaje mi się, że cofnęłam się do czasów, kiedy to Camille była w niebezpieczeństwie. Mam takie samo uczucie. Och, Françcois, powiedz, że ona nie umrze...

Tavernier nie odezwał się, delikatnie gładził blady policzek swojej przyjaciółki. Objęła go w pół i przylgnęła do niego z całej siły.

— Moja maleńka, tak bym chciał ci oszczędzić...

— Nie bardzo ci się to udało.

— Moja miłości, wybacz mi, kocham cię, tak bym chciał uczynić cię bezpieczną i szczęśliwą...

— To też ci się nieszczególnie udało.

— Przyrzekam ci, że kiedyś będzie to możliwe.

— Kiedyś!... To bardzo odległy termin.

Stali tak spleceni w uścisku przez długą chwilę w milczeniu. Wyszeptał ustami zanurzonymi w jej włosach:

— Wybaczysz mi?

Poczuł, jak jej ciało sztywnieje.

— Nigdy — wyszeptała, jeszcze bardziej przytulając się do niego.

— Rozumiem... Ale nie zapominaj, że cię kocham.

— Panienko, panienko, pani siostra odzyskała przytomność! Lekarz dyżurny jest przy niej — powiedział zdyszany policjant.

— Dziękuję, już idę.

Pobiegła do pokoju siostry, za nią podążył Françcois Tavernier. Mężczyzna w białym kitlu pochylał się nad łóżkiem.

— Proszę się uspokoić, wszystko będzie dobrze. To pani jest Léa?

— Tak.

— Bez przerwy panią woła, bała się, że może pani nie żyje.

— Laure... Moja kochana...

— Léa... Jesteś...

— Proszę nie rozmawiać, panienko, to panią męczy.

— Jestem przy tobie, nie bój się.

— A Franck? A pozostali?

— Franck jest na korytarzu.

Tavernier poszedł go przywołać. Laure wyciągnęła do niego rękę.

— Nie płacz, bo i ja się rozpłaczę...

— Panienko, proszę się tak nie miotać, potrzebuje pani spokoju.

— A Françcois?... A Sara?...

— Sara czuje się dobrze... Françcois jest tutaj.

— Hallo, Laure.

— Cieszę się, że tu jesteście... Tak mnie boli!...

— Cicho, nic nie mów... Zostanę przy tobie.

— Śniło mi się, że woła mnie ciocia Estelle... Boję się... Tak się boję... Nie umrę, prawda?...

— Nie, kochanie, nie, wszystko będzie dobrze...

— Tak bardzo mnie boli...

— Niechże pani będzie cicho, panienko, albo każę wszystkim wyjść. Zrobię zastrzyk. Poczuje się pani po nim lepiej, będzie pani mogła usnąć.

— Ja nie chcę spać...

Gdy lekarz zrobił zastrzyk, Léa i Franck puścili dłonie Laure. Jej twarz bez śladu makijażu wyglądała jak twarz dziecka. Bardzo szybko zasnęła.

17

Léa, uspokojona co do stanu zdrowia siostry, zgodziła się trochę odpocząć. W mieszkaniu przy ulicy de l'Universitè Françcois napełnił wannę wodą. Rozebrawszy ją wolno, zaniósł do kąpieli i umył delikatnie jak niańka. Dobroczynny łagodny dotyk dłoni kochanka uspokoił Léę. Zawiniętą w płaszcz kąpielowy ułożył ją na łóżku i troskliwie okrył futrzaną narzutą.

— Śpij, kochanie.

— Nie odchodź — powiedziała sennym głosem.

— Nie niepokój się, jestem przy tobie.

Zasnęła ściskając jego rękę.

Gdy się obudziła, zapadła już noc. Była sama.

— Françcois! — krzyknęła unosząc się na łóżku.

Drzwi się uchyliły, smuga światła oświetliła nieco pokój.

— Jestem.

— Tak się bałam, że odszedłeś.

— Spędziłem tutaj dzień. Teraz muszę wyjść, Daniel spędzi z tobą wieczór.

— Czy masz jakieś wiadomości o Laure?

— Dzwonił Franck. Laure czuje się dobrze. Jutro będziesz mogła ją odwiedzić. Do widzenia, kochanie. Staraj się nie myśleć o niczym.

— Łatwo ci mówić. A Sara?

— Na razie nie zagraża jej niebezpieczeństwo. Nie obawiaj się, wrócę w nocy.

Léa zapadła znowu w sen. Kilka godzin później zerwała się nagle na równe nogi.

— Czy to ty, Françcois? — rzuciła pytanie w ciemność.

— Nie, to ja, Daniel.

— Śnił mi się jakiś koszmar.

— Dlatego przyszedłem. Krzyczała pani przez sen, bałem się, że coś się pani stało.

— Françcois jeszcze nie wrócił?

— Nie, czekam na niego. Może zrobić kawy? W kuchni jest prawdziwa.

— Chętnie się napiję, dziękuję.

Léa wstała, w łazience odświeżyła sobie twarz i wyszczotkowała włosy.

Oboje spotkali się w kuchni. W milczeniu wypili kawę. Léa zapaliła papierosa,

— Czy wie pan, gdzie jest Françcois?

— Domyślam się tylko.

— Po raz pierwszy znaleźli się sam na sam. Nie wiedzieli o czym rozmawiać.

— Która godzina?

— Czwarta rano.

Usłyszeli zgrzyt klucza w zamku drzwi wejściowych. Weszli Françcois Tavernier i Samuel Zederman. Françcois miał ciemny, nie ogolony zarost i ściągnięte rysy twarzy, Samuel był bardzo blady.

— Jak wam poszło?

— Dobrze — odpowiedział Françcois. — Nie myliliśmy się. To rzeczywiście te dwie kobiety usiłowały zabić Sarę i zraniły Laure. Udało im się uciec, ale dopadliśmy ich dwóch wspólników. Przekazaliśmy ich w ręce tajnych służb, które ich przesłuchują. Trzeci został zabity. Był znany policji, to zabójca z bandy z ulicy Lauriston poszukiwany od wyzwolenia.

— Ale dopóki te dwie kobiety przebywają wciąż na wolności, Sara nie jest bezpieczna — powiedział Daniel.

— Jest bezpieczna, gdyż skoro rozbiliśmy siatkę, one teraz są same. Trudno im będzie przemknąć niezauważenie. Żadna z nich nie zna francuskiego, a rozesłano ich rysopisy. Dziś wieczorem śpi pan tutaj. Zastanowimy się w dzień, co dalej robić. Chodź, Léo, położymy się spać.

Léa zauważyła ból malujący się na twarzy Daniela.

"Françcoise ma rację — pomyślała — zakochał się we mnie."

W sypialni Françcois rzucił się w ubraniu na łóżko.

— Chodź — powiedział.

Léa wyciągnęła się na nim. Wyglądał na takiego zmęczonego! Spostrzegła kilka siwych włosów w jego czuprynie i wzruszyła się. Ucałowała zamknięte powieki, chłodną dłonią pieściła, gładziła jego twarz. Stopniowo jego rysy się odprężały. Westchnął. Kochał ją wolno, jakby ze smutkiem. Rozkosz przychodziła nieśpiesznie.

Obudziło ich pukanie do drzwi, usłyszeli głos Samuela:

— Wstańcie, dochodzi jedenasta.

— Jedenasta! — wykrzyknął Françcois zrywając się na równe nogi.

Po południu Léa udała się do szpitala. Stan zdrowia jej siostry, jak twierdził lekarz, nie uległ zmanie. Franck, który nie odstępował od wezgłowia Laure, ledwo trzymał się na nogach. Léa posłała go do domu, żeby odpoczął. Nakazała mu nie wracać wcześniej niż następnego dnia. Wyczerpany chłopak przystał na to potulnie. W nocy Laure zaczęła bredzić, wołać matkę, Léę, Francka i Daniela. Przerażona Léa zadzwoniła po dyżurną pielęgniarkę. Ta powiedziała, że to nic takiego; zrobiła jednak chorej zastrzyk. Reszta nocy upłynęła w spokoju. Rankiem Léę obudził szloch.

— Ciociu Estelle... Boli mnie... Nie chcę...

Jednym susem znalazła się przy Laure.

— Jestem tutaj, kochana, jestem przy tobie.

Laure miała rozpalone czoło i zdawała się nie poznawać siostry.

— Boli mnie... Tak mi zimno... Och!...

Na zbielałych wargach pojawił się strumyk krwi. Léa krzyknęła.

— Co się dzieje? Dlaczego pani krzyczy? — spytał policjant zaglądając do pokoju. — O, Boże!...

Wypadł na korytarz.

— Na pomoc!... Siostro, szybko.

Przyszła zakonnica, a za nią jej asystentka.

— Szybko, proszę zawołać lekarza i siostrę Joseph.

— Siostrzyczko, ona nie umrze, prawda?

— Módl się, moje dziecko.

Tyle tylko potrafią powiedzieć duchowni: "Módl się". Jakby modlitwa mogła zatrzymać krew płynącą z ust Laure.

— Boję się... Léa, boję się...

— Nie, nie... Nic nie mów... Jestem tutaj przy tobie... Lekarz już idzie...

— Mamusiu... Mamusiu...

Laure przewieziono na salę operacyjną. Zmarła o szóstej po południu.

Była ciemna noc, ulice ledwo oświetlone. Léa szła sama. Idąc wzdłuż ogrodzenia Jardin des Plantes, wzdrygnęła się słysząc wycie wilka... Z bijącym sercem przyśpieszyła kroku. Nie myśleć... tylko nie myśleć... To nieprawda, to nie może być prawdą... Nie Laure, nie najmłodsza... To było takie niesprawiedliwe... A wszystko przez niebieski kostium... Léa nienawidziła niebieskiego kostiumu... To ona powinna się wykrwawić... Nie Laure. Jak to powiedzieć Françcoise, a Estelle?... A Franckowi?... Co na to powie Franck? Siostrzyczko, wybacz mi... Zaczynam rozumieć Sarę i innych... Dlaczego zabijają niewinnych ludzi?.... Trudno się z tym pogodzić... Trudno na to pozwalać... Dzisiaj Laure, a jutro?... Pomyślała o Charlesie i aż wzdrygnęła się, że może mu coś grozić... Trzeba szybko zadzwonić do Montillac, upewnić się, że wszystko jest w porządku... Zaczęła biec.

Plac Saint-Michel był pusty, odgłos jej kroków rozbrzmiewał głuchym echem na bruku nabrzeża. Na ulicy Saints-Pères nie uświadczyło się żywego ducha, jakby mieszkańcy ją opuścili... Na myśl o tym poczuła, że robi jej się słabo. Skręciła w ulicę de l'Universitè, minął ją szybko jadący samochód.

W mieszkaniu było pusto. W kuchennym zlewie stały brudne filiżanki. Czuć było dym tytoniowy. Léa zamówiła rozmowę z Montillac. Po ósmym dzwonku telefonistka powiedziała:

— Numer nie odpowiada.

— Proszę jeszcze próbować — błagała Léa.

Znowu sygnał.

— Halo!

— Halo! Tutaj Léa, z kim rozmawiam?

— Tu Alain Lebrun... Ach, to pani, panienko Léo...

— Proszę nie mówić do mnie "panienko". Jak się ma Charles?

— Dobrze, bardzo dobrze.

— A ciocia Estelle czuje się lepiej?

— ...

— Halo! Alain! Słyszy mnie pan?...

— Tak.

— Jak się ma ciocia?...

— Panien... Oddaję słuchawkę Françcoise.

— Halo, Léa?...

— Co ci jest?... Płaczesz?...

— Ciocia Estelle.

Zawładnął nią tak okropny lęk, że opadła na krzesło.

— Co ciocia Estelle?

— Nie żyje...

— Nie! — w głębi duszy jęknęła Léa.

— Zmarła dziś po południu.

Tak jak Laure!... Boże, dlaczego obie tego samego dnia... Jak powiedzieć Françcoise?...

— Léa... Léa... Jesteś tam?... Odpowiedz... Mów coś, błagam cię... Rozumiem, co czujesz... Nie cierpiała... Wszystko poszło tak szybko... Była bardzo poważnie chora... Tak jest lepiej...

Tak jest lepiej... Czy ta ogolona pała zdaje sobie sprawę, co wygaduje? I dla Laure też tak jest lepiej? Ogarnięta wściekłością usłyszała, jak krzyczy:

— Laure też nie żyje...

— Co takiego?!...

— To co słyszysz, Laure też nie żyje.

— Jeśli to ma być żart, to nie jest śmieszny... Rozum straciłaś?

Léą zawładnęło jakieś wielkie znużenie.

— Ja nie żartuję.

— To nieprawda! Powiedz, że to nieprawda...

— To prawda.

— Ale jakże tak? Dlaczego?...

Dlaczego?... Jak można było odpowiedzieć na to pytanie? Dziś młoda dziewczyna i stara kobieta, a jutro...

— Wypadek... Wytłumaczę ci... Jestem taka zmęczona, Françcoise, taka zmęczona.

— Ja też ledwie żyję! Chcę wiedzieć, co się stało!

— Jutro... Wszystko opowiem ci jutro...

Léa przerwała połączenie i nie odłożyła słuchawki na widełki; nie chciała nic więcej słyszeć. Ociężale wstała z krzesła i poszła do łazienki, gdzie przeszukała szafkę w nadziei znalezienia środków nasennych. Nie trafiła na żadne lekarstwo, nie było nawet aspiryny; Françcois nie był mężczyzną skłonnym do nadużywania farmaceutyków. Owładnęła nią jedna tylko obsesja: spać... zabić najdrobniejszą myśl... Pić, trzeba było pić jak w Norymberdze, jak przed nastaniem nocy na niemieckich drogach, pić... W salonie na niskim stoliku stało kilka butelek: whisky... koniak... Suze... Marie-Blizard... Gin... Nalała sobie szklaneczkę ginu i wychyliła duszkiem. Mocne!... Jeszcze jedna, a potem jeszcze jedna... Z butelką w ręku, potykając się i idąc po omacku, dotarła do łóżka, na które zwaliła się w poprzek... Butelka wysunęła jej się z dłoni i potoczyła po dywanie... Léa zapadła w rodzaj śpiączki.

Dlaczego tak łupie w głowie?... Ojej!... To oślepiające światło! Przestańcie! I tak się kręci w głowie...

— Daniel, wezwałeś lekarza?

— Nie, jest pijana, niepotrzebny jest lekarz, ale solidny zimny prysznic.

— Idź zaparzyć kawy.

Daniel ze złością zamknął za sobą drzwi. Françcois zaczął rozbierać Léę. Nie było to łatwe. Miał wrażenie, że zajmuje się szmacianą lalką. Wreszcie była naga, gdy wrócił Daniel niosąc filiżankę kawy. Znieruchomiał na progu i podziwiał jej bezbronne ciało.

— Jakaż ona jest piękna! — wyszeptał.

Tavernier okrył ją gwałtownym ruchem.

— Zostaw nas samych.

Posadził Léę i zaczął ją poić; kawa pociekła jej po brodzie, a potem po szyi; dziewczyna jęknęła. Ułożył ją i poszedł po mokry ręcznik, którym przetarł jej twarz i piersi; otworzyła oczy, ujrzała tylko wirującą mgłę.

— Laure...

Rzęsiste łzy potoczyły się po policzkach.

— Wiem, maleństwo moje, płacz.

Przez kilka chwil tulił jej ciało wstrząsane szlochem.

Bezsilny. Był całkowicie bezsilny, nie potrafił ukoić bólu tej, którą kochał.

— Ciocia Estelle...

— Kochanie, wypij, to ci dobrze zrobi.

Léa gwałtownie odtrąciła filiżankę z kawą, która wylała się na łóżko.

— Nie żyje! — krzyknęła. — Ciocia Estelle nie żyje!... Słyszysz? Nie żyje!... Tak jak Laure!

Wielkie zniechęcenie ogarnęło tego silnego mężczyznę. Dlaczego tyle cierpień, tyle trupów wokół niej? Nic nie mógł na to poradzić, pozwolił jej się wypłakać. Po jakimś czasie wstała i nago podążyła do łazienki; słyszał, jak wymiotuje, potem odkręciła kran i weszła pod prysznic, po którym spędziła długi czas. Gdy wróciła do sypialni z włosami ociekającymi wodą, przeraziła go jej bladość i podkrążone oczy; nie roniła już łez. To było jeszcze gorsze, czuł, że jest zdesperowana.

Trzy dni później wyjechali, towarzysząc zwłokom Laure. W salonie w Montillac czekała już trumna z ciałem Estelle. Françcoise i Léa uściskały się w milczeniu, bez łez. Pieszo podążyły za karawanami do kościoła. Świątynię wypełniali przyjaciele, sąsiedzi, ludzie z okolic, którzy licznie przybyli poruszeni takim ogromem nieszczęścia, jaki zwalił się na rodzinę Delmas; pragnęli w ten sposób wyrazić swoją sympatię. Ojciec Henri wygłosił kilka słów miłości i pokoju. Françcoise bardzo się tym wzruszyła, natomiast serce Léi pozostało na nie zatrzaśnięte.

18

"Dzieweczko moja,

Wyjazd do Buenos Aires ustalono na 1 października. Zamierzałem wpaść, żeby Cię uściskać przed podróżą, lecz po powrocie z Londynu wysyłają mnie do Niemiec, skąd wracam dopiero dzień przed wyjazdem. Sara, Samuel i Amos jadą ze mną. Daniel wyjedzie później.

W Londynie widziałem się z Victorią Ocampo. Powiedziała mi, że byłaby szczęśliwa, gdyby mogła gościć Cię w swojej posiadłości na przedmieściu Buenos Aires w San Isidro. Sama do Ciebie napisze, by potwierdzić swoje zaproszenie. Nie życzę sobie, byś je przyjęła, gdyż ten kraj nie jest ustabilizowany politycznie i istnieje duże zagrożenie, że dojdzie do starć, nie chcę więc, byś została w to zamieszana. Odzyskuj siły na ziemi, którą tak ukochałaś. Bardziej niż kiedykolwiek potrzebują Cię w Montillac i właśnie w pracy znajdziesz ukojenie. Gdybyś jednak wolała przyjechać do Paryża, mieszkanie przy ulicy de l'Universitè jest Twoje. W moim banku zdeponowałem na Twoje nazwisko pewną sumę. Korzystaj z niej bez skrupułów i uważaj, że wszystko, co do mnie należy, jest Twoje. Pamiętaj, że to właśnie Ciebie kocham i uważam za swoją żonę. Wiem, że nadejdzie taki czas, gdy będziemy mogli żyć razem bez strachu i rozłąk.

Byłem pełen podziwu dla odwagi, jaką wykazałaś w te trudne i ciężkie dni; dzielnie to zniosłaś. Podziwiam Cię tak bardzo, jak bardzo Cię kocham.

Pisz do mnie pod adresem Ambasady Francji w Buenos Aires, ambasadorem jest mój przyjaciel.

Tęsknię za Tobą, moją ukochaną, każdej nocy i każdego dnia cierpię, gdy nie ma Cię przy mnie. Myśl o kochającym Cię

Françcois"

Gwiżdżę na to, że mnie podziwia, że jestem dzielna i że mnie kocha! Nie przeszkadza to jednak, że wyjeżdża z inną, która nosi jego nazwisko. Drwi sobie ze mnie. Czy wyobraża sobie, że będę na niego potulnie czekała przy kominku? Zasługiwałby sobie, żebym go wzięła za słowo i wydała wszystkie jego pieniądze. Jak może mówić o ukojeniu, gdy we mnie panuje tak całkowity zamęt? On zupełnie nic nie rozumie! W Montillac wcale mnie nie potrzebują, bo Alain i Françcoise świetnie sobie radzą, a Charles ma wreszcie prawdziwą rodzinę... I są tacy mili dla tej biednej Lisy, która nie przestaje płakać, i dla Ruth... W takim układzie czuję się raczej zbędna, jakbym zawadzała... Montillac... Winnica... Istotnie jestem do nich przywiązana, a równocześnie niemal obojętna na ich los, jak gdyby mnie to już nie dotyczyło... Chciałabym wiedzieć, gdzie właściwie jest moje miejsce... Nie mogę sobie go znaleźć...

Léa nie odpowiedziała na ten list. Nazajutrz otrzymała list od Victorii Ocampo, na który niezwłocznie odpisała.

"Droga Pani,

Pani miłe zaproszenie bardzo mnie wzruszyło. Mam ogromną ochotę je przyjąć, lecz, jak Pani wie, na moją rodzinę spadło nieszczęście, obawiam się więc, że sprawiłabym ból moim bliskim opuszczając ich w takiej chwili. Zapewniam Panią, że gdy tylko z mej strony podróż ta będzie mogła dojść do skutku, nie omieszkam przypomnieć Pani jej łaskawego zaproszenia.

Życie tutaj jest nadal niezmiernie trudne, brakuje wszystkiego: węgla, chleba, mięsa, tkanin. Nadal pędzimy żywot zgodnie ze zwyczajami, jakie panowały podczas wojny: drobna hodowla, ogródki warzywne, handel wymienny. Pozwala nam to przetrwać.

Podobnie jak Pani śledziłam proces w Norymberdze. Zaskoczyła mnie względna łaskawość Trybunału: dwanaście wyroków śmierci na dwudziestu dwóch oskarżonych. Na jakiej podstawie uznano pozostałych dziesięciu mniej winnymi? Zobaczyłam w L'Illustration, jak Fritsche i Schacht rozdawali autografy!... Myślałam, że śnię! To nie do wiary!

Françcois Tavernier wyjeżdża lada dzień do Buenos Aires, zapewne będzie Pani miała okazję spotkać go tam.

Stokrotmie Pani dziękuję, Droga Pani, za Pani serdeczny list i łączę wyrazy przyjaźni i szacunku.

Léa"

Tylko w jednym punkcie Léa zastosowała się do rad, jakich udzielił jej Françcois; szukała zapomnienia w pracy. Zrywała winogrona wśród więźniów niemieckich i robotników rolnych, nosiła ciężkie kosze, pomagała Ruth w kuchni, Alainowi Lebrun w prowadzeniu rachunkowości, odpytywała Charlesa z wyuczonych lekcji, na swoim niebieskim rowerze przemierzała okolice w poszukiwaniu żywności, w lesie grzybów. Dużo piła i paliła: zabrakło cioci Estelle, by czynić jej czułe wyrzuty. Jej ponura mina nie zachęcała nikogo do otwartej z nią rozmowy.

Pewnego wieczora, gdy była jeszcze bardziej niż zwykle posępna, Jean Lefèvre, który przyszedł na kolację, rzekł:

— Powinnaś więcej wychodzić. Dlaczego nie pojedziesz ze mną do Bordeaux? Moglibyśmy pójść do teatru albo do kina.

— Nie mam ochoty.

— Co się z tobą dzieje? Nie poznaję ciebie. Rozumiem, że śmierć Laure i panny de Montpleynet poruszyły cię mocno, ale musisz działać; życie toczy się dalej.

— Dla twojej matki życie też się dalej toczy?... Zostaw mnie w spokoju, dobrze mi tak jak jest.

— Nie, nie jest ci dobrze, wystarczy na ciebie popatrzeć. Zatraciłaś nie tylko swoją radość życia, ale i całą żywotność, zaharowujesz się na śmierć jak wół roboczy, nic już nie czytasz, nawet nie jesteś już kokieteryjna, nie jesteś już tą dziewczyną, którą kochaliśmy... Och, przepraszam!... Nie chciałem cię dotknąć.

Jean zrobiłby wszystko, by powstrzymać te potoki łez płynące z jej oczu; płakała nie szlochając, usta miała otwarte, jak gdyby brakło jej powietrza.

— To nieprawda, wszyscy cię kochamy, kocham cię i dlatego taki jestem niezgrabny. Léa, proszę cię, nie płacz już...

Niezdarnie przytulił ją do siebie; wzruszył go wilgotny dotyk jej policzka, zapach włosów. Oczyma wyobraźni zobaczył ją znowu nagą w swoich ramionach wówczas w gospodarstwie Canelosów, przypomniał sobie, jak mu się poddawało jej ciało, jak ją z bratem kochali przez całą noc. Próbował przegonić te obrazy... Niepodobna, wryły się w jego pamięć po wsze czasy. Całował jej włosy, oczy, szyję, usta... Sunął dłońmi wzdłuż jej pleców, po biodrach, uniósł jej spódnicę... Léa przestała już płakać, z uwagą śledząc rozwój wypadków. Znajdowali się w gabinecie ojca. Odsunęła się od chłopaka i poszła zamknąć drzwi na klucz. Rozgorączkowana, rozpięła guziki bluzki koszulowej, zsunęła spódnicę i majteczki i objawiła się przed nim smukła i opalona. Z jękiem Jean uniósł ją i zaniósł na kanapę. Jak owej pamiętnej nocy pomogła mu się rozebrać; niezdarny poddał się jej zabiegom.

Nie masz mi tego za złe?

— Ależ skąd — odrzekła, zapalając papierosa. — Było świetnie.

— Ja jestem szczęśliwy, żebyś ty wiedziała, jaki ja jestem szczęśliwy.

— To dobrze.

— Kiedy weźmiemy ślub?

Znowu go napadło, nie pomyślała o tym. Dla niego to, co między nimi zaszło, było równoznaczne z przyjęciem propozycji małżeństwa. Jak mu dać do zrozumienia, że tak nie jest i że tylko samotność nie do zniesienia pchnęła ją w jego ramiona? Powiedzieć mu to, oznaczało zranić go na zawsze. Jak wybrnąć z tego nieporozumienia bez zbytniego zadawania cierpień?

— Mówiłam ci już, nie mam ochoty wychodzić za mąż.

— Ależ wszystkie kobiety mają ochotę wyjść za mąż!

— Możliwe, ale nie ja.

— Jak to? Po tym, co między nami zaszło...

— No cóż, to, co się zdarzyło, jest czymś zupełnie naturalnym pomiędzy kobietą i mężczyzną, nie ma o co robić tyle hałasu!

Jean zarumienił się i zwiesił głowę.

— Spójrz na mnie, każda kobieta byłaby szczęśliwa, że wychodzi za ciebie za mąż. Niedługo spotkasz jakąś miłą dziewczynę...

— Przestań! Kocham ciebie, a nie kogoś innego. Kocham cię od dziecka, od małego marzę, żeby się z tobą ożenić...

— To takie dziecinne marzenia. Raoul też, kiedy miał dziesięć lat, marzył, żeby się ze mną ożenić.

— Gdybyś wybrała Raoula, to bym się z tym pogodził, byłbym bardzo nieszczęśliwy, ale bym się z tym pogodził; z nim byłabyś szczęśliwa.

— Pewnie tak, ale jego też nie kochałam... No właśnie, jak powiedziałam, nie kocham cię... Bardzo cię lubię, kocham cię jak brata, ogromnie, ale nie do tego stopnia, żeby wyjść za ciebie za mąż.

— Ciągle jeszcze kochasz tego Taverniera?

— Tego Taverniera, jak mówisz... Tak, kocham go...

— Kochasz go nadal mimo jego ożenku?

— To moja sprawa. Jeśli chcesz, żebyśmy zostali przyjaciółmi, nie wspominaj mi więcej o nim... Zostaw mnie teraz, już późno, chciałabym położyć się spać.

Głęboko zasmucony Jean odszedł.

Życie toczyło się swoim zwykłym torem, bardziej smutne i monotonne. Pewnego dnia, gdy wszystko zdawało się cięższe do zniesienia niż zwykle, Léa wysłała telegram do Victorii Ocampo. Ta odpowiedziała jej po prostu: "Przyjeżdżaj". Léa zleciła biuru podróży w Bordeaux, by znalazło jej miejsce na pokładzie statku udającego się do Argentyny. Było to trudne, na parowcach francuskich nie było już wolnych miejsc; pozostawały obce linie. Zdobyto dla niej miejsce w pierwszej klasie na pokładzie "Cabo de Buena Esperanza" odpływającym z Genui 11 listopada. Dysponowała zaledwie czasem na załatwienie niezbędnych formalności. Teraz trzeba było oznajmić Charlesowi i Françcoise, że wyjeżdża.

— Skoro uważasz, że to najlepsze, co możesz zrobić... — odparła po prostu Françcoise.

Z Charlesem nie poszło tak łatwo. Chłopczyk płakał, za pomocą niebogatego słownictwa wyraził swoją rozpacz. Obietnice stroju gaucha i szybkiego powrotu ukoiły nieco jego ból.

W przeddzień wyjazdu do Paryża poszła na grób rodziców i Laure, a potem pomodliła się też nad mogiłą Estelle. Pozostawiała tutaj nie tylko dzieciństwo, ale i swoją młodość. Mając dwadzieścia cztery lata czuła się stara, zdawało jej się, że w nic już nie wierzy. Przytłoczona samotnością siedziała tak na kamieniu nagrobnym opuściwszy ręce. Od dłuższej chwili przyglądał jej się ojciec Henri.

— Przyszedłem się z panią pożegnać, siostra powiedziała mi, że tutaj panią znajdę.

— Dziękuję, ojcze. Zostawiam tutaj wszystko, co kochałam.

— Nie, oni pozostaną w pani na zawsze, jak Wiekuista Miłość. "Tam, dokąd idziecie, nie zapominajcie o rzeczach najprostszych, bądźcie otwarci na innych, porzućcie wszelki egoizm, kochając zasłużycie na Miłość. Nie bójcie się żyć z oczyma szeroko otwartymi niczego przed sobą nie ukrywając, ani okropności zła, ani oczarowania dobrem, nie obawiajcie się, że wasze kroki i wasze dni nie wiodą do niczego ani do nikogo. Całkowitym absurdem dla istoty ludzkiej jest życie bez celu życia..."

— Bez celu życia? Tak właśnie jest w moim przypadku.

— Nie ma pani prawa tak mówić, niech pani pomyśli o wszystkich nieszczęśliwcach. Gdy się wszystko straciło lub gdy się zostało głęboko skrzywdzonym, okaleczonym, ma się przed sobą tylko dwa sposoby istnienia: albo zamknąć się w sobie, zamknąć przed innymi i przed wszystkim, jak ktoś unicestwiony, zgorzkniały i zrozpaczony, albo odwrotnie, wprost przeciwnie: sprawdzać się w tym samym wymiarze co zubożenie, w jakim się człowiek znalazł, otworzyć się i jakby uodpornić, intuicyjnie i namiętnie starać się zrozumieć wszelki ból, rozpacz, strapienia innych. To, rzecz jasna, nie odbywa się bez walki z samym sobą. Każdy ma przecież swój temperament, swoje wady, swoje niedostatki... Wystarczy nie chować się. Lecz nigdy nikomu nie udało się osiągnąć tego samodzielnie. To otwarcie zawsze jest wynikiem spotkań. Raz jest to spotkanie z wieloma, którzy się rozumieją natychmiast, którzy wspomagają się, podtrzymują się nawzajem i którzy odznaczają się wspólną chęcią, wolą służenia. Innym znowu razem jest to zrazu niedostrzegalne spotkanie, jakie zachodzi w najskrytszych zakamarkach naszego ja z absolutem. Na swój sposób daje się słyszeć i pociąga jak przyjaciel, który mówi: "Chcesz?", i któremu odpowiadamy: "Tak". Niektórzy zowią go: Wiecznym, który jest Miłością. Inni w żaden sposób go nie nazywają. Lecz kochają go i oni, i przystają, zgadzają się.

— Na co się zgadzają?

— Na Miłość. Miłość? To znaczy na tę gwałtowną namiętność, umiłowanie jedności, która w całości wymaga służenia, przed sobą samym, komukolwiek, kto cierpi bardziej niż ja sam. Ktokolwiek pragnie żyć pełnią życia musi, wcześniej czy później, jaka by nie była kondycja jego stanu, pewnego dnia przejść tą drogą. Ten rodzaj wzbogacenia, pełni, jakie przełamują jedynie w sposób żywotny wszelkie ograniczenia ludzkie liczby, czasu, przestrzeni i iluzji, może zostać osiągnięty poprzez ubóstwo. Na świecie można nadal oddychać tylko dlatego, że każdego dnia, tu czy tam, wszędzie, ludzie poprzez swe cierpienie, smutek otwierają się w ten właśnie sposób odrzucając martwotę. Tym samym sprawiają, że świetlista droga staje otworem i mogą nią kroczyć tłumy potykając się, idąc po omacku, lecz udaje im się nie stracić serca. Niewiele istot jest bardziej szkodliwych od tych, którzy nie doświadczywszy cierpień lub niewiele wycierpiawszy, nie wiedzą, co znaczy cierpieć, cierpieć bez możliwego wyzwolenia, wyjścia. Czy są więc oni niewinni poprzez sam fakt swej ignorancji? Na pewno nie. Gdyż ludziom dane są dwie drogi, by dojść do tej wiedzy: cierpieć w sobie samym w pewnym sensie lub dobrze kochać. A któż więc mógłby zostać rozgrzeszony za to, że przeżył życie bez Miłości?

— Cierpieć w sobie samym!... Co zrobicie z tymi milionami mężczyzn, kobiet i dzieci, którzy cierpieli w sobie? Nie byli ani ignorantami, ani przestępcami i cóż się z nimi stało?

— Mógłbym pani odpowiedzieć, iż spoczywają w pokoju Pana, w co głęboko wierzę, lecz odmówi pani wysłuchania mnie, gdyż pani serce pełne jest nienawiści i żalu. A przecież jest w pani wielka gotowość do Miłości. Nadejdzie taki dzień, gdy odzyska pani wiarę w człowieka, w ludzkość... Proszę się tak nie uśmiechać, znam zalety pani serca i pani szlachetność. Pod pozorami lekkomyślności skrywa pani wrażliwość na los innych, odczuwa pani znużenie i przygnębienie, jaką odczuwają inni. "Trudno jest sprawiać, by można było uwierzyć, że Wieczny jest Miłością mimo wszystko. Tak, jakże wytłumaczyć, że można być "mimo wszystko wierzącym" podczas gdy środki informacji przekazują nam obrazy okropności tego świata, równocześnie z jego urokami? Jakże można być "mimo wszystko wierzącym"? Stało się to dla mnie możliwe w dniu, w którym zrozumiałem, do jakiego stopnia pomyliliśmy się co do Wiecznego. Przedstawiliśmy go sobie na nasze ludzkie podobieństwo. Gdyż człowiek jest potężny, jest władcą, dominuje, a więc daje nam do zrozumienia, że Wieczny, jako że jest Wszechmogący, dominuje..."

— Zdawało mi się, że Bóg stworzył nas na swoje podobieństwo?...

— W Miłości właśnie podobni jesteśmy do Boga. Bóg stworzył nas wolnymi, byśmy byli zdolni do Miłości, a wolność ta stanowi prawdziwą wielkość człowieka. Bóg, dlatego że jest Miłością, jest "Wszechmogącym-więźniem". Gdyby Bóg był dominatorem, należałoby go potępić. Camus właśnie powiedział: "Nigdy nie będę mógł zgodzić się na moją wiarę w Wiecznego Stwórcę świata, na którym płacze, tak cierpi tyle niewinnych dzieci." Trzeba pomścić Boga za obrazę, jaką go dotknięto przedstawiając jako Wszechmogącego dominatora. Trzeba go pomścić, pokazując jako "Wszechmogącego więźnia poprzez Miłość". Trzeba również pomścić człowieka, gdyż okropnie oszukano człowieka.

— Pomścić człowieka? W tym miejscu rozumiem ojca, ale jak?

— Kochając. Pomścić człowieka, pomścić Boga poprzez Miłość.

W świetle zapadającego wieczoru twarz zakonnika promieniała dobrocią i miłością. Miłością do swego Boga, umiłowaniem ludzi, jakie próbował przekazać Léi. Léa nie pozostawała nieczuła na jego żarliwe nauki, które chwilami przypominały jej kazania stryja Adriena. Lecz dokąd zawiodła stryja Adriena jego wiara w Boga, w człowieka?... Do piekła, o ile piekło istnieje...

— Zastanowię się nad tymi słowami, ojcze, postaram się pamiętać, że zemsta realizuje się poprzez Miłość.

Mścić się kochając — pomyślała. — Powinnam pomówić o tym z Sarą.

W milczeniu wrócili do Montillac drogą koło kapliczki wznoszącej się nad okolicą, gdy tymczasem słońce znikało rzucając ostatnie promienie.

19

Okryta pledem, wygodnie wyciągnięta na leżaku na pokładzie "Cabo de Buena Esperanza" Léa rozpamiętywała ostatnie dni spędzone we Francji, kolację w przeddzień wyjazdu z Montillac, w której uczestniczyli oprócz rodziny Jean Lefèvre z matką i ojciec Henri. Nie umówiwszy się, rozmawiano na błahe tematy. Léa była wesoła i czuła dla wszystkich. Gdy miała ich opuścić, zaczęła sobie zdawać sprawę, jak bardzo ich kocha, jak będzie jej ich brakować i jak będzie za nimi tęsknić. Gdy goście się pożegnali, a domownicy poszli spać, wędrowała po starym domostwie, zeszła na taras. W każdym ważnym momencie swojego życia, przed każdym odjazdem i po każdym powrocie tutaj właśnie, na tym tarasie, spoglądając na ten tchnący spokojem krajobraz: winnice, lasy, łąki, czerpała siły i upór. Raz jeszcze odczuła rozdarcie, miała wrażenie, że wybiera się w podróż bez powrotu. Na spotkanie czego podążała? Nie wiedziała, lecz przeczuwała nowe cierpienia.

Ze swego krótkiego pobytu w Paryżu zachowała nie uporządkowane wspomnienia. Codzienną obecność Francka, który nie mógł dojść do siebie po śmierci Laure, ich wypady do kina, sklepików, w których szastali pieniędzmi Françcois, wszystko to pamiętała dość niewyraźnie, podobnie jak podróż w towarzystwie Daniela Zedermana i Amosa Dayana do Genui, skąd mieli odpłynąć statkiem. Na pokładzie rozstali się, gdyż obaj młodzi ludzie podróżowali drugą klasą, co Léa przyjęła z wielką ulgą, tak bardzo miała ochotę być sama. Zawinęli na krótko do Barcelony, co pozwoliło Léi podziwiać ogrody Gaudi, powłóczyć się wąskimi uliczkami miasta i z Danielem słuchać flamenco w jakimś portowym lokalu. W Lizbonie nie zeszła na ląd, miała gorączkę i migrenę. Pewnego wieczoru została zaproszona do kapitańskiego stołu i przy tej okazji poznała Holendra z Amsterdamu, około trzydziestoletniego, przystojnego, choć nieco chłodnego mężczyznę podróżującego w interesach, Rika Vanderveena. Władał świetną francuszczyzną z ledwo wyczuwalnym akcentem, podawał się za kolekcjonera dzieł sztuki, wielkiego amatora malarstwa surrealistycznego, prowadzącego stałą korespondencję z Andrè Bretonem, Marcelem Duchampem i Salvadorem Dali, których spotkał u Lise Deharme, zachwycającej i kulturalnej kobiety, prowadzącej salon w pobliżu Placu Inwalidów. Te rozmowy o sztuce i literaturze przypominały jej dysputy z Raphaëlem Mahlem. Najpierw spotykali się co wieczór w barze w porze aperitifu, żeby razem wypić szklaneczkę, potem po kolacji, a w końcu jadali obok siebie przy jednym stoliku, a za towarzyszy mieli dwóch dobiegających pięćdziesiątki jegomościów, którzy rozmawiali tylko po angielsku z okropnym akcentem.

Pewnego razu spóźniła się na obiad i zaskoczyła ich trzech, gdy nie widząc, że nadchodzi, rozmawiali między sobą szeptem po niemiecku: zrobiło to na niej niemiłe wrażenie, ale na krótko. Bardzo szybko uwodzicielski Holender stał się rycerzem Léi. Dyskretnie się do niej zalecał, a i Léa nie była nieczuła na jego zaloty. Jedno tylko bardzo ją irytowało: ciekawość jej osoby, jego wścibstwo. Skąd pochodzi? Czym zajmowali się jej rodzice? Czy ma rodzeństwo? Czy jest zaręczona? Co zamierza robić w Argentynie? U kogo się zatrzyma? Jak długo zamierza zostać w Ameryce Południowej? Czy ma przyjaciół w Buenos Aires? Bardziej dla zabawy niż powodowana ostrożnością i podejrzliwością, Léa zmyśliła sobie rodzinę, życie młodej beztroskiej dziewczyny bez kłopotów. Powiedziała tylko prawdę o zaproszeniu Victorii Ocampo, ale nie podawała szczegółów.

Rik Vanderveen był dobrym tancerzem, choć może nieco sztywnym; gdzież mu było do zwinności, gibkości takiego Françcois Taverniera, lecz mimo wszystko było przyjemnie z nim tańczyć, zwłaszcza tango. Co wieczór Léa bawiła się do drugiej lub trzeciej nad ranem. Jej młodość i uroda wnosiły nieco ożywienia do tych nudnawych wieczorów. Tańczyła chętnie z każdym, kto ją zaprosił, a szczególnie z Vanderveenem. Pewnego razu, gdy odprowadzał ją do drzwi jej kabiny, przyciągnął ją do siebie i pocałował; Léa nie broniła się, gdyż nie było to przykre, ale zaraz, jak przystało na wytrawną kokietkę, zostawiła go na progu. Ledwo weszła do kabiny i zapaliła światło, krzyknęła.

— Léo, co się pani stało? — zawołał przez zamknięte drzwi Vanderveen.

Z palcem przy ustach Amos dawał jej znak, by odpowiedziała.

— Nic, uderzyłam się o biurko. Dobranoc, do zobaczenia jutro.

— Jest pani pewna, że niczego pani nie trzeba?

— Całkowicie, dziękuję. Dobranoc.

— Dobranoc.

Wciąż trzymając palec na wargach, Amos odciągnął ją jak najdalej od drzwi.

— Co pan tu robi? — spytała szeptem.

— Czekałem na panią. Od dawna zna pani tego mężczyznę?

— Kogo?

— Rika Vanderveena.

— Od kiedy jestem na statku. Zaprzyjaźniliśmy się.

— Niczego pani nie zauważyła?

— Nie. A co powinnam zauważyć?

— A jakie stosunki łączą panią z pozostałymi osobami od pani stolika?

— Z panem Barthelemym i z panem Jonesem?... Takie, jak z osobami, z którymi się razem jada. Witają się, ale niewiele mówią... A tak! Raz... rozmawiali wszyscy trzej po niemiecku.

— Co mówili?

— Niezbyt dokładnie zrozumiałam, mówili ściszonymi głosami i zamilkli, gdy się pojawiłam... Zdawało mi się, że wyłowiłam słowa "statek podwodny" i "Cordoba"... Nie sądzisz chyba, że to hitlerowscy uciekinierzy?

— Nie wiem. Staramy się uzyskać jakieś informacje drogą radiową. Tymczasem niech pani będzie ostrożna i postara się dowiedzieć o nich czegoś więcej.

Léa poczuła chłód, gdyż powietrze było rześkie, złożyła pled i wróciła do kabiny. Na toaletce stał ogromny bukiet czerwonych róż. Wśród kwiatów znalazła bilecik: "Wieczorem będę na panią czekał w barze, Rik." A jeśli to hitlerowiec? — pomyślała. Trudno było w to uwierzyć. Czyż nie mówił jej, jak wielką odrazą napawała go wojna i okrucieństwa, jakich dopuścili się Niemcy? Nie powinno jej dziwić, że włada językiem pokonanych, wielu Holendrów zna niemiecki. Amos i Daniel mylą się, oni wszędzie widzą nazistów. A jednak niepokój ją nurtował, przysięgła sobie, że będzie jeszcze ostrożniejsza i że spróbuje go trochę podpytać.

Do kolacji włożyła długą suknię z krepy w kolorze kości słoniowej, z udrapowaną górą, pukle włosów spięła wysoko na czubku głowy. Zadowolona uśmiechnęła się do swego odbicia w lustrze.

W barze panowało duże ożywienie. Pianista Jocelino grał wolnego walca, a barman Ricardo, specjalista od wyśmienitych koktajli, energicznie potrząsał shakerem. Uśmiechnął się do niej, gdy weszła do baru.

— Buenos tardes, señora.

— Dobry wieczór, Ricardo.

— Na pani cześć, panienko, i na cześć Francji przygotowałem specjalny koktajl. Zechce pani skosztować?

— Z przyjemnością, jak się nazywa?

— "Druga pancerna", proszę panienki.

Widmo Laurenta d'Argilat na czołgu przemknęło jej przed oczyma. Léa ujęła kieliszek, który podał jej barman, i wypiła wspominając poległego młodego mężczyznę.

— Dobre, ale bardzo mocne.

— Proszę uważać na mieszanki Ricarda, są bardzo niebezpieczne — rzekł Rick Vanderveen podchodząc do baru.

— Dziękuję za róże, Rik, są wspaniałe.

— Usiądźmy. Czego się pani napije?

— Wezmę jeszcze raz "Drugą pancerną".

— Znała pani kogoś z tej dywizji?

— Tak, bardzo mi drogiego przyjaciela, który poległ w Niemczech. Vanderveen westchnął.

— Wielu przyjaciół straciliśmy w tej wojnie.

— A gdzie pan wtedy był, Rik?

— W czterdziestym dostałem się do niewoli. Cztery lata spędziłem w oflagu.

— Ciężko było?

— Dosyć, ale to nic w porównaniu z tym, co przeszli Żydzi w obozach koncentracyjnych.

— Ma pan przyjaciół wśród Żydów?

— Kilku. A pani?

— Miałam jednego, ale nie żyje, no i miałam przyjaciółkę, która była w obozie.

— Wróciła?

— Nie wiem — skłamała Léa.

Przez kilka chwil pili w milczeniu.

— Zna pan Barthelemy'ego i Jonesa?

— Tak jak i pani. Wiem, że jadą do Argentyny w sprawach importu mięsa i że są Irlandczykami. Skąd to pytanie?

— Tak sobie. Chodźmy na kolację, jestem głodna.

Po posiłku Léa pod pretekstem migreny wróciła do kabiny, gdzie znalazła lakoniczną wiadomość od Daniela: "Niech pani przyjdzie jutro do kaplicy na niedzielną mszę." Zamyślona dziewczyna położyła się do łóżka, lecz nie mogła zasnąć, więc wstała, naciągnęła spodnie i pulower i wyszła na pokład. Do jej uszu dobiegały dźwięki muzyki z salonu, gdzie tańczono. Oparta o reling na rufie Léa, której włosy rozwiewał wiatr, wpatrywała się w błyszczący w poświacie księżycowej ślad, jaki statek zostawiał na wodzie. Niebo było rozgwieżdzone. Czy Françcois patrzył na to samo niebo, zastanawiała się, a może już o niej zapomniał? Nie uprzedziła go o swoim przyjeździe. Jeśli nie spotkał Victorii Ocampo, będzie chyba zaskoczony, a może wściekły. Natomiast była pewna, że Sarę ucieszy jej wizyta. Kto wie, mogę okazać się im przydatna — pomyślała. Odgłos prowadzonej rozmowy wyrwał ją z rozmyślań, zdawało jej się, że rozpoznaje znajomy głos. Nie zastanawiając się nawet, skryła się w zwój lin. Do jej uszu dolatywały strzępy zdań niemieckich: "Pomóc towarzyszom... władze alianckie... syjonistyczna międzynarodówka... całe szczęście, że Perón... na estancii w Patagonii... nasz skarb, łup wojenny... będziemy najpotężniejsi, najsilniejsi... Uwaga... Ktoś nadchodzi... A, to pan... nie, nic nie wiemy... Zobaczymy w Buenos Aires... Lepiej rozejdźmy się, żeby nas nie widziano razem..."

Bardzo szybko rozmówcy oddalili się. Léa wyszła ze swojej kryjówki; rozpoznała głos pana Barthelemy'ego. Amos i Daniel mieli więc rację!... Jutro natychmiast ich ostrzeże. Rozejrzała się dokoła i niezwłocznie udała się do swojej kabiny.

Kiedy Léa przyszła na mszę, mała kapliczka wypełniona była po brzegi. Wierni, dla których nie starczyło miejsc siedzących na składanych krzesłach, uczestniczyli w ceremonii na stojąco. Nie opodal drzwi wejściowych stali jej przyjaciele, obaj mieli skupione twarze. Przecisnęła się przez tłum i znalazła się obok nich. Daniel wsunął jej do ręki karteczkę; ona też przekazała mu liścik z wiadomością o tym, co usłyszała w nocy.

Po mszy pasażerowie drugiej klasy wrócili na swój pokład. Rik podszedł do Léi.

— Dobrze pani spała? Jak migrena?

— Dziś już wszystko w porządku, a ponadto taka cudowna pogoda. Jutro zawijamy do Rio. Czy zna pan Brazylię?

— Byłem w Brazylii przed wojną. To piękny kraj, ale za dużo w nim czarnuchów. Czy zechce pani uczynić mi ten zaszczyt i towarzyszyć mi, gdy zejdziemy na ląd?

— MOże.

— Jak to: "może"? Czy nie jestem pani opiekunem? Nie zna pani na statku nikogo, kto mógłby pani towarzyszyć, a samotnej kobiecie przechadzającej się ulicami grozi wiele niebezpieczeństw.

— A cóż miałoby mi grozić?

— Co najmniej będą panią zaczepiać. Południowoamerykański mężczyzna jest znacznie bardziej natrętny od Europejczyka. A więc zgoda, zabieram panią na ląd?

— Zobaczymy, jutro też jest dzień. Przepraszam, ale idę do fryzjera.

— A więc do zobaczenia niebawem.

"Proszę czekać na mnie o drugiej nad ranem w pani kabinie, mam ważne sprawy do przekazania. Proszę wzmóc ostrożność." Wiadomość podpisał Daniel. Można pomyśleć, że znalazłam się w środku afery szpiegowskiej — pomyślała Léa i podarła karteczkę na drobniutkie kawałeczki, bacznie obserwując fryzjera w lustrze. Była jedyną klientką w salonie. Odruchowo kartkowała francuskie, hiszpańskie i amerykańskie czasopisma. Uwagę jej zwrócił duży reportaż o de Gaulle'u. Przypominano jego karierę wojskową, lecz nie podawano żadnej informacji o jego losach od stycznia, kiedy postanowił "wycofać się". Przypomniała sobie zawód i smutek, jakie wywołała w niej ta decyzja. Jakże to, nawet on, ten wielki człowiek opuszcza statek? I to dlaczego? "Honor, zdrowy rozsądek, interes ojczyzny zakazują mi dalszego poddawania się manewrom, których celem w końcu jest uczynienie państwa jeszcze bardziej pogardzanym, rządu bardziej bezsilnym, kraju podzielonym, a narodu biedniejszym. Składam więc moje funkcje, które, można by sądzić, powierzono mi, by mi przeszkodzić w ich wykonywaniu." Od jego odejścia Francja pogrążyła się w międzypartyjnych waśniach: piękny ideał Rèsistance nie przetrwał długo po zakończeniu wojny.

Za miesiąc będzie Boże Narodzenie, Gwiazdka w słońcu. Czy kiedyś będę się radować na święta jak niegdyś? Ogarnęła ją jakaś dziecinna żałość. Zaczęła się wiercić pod suszarką. Fryzjer, wybrylantynowany przystojniak nie znający ani słowa po francusku, podskoczył, by ją uwolnić spod aparatu.

Pierwszy raz Léa nudziła się na statku. Obawiała się spotkania przy kolacji z Rikiem Vanderveenem, a jeszcze bardziej późniejszego spotkania z Danielem.

Wbrew wszelkim przypuszczeniom kolacja upłynęła w wesołej atmosferze. Zaproszona z Rikiem do kapitańskiego stołu Léa poznała młodą Argentynkę, która pracowała w radiu w Buenos Aires. W skromnej francuszczyźnie czarująca Carmen Ortega opowiedziała im z dużym poczuciem humoru o swoich starciach z żoną prezydenta Argentyny, Evą Duarte. Przez jakiś czas mieszkały razem przy Posadas, ładnej zacienionej uliczce, lecz rozstały się po niezliczonych kłótniach o swoich kochanków. Eva była resentida (pamiętliwa, mściwa), czemu wielokrotnie dawała dowody. Zazdrosna kokietka w każdej kobiecie widziała rywalkę. Chętnie zachowywała się jak mała dziewczynka, żeby wzruszyć i rozczulić otoczenie. Carmen opowiedziała, jak Eva spotkała Peróna w lunaparku i jak wyeliminowała rywalkę, piękną aktorkę Libertad Lamarque. Szczupła brunetka o doskonałych kształtach i cudownym ciele, Carmen Ortega, obdarzona była wrodzonym talentem naśladowczym. Pod koniec posiłku obie młode kobiety były już przyjaciółkami.

Dochodziła druga nad ranem, gdy Léa wróciła do swojej kabiny. Ledwie zdążyła wejść, gdy rozległo się pukanie do drzwi.

— To ja, Daniel, proszę otworzyć.

Młody człowiek pośpiesznie wszedł do środka.

— Mieliśmy z Amosem rację, Barthelemy i Jones to hitlerowscy uciekinierzy, i to z tych najgorszych; jeden był lekarzem w Buchenwaldzie, a drugi zastępcą komendanta obozu w Dachau. Ich prawdziwe nazwiska brzmią Adolf Reichman i Maurice Duval.

— Przecież to francuskie nazwisko.

— Tak, jego rodzina wywodzi się z Francji. Przodek przybył do Austrii w siedemnastym wieku.

— A Rik Vanderveen?

— Nic nie znaleźliśmy na jego temat, zdaje się, że istotnie jest Holendrem, papiery ma w porządku. W Buenos Aires więcej się dowiemy. A pani niczego nowego nie wie?

— Nie. Jutro schodzę z nim na ląd. Uważnie mu się przyjrzę.

— Proszę zachować ostrożność, Barthelemy i Jones są podejrzliwi. Kazali zebrać informacje na pani temat.

— A was nie namierzyli?

— W jakimś sensie tak, ale tego właśnie chcieliśmy. Dwaj pasażerowie drugiej klasy sądzą, że jesteśmy Niemcami i że uciekamy z Europy. Oczywiście robimy wszystko, żeby ich przekonać, iż jest wprost przeciwnie, a przy tym umyślnie popełniamy drobne błędy. Gdy dobijemy do naszego portu przeznaczenia, musimy zrobić wszystko, by nie zobaczono nas razem, gdyż byłoby to niebezpieczne i dla pani, i dla nas. Na szczęście na razie nikt nie spostrzegł, że się znamy, i nasz wypad do Lizbony przeszedł bez echa. Nie sądzę, byśmy się jeszcze spotkali, nim dotrzemy do celu podróży, chyba że zaszłaby jakaś niezwykle pilna potrzeba. Wiemy, jak się z panią skontaktować, proszę czekać na wiadomości od nas.

Bez najmniejszej przyjemności Rik Vanderveen służył za towarzysza nowym przyjaciółkom, które, oczarowane, odkrywały niezmierzone plaże Rio, ożywione ulice, luksusowe butiki. Po ubożuchnej Europie Léi ten luksus, zbytek i obfitość zdawały się bajką. Ledwo zauważyła nędzę favelas, które mignęły jej podczas przejażdżki taksówką, a Brazylijczycy byli tacy radośni i uśmiechnięci. Na pokład weszły z naręczami pakunków.

Przez resztę podróży były nierozłączne ku wielkiemu rozdrażnieniu Vanderveena. Przyrzekły też sobie, że będą się spotykać w Buenos Aires.

Statek zawinął do portu o 7 rano w poniedziałek 16 grudnia. Niebo było zachmurzone, ale powietrze dość rześkie. Na Léę czekał samochód. Kierowca, którego przysłała Victoria Ocampo, przekazał dziewczynie, że chlebodawczyni musiała wyjechać na kilka dni do Mar del Plata i że przeprasza za swoją nieobecność. Zarezerwowała dla niej pokój w hotelu "Plaza", którego dyrektor zaliczał się do grona jej przyjaciół. Gdy tylko pani wróci, przyjedzie po swojego gościa, by go zabrać do San Isidro. Tymczasem dyrektor pozostanie do jej dyspozycji, jeśli zechce zwiedzić miasto.

— Masz szczęście, że zamieszkasz w "Plaza", uwielbiam to miejsce. Jeśli chcesz, spotkamy się w barze dziś o dziewiątej wieczorem. Potem możemy zjeść razem kolację.

— Z największą przyjemnością, a więc do zobaczenia wieczorem.

W hotelu "Plaza" oczekiwał ją dyrektor i osobiście zaprowadził do przygotowanego dla niej pokoju.

— Proszę bez wahania zwracać się do mnie, gdyby potrzebowała pani czegokolwiek. Przyślę pani pokojówkę. Czy zechce pani uczynić mi ten zaszczyt i zjeść ze mną obiad?

— Bardzo chętnie.

— A więc będę na panią czekać w grillu.

20

— Doniesiono mi o twoim przyjeździe, ale nie chciałem w to uwierzyć. Co tutaj robisz?

— Widzisz przecież, jestem na wakacjach.

Léa powstrzymała się, by nie rzucić się w ramiona Taverniera. Tylko nie okazać radości, jaką odczuwa widząc go znowu, by nie domyślił się, jak bardzo go pragnie.

Dobry Boże, jaka ona śliczna, jeszcze bardziej pociągająca, o ile to w ogóle możliwe! Françcois czynił daremne wysiłki, by okazać gniew; był szczęśliwy, bardzo szczęśliwy, że przyjechała pomimo wszystkich kłopotów, jakich jej pojawienie się tutaj na pewno mu przysporzy.

— Wprawdzie Victoria Ocampo powiedziała mi, że cię zaprosiła, a ty przyjęłaś jej propozycję, lecz nie sądziłem, że przyjedziesz.

— No i pomyliłeś się, bo oto jestem.

— Długo zamierzasz tu zostać?

— Nie wiem. Och Françcois!... Tam było tak ciężko, tak smutno!... Miałam wrażenie, że pogrążam się w bezkresnym smutku, nudzie... Bez przerwy myślałam o Laure. O jej bezsensownej, absurdalnej śmierci... To mnie powinno spotkać... A poza tym to ponuractwo, to rozczarowanie we Francji... Jest gorzej niż podczas wojny, każdy myśli tylko o sobie, o swoim portfelu, o swojej spiżarni. Czarny rynek nigdy nie był bardziej kwitnący, a handel kartkami żywnościowymi tak rozwinięty. Obecność Amerykanów jest niemal tak samo uciążliwa jak przedtem obecność Niemców; zamieniliśmy jedne wojska okupacyjne na drugie. Ma się wrażenie, że nie ma wyjścia z tej sytuacji... A tutaj wszystko wydaje się takie łatwe, kobiety są eleganckie, mężczyźni dobrze ubrani, na rynku obfitość wiktuałów, a w sklepach pełno towarów. Nawet prawdziwej czekolady jest pod dostatkiem. Argentyńczycy zdają się myśleć jedynie o zabawie i zalecaniu się do kobiet.

— To specjalność tego kraju. Argentyński samiec niezależnie od miejsca zawsze tak zaaranżuje sytuację, by potrzymać kobietę za rękę czy kolano, o ile nie dobierać się do niej bardziej obcesowo.

— Zdawało mi się, że wszyscy mężczyźni właśnie tak się zachowują.

— Zapewne wobec ciebie — powiedział, biorąc ją w ramiona.

— Zostaw mnie!

— Nie ma mowy, od tygodni o tobie myślę i nie...

— I co nie? — spytała szamocząc się.

— Dobrze wiesz, co mam na myśli. Ale może w twoim wypadku tak nie jest. Dawano mi do zrozumienia, że wcale się nie nudziłaś na statku, że miałaś duże powodzenie, i nie można powiedzieć, że ci się to nie podobało.

— Tak, i co z tego?... Ja jestem wolna.

— Nie! Jesteś moja.

Z jaką pewnością wyrzekł te słowa! Pchnął ją na łóżko. Lecz mimo pożądania Léa była zdecydowana nie ulec mu. Za łatwo mu to przychodziło: wystarczyło, by się pojawił i hop! Natychmiast padała w jego ramiona, rozkochana i pomrukująca jak kotka. To się musi zmienić!

Wbrew oczekiwaniom zostawił ją w spokoju, wstał i zapalił papierosa.

— Jestem zaproszony na przyjęcie wydawane z okazji ślubu córki szefa policji, generała Velazco. Będzie tam całe najbliższe otoczenie Peróna w komplecie, może ci się to spodobać.

— Sara też tam będzie?

— Oczywiście, jest niemal bliską przyjaciółką Evy Perón. Bardzo nam to na rękę. Masz jakąś elegancką suknię? Musisz być najpiękniejsza.

— To się chyba da zrobić. O której godzinie?

— O dwudziestej.

Minęła już dwudziesta pierwsza, gdy Françcois Tavernier, Sara i Léa przybyli na przyjęcie. Oblubienica w sukni z falbanami i trenem, której stanik ożywiała ciemnoniebieska kokarda, przyjmowała od zaproszonych gości komplementy. Towarzyszyli jej przy tym jej małżonek, Léo Max Lichtschein, i ojciec w mundurze. Evę Perón otaczała cała świta młodzieńców. Małżonka prezydenta, w skrzącej się wszystkimi barwami tęczy biżuterii i prześlicznym kapelusiku na misternie upiętym koczku, prowadziła rozmowę z wielkim ożywieniem. Skinęła dłonią w kierunku Sary.

— Droga pani Tavernier, jakże jestem szczęśliwa, że panią widzę. Witam, panie Tavernier, jak się pan ma? — zwróciła się do nich po hiszpańsku.

— Wyśmienicie, jak za każdym razem, gdy panią widzę — odparł skłaniając się nisko, by ucałować wyciągniętą dłoń.

Eva Perón z uśmiechem satysfakcji przyjęła ten niewybredny komplement. Następnie zimnym okiem popatrzyła na Léę.

— Kim jest ta dziewczyna?

— To przyjaciółka, która przyjechała z Francji, panna Léa Delmas...

Eva skinęła głową, Léa odwzajemniła jej ukłon. Najwyraźniej obie kobiety nie przypadły sobie do gustu. Sara pośpiesznie starała się złagodzić pierwsze wrażenie.

— Léa to nasza wielka przyjaciółka, która jest pod pani wrażeniem. Ale nie włada pani językiem.

Pani Perón uczyniła gest, jakby dając do zrozumienia, że to nieistotne, i podjęła przerwaną rozmowę z młodzieńcami.

Sara ujęła Léę pod ramię i poprowadziła przez salon po drodze pozdrawiając znajomych, ściskając dłonie, śmiejąc się i żartując, aż wreszcie dotarły do tarasu, gdzie znajdowały się trzy czy cztery osoby.

W oddali, na Rio de la Plata, przesuwały się statki.

— Wśród tych ludzi czujesz się jak ryba w wodzie, znasz wiele osób, dawno nie widziałam cię takiej wesołej i swobodnej.

— Nienawidzę ich. Odgrywam tę komedię, by łatwiej poruszać się w kołach peronistowskich i odkryć osoby, które pomagają nazistom.

— Są już jakieś poszlaki?

— Tak, szef policji, Juan Filomeno Velazco, utrzymuje stosunki z niektórymi spośród nich.

— Jesteś tego pewna?

— Tak pewna, jak doktor Rodriguez Arasja, który jawnie wysuwa oskarżenia wobec Velazco dotyczące jego przyjacielskich stosunków z siatkami nazistowskimi. Czy wiesz, że Daniel i Amos zidentyfikowali dwóch hitlerowców na pokładzie "Cabo de Buena Esperanza"?

— Tak.

— Długo byli przyjmowani w komendzie policji, nim odjechali do Cordoby. Twój holenderski przyjaciel również wyjechał do Cordoby. Nie starał się z tobą zobaczyć?

— Nie, przysłał mi kwiaty z bilecikiem, w którym napisał "Do zobaczenia niebawem". Masz jakieś informacje na jego temat?

— Nadal nic. Ale Daniel i Amos, którzy też są w Cordobie, obserwują go...

— Przecież mogą być rozpoznani, bo nie znają ani słowa po hiszpańsku!

— W ich przypadku tak jest nawet lepiej. Nie zapominaj, że podają się za Niemców i powinni posługiwać się tylko niemieckim.

— Ale jak oni sobie poradzą?

— Wiesz, w Cordobie łatwo. Niemcy tam się rozgościli niemal oficjalnie. Na miejscu mamy przyjaciół argentyńskich, którzy dyskretnie ich obserwują. Na razie mieszkają w hotelu należącym do Niemców, prowadzonym przez Niemców, od portiera po pokojówkę i obsługę piętra, z kucharzem niemieckim, który przygotowuje dania kuchni niemieckiej, a to wszystko w tyrolskiej oprawie.

— I rząd argentyński to toleruje?

— Prasa peronistowska jest progermańska. Nie zapominaj, że Argentyna przystąpiła do wojny przeciwko Niemcom dopiero miesiąc przed ich kapitulacją. Samuel i Uri są w Buenos Aires. Dzięki komunistom argentyńskim natrafili na trop siatki, która organizuje ucieczkę nazistów przez Hiszpanię. Bardzo rychło przystąpimy do działania. Co zamierzasz robić w Argentynie? Nadal nie wiem, dlaczego przyjechałaś?

— Sama dobrze nie wiem... Może, by pomścić Laure? Czy trafiłaś na ślad tych dwóch kobiet?

Twarz Sary stężała.

— Jeszcze nie, ale już niedługo je odnajdę.

Kosmyki krótkich czarnych włosów aureolą otaczały lekko umalowaną twarz Sary, przez co wydawała się dużo młodsza. Wyglądała bardzo elegancko w jedwabnej czerwonej sukni w białe grochy.

— Léa, jak przyjemnie spotkać panią tutaj!

Obie przyjaciółki odwróciły się.

— Rik! Ja...

— Wygląda pani na zaskoczoną. Przyrzekłem pani jednak, że się jeszcze spotkamy. Proszę mnie przedstawić tej pani.

— Saro, pan Rik Vanderveen. Rik, proszę poznać — panią Mul... panią Tavernier.

Rik stuknął obcasami i nisko się skłonił.

— Miło mi panią poznać, proszę pani, przyjaciele opowiadali mi o pani.

— Ach, doprawdy?... Jakże to?

— Mówią, że jest pani przyjaciółką pięknej małżonki prezydenta.

— W Argentynie wieści szybko się rozchodzą. Podoba się panu ten kraj?

— Bardzo. Argentyńczycy są bardzo gościnni. A pani dobrze się tutaj czuje, z dala od Paryża?

— W Buenos Aires znajduje się wszystko to, co miał Paryż przed wojną, to miasto bardzo frankofilskie, nie czuję się tutaj obco.

— A pani, Léo, podoba się w kraju tanga?

— Bardzo.

— Spotkała tu pani tę młodą kobietę, którą poznała pani na statku?

— O, proszę... O wilku mowa... Carmen!...

— Che, Léa!... Kochanie, jak się cieszę... Skąd się tutaj wzięłaś?...

— Przyszłam z przyjaciółmi. Pamiętasz pana Vanderveena?

— Jakże bym mogła zapomnieć naszego przewodnika z uliczek Rio? Jak zabawnie, że pan tu jest. Jest pan może przyjacielem pana młodego?

— Nie, generała Velazco.

Léa i Sara spojrzały na siebie porozumiewawczo, co nie umknęło uwagi Carmen.

— A pani, czyją jest pani przyjaciółką? Panny młodej?

— Nie, señory Perón.

— Wydawało mi się, że się panie poróżniły?

— O, nie, nie tak łatwo się ze mną poróżnić. Léo, przygotowuję jutro audycję w Radio Belgrano, będzie występował wielki wykonawca tanga Hugo del Carril. Zabiorę cię na ten występ, będziesz się dobrze bawiła... Och, jaki przystojny mężczyzna!

— To mój mąż — rzekła Sara.

— O, przepraszam!

— Nic się nie stało. Kochanie, oto młoda dziewczyna, która znajduje cię uroczym. Panna?...

— Carmen Ortega — odpowiedziała nieco zażenowana.

Léa ze ściśniętym sercem usunęła się na bok. Co właściwie tu robi, w tym obcym kraju, pośród obcych ludzi?... Patrzyła, jak jej ukochany, dla którego tutaj przyjechała, choć sama przed sobą nie chciała się do tego przyznać i wymyślała jakieś fałszywe powody, zaleca się do tej argentyńskiej aktoreczki, wykorzystując żałosny pretekst, iż uważa go za "przystojnego mężczyznę"!... A Sara bawi się w rajfurkę!... A Rik Vanderveen, dlaczego tak jej się przygląda?... Oby tylko niczego się nie domyślił!... Uśmiechnęła się do niego kokieteryjnie.

— Przed chwilą zdawała się pani taka nieobecna. Można powiedzieć, że się pani nudzi?

— Trochę. A gdybyśmy opuścili to przyjęcie?

— Byłoby to niestosowne wobec pani przyjaciół...

— Wszystko mi jedno, mam ochotę stąd wyjść. Idzie pan ze mną?

Françcois, zajęty rozmową z zaborczą Carmen Ortegą, patrzył, jak wychodzą i z trudem tłumił w sobie wściekłość. A to mała łotrzyca! Zapłaci mu za to.

Rik Vanderveen i Léa siedzieli w restauracji "La Cabana". Przy sąsiednim stoliku sześciu mężczyzn głośno rozmawiało po niemiecku; zachowywali się bardzo swobodnie, czuli się jak u siebie, jak w jakiejś monachijskiej piwiarni. Towarzystwo to krępowało Léę. Kręciła się na krześle i ledwo tknęła wspaniałego mięsiwa na talerzu.

— Nie smakuje pani? — spytał Vanderveen.

— Nie jestem specjalnie głodna.

— Czy lokal się pani nie podoba?

— Ależ nie, bardzo tu zabawnie, ale nasi sąsiedzi są bardzo hałaśliwi.

— Rozumie pani, co mówią?

— Nic a nic. A pan?

— Trochę, to Niemcy. Dużo ich tutaj przebywa. Nie zauważyła pani?

— Nie, nie zwracam na to uwagi. Długo zabawi pan w Argentynie?

— To od pani zależy...

— Jak to?

— Miło mi panią spotykać i pragnąłbym, abyśmy bliżej się poznali.

Léa nie odpowiedziała.

— Nic pani nie mówi? Co pani o tym sądzi?

Cóż mu odpowiedzieć? Po co zgodziła się zjeść z nim kolację? To był głupi pomysł: a wszystko po to tylko, żeby wzbudzić zazdrość we Françcois.

— Byłoby cudownie — odparła lekkim tonem. — Ale nie tak zaraz, na razie jestem bardzo zajęta. — Jestem bardzo cierpliwy, droga przyjaciółko.

W jego sposobie wyrażania się czuła jakby skrytą groźbę. Z ulgą przyjęła koniec posiłku. Odprowadził ją do "Plazy". W hallu podziękował jej za wspaniały wieczór i dorzucił:

— Wyjeżdżam na kilka dni z Buenos Aires. Odezwę się do pani zaraz po powrocie. Do zobaczenia. Życzę dobrej nocy.

— Dobranoc.

Wraz z kluczem, portier wręczył jej również karteczkę. W windzie przeczytała:

"Wpadnę jutro zabrać cię na obiad. Całuję, Sara."

Siedząc w wygodnym fotelu w barze hotelu "Plaza", Sara piła maranja bilz i czekała na Léę. Zauważyła wchodzącą dziewczynę i pomachała do niej. Przyjaciółki ucałowały się.

— Wyglądasz na zmęczoną — powiedziała Sara. — Źle spałaś?

— Tak. Nie zmrużyłam oka tej nocy. Niepokoję się.

— Dlaczego?

— Nie wiem, mam takie dziwne wrażenie... Wydaje mi się, że jestem obserwowana, szpiegowana.

— To normalne, musisz być obserwowana. Każdy cudzoziemiec tutaj jest obiektem tajnego nadzoru policji. Bądź przygotowana na to, że będziesz przesłuchiwana.

— Ciebie też przesłuchiwali?

— Mnie wypytywano dyskretnie. Jestem żoną dyplomaty, a oni starają się, by ich kraj dobrze odbierano, ale policja jest wszechobecna. Musisz starać się sprawiać wrażenie lekkomyślnej młodej kobiety, beztroskiej, interesującej się tylko strojami, błyskotkami, rozrywkami. Tak gardzą kobietami, że nie potrafią ich sobie inaczej wyobrazić. Utwierdź więc ich w tym przekonaniu, to najlepszy sposób, by cię zostawili w spokoju. Im bardziej będziesz kokieteryjna, pusta, tym lepiej.

— Zastosuję się do twojej rady. Gdzie jest Françcois?

— Wyjechał do Montevideo.

— Na długo?

— Do końca tygodnia. Polecił mi zająć się tobą.

— Zbyt uprzejmie z jego strony.

— Nie odbieraj tego w ten sposób. Chodź, zabieram cię na obiad do modnego lokalu. Nazywa się "Odeon". To miejsce spotkań aktorów, dziennikarzy, pisarzy i ludzi mniej godnych zainteresowania. Potem pójdziemy do "Harrodsa" i do "Gath'y Chaves" obejrzeć suknie.

W "Odeonie" Sarę powitano jak stałą bywalczynię.

— Pani stolik, pani Tavernier.

— Dziękuję, Mario.

Przez cały czas trwania posiłku Léa podziwiała komedię, jaką odgrywała Sara; śmiała się i mówiła głośno: prawdziwa idiotka, myślała Léa, której z trudem przychodziło zachowanie powagi. Dała się jednak wciągnąć do gry i poddała jej następną kwestię.

— Zwróciłaś uwagę na suknię senory Perón?... Jakaż elegancka!... A suknia panny młodej? Może zbyt dużo falban. No i ta kokarda!... To śmieszne, prawda? W Paryżu nie zobaczysz czegoś takiego. Masz uroczy kapelusik... A jak ci się podoba mój? To model od Gilberta Orcela... Słodki, prawda?...

— Nie uważasz, że trochę przesadzasz? — szepnęła Sara.

— Nie wydaje mi się, spójrz z jakim zachwytem patrzą na nas mężczyźni, a kobiety jakie nadęte... Komu się kłaniasz? — To aktorzy Fanny Navarro i Narciso Ibanez Menta.

— Skąd znasz tych wszystkich ludzi?... Nie odwracaj się.

— Co się dzieje?

— Mówiłaś, że Daniel i Amos są w Cordobie.

— Tak.

— Właśnie usiedli przy stoliku blisko drzwi.

— Jesteś pewna?

— Nie ma nic pewniejszego.

— Przede wszystkim udawaj, że ich nie zauważasz, bo ich nie znamy. Skoro pojawili się tutaj, znaczy, że mają coś nowego. Co robią?

— Przeglądają kartę... Przywołują kelnera... Zdaje się, że składają zamówienie... Daniel wstaje... Pyta o coś kelnera... Idzie do toalety.

— Sądzisz, że nas zauważyli?

— Myślę, że tak... Amos skinął głową w stronę, w którą udał się Daniel...

— Nie ruszaj się stąd, ja tam pójdę.

Léi czas okropnie się dłużył. Daniel wrócił na swoje miejsce. Ale co robi Sara?

— No, nareszcie! Nie spieszyło ci się. Co się dzieje? Masz taką dziwną minę.

Sara była blada, twarz miała ściągniętą, ale próbowała się uśmiechać.

— Trafili na ich ślad.

— Tych...

— Tak. Trzeba powiadomić Samuela i Uriego.

— Mogę ci pomóc?

— Na razie nie. Wracaj do hotelu, innym razem połazimy po sklepach.

— Obiecałam Carmen Ortedze, że zajrzę do niej do Radio Belgrano.

— Nie zmieniaj niczego w swoich planach. Idź tam, zadzwonię do ciebie pod wieczór.

Wokół Léi rozbrzmiały ogłuszające oklaski, jakimi widzowie nagradzali Hugona de Carrila, który odśpiewał "Adios pampa mia". Zapowiedziała go Carmen ubrana w długą suknię z satyny w kolorze oliwki. Prezentator zachwalał papierosy "Arizona", a Carmen kontynuowała z El Casino Ruso. Następnie orkiestra odegrała finałową rumbę. Oklaski trwały długo. Carmen przyszła po Léę.

— Che, zabieram cię do mojej garderoby, muszę się przebrać. Podobało ci się?

— Tak, bardzo. Bardzo mi się podoba głos Hugona de Carrila.

— Pojutrze będę gościć Alberto Castillo, on także zalicza się do grona najlepszych wykonawców tanga. Siądź, to nie potrwa długo. Pomóż mi zdjąć suknię.

Carmen przestąpiła suknię, która opadła na podłogę tworząc krąg wokół jej stóp. Została w krótkiej haleczce z różowego jedwabiu wykończonej czarną koronką. Wyglądała zachwycająco.

— Wczoraj wieczorem, gdy już wyszłaś, generał Velazco zadał mi masę pytań na twój temat: od jak dawna cię znam, o czym rozmawiałyśmy i tak dalej, i tak dalej. Nie bardzo wiedziałam, co mu powiedzieć. Mam nadzieję, mając na względzie twoje dobro, że dokumenty masz w porządku i że nie znasz żadnych komunistów ani studentów.

— Studentów?

— Tak, wielu z nich jest antyperonistami. W Cordobie odbywały się manifestacje przeciwko Perónowi, policja aresztowała wielu ludzi.

— Nikogo tutaj nie znam, poza tobą i Victorią Ocampo.

— Ze względu na mnie nic ci nie grozi, mają mnie za nic nie znaczącą aktoreczkę. Gorzej z Victorią Ocampo: ona i jej przyjaciele są pod obserwacją.

— Dlaczego?

— Victoria należy do argentyńskiej arystokracji. Podobnie jak wielu porteños jest przeciwniczką Peróna. Rozumiesz, che?

— Tak mi się wydaje. No a ty, po której jesteś stronie?

Carmen obrzuciła nową przyjaciółkę uważnym spojrzeniem i rzekła z wahaniem w głosie:

— Che... wiesz, polityka niewiele mnie obchodzi. Jak wszystkie kobiety nic a nic z niej nie rozumiem, niech mężczyźni się tym zajmują, bo, zdaje się ich to bardzo bawi. Czy we Francji jest inaczej?

— Tak, w jakimś sensie... We Francji mamy teraz prawo głosować.

— My w Argentynie jeszcze nie, ale piękna Eva uznała za swoje powołanie i dziejową misję "uratowanie kobiet, wskazanie im właściwej drogi". Ona, "prosta kobieta z ludu".

— Czy chcesz przez to powiedzieć, że Eva Perón jest feministką?

— Che! Co to, to nie, Boże uchowaj, dla niej wszystkie kobiety są potencjalnymi rywalkami, ale wyczuła — o ile nie był to Perón — że drzemie w nich ogromna siła, którą stara się spożytkować dla Peróna. Jak twierdzi, nie jest ani starą panną, ani też dostatecznie brzydka, by odgrywać tę postać stwożoną przez angielskie sufrażystki, tę typową postać kobiety, która pojmuje feminizm jedynie jako swego rodzaju odwet na mężczyznach i której główne powołanie polega na pełnieniu roli służebnej wobec mężczyzn. Uważam, że ogromna większość feministek na całym świecie stanowi dość ciekawy, szczególny gatunek kobiet. W pewnym stopniu podzielam jej pogląd. A co ty o tym myślisz?

— Niewiele, nigdy nie zadawałam sobie tego pytania. Wydaje mi się, że będąc kobietą jest się automatycznie feministką. Nigdy nie byłam opozycjonistką wobec mężczyzn. Czuję, że jestem zdolna dokonać takich samych czynów, jak oni, ani lepiej, ani gorzej. Podczas wojny kobiety musiały podejmować często trudne decyzje, niektóre walczyły jak mężczyźni, wiele narażało życie, ratując żydowskie dzieci albo angielskich lotników. W takich chwilach nie zaprzątano sobie głowy jakimiś pytaniami, czyniono to, co uważano za słuszne, co naszym zdaniem należało uczynić.

— U nas sprawy są bardziej złożone, mężczyźni odznaczają się mentalnością bardzo "macho", praktycznie rzecz biorąc nie mamy żadnych praw, znajdujemy się pod kuratelą ojców, braci i mężów. Eva doskonale to wychwyciła i zachęca kobiety do zdobycia ekonomicznej niezależności, równocześnie nie rezygnując z kobiecości. Argentynki raczej idą za jej przykładem. Kiedy im tłumaczy, że matka rodziny nie posiada żadnych ubezpieczeń, że jest jedyną na świecie osobą pracującą bez wynagrodzenia i gwarancji poszanowania, w nie normowanym wymiarze godzin, bez wolnych niedziel, urlopu ani jakiegokolwiek odpoczynku, bez odszkodowań, gdy ją zwalniają, i możliwości strajkowania, nagradzana jest rzęsistymi oklaskami. Posunęła się nawet do tego, że zażądała, by naród wypłacał pensję wychowującym dzieci, a pobory te wypłacane by były z części dochodów tych, którzy pracują, nie wyłączając kobiet...

— To niegłupi pomysł.

— Ja też tak myślę. Nie wszystko nadaje się do odrzucenia w polityce jedynej partii rewolucji.

— A co należało by odrzucić?

— Później ci wytłumaczę. Odprowadzę cię do "Plazy". Zaprosisz mnie na lampkę wina?

— Z przyjemnością.

21

— Wybacz mi, kochana przyjaciółko, nie przywitałam cię, gdy tu przybyłaś, lecz ważne sprawy wezwały mnie do Mar del Plata. Oczywiście, teraz zamieszka pani w San Isidro.

— Tylko na kilka dni. Jeśli to pani nie sprawi przykrości, wolę zostać w "Plaza".

— Jak pani chce. Po świętach Bożego Narodzenia wracam znowu do Mar del Plata i pojedzie pani ze mną — rzekła Victoria Ocampo poprawiając na nosie okulary w białej oprawce.

— Spędzi pani święta w Buenos Aires?

— Tak, zaprosiłam kilku przyjaciół, a wśród nich waszego ambasadora, Vladimira d'Ormessona. Czy zna go pani?

— Jeszcze nie.

— Zobaczy pani, to czarujący mężczyzna, bardzo kulturalny i wykształcony, wierny w przyjaźni, bardzo pomógł mojemu przyjacielowi Rogerowi Cailloisowi. Będą też moje siostry, Angelica i Silvina z mężem, pisarz Adolfo Bioy Casares, mój drogi Jorge Luis Borges, Jose Bianco i Ernesto Sabato. Może jeszcze kilka osób, a wśród nich państwo Tavernier. Wieczorem poślę po pani bagaże. Zabieram panią na obiad do "London Grill". To niejako moja stołówka, gdy bawię w mieście. Potem pojedziemy do San Isidro.

W "London Grill" tłum mężczyzn cisnął się przy barze w oczekiwaniu na wolny stolik. Do pań śpiesznie podszedł maître d'hôtel.

— Señora Ocampo, gue alegria de verla otra vez, nos echo de menos (Pani Ocampo, jak miło panią widzieć, bardzo nam pani brakowało).

— Gracias, Hector.

Obiad przebiegał w bardzo miłej atmosferze, choć często im przerywali znajomi Victorii Ocampo, którzy podchodzili, by się z nią przywitać.

W każdą sobotę i niedzielę po południu, w porze herbaty, Victoria Ocampo przyjmowała przyjaciół, pisarzy, współpracowników pisma "Sur", intelektualistów z zagranicy przejazdem bawiących w Argentynie. Léa od dwóch dni przebywająca w wielkim domu w San Isidro pomagała gospodyni i Angielce w podejmowaniu gości. Dziwiła się bardzo, widząc, jak Jorge Luis Borges pochłania ogromne ilości dulce de leche, tej konfitury z mleka, która ją przyprawiała o mdłości, natomiast był to przysmak Argentyńczyków. Nora, siostra poety, mówiła o swoim malarstwie, gdy tymczasem Adolfo Bioy Casares fotografował ją. Sara i Silvina Ocampo prowadziły ożywioną rozmowę, a Vladimir d'Ormesson i Françcois Tavernier szeptem dyskutowali w kącie salonu; wszyscy rozmawiali po francusku. Léa czuła się jakoś wyłączona z tego kręgu znakomitości, które z taką swobodą rozprawiali o surrealizmie i polityce, o poezji i ezoteryzmie, o peronizmie i ruchu związkowym. Zeszła po schodach werandy i skierowała się na taras wznoszący się nad rzeką. Było upalnie, podwinęła białą płócienną sukienkę i usiadła w cieniu na kamiennej ławie porośniętej mchem. Mimowolnie przypatrywała się żaglówkom kołyszącym się na wodzie. Jedna z łodzi stała nieruchomo naprzeciw willi Ocampo. Ten bezruch zwrócił uwagę Léi. Na pokładzie znajdowało się trzech mężczyzn; jeden z nich patrzył przez lornetkę w jej kierunku. Instynktownie cofnęła się w cień, bała się poruszyć. Czas zaczynał jej się dłużyć, gdy drgnęła na odgłos kroków za jej plecami. Natychmiast się odwróciła.

— Och, Françcois, przestraszyłeś mnie... Uważaj, by cię nie widzieli z rzeki... Popatrz na tę żaglówkę, od dobrych dwudziestu minut jakiś mężczyzna obserwuje dom przez lornetkę.

— Masz rację, to dziwne.

— Boję się. Nie miałam wiadomości od Sary od naszego ostatniego spotkania. Dopiero dziś ją spotkałam. O ile dobrze zrozumiałam, wpadła na trop tych dwóch kobiet.

— Tak i właśnie dlatego wcześniej wróciłem z Montevideo. Obserwujemy je. Nie sądzę, by się zorientowały, że je namierzyliśmy. Natomiast ich przyjaciele bardzo się nami interesują...

— Mną też?

— Tak, dzięki tym z "Cabo de Buena Esperanza". Na szczęście, jak się wydaje, nie zlokalizowali ani Samuela i Uriego, ani Daniela z Amosem, którzy zatrzymali się w tym samym, co te kobiety, hotelu, w "Joustenie" w Corriente, w tym hotelu większość klientów to Niemcy...

— Cóż to za pomysł, żeby się pchać do jaskini lwa?

— Na terenie nazistów są bezpieczniejsi niż my tu na zewnątrz. Niepokoję się o ciebie, kochanie, wolałbym, żebyś znajdowała się daleko od tego wszystkiego, przecież to nie twoja sprawa.

— Jak to "nie moja sprawa"? Czy nie zabili Laure?

— Pomścimy ją, lecz nie przywróci to jej życia.

— Dobrze o tym wiem, lecz nie mogę żyć ze świadomością, że jej zabójcy pozostają na wolności i wiodą beztroski żywot.

— To już niedługo potrwa.

— Co zamierzacie zrobić?

— Raz jeszcze ci powtarzam: nie zajmuj się tym. Im mniej będziesz wiedziała, tym lepiej dla ciebie.

Łagodnym ruchem wziął ją w ramiona i przyciągnął do siebie. Nie stawiała oporu, poddała mu się; czuła się bezpieczna, gdy przytulała się do niego. Dlaczego wszystko było tak skomplikowane, zawikłane? To takie proste pozwolić się kochać nie myśląc o jutrze. Podniosła głowę i rozchyliła usta do pocałunku. Całowali się zachłannie, jak wygłodzeni. Rozdzielili się, gdy usłyszeli śmiechy i głosy gości. Sara i Victoria zdążały w ich stronę, za nimi szli Borges i de Bioy Casares. Wstali, gdy spacerowicze zbliżyli się do nich.

— Léo, zastanawiałam się, gdzie się pani podziała — rzekła Victoria z wyrzutem w głosie.

— Ten park jest tak piękny, a rzeka taka wielka. Podziwiałam ich urodę.

— Tak, to piękny zakątek. Jak długo jeszcze? Co się stanie z domem po mojej śmierci?

Sara zbliżyła się do niej i ujęła za rękę.

— Droga pani, ma pani czas, by się tym martwić.

Żaglówka na Rio del Plata odpływała. Tylko Léa to zauważyła i poczuła się nieswojo.

Wolnym krokiem wrócili do domu. Françcois wziął Léę pod rękę.

— Pragnę ciebie. Dlaczego nie miałabyś przyjechać jutro do Buenos Aires? Nadal zatrzymujesz pokój w "Plaza"?

— Tak.

— Poproszę Sarę, żeby cię zaprosiła, mniej to będzie zaskakujące, niż gdybym ja to uczynił.

— Doprawdy, myślisz o nadrobniejszym szczególe — stwierdziła zjadliwie. — Zgoda, przyjadę jutro.

Większość zaproszonych pożegnała się. Została tylko Silvina Ocampo, Bioy Casares i Borges.

Podczas kolacji w ogromnej jadalni z ciężkimi krzesłami Léa starała się nadążać za Borgesem, który z wirtuozerią przeskakiwał z tematu na temat, nie troszcząc się o rozmówczynię.

— Czy lubi pani mosty?... Muszę pokazać pani most Alsina, to jeden z moich ulubionych obiektów Buenos Aires.

— Jorge, nie zamierza pan chyba ciągnąć tej małej do tej okropnej dzielnicy, brudnej i ponurej — powiedziała Victoria.

— Pani siostra myśli inaczej. Często Silvina i ja przechadzamy się bez celu ulicami naszego miasta. Niestety, bez powodzenia! Lubię brzydotę mojego rodzinnego miasta niemal w równym stopniu co jego piękno. To bardzo ważne, by chodzić po mieście, jego peryferiach, wsłuchiwać się w noc. Pamiętam długi spacer po przedmieściach Buenos Aires przed wojną, z Dreu la Rochelle, robiło się już późno, długo się włóczyliśmy i dotarliśmy niemal za miasto, na prowincję. Czuć było rozciągającą się równinę, coraz większą, otwartą przestrzeń, domy stawały się coraz rzadsze i były coraz niższe. Wówczas to Drieu znalazł bardzo precyzyjne słowa, by to określić. To, czego my, argentyńscy poeci, szukaliśmy od lat, on znalazł natychmiast. Patrzyliśmy, była pierwsza w nocy. Rzekł: "Poziomy zawrót głowy". To było dokładnie to. Trzeba było Francuza, by tak jasno wyjaśnić to, co my, Argentyńczycy, odczuwamy. Sądzę, że Francja to jedyny na świcie kraj, w którym ludzie interesują się zagadnieniami literatury. Nie jest to sprawa wąskich kręgów artystycznych czy rozbieżności pomiędzy szkołami. Być może to historyczny zmysł Francuzów, ten sposób postrzegania wszystkich rzeczy poprzez pryzmat historii, a to gdzie indziej nie zdarza się, czyż nie?

Léa nie byłaby w stanie powiedzieć, czy to zjawisko występowało gdzie indziej, czy nie. Teraz Borges mówił już o Flaubercie, o Schopenhauerze, o Stevensonie, o Kiplingu, o Oscarze Wildzie... Z twórczości Flauberta znała tylko "Panią Bovary", a Kiplinga "Księgę dżungli"!... To nie wystarczy, by podejmować rozmowę z tymi ludźmi żonglującymi francuskim, hiszpańskim, angielskim i włoskim. Léa czuła się idiotką i ignorantką... I nie podobało jej się to. Powoli wyłączyła się z towarzystwa, przypominała sobie kolacje w Montillac, gdy ojciec i stryj Adrien rozmawiali o książkach, które lubili. Wówczas jako mała dziewczynka przysłuchiwała się im i była szczęśliwa, gdy nazwisko pisarza kojarzyło jej się z czymś — choćby z miejscem, w którym jego książka stała w ojcowskiej bibliotece. W dzieciństwie tylko ona pomagała ojcu przy porządkowaniu i układaniu książek. Później zaczęła je czytać, poczynając od pierwszej litery alfabetu. Tak więc przeczytała kilka powieści Edmonda About: "Maître Pierre" o osuszaniu Landów, "Le Roi des montagnes" i "L' homme a l' oreille cassée"... Osiemnaście tomów pamiętników Louise Ackermann, "Irène et les eunuques" Paula Adama. Pod B zaś, pochłonąwszy "Les Epoux malheureux", a następnie "Les Amants malhereux" Bacularda d'Arnaud, rzuciła się na Balzaka i zachłannie przeczytała całą "Komedię ludzką". Z twórczości Constanta spodobał jej się "Adolphe", a u Farrèe'a "Fumèe d'opium"; nie mówiąc o Dellym, Corneille'u. Przy literze F zarzuciła czytanie w porządku alfabetycznym biblioteki ojca i wyławiała, zależnie od inspiracji, książki a to autorów na M, co doprowadziło ją do Mauriac'a i Montaigne'a, a spośród autorów na R wybrała Rimbauda i Paula Reboux... Gdy się dziwiono, że może tak przeskakiwać od Paula Bourgeta do Woltera, odpowiadała z rozdrażnieniem: "To książki". Gdyż w tamtych czasach lektura stanowiła dla niej przede wszystkim oderwanie się od codzienności, zapomnienie, ucieczkę. Styl, temat, epoka nie miały znaczenia, istniała jedynie przyjemność czytania, odkrywania. Dopiero wiele lat później zaczęła rozróżniać dobrą literaturę od marnej, ale nigdy nie chciała się wyrzec tej mniej ambitnej.

— ...By coś rzeczywiście zostało napisane, trzeba pisać ciałem i duszą i nigdy nie wiadomo, jaki będzie tego wynik...

Kto to mówił? Léa drgnęła, zdawała się wracać skądś z daleka...

— I cóż, Léo, gdzie pani przebywała? Tak zatopiona w rozmyślaniach?

— Myślałam o moim ojcu i książkach, które lubiłam.

Wypowiedziała te słowa, jak ktoś, kto budzi się ze snu. Przez te kilka chwil nieuwagi przeniosła się daleko od Argentyny, daleko od ciemnych ulic, o których wspominał poeta, daleko od tego wspaniałego domu, jego wygadanych, wykształconych gości, z dala od zagrożenia wiszącego nad jej przyjaciółmi, z dala od wspomnień o nieżyjącej Laure... Z żalem, acz wyciszona, uspokojona, powracała do rzeczywistości.

— Jeśli pani pozwoli, Victorio, opuszczę towarzystwo, bardzo jestem senna. Nie będzie się pani na mnie gniewała?

— Nie. Musimy panią bardzo nudzić tym naszym perrorowaniem o literaturze.

— Proszę tak nie myśleć, lecz gdy was słucham, zdaję sobie sprawę z mojej ignorancji.

Nie zauważyła przelotnego błysku zainteresowania, jakie pojawiło się w krótkowzrocznych oczach Borgesa.

Nazajutrz Vicotria Ocampo podwiozła ją na ulicę Florida przed "Jockey Club". Léa szła pod górę ulicą do hotelu "Plaza" i bez pośpiechu oglądała wystawy. Było upalnie, kobiety miały na sobie krótkie kwieciste sukienki, mężczyźni z pyszałkowatym wyrazem twarzy oglądali się za nimi, pociągając matè lub paląc krótkie czarne cygara. Léa stała się obiektem natarczywych spojrzeń, rzucano na nią ordynarne — jak się domyślała — słowa, ocierano się o nią w przelocie. Trudno powiedzieć, żeby jej się to nie podobało; odbierała to jak hołd oddany przez ulicę jej urodzie. Pożądanie, jakie odgadywała, wzmagało jej żądzę; za kilka chwil znajdzie się w ramionach mężczyzny, którego kocha, a reszta nie ma znaczenia. Na dłużej zatrzymała się przed sklepem, który prezentował "paryskie modele"; ten zielony kostium z białą lamówką był zachwycający, natomiast sukienka na ramiączka, w wielobarwne paseczki, naprawdę bardzo ładna, ale... Ta twarz obok prześlicznej sukienki?... Skąd ta obawa?... W spojrzeniu mężczyzny wpatrującego się uporczywie w jej odbicie odczytywała tyle nienawiści... Odwróciła się... Mężczyzna wyglądał na zaskoczonego i cofnął się, następnie nie spuszczając z niej wzroku zrobił kilka kroków do tyłu, odwrócił się do niej plecami i szybko odszedł. Minął siedzibę dziennika "La Nacion" i potrącił jakiegoś przechodnia, który czytał wywieszone na zewnątrz egzemplarze. Wszystko odbywało się bardzo szybko, ale Léa zdążyła rozpoznać pana Barthelemy'ego. Obaj mężczyźni zniknęli w tłumie.

Pogoda wydała jej się już nie taka piękna, butiki mniej pociągające, ulica mniej radosna, bo kryjąca niebezpieczeństwa. Léa powstrzymywała się, by nie biec. Pierwszy raz, odkąd przybyła do Buenos Aires, nie zatrzymała się, by podziwiać bukiety we wspaniałej kwiaciarni w halu hotelu "Plaza"

— Czeka na panią wiadomość, panienko — rzekł portier podając jej klucz.

Léa wysiadła z taksówki na rogu Suarez y Necochea na przedmieściu la Boca. Co to za pomysł, żeby wyznaczać jej spotkanie w takiej dzielnicy! Rozejrzała się dokoła, próbując zorientować się w okolicy. To nie takie łatwe w mieście, w którym ulice przecinają się pod kątem prostym, znacznie swobodniej czuła się na krętych ulicach Paryża czy Bordeaux, natomiast w Buenos Aires odnosiła zawsze wrażenie, że wciąż kręci się w tym samym miejscu. Tym razem było nieco inaczej: żadnych sklepików, uboga dzielnica z niskimi domami, wyboistymi chodnikami zawalonymi gruzem, śmieciami i nieczystościami, kilka zamkniętych barów czy kafejek. O tej porze, wczesnym popołudniem, wszystko zdawało się drzemać w skwarze lata. Zbliżył się do niej jakiś wygłodniały pies i obwąchiwał jej nogi; uciekł, gdy mu pogroziła. Potknęła się o wystające korzenie potężnego drzewa, które wybrzuszyły jezdnię. Zmęłła w zębach przekleństwo. Choć miała na głowie kapelusz, słońce raziło ją w oczy; czuła, jak pot spływa jej strużkami po plecach i między piersiami. Czy w tej przeklętej dzielnicy nie ma żywego ducha? Z niskiego, dotykającego niemal ziemi, zakratowanego okna dobiegały dźwięki piosenki Carlosa Gardela. Léa pochyliła się. Pomimo półmroku rozróżnić mogła stoliki i krzesła. Na stolikach stały brudne kieliszki i talerze, w głębi sali była lada, a nad nią błyszczał rząd butelek. Przy oknie prowadziły w dół wąskie i strome schody, miały pięć stopni. Przytrzymując się czarnej od brudu ściany zeszła po nich do piwnicy. Przez kilka chwil nie widziała nic. Po skwarze panującym na dworze, powietrze w sali chłodzonej wielkim wentylatorem wydało jej się cudowne. Oprócz głosu Carlosa Gardela i szumu wentylatora, w kafejce nie słychać było żadnego dźwięku. Stopniowo jej oczy nawykły do półmroku. Pomieszczenie było puste, ani śladu klientów czy właściciela. Jak się mówi po hiszpańsku: "Jest tu ktoś?..." By zaznaczyć swoją obecność, zakasłała, potrąciła krzesło... W radiu głos tuluzańczyka zamilkł, zastąpiła go prezenterka. Obraz stojącej przed mikrofonem Carmen Ortegi stanął jej przed oczyma... Na brudnych pobielonych ścianach wisiały portrety gwiazd filmowych w przyciemnionych, zmatowiałych pozłacanych ramach: jedna podobizna przypominała jej kogoś... Nie ulegało najmniejszej wątpliwości: to była Eva Perón... Na fotografii była brunetką o bardziej pucołowatej twarzy. Kilka ręcznie skreślonych słów wielkimi literami i podpis: "Eva".

Léa znowu wspięła się po schodkach. Ulica nadal była pusta i biała od skwaru. Na powrót zeszła na dół i opadła na krzesło. Jak się dobrze zastanowić, już lepiej było tutaj niż na zewnątrz, w końcu ktoś tu przyjdzie. Poczuła głód. Wstała i za kontuarem dostrzegła czerwoną zasłonę, która na wpół zasłaniała jakiś otwór; pewnie była tam kuchnia. Odchyliła kotarę, odór tłuszczu nieprzyjemnie podrażnił jej nozdrza. Światła dostarczał jedynie lufcik z brudną szybą, było mroczno. Posuwała się po omacku, panująca wokół cisza trwożyła ją. Nogą natrafiła na coś miękkiego, zdjęta przerażeniem powstrzymała okrzyk. Drżąc cała, pochyliła się. Jej ręka dotknęła leżącego ciała; pod palcami wyczuła bijące serce. Ujęła ciało za ramiona i wyciągnęła do sali.

— Françcois!

Uniósł się z trudem.

— Daj mi coś do picia.

Tyle tych butelek. Którą wybrać?... Na chybił trafił wzięła jedną z nich i odkorkowała, powąchała: nada się. Pociągnął łyk prosto z butelki, zakrztusił się, zakasłał, wypluł, zaklął.

— To nie alkohol, to jakiś zajzajer! — krzyknął, nim przełknął następny łyk.

Nie wypuszczając butelki z ręki, podniósł się. Koszulę miał poplamioną krwią i alkoholem.

— Długo tu jesteś? — zapytał.

— Nie wiem, może dwadzieścia minut. Co się stało?

— Wyznaczyłem ci spotkanie w tej dzielnicy, gdyż uznałem, że miejsce jest bardziej dyskretne niż "Plaza". Chciało mi się pić, wszedłem do kawiarni, marynarze, robotnicy portowi jedli obiad...

— Nikogo tu nie widziałam!

— Pewnie uciekli. Po upływie kilku chwil zostałem zaatakowany od tyłu. Pewnie pomyśleli, że nie żyję, co by tłumaczyło ich zniknięcie. Tu mnie znalazłaś?

— Nie, w kuchni.

— Nie rozumiem... Chodźmy stąd, bo mogą wrócić, chyba że zawiadomili policję, a to wcale nie lepiej.

— Nie możesz wyjść w takim stanie, potrzebujesz lekarza.

— Później. Chodź.

Na ulicy Necochea poza kilkoma psami nie było żywego ducha; zdawało się, że dzielnicę opuścili wszyscy mieszkańcy.

— Chodźmy w stronę alei Don Pedro de Mendoza, biegnie wzdłuż rzeki Miachulo, tam znajdziemy jakiś środek lokomocji.

W alei rozklekotany autobus usiłował wymijać wyboje na jezdni. Tavernier pomachał, by się zatrzymał. Pojazd zwolnił pośród zgrzytu żelastwa.

— Wsiadaj — powiedział popychając Léę.

Przednią szybę wehikułu zdobiły jakieś breloczki, święte obrazki, obraz Najświętszej Marii Panny, fotosy gwiazd piłki nożnej, zdjęcia dzieci, pin-up, które podzwaniały w rytmie wstrząsów na wybojach.

— Che! Señor, fue su mujer que lo puso en tal estado? (Che! Proszę pana, to żona tak pana urządziła?)

— Es muy celosa (Jest bardzo zazdrosna).

— Ya veo (rozumiem) — powiedział kierowca z wyrozumiałością, sprzedając bilety i uruchamiając pojazd.

Zajęli miejsca z tyłu autobusu, wciśnięci pomiędzy dwie matrony objuczone pakunkami. Przez cały czas podróży nie zamienili ani słowa. Przytulona do Françcois Léa czuła, że przestaje się bać.

Kierowca zatrzymał się przed jakimś dużym budynkiem i zawołał w ich stronę, wskazując palcem gmach.

Señor, tendria que is a curarse al hospital (Proszę pana, powinien pan pójść do szpitala).

— Gracias. Es una buena idea (To świetna myśl, dziękuję).

Françcois i Léa wysiedli.

— Hej, taksówka!

— A szpital? — spytała Léa.

— Innym razem, wsiadaj... Do Ambasady Francji.

— Tavernier, czy jest pan pewien, że nic przede mną nie ukrywa?

— Panie ambasadorze!...

— No, dobrze, niech pan zachowa dla siebie swoje tajemnice, ale proszę nie liczyć, że przyjdę panu z pomocą, jeśli ściągnie pan sobie na kark peronistowską policję. Generał Valezco nie należy do żartownisiów. Jeśli i pańscy przyjaciele wpadną w ich łapy, nic nie będę mógł zrobić. Instrukcje Quai d'Orsay są kategoryczne: żadnych zadrażnień z Argentyńczykami.

— Zapewniam pana, panie ambasadorze, iż może pan być całkowicie spokojny, nic nie mamy przeciwko rządowi argentyńskiemu...

— Nie chcę wiedzieć, komu macie coś za złe...

— Ależ, drogi przyjacielu, nikomu.

— Niech mnie pan nie bierze za idiotę, Tavernier, ja też mam swoich informatorów. A ta młoda osoba, która teraz przebywa z moją żoną?...

— Panna Delmas?... To przyjaciółka Sary, pochodzi ze znakomitej rodziny z Bordeaux...

— Z Bordeaux?... No, dobrze... Co pan z nią robił w tej podejrzanej dzielnicy?

— O tej porze pani Boca jest raczej spokojna. Chciałem jej pokazać malowniczą dzielnicę Buenos Aires.

— Malowniczą, malowniczą... Odpowiednim miejscem dla tej panny są raczej sklepy na ulicy Florida, a nie Boca, nawet o pierwszej po południu. Po co ona przyjechała do Argentyny, sama, bez opieki?...

— Jest pan staromodny, Vladimir, w naszych czasach młode osoby podróżują bez towarzystwa — odrzekł Tavernier wybuchając śmiechem.

— To błąd. Jak by nie było, proszę jej powiedzieć, by była ostrożna. Zatrzymała się u pani Ocampo, jak mi mówiono.

— Tak, poznały się w Norymberdze.

— W Norymberdze?... A cóż u diabła taka młoda osoba, jak panna Delmas, robiła w Norymberdze?

— Była na procesie nazistowskich przestępców wojennych.

— Przestępców!... Ręce mi opadają!... Niech mi pan tylko nie mówi, że była więźniarką obozu koncentracyjnego?... Biedne dziecko.

— Nie, pracowała w Czerwonym Krzyżu. Jeśli to pana interesuje, może ją pan o to spytać.

— Nie chciałbym przywoływać przykrych wspomnień. To okropne wspomnienia, o których nie lubię mówić.

— Wydaje mi się raczej, że trudno o nich zapomnieć.

Oschły ton, jakim Françcois wypowiedział te słowa, sprawił, że Vladimir d'Ormesson ze zdziwienia uniósł brwi.

— Nie to chciałem powiedzieć. Zapewne myśli pan o żonie... Mam wiele podziwu dla odwagi pani Tavernier i z dużym wzruszeniem przyjmuję zaufanie, jakim państwo oboje mnie obdarzyli, opowiadając mi tę smutną przeszłość... Czy panna Delmas zna ją również?

— Tak. Ale jest jedyną wtajemniczoną osobą w naszym otoczeniu.

— Będę o tym pamiętał. Przyłączmy się do pań.

22

Od niespełna tygodnia Léa przebywała u Victorii Ocampo w Mar del Plata, a już nie wiedziała, jak odpowiadać na liczne zaproszenia tamtejszej złotej młodzieży. Była mowa jedynie o wycieczkach po morzu, piknikach w okolicznych estanciach, partiach tenisa czy golfa, tańczących wieczorkach czy herbatkach to u tych, to u innych znajomych. Dosłownie wyrywano sobie młodą Francuzkę przebywającą w gościnie u jednej z najbardziej znanych osobistości w Mar del Plata.

W Buenos Aires święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok minęły na zabawach i balach. Léa i Sara były królowymi kolonii francuskiej i uświetniły wieczorne przyjęcia w Ambasadzie Francji. Nie przeprowadzono żadnego dochodzenia w sprawie napadu, którego ofiarą padł Tavernier, nie rozmawiano więcej o nazistach. Samuel i Daniel Zederman, podobnie jak Uri Ben Zohar i Amos Dayan, przebywali w Buenos Aires i zachowywali się jak zwykli turyści. Carmen Ortega zabrała Sarę i Léę do nauczyciela tanga. Dla Carmen skomplikowane figury tańca: la sentada, el ocho, la corrida, nie kryły żadnych sekretów. Sara okazała się bardzo uzdolnioną uczennicą, natomiast Léi myliły się kroki.

— Bardziej miękko, niech pani będzie bardziej gibka!... Proszę dać się prowadzić — powtarzał profesor, dawny sławny wykonawca tanga, Arturo Sabatini o wypomadowanych włosach i w przyciasnym garniturze, który rozchodził mu się na brzuchu nieskutecznie ściśniętym gorsetem.

Pokój, jaki zajmowała Léa w willi "Victoria", podobnie jak wszystkie pokoje w domu wyklejony był tapetami w kwiaty i wielkie ptaki, miał dobrane zasłony i meble z malowanego drewna. W wilgotnym powietrzu popołudniowej sjesty te roślinne motywy dekoracyjne nadawały pomieszczeniu wygląd cieplarni albo jakiejś dżungli, co podkreślał jeszcze dywan w wielkie róże. Piękna drewniana budowla, której balkony i werandy wychodziły na cienisty park, nieodparcie przywodziły jej na myśl Motillac. Nawet Angelica i Victora Ocampo przypominały jej cioteczki Estelle i Lisę de Montpleynet. Pani domu spędzała przedpołudnia pracując w swoim sześciobocznym gabinecie, a troskę o sprawy dnia codziennego pozostawiała siostrze i wiernej Fanny. Wieczorem po kolacji spacerowała z Léą i kilkoma przyjaciółmi po parku, czasami przysiadała na ławce i niezwykle pięknie deklamowała wiersze. Léa lubiła te spokojne, melancholijne chwile. Zaczynała się jednak nudzić, tęskniła za Françcois i pożądanie, jakie odczuwała, nie pozwalało jej zasnąć każdej nocy. Samotne pieszczoty wzmagały tylko jej żądzę. Zdawało jej się, że pełne uniesienia zbliżenie, jakiego zaznali w jej pokoju w "Plaza", po scenie w Ambasadzie Francji, miało miejsce w czasach przedpotopowych. Modne tańce, takie jak merengue czy samba, kąpiele półnago w morzu, słońce, śmiali wobec kobiet mężczyźni, wszystko to razem wprawiało ją w taki stan, że sama siebie oskarżała, iż zachowuje się "jak samica w okresie rui". Jeśli Françcois zależało na tym, by była grzeczna, powinien ją stąd zabrać.

W białych szortach i sandałach, z szalem omotanym na głowie, Léa jechała na rowerze aleją nad brzegiem morza. Była umówiona w klubie golfowym z Jaime Ortizem i jego siostrą Guillerminą. Nieco młodsze od Léi rodzeństwo wiodło prym w paczce dziewcząt i chłopców, którym w głowie były tylko rozrywki. Wywodzili się wszyscy z najlepszych rodów Argentyny i beztrosko przepuszczali pieniądze rodziców.

Guillermina Ortiz i jej przyjaciółka Mercedes Ramos wybiegły Léi na spotkanie.

— Ależ jesteś skryta, moja droga, czeka tu na ciebie bardzo przystojny mężczyzna... Nie rób takiej zdziwionej miny, jak i ty jest Francuzem.

Françcois... Tylko on mógł wprawić w takie podniecenie te smarkule...

Pozwoliła zaciągnąć się na taras, gdzie gawędził i sączył napoje elegancki tłum, aż do stolika, przy którym siedział Françcois Tavernier w otoczeniu trzech dziewcząt zdających się być pod całkowitym jego urokiem.

— Oto i on — rzekła Guillermina.

Odwrócił się z nonszalancją. Klimat Argentyny bardzo mu służył; opalenizna podkreślała jego jasne oczy i uwydatniała swoisty zwierzęcy urok. Sposób, w jaki na siebie popatrzyli, przekonał wszystkie dziewczęta, że będą musiały pogodzić się z oczywistą prawdą: tych dwoje się kochało. Z jaką bezwstydnością jedno zawładnęło drugim! Tavernier zdał sobie sprawę, że odgadnięto, co ich łączy. Mogło to okazać się niebezpieczne, ale też jak ona to robiła, że stawała się tak ponętna? Przy każdym spotkaniu była coraz piękniejsza! Omal nie wybuchnął śmiechem na widok zawiedzionych min dziewcząt, gdy uścisnęli sobie dłonie jak starzy przyjaciele. Zawód był jeszcze większy, gdy Léa spytała:

— Jak się ma twoja żona?

— Świetnie, prosiła, bym ci przekazał pozdrowienia.

— Macie sobie na pewno mnóstwo rzeczy do opowiedzenia, zostawiamy was samych — powiedziała Mercedes. — Chodźmy, dziewczęta.

Françcois i Léa odczekali aż dostatecznie się oddalą i głośno dali wyraz swojej wesołości. Podszedł do nich kelner.

— Czego się napijesz?

— Jeden maranja bilz.

— Dos, por favor! (Dwa razy, proszę).

— Muy bien, señor (Służę, proszę pana).

— Cieszę się, że tu jesteś. Co tu robisz? A gdzie Sara?

— Ja też jestem szczęśliwy, że cię widzę. Miałem spotkanie z Chilijczykami w Mar del Plata. Po ich odjeździe usłyszałem, jak te dziewczęta mówiły, że cię oczekują, powiedziałem im, że i ja na ciebie czekam. Sara wróciła do Buenos Aires.

— Dlaczego nie przyjechałeś do willi "Victoria"?

— Przyjechałbym, gdybym cię nie spotkał. Muszę niezwłocznie wracać do Buenos Aires. Daniel zniknął.

— Daniel?...

— Tak, nie ma go od trzech dni. Ostatni raz widziano go w "ABC", tej piwiarni uczęszczanej przez hitlerowców. Amos i Uri są już na tropie dzięki pośrednictwu dziennikarza z "La Plata Zeitung".

— A Samuel?

— Chyba oszalał. Sara natomiast uzyskała potwierdzenie obecności Rosy Schaeffer i jej asystentki Ingrid Sauter w Buenos Aires. Zatrzymały się w hotelu "Jousten" i wychodzą tylko pod osłoną nocy z trzema albo czterema ochroniarzami.

— Czy to w tym hotelu mieszkał Daniel?

— Tak. W przeddzień zniknięcia zwierzył mi się z zamiaru opuszczenia hotelu; nie czuł się w nim bezpiecznie.

— Czy policja o tym wie?

— Mniej więcej. Wczoraj spotkałem generała Valezco w Ambasadzie Francji. Lekkim tonem podczas ogólnej rozmowy spytał, czy słyszałem o siatkach syjonistów zajmujących się polowaniem na hitlerowców. Nie jestem pewien, czy przekonałem go o swojej niewiedzy.

— Wracam do Buenos Aires.

— Mowy nie ma. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że teraz sprawy potoczą się szybko. W Mar del Plata jesteś mniej zagrożona. W Buenos Aires panuje taka atmosfera podejrzliwości, że mogłabyś być niepokojona. Wiele osób aresztowała policja peronistowska: studentów, komunistów, cudzoziemców...

— To jeszcze jeden powód, dla którego powinnam być z tobą.

— Proszę cię, Léo, nie pogarszaj sytuacji i nie wprowadzaj zamieszania. Gdybyś naprawdę chciała zrobić mi przyjemność, wsiadłabyś w pierwszy lepszy samolot odlatujący do Paryża...

— Nie kochasz mnie, bo inaczej...

Gwałtownie chwycił ją za ramię.

— Zamilknij, mały głuptasie, gdybym cię nie kochał, byłoby mi wszystko jedno czy jesteś tutaj, czy gdzie indziej. Zależy mi na tobie. Nie tracę nadziei, iż pewnego dnia znajdziemy się oboje z dala od tego wszystkiego. Zostań w Mar del Plata u Victorii Ocampo.

W jego głosie brzmiało prawdziwe błaganie. Wzruszyło to Léę.

— Jak chcesz.

— Och! Dziękuję ci, kochanie, gdybyś wiedziała jak wielki ciężar zdjęłaś mi z serca. Ale teraz muszę już ruszać w drogę.

— Już?...

— Mam do przebycia czterysta kilometrów po okropnych drogach, spodziewają się mnie wieczorem.

— Kiedy cię znowu zobaczę?

Nie odpowiedział, lecz spojrzał na nią tak, że omal nie padła mu w ramiona. Całe jej ciało buntowało się przeciw wysiłkowi, z jakim opierała się temu pragnieniu. Podała mu drżącą i miękką jak wosk dłoń.

— Proszę cię... Chyba nie będziesz płakała?

Potrząsnęła tylko przecząco głową, lecz oczy miała pełne łez.

W miarę jak się oddalał, zdawało jej się, że pęka jej serce.

— Pani przyjaciel odjechał? Jaka szkoda, że taki uroczy mężczyzna jest żonaty — powiedziała Guillermina.

— Czy wszyscy Francuzi wyglądają tak jak on? — spytała Mercedes.

Léa przemogła się, by odpowiedzieć ze śmiechem:

— Wszyscy. Powinna pani poprosić rodziców, by wysłali panią do Francji.

— Wesoło wam, dziewczęta... Można wiedzieć, co was tak śmieszy? — spytał Jaime Ortiz, który nadszedł właśnie z dwoma młodzieńcami.

— Rozmawiałyśmy o francuskich mężczyznach.

— Moja mała Guillermino, nie tylko we Francji istnieją mężczyźni. Argentyńczycy są najwspanialszymi mężczyznami pod słońcem, powinnaś to wiedzieć — stwierdził Francisco Martinelli obejmując ją w talii. — Oszalałeś, nie przy moim bracie — rzuciła odsuwając się od niego. — Uwaga, nadchodzi moja mama.

Kobieta w plażowej sukience, o twarzy opalonej i umalowanej, osłoniętej wielkim kapeluszem, podeszła do nich. Chłopcy wstali i ukłonili jej się.

— Ogólne dzień dobry. Mój mąż organizuje jutro wieczorem wielkie przyjęcie na estancii, będzie brazylijska orkiestra...

— Hurrrra!... Wspaniale!... Świetny pomysł!...

— Oczywiście, Léo, jest pani zaproszona. Mój mąż tyle słyszał o pani od naszych dzieci, że bardzo pragnie panią poznać... Żadnych sprzeciwów, zaszłam po drodze do willi "Victoria" i pani Ocampo dała swoje przyzwolenie.

Czemu nie? — pomyślała Léa. — Trochę się rozerwę.

— Przekona się pani, że się nie rozczaruje. Estancia Ortiz zalicza się do najpiękniejszych w okolicy — zapewniał Jaime. — Kiedy wyjeżdżamy, mamo?

— Jutro wczesnym rankiem. Zabawimy tam trzy dni. Mój mąż już tam jest ze swymi przyjaciółmi. Do jutra, Léo, Jaime podjedzie zabrać panią o szóstej.

— Dziękuję pani, do jutra.

Duży samochód osobowy podskakiwał na wyboistej drodze w obłoku kurzu. Jak okiem sięgnąć rozciągały się pola, a tylko od czasu do czasu kępy drzew sygnalizowały jakąś estancię. Stada bydła rogatego ożywiały niekiedy monotonny pejzaż. Nie bity trakt biegł prosto ku horyzontowi; pozdrowili grupę jeźdźców.

— Dojeżdżamy — powiedział Jaime — to gauchos ojca, którzy wyjechali nam na spotkanie.

Léę zadziwił ich strój i długie buty z odkrytymi palcami, jakie niektórzy mieli na nogach; szerokie pasy nabijane monetami, bufiaste spodnie, na których niektórzy mieli narzucone coś w rodzaju spódnicy.

— To się nazywa chiripa. Przed nimi na koniu, ten złożony pled to poncho.

— A te zwisające kule?

— To boleadoras. Służą do zatrzymywania uciekającego zwierzęcia: konia albo krowy. Ten płaski bicz ze srebrną rękojeścią nazywa się rebenque, a nóż facon. Dla uhonorowania naszego przyjazdu ubrali się w odświętne stroje. To dumni ludzie i cudowni jeźdźcy.

Wyprzedzając samochód gauchos wjechali w aleję wysadzaną gigantycznymi drzewami. Po kurzu i skwarze świeży chłód był bardzo miły. Przejechali jeszcze około kilometra. U wylotu alei wznosiło się rozległe piętrowe domostwo, z rzeźbionymi balkonami, bielą odcinające się od rozległego trawnika. Na schodach przed wejściem dyskutowała grupa mężczyzn. Gospodarz zszedł, by powitać nowo przybyłych.

— To pani jest panną Delmas?... Witam w estancii Ortiz. Jest pani jeszcze bardziej urocza, niż opisywał mój syn. Mam dla pani niespodziankę, jak się okazuje jeden z pani znajomych zalicza się także do kręgu moich przyjaciół i akurat niespodzianie mnie odwiedził.

— Znajomy?...

— Tak pan Varderveen.

Léa z trudem ukryła swe niezadowolenie.

— Dzień dobry, Léo... Doprawdy, świat jest mały. Gdy się dowiedziałem o pani przyjeździe, z radością przyjąłem zaproszenie mojego kolegi Ortiza. Dobrze zrobiłem, prawda?

— Oczywiście — przytaknęła Léa, myśląc sobie w duchu: — "Niech cię diabli porwą!"

— Widzę, że pani pobyt w Argentynie przebiega jak najprzyjemniej. Została już pani wprowadzona w najlepsze, Ocampo, Ortiz, to najzacniejsze rody.

— Pan też się wśród nich obraca.

— Interesy, moja droga pani, interesy. Jak się mają pani czarujący przyjaciele, państwo Tevernier?

— Chyba dobrze.

— Proszę mi tylko nie wmawiać, że nie ma pani żadnych od nich wieści, wyglądacie na bardzo sobie bliskich.

Guillermina wyratowała ją z kłopotliwej sytuacji.

— Chodź, Léo, pokażę pani pokój, jest obok mojego, tym sposobem będziemy mogły sobie pogadać.

Wnętrze domu tchnęło komfortem i bogactwem: piękne meble z okresu wiktoriańskiego, ciemne portrety przodków, prześliczne posągi z brązu i bogate dywany. U szczytu schodów wiodących na piętro uwagę Léi zwrócił osiemnastowieczny kobierzec o przygaszonych barwach przedstawiający Sąd Salomona.

— Podoba się pani? — spytała Guillermina. — Ja go nie znoszę. Gdy byłam małą dziewczynką, bardzo się bałam, że król złapie mnie i przetnie na dwoje. Za każdym razem, gdy przed nim przechodziłam, wrzeszczałam, aż w końcu umieszczono mnie na parterze z moją guwernantką.

— Kiedyś — powiedział Jaime — przebrałem się za króla Salomona. Gdyby ją pani wtedy widziała!... Niemal trzeba było ją chwytać na lasso.

— No a ty też się miałeś z pyszna, jak się zawinęłam w prześcieradło i udawałam ducha.

— To prawda, ale to było dawno. Ale przyznaj się, że wciąż się boisz króla Salomona.

— Nieprawda — odparła Guillermina czerwona ze złości.

— A właśnie, że prawda.

— Dzieci!... Przestańcie się sprzeczać. Cóż sobie o was pomyśli wasza przyjaciółka?... Zachowujecie się jak byście mieli po osiem lat — powiedziała pani Ortiz stojąca na szczycie schodów.

Zawstydzeni brat i siostra wzruszyli ramionami, spoglądając na siebie ponuro.

Tak samo zachowywały się Laure i Françcoise, pomyślała Léa uśmiechając się pobłażliwie. Lecz wspomnienie Laure zgasiło jej uśmiech. Serce ścisnęło jej się z bólu. Zasmucona dała się zaprowadzić do swojego pokoju.

Pokój był uroczy, prawdziwy panieński pokój z łożem ozdobionym zasłonkami z białej koronki jak w hollywoodzkich filmach. Pachniało tu woskiem i lawendą. Jak w Montillac. Znowu powrócił smutek. Tęskniła za domem. Co ona tutaj robi, z dala od tego, co stanowi istotę jej życia? Czego szuka? Ogarnęła ją tęsknota; myśli kłębiły się jak złapane w potrzask ptaki. Zdezorientowana przechadzała się w tę i z powrotem po pokoju, jak biedne zwierzątko zamknięte w klatce!

Léa zerwała się na równe nogi wybita ze snu, ból głowy rozsadzał jej skronie. Która mogła być godzina?... Było bardzo ciemno.

Zabawa skończyła się późno w nocy. Po asado, gauchos dali popis sprawności w jeździe konnej, śpiewak zaintonował melancholijne melodie, a potem Jaime i jego siostra chcieli tańczyć: następowały po sobie samba, merenge, boogie-woogie... Léa tańczyła jak szalona, poddając się rytmowi całym ciałem. Gospodarz domu, Manuel Ortiz i Rik Venderveen często przerywali rozmowę, by ją podziwiać. Dużo też wypiła. Razem z Jaimem zaprezentowali tango, za które nagrodzono ich burzliwymi oklaskami. Rik zaprosił ją do slowfoxa, przyjemnie jej było, gdy ją do siebie przytulał, i miała to sobie za złe. Jeden taniec, to nie grzech, ale dlaczego zgodziła się wyjść za nim do ogrodu i nie odtrąciła go, gdy ją pocałował?... Alkohol, brak mężczyzny?... Wstała nie zapalając światła i nalała sobie szklankę wody, którą wolno wypiła, równocześnie rozchylając zasłony w oknie. Było tak cicho, spokojnie... Żadnego hałasu, nigdzie ani światełka. Chociaż, tam... Ten świetlisty krąg... Ktoś niesie latarnię... Światło przybliżało się do domu... Sylwetki trzech czy czterech mężczyzn, którzy wyglądali tak, jakby nieśli jakiś ciężki pakunek... Dobiegły ją szepty... Rozmawiali po hiszpańsku. Światło lampy omiotło jakąś twarz. To pan Ortiz. Cóż on robił, we własnym domu, z miną konspiratora? Na krótko z mroku wyłoniła się inna twarz... Rik Venderveen! Jeden z niosących zaklął po niemiecku... Zdjęta strachem Léa szybko odskoczyła od okna... To niemożliwe, chyba to sen... Zdawało jej się, że rozpoznaje głos mężczyzny, który podawał się za pana Barthelemy'ego... No więc ten czwarty to był... Cóż robi Ortiz z zaprzysięgłymi nazistami?... A ten pakunek? To jakieś ciało! Czterej mężczyźni oddalili się. Warkot silnika... Po kilku chwilach rozbłysły reflektory samochodu... i zniknęły za drzewami. Wciąż po ciemku Léa otworzyła drzwi swojej sypialni; lampki nocne słabo oświetlały pusty korytarz. Obszerne domostwo zdawało się być pogrążone we śnie. Zawahała się przed drzwiami Guillerminy... Ruszyła na schody. To prawda, że król Salomon miał groźną minę, wydawało jej się, że śledzi ją pełnym dezaprobaty spojrzeniem. Parter tonął w ciemnościach... Niezupełnie; pod jednymi drzwiami na drugim końcu ogromnego salonu, sączyła się słaba strużka światła. Léa podeszła bliżej starając się nie potrącać mebli. Nagle drzwi się otwarły, ledwo zdążyła uskoczyć i schować się za kanapą. Wyszedł Jaime, zostawiając drzwi uchylone. Z pomieszczenia dobywał się silny zapach cygar. Stojący w środku mężczyźni rozmawiali stłumionymi, przyciszonymi głosami. Nie!... Chyba śni!... Tam, na ścianie... Portret i sztandary!... Ten portret! Te sztandary!... Tutaj! Sara i Samuel mieli słuszność! Wszędzie! Byli wszędzie! Nie umarli! Pobrzękiwanie kieliszków i butelek... Wracał Jaime pchając przed sobą zastawiony trunkami stolik na kółkach... Zamknęły się drzwi przy dyskretnych okrzykach radości... Odgłos strzelającego korka od szampana... Cisza... A potem, jak wystrzał, dziarski, przeklęty, wśród spokojnej argentyńskiej nocy okrzyk chóralny... Heil Hitler!...

23

— Léo, proszę się pośpieszyć, czekamy na panią, jedziemy na konną przejażdżkę po pampie! — krzyczała Guillermina przez drzwi.

— Już idę...

— Dlaczego się pani zamknęła?... Każę pani podać do pokoju herbatę... Tylko szybko, panowie już dawno wyruszyli.

Zerwała się szybko z łóżka i rozsunęła zasłony. Oślepiona słonecznym blaskiem zamknęła oczy. Wskoczyła pod lodowaty prysznic... Powoli jej ciało i umysł zaczynały na powrót funkcjonować... Musiała oprzeć się o śliskie ścianki kabiny. Ubiegłej nocy... Czy to jakiś zły sen? Osunęła się po ścianie i przykucnąwszy pod natryskiem zgięła się we dwoje... Poczuła mdłości... Zwymiotowała... Bębnienie do drzwi wyrwało ją z odrętwienia. Z trudem wydostała się z kabiny prysznica, otuliła się w peniuar i z ociekającymi wodą włosami poszła do drzwi.

— Och! Co się z panią dzieje? Ależ nas pani przestraszyła! Mieliśmy już kogoś wzywać, żeby wyważyć drzwi... Jak pani wygląda!... Jest pani chora? Mamo, mamo, Léa źle się czuje!...

— Guillermino, daj spokój, to nic takiego. Źle spałam i tyle. I bardzo boli mnie głowa.

— Wcale mnie to nie dziwi, gdyby się pani widziała, jaka jest pani przeraźliwie blada! Na pewno za dużo pani wczoraj wypiła.

— Co się dzieje? Powiedziano mi, że niedobrze się pani czuje — powiedziała wchodząc pani Ortiz w stroju do konnej jazdy i ze szpicrutą w dłoni.

— Och, proszę pani, to nic takiego. Jeśli pani pozwoli, zostanę w pokoju...

— A nasza przejażdżka konna? — spytała zawiedziona Guillermina.

— Bardzo proszę, nie zmieniajcie państwo planów tylko ze względu na mnie. Jedźcie beze mnie, a ja odpocznę i wieczorem będę już w formie.

— Jest pani pewna, że można panią zostawić samą?

— Tak, dziękuję. Amusez-vous bien. Przepraszam panią.

— Ależ nic nie szkodzi, wydam polecenia, by przygotowano pani dietetyczny posiłek. Tymczasem proszę napić się herbaty.

— Dziękuję bardzo.

Po wypiciu dwóch filiżanek herbaty Léa poczuła się lepiej i zaczęła trzeźwiej analizować sytuację: najpierw wysuszyć włosy, ubrać się, dowiedzieć się, czy wczoraj wieczorem rzeczywiście przenoszono jakieś ciało, i skontaktować się z Françcois albo, gdyby był nieosiągalny, z Victorią Ocampo. Pchnęła drzwi wiodące do pomieszczenia na drugim końcu salonu, gdzie poprzedniego dnia odbywała się ta przerażająca ceremonia. Bibliotekę z ciemnymi boazeriami rozjaśniały piękne oprawy książek; ani śladu portretu czy sztandarów, był to po prostu wygodny i zaciszny zakątek. Na stoliku stał telefon... Léa podniosła słuchawkę: nie!... Przecież telefonistka mówi tylko po hiszpańsku!... Ze złością odłożyła słuchawkę. Plącząc się po domu, poprosiła służbę, by zamówiono jej rozmowę: z ubolewaniem przecząco potrząsali głową.

Słońce stało już wysoko; w wiklinowym fotelu na werandzie leżał zapomniany przez kogoś słomkowy kapelusz. Léa włożyła go na głowę, przecięła gazon przed domem i ruszyła przed siebie aleją biegnącą wśród drzew. Szła już dobrą chwilę, zatopiona w myślach, gdy wyłowiła warkot silnika. Instynktownie uskoczyła i schowała się za drzewem. Całkiem jak podczas wojny, pomyślała. Obok przejechała zakurzona furgonetka. Siedzieli w niej uzbrojeni mężczyźni i uważnie rozglądali się na obie strony drogi. Léa padła na ziemię, gratulując sobie, że ubrała się w ciemne rzeczy. Pojazd oddalił się. Dawno już umilkł odgłos silnika, gdy wreszcie zdecydowała się opuścić swoją kryjówkę i kontynuować marsz. Między drzewami dostrzegła jakiś niski budynek. Po krótkiej chwili wahania ruszyła w jego kierunku. Obeszła go dokoła... Miejsce wyglądało na opuszczone, niezamieszkane. Wszystkie nieliczne okna wychodziły na wewnętrzne podwórko zarośnięte chwastami, zawalone połamanymi wózkami, taczkami, jakimś zardzewiałym żelastwem. Żadnego dźwięku. Przez otwarte drzwi dostrzegła niechlujną izbę pełną wszelakiego pochodzenia śmieci. Na środku stał stary drewniany stół z nogami stoczonymi przez robactwo, którego blat ginął pod stosami brudnych talerzy i szklanek, a także popielniczek z wysypującmi się niedopałkami papierosów i cygar; w pomieszczeniu panował odór zgnilizny i zastałego dymu tytoniowego. W kącie okopcony sadzą kominek, w którym spalono jakieś papiery. Léa dotknęła popiołu: był jeszcze ciepły. Na kilku kartkach, jakie oszczędził ogień, ciągnęły się kolumny cyfr. Naprzeciw kominka leżał na gołej ziemi gruby siennik wypchany słomą. A jeśli w nim właśnie ukryto pakunek tej nocy?... Słoma była świeża i czysta, kontrastowała z brudem w pokoju. Kichając, odsunęła siennik. Niebawem ujrzała klapę... Wisiała przy niej kłódka, ale... nie była zamknięta! Léa bez większego wysiłku odsunęła klapę. W dół schodziło się po drabinie prosto w ciemną dziurę. Musi przecież coś tu się znaleźć do oświetlenia przejścia?... Na stole stała stara lampa naftowa. Léa nie czuła się pewnie schodząc w dół: jedną ręką przytrzymywała się drabiny, w drugiej dzierżyła lampę. Stopy natrafiły na grunt pokryty miałkim piaskiem. Znalazła się w jakimś szybie w ziemi, od którego odchodził podziemny korytarz. Zupełnie jak w lochach w zamku w Saint-Macaire, pomyślała. Wspomnienie wypraw w dzieciństwie dodało jej odwagi. Pochyliła się i ruszyła korytarzem. Prawie natychmiast drogę zagrodziła jej krata, ale zaraz ustąpiła pod naporem dłoni. Teraz już mogła się wyprostować. Na ziemi, na miękkiej glebie źdźbła słomy, szmaty i łańcuchy. Wypisz wymaluj więzienie z powieści kryminalnych! Przyświecając sobie lampą przyjrzała się dokładnie łachmanom. Była tam podarta i poplamiona płócienna marynarka. Nie była zaskoczona, gdy stwierdziła na niej ślady krwi. Z odrazą odrzuciła marynarkę, lecz zaraz opamiętała się, przykucnęła i skrupulatnie przetrząsnęła kieszenie... Były puste. Tuż nad ziemią, opodal miejsca, gdzie upadło ubranie, jakieś światełko... Pogrzebała w piasku i poszerzyła otwór, aż mogła wychylić głowę; z lubością wciągnęła w nozdrza zapach leśnej gleby. Zgasiła lampę i nogą poszerzyła przejście. Niedawno ktoś tędy wydostał się, co potwierdziła względna łatwość, z jaką uporała się z pracą. W końcu znalazła się na wolnym powietrzu, między korzeniami ogromnego drzewa, którego konary tworzyły gąszcz. Dokoła podeptane rośliny i głębokie ślady świadczyły o tym, że kilka osób badało ziemię wokół drzewa. Léa uporządkowała włosy i strzepnęła powalane ziemią ubranie. Idąc po śladach dotarła do drogi. Zawróciła do lasu, usiadła i oparła się o pień drzewa, usiłując przekonać siebie, że nie powinna się tutaj zapuszczać. Zmęczona zdrzemnęła się.

Odgłos upadku i zduszony jęk wyrwały ją z odrętwienia. Otworzyła oczy. Jakaś ręka zakryła jej usta, tłumiąc okrzyk.

— Cicho, niech pani nic nie mówi!... Proszę się uspokoić!... Nie, nie śni pani. Nie będzie pani krzyczeć?

— Tak, kiwnęła głową.

To był Daniel!... Daniel brudny, zarośnięty, z przekrwionymi oczyma, z obrzydliwym opatrunkiem wokół nagiej piersi, bez butów, w postrzępionych spodniach.

— To pana przenosili w nocy?

— Tak, zemdlałem, torturowali mnie... Chcieli się dowiedzieć, czy znam panią i kto mi pomaga. Nic im nie powiedziałem, tylko że jestem Niemcem, tak jak oni, i że uciekłem z Niemiec posługując się fałszywymi dokumentami.

— Uwierzyli panu?

— W Buenos Aires, prawdziwi czy fałszywi policjanci argentyńscy, którzy mnie aresztowali, mieli wątpliwości, lecz nie trwało to długo. Wrzucili mnie do samochodu i przywieźli tutaj. I znowu zaczęli mnie bić. Zawiązali mi oczy. Przytomność odzyskałem w jakiejś piwnicy. Sądzili, że jestem unieszkodliwiony i zapewne dlatego mnie nie skrępowali. W nocy poczułem powiew świeżego powietrza, zacząłem kopać i wydostałem się u stóp tego oto drzewa.

— Dostałam się tutaj tą samą drogą, ale nie wiedziałam, kogo spotkam na jej końcu.

— Czy jesteśmy daleko od Buenos Aires?

— Nie wiem dokładnie. Sześćset, osiemset kilometrów. Jest pan na estancii Ortiz, dwieście kilometrów od Mar del Plata.

— Ale co pani tutaj robi? Nie jest pani tu uwięziona?

— Nie... Na razie nie. Mieszkam u Victorii Ocampo, ale przyjechałam spędzić kilka dni na estancii z dziećmi Ortiza. Ubiegłej nocy widziałam dwóch hitlerowców ze statku w towarzystwie Oritza. Rik Vanderveen też tu jest.

— Rik Vanderveen?... A co on tutaj robi? Informacje przysłane z Tel-Awiwu jednoznacznie potwierdzają, że istotnie on jest holenderskim przemysłowcem.

— Może... Jest to co najmniej dziwne...

— Ale...

— Chwileczkę, jeszcze nie skończyłam. Na estancii byłam świadkiem zebrania, w którym uczestniczył syn pana domu, Jaime. Zgromadzenie odbywało się pod portretem Hitlera i sztandarami ze swastyką.

— To byli Niemcy?

— Zapewne byli tam i Niemcy, nie widziałam, ilu ich było. Ponadto rozmawiali po hiszpańsku.

— Zrozumiała pani, co mówili?

— Dobrze pan wie, że znam ledwo kilka słów po hiszpańsku.

— Ja natomiast zacząłem się uczyć hiszpańskiego i dość dobrze już sobie radzę. Muszę dostać się do Buenos Aires. Może zdobyć pani dla mnie trochę pieniędzy i ubranie?

— Postaram się. Ale nie może pan tutaj zostać. Przed chwilą natknęłam się na ciężarówkę z uzbrojonymi ludźmi.

— To mnie szukali.

— Jak się pan im wymknął?

— Szczęście mi dopisało, szukali pod drzewami, w zaroślach, ale nie patrzyli do góry. Wdrapałem się na drzewo i ukryłem w gałęziach. Kiedy panią zobaczyłem, myślałem, że to gorączkowe majaki.

— Co zrobimy?

— Wróci pani do domu. W pewnej odległości będę szedł za panią przez las. W nocy przyniesie mi pani potrzebne rzeczy.

— Chyba pan nie myśli, że to będzie łatwe. Dom dzieli od drzew trawnik ogromny jak plac Gwiazdy, a w nocy, jak mi się zdaje, strażnicy patrolują okolice. Lepiej to zrobić w biały dzień.

— W biały dzień?

— Tak, wszyscy wyjechali konno na cały dzień, w domu jest tylko służba. Pójdę poprosić, żeby mi przygotowali jakąś przekąskę. Jedzenie włożę do koszyka razem z ubraniem.

— Jak pani sobie poradzi z ubraniem?

— Jaime jest mniej więcej pana wzrostu, znajdę coś w jego pokoju.

— Świetnie, no to ruszajmy w drogę.

Krzywiąc z bólu twarz Daniel z trudem się podniósł.

— Myśli pan, że da radę iść?

— Niech się pani nie martwi, poradzę sobie.

Gdy ich oczom ukazał się dom, wyczerpany Daniel osunął się na ziemię; nieprzyjemny zapach dolatywał od jego brudnego opatrunku.

— Potrzebny panu lekarz.

— Później, niech się pani pośpieszy.

Léa pobiegła do domu.

— To będzie w sam raz — powiedziała na głos, wyjmując z szafy garnitur z brązowego lnu.

Z szuflady komody wyjęła bieliznę i koszulę. W szafce znalazła wygodne płócienne obuwie, a w apteczce w łazience wszystko, co potrzebne było do zrobienia opatrunku.

Gdy wychodziła z pokoju, zadzwonił telefon. Ktoś odebrał. W kilka chwil później jakiś głos zawołał z dołu:

— Señorita... Señorita, una llamada para usted (Panienko... Panienko, telefon do panienki).

Léa zbiegła po schodach przeskakując po cztery stopnie.

— Cómo? (Słucham?)

— El teléfono está en la oficina (Aparat jest w gabinecie) — powiedziała służąca wskazując bibliotekę.

— Halo!...

— Halo!... Léo, czy to ty?...

— Françcois!...

— Jesteś sama?...

— Tak.

— To dobrze, nie przerywaj mi... Grozi ci niebezpieczeństwo. Przyjadę po ciebie. Jestem w Mar del Plata. Victoria Ocampo będzie mi towarzyszyć...

— Ale...

— Bądź gotowa wieczorem.

— Pozwól mi powiedzieć... Odnalazłam Daniela.

— Daniela?

— Tak, uwięzili go... Uciekł...

— Jak się czuje?

— Nie najlepiej, jest ranny w piersi.

— Poważnie?

— Nie wiem.

— Miej się na baczności do naszego przybycia...

— Halo!... Halo!...

Połączenie zostało przerwane. Odłożyła słuchawkę.

W kredensie pokazała na migi, żeby jej przygotowano coś do jedzenia i zapakowano prowiant i butelkę wody do koszyka. Kucharza przywykłego do ekstrawagancji chlebodawców, nie zdziwiło jej żądanie. Léa zabrała koszyk do swojej sypialni. Wyjęła wiktuały, na dnie koszyka schowała bieliznę, garnitur i obuwie, a na wierzch położyła żywność.

Udając spacerowiczkę Léa przecięła trawnik i weszła w las. Po drodze nie spotkała nikogo.

— Danielu — przywoływała przyciszonym głosem.

Gdzież on się podział? Bezradnie rozejrzała się wokół... O tam... Wgnieciona trawa... Leżał na brzuchu w dość płytkim rowie. Zsunęła się do niego.

— Danielu...

Nie poruszał się. Zdjął ją strach. Potrząsnęła nim. Był nieprzytomny. Z trudem zdołała obrócić go na plecy. Opatrunek zsunął się. Pod lewą piersią ukazała się ropiejąca szeroka rana, do której przylepiły się liście i ziemia. Zaciskając zęby i starając się nie oddychać, polała ranę wodą. Po obmyciu okaleczenie wydało się jeszcze bardziej okropne. Gdy polała je spirytusem, ranny drgnął i otworzył oczy. Uśmiechnął się pomimo bólu.

— Pić...

Léa wlała nieco wody do spieczonych ust i zwilżyła mu twarz. Zdołał unieść się i popatrzył na swoją ranę.

— Nie wygląda to pięknie.

— Niech pan przytrzyma kompres.

Gdy skończyła bandażowanie, pomogła mu ściągnąć podarte spodnie i włożyć ubranie, które przyniosła. Buty były nieco za duże.

— Już lepiej się pan prezentuje. A teraz pora coś zjeść.

— Nie jestem głodny.

— A ja jestem. Powinien się pan postarać... O właśnie, tak już lepiej... Teraz, proszę mnie posłuchać. Dzwonił Françcois Tavernier. Powiedziałam mu, że jest pan tutaj. Przyjedzie nas stąd zabrać.

— Nareszcie jakaś dobra wiadomość! Kiedy przyjedzie?

— Wieczorem... Sądzi pan, że wytrzyma do tej pory?

— Proszę się nie niepokoić. Nie przyniosła pani czasem odrobiny alkoholu?

— A właśnie, pomyślałam o tym. Podkradłam butelkę armaniaku.

— Armaniak? To mnie podniesie na duchu. Léo...

— Tak?

— Dziękuję za wszystko.

— Głuptas z pana... Niech pan zaczeka, aż się stąd wydostaniemy. Muszę już wracać. Tylko niech pan nie zmienia kryjówki.

— Proszę mnie pocałować.

Léa pochyliła się nad pokrytym potem czołem i złożyła na nim pocałunek.

— Inaczej — powiedział przyciągając ją do siebie.

Ich usta spotkały się. Léa powstrzymała odrazę; miał wysoką gorączkę.

Wzruszony odprowadził wzrokiem oddalającą się dziewczynę.

24

Léa ledwo zdążyła wejść do swojego pokoju, gdy odgłos kawalkady ściągnął ją do okna. Jeźdźcy wracali z przejażdżki. Niebawem dom rozbrzmiewał nawoływaniami, śmiechem, bieganiną po schodach. Drzwi pokoju Léi otwarły się i ukazali się w nich Guillermina i Jaime, potrącający się w wejściu. Trudno było sobie wyobrazić, że to ten sam człowiek, co wczoraj. Zupełnie nie wyglądał na łajdaka.

— Jak się pani czuje?... Widzę, że lepiej. Brakowało nam pani. Co pani robiła?

— Urządziłam sobie piknik pod drzewami.

— Nic ci do tego, co robiła — powiedziała Guillermina. — Biedactwo, musiała się pani sama wynudzić?... Ale odbije to sobie pani wieczorem. Idę się przebrać. Do zobaczenia niebawem... Idziesz, Jaime?

— Idź sama, zaraz do ciebie przyjdę.

— Proszę uważać, ma siebie za Don Juana.

— Zmykasz, ty przebrzydła dziewczyno, czy nie? — zawołał, gwałtownie trzaskając drzwiami.

— Zawsze tak się układa między wami?

— Od dzieciństwa nie możemy siebie nawzajem znieść, lecz także nie możemy się bez siebie obejść.

— Tak samo było ze mną i moimi siostrami.

— Ktoś do pani dzwonił po południu. Kto to był?

Jaki ostry głos! W niczym nie przypominało to tonu, jakim mówił przed chwilą.

— Nic ci do tego!

— Wszystko, co się tutaj dzieje, obchodzi nas i nas dotyczy, mojego ojca i mnie. Powtarzam: kto to był?

— Pani Ocampo.

— Ta droga pani Ocampo, dlaczego nie chciała pani od razu powiedzieć?

— Nie uważam, by to było takie ważne.

— Czego chciała?

— Dowiedzieć się, jak mi tutaj upływa pobyt, czy mi się u was podoba.

— I co jej pani odpowiedziała?

— Że to upiorne miejsce, a ludzie okropni.

Jaime roześmiał się.

— Widzę, że lubi pani żartować. Ja też. Nikogo pani nie widziała?

— Oprócz służby, nikogo.

— Zostawiam panią, proszę zrobić się na bóstwo na dzisiejszy wieczór.

Gdy została sama, Léa wzięła kąpiel, umyła sobie włosy i ubrała się elegancko, ale wygodnie; nie pora wkładać krępującą ruchy suknię. Kilka rzeczy, na których jej zależało, włożyła do torby i postawiła ją za drzwiami. Dopiero wtedy zeszła na kolację.

Około dziesięciu osób siedziało na werandzie i popijało aperitif. Rik Vanderveen był wśród nich. Trzymając kieliszek w dłoni, wyszedł jej naprzeciw.

— Czy czuje się pani lepiej? Powiedziano, że była pani cierpiąca.

— Znacznie lepiej, dziękuję. Jak minął panu dzień?

— Bardzo miło. A pani?

— Spokojnie, na wypoczynku.

— Spacerowała pani po lesie?

— Nie, posiedziałam pod drzewami na skraju trawnika.

Jaime podszedł do nich ze swoim ojcem.

— Wygląda pani uroczo, miło panią widzieć zdrową.

— Dziękuję panu.

— Mój syn powiedział, że rozmawiała pani przez telefon z panią Ocampo. Jak się ma nasza droga przyjaciółka?

— Dobrze. Jeśli dobrze zrozumiałam, przyjedzie tu do nas.

Spojrzenie, jakie wymienili Manuel Ortiz i Rik Vanderveen nie umknęło uwagi Léi.

— Cóż za wspaniały pomysł — rzekł ostatni. — Napije się pani?

— Dziękuję, później.

Ciemności zapadały szybko, gazon i okolice domu rozbłysły światłami. Léa machinalnie odpowiadała na pytania gości, nieustannie nasłuchując odgłosu silnika. Na stronie Manuel i Jaime Ortizowie rozmawiali z Rikiem Vanderveenem. Mieli siadać do stołu, gdy podnieśli głowy i spojrzeli w górę, słysząc potęgujący się warkot; na niebie zamigotały światła i zbliżały się do estancii.

— Samolot! — wykrzyknęła Guillermina.

— To pewnie Josè robi nam niespodziankę — powiedziała pani Ortiz.

Niewielki samolot wylądował na trawniku, podkołował aż do jego krańca, zawrócił i zatrzymał się naprzeciw schodów, u wejścia do domu. Wszyscy podbiegli do niego. Léa, której serce biło jak szalone, rozpoznała za sterami Françcois. Nie wiedziałam, że potrafi pilotować samolot — pomyślała. — Tylu rzeczy o nim nie wiem. Manuel Ortiz pomógł Victorii Ocampo wydostać się z samolotu.

— Wielka to dla mnie przyjemność widzieć panią znowu — rzekł całując jej dłoń.

— Uparłam się, by towarzyszyć mojemu znajomemu, panu Tavernier. Jego chora małżonka domaga się obecności Léi. Przyjechaliśmy ją zabrać.

— Mój Boże! Sara jest chora?

— Tak, i to poważnie, nalega, byś czuwała przy niej — powiedział Françcois zbolałym tonem.

— No to ruszajmy w drogę, przygotuję tylko moje rzeczy.

— To bardzo przykre — rzekł pan domu — ale nie pozwolę, by państwo opuścili moją siedzibę, nie podzieliwszy z nami posiłku, który już na nas czeka.

— Ale...

— Moja droga Léo, proszę iść na górę spakować bagaże, a potem przyjdzie pani do nas do jadalni. Guillermina pomoże pani. Powiedział to tonem nie znoszącym sprzeciwu; należało ustąpić. Jak uprzedzić Daniela? Podeszła do Taverniera, wzięła go pod rękę i powiedziała głośniej, niż było to niezbędne:

— Proszę sobie nie przeszkadzać. Françcois mi pomoże, opowie mi w tym czasie o Sarze.

Byli już na schodach, nikt nie szedł za nimi. W pokoju pocałowali się namiętnie.

— Gdzie Daniel?

Zaciągnęła go do okna.

— Widzisz tę aleję, o tam? Leży w rowie. Ale jak po niego pójść przy tym rzęsistym oświetleniu?

— Trzeba będzie odciąć dopływ prądu. Nie zauważyłaś, gdzie znajdują się liczniki?

— Nie... Chociaż... Nie, nie wiem. Przy kredensie, jest taka tablica i pełno na niej wyłączników.

— Musimy zaryzykować. Chyba nie zamierzasz zabrać tej walizki?... Nie ma tyle miejsca, weź tylko torbę.

— Już jest gotowa.

— Może być. Teraz pokaż mi, gdzie jest kredens. Jeśli zdołam wygasić te przeklęte światła — bez paniki, nie ruszaj się, bo inaczej zaczną coś podejrzewać — to pod osłoną ciemności przeprowadzę Daniela.

Gdy weszli do jadalni wszyscy siedzieli już przy stole. Pani domu skinęła na Françcois Taverniera, by zajął miejsce obok niej. Léi przypadło miejsce między Jaimem i jego ojcem, który po swej prawicy miał Victorię Ocampo.

— Och, Françcois, czy mógłby pan pójść do samolotu i przynieść szal? Wybaczy mi pan, drogi przyjacielu — rzekła zwracając się do Ortiza — jestem nieco zaziębiona.

Tavernier wyszedł, pobiegł do samolotu, zabrał szal, wrócił nadal biegnąc, i skierował się do miejsca, które opisała mu Léa. Odsunął kotarę. Istotnie była tam tablica rozdzielcza oświetlenia domu i ogrodu. Nie ma czasu na zabawę. Wyjął z kieszeni zapalniczkę, skropił benzyną tablicę i zasłonę, i zapalił. Buchnął niebieskawy płomień, tkanina zajęła się jak pochodnia, a potem tablica.

— Wybuchniesz, u licha, czy nie?

Niebiosa musiały go wysłuchać, wzbił się słup iskier, światła w ogrodzie, a potem w domu, zgasły. Françcois wypadł na zewnątrz.

W jadalni rozległy się okrzyki:

— Znowu awaria!

— Dopiero wczoraj...

— Proszę się nie niepokoić, moi drodzy, zapalimy lampy... Maria, Josè... O, właśnie... Tak bardziej romantycznie, prawda?

— Często zdarzają się tutaj takie awarie? — syptała Victoria Ocampo.

— Niestety tak, nie jesteśmy równie dobrze wyposażeni jak w Buenos Aires albo we Francji, prawda, panno Delmas?

Odpowiedzieć coś... Mówić, żeby nie zaczęli czegoś podejrzewać.

— Wiecie państwo, we Francji, zwłaszcza w okolicach Bordeaux, często się to zdarza, zwłaszcza podczas burz, które są tam bardzo gwałtowne.

— Nie znam regionu Bordeaux, natomiast tamtejsze wino — wyśmienite. Czy w pani posiadłości produkuje się wino?

— Tak, jest dobre, ale nie jest to bardzo znany gatunek. Mam nadzieję, że podczas najbliższej podróży do Francji zechcą państwo wyświadczyć mi ten zaszczyt i odwiedzić mnie, by skosztować naszego wina.

— Dziękuję, zapamiętam sobie pani zaproszenie. Jaime, idź zobaczyć, co się stało z panem Tavernier, musiał zabłądzić w ciemnościach.

Młodzieniec wyszedł, a Léa zacisnęła pięści pod stołem.

— Papá, papá apa hay un incendio! (Tato, tato, pali się!)

Wszyscy zerwali się z miejsc i pobiegli do drzwi.

Wysokie płomienie lizały ściany, dostęp do kredensu i kuchni był odcięty. Jakiś strażnik biegł z wiadrem wody.

— Szefie, zobaczyłem ogień, ustawiamy się w łańcuch, lepiej będzie, by panie opuściły dom.

— Daniel... Daniel... To ja, Tavernier!

— Tutaj jestem.

— Wszystko w porządku?... Dojdzie pan do samolotu?

— Dam radę.

Byli już blisko, gdy z domu buchnęły płomienie.

— Pan to zmajstrował?

— Nie miałem wyboru, niech pan wsiada...

— Aj!...

— Przykro mi, mój stary... Niech pan naciągnie na siebie tę plandekę... I niech tylko pan się nie rusza, to może trochę potrwać.

Tavernier chwycił wiadro wody z rąk kogoś ze służby.

— A, jest pan, dzięki za pomoc — powiedział Jaime.

— Jak ogień mógł się zaprószyć?

— Nie wiem, zajmiemy się tym później. Na razie trzeba ugasić pożar.

Ugaszono go szybciej i łatwiej niż przypuszczano. Tylko kredens został całkowicie zniszczony, a także część kuchni. Manuel Ortiz obejrzał dymiące jeszcze zgliszcza.

— Mieliśmy szczęście, mogło być gorzej. Pewnie zwarcie. To okazja, by założyć nowoczesną instalację. Drogie panie, proszę wracać do jadalni, panowie i ja pójdziemy się obmyć. Dziękuję panom za pomoc. Panie Tavernier, był pan szczególnie skuteczny w działaniu, raz jeszcze dziękuję — rzekł Manuel Ortiz podając mu rękę.

Kolacja, która odbywała się przy świetle lamp naftowych, dobiegła wreszcie końca. Mężczyźni wyszli na werandę, by wypalić cygara. Było bardzo ciemno.

Victoria Ocampo podeszła do Manuela Ortiza.

— Drogi przyjacielu, pożegnamy się, jestem śmiertelnie zmęczona.

— Jest pani pewna, że nie chce pani zanocować u nas?

Tak, całkowicie, pan Tavernier musi jak najszybciej wracać do Buenos Aires. Stan zdrowia jego żony jest naprawdę poważny. Léo, jest pani gotowa?

— Tak. Zabiorę tylko torbę, Guillermina przywiezie mi walizkę do Mar del Plata.

Françcois wziął od niej torbę i pożegnawszy się z Manuelem Ortizem, jego małżonką, dziećmi i gośćmi, ruszyli z Victorią i Léą do samolotu.

Victoria wsiadła pierwsza. W ciemnościach zabłysły reflektory jakiegoś pojazdu. Tavernier pomógł Léi, a potem sam wsiadł do samolotu. Przed schodami na podjeździe zatrzymała się furgonetka z piskiem gwałtownego hamowania. Wyskoczyli z niej dwaj mężczyźni z pistoletami w rękach. Françcois zapuścił silnik. Śmigło zaczęło się obracać. Jeden z mężczyzn, który wyglądał na bardzo poruszonego, mówił coś na ucho Manuelowi Ortizowi. Ten wybuchnął gniewem. Samolot zaczął kołować... Ortiz puścił się biegiem do samolotu, a za nim jego syn i mężczyźni z furgonetki, trzymając pistolety w rękach... Samolot nabierał szybkości. Padł strzał... Brzeg lasu zbliżał się szybko... Oderwali się od ziemi i polecieli tuż nad wierzchołkami drzew...

W samolocie panowało pełne napięcia milczenie, wszyscy przygotowani byli na najgorsze. Niebawem znaleźli się na odpowiedniej wysokości i odprężyli się.

— Mieliśmy dużo szczęścia — powiedziała Victoria Ocampo opanowanym głosem.

— Tak, nie pomyślałem nawet, że tak gładko nam pójdzie — rzekł Françcois. — Jak tam Daniel?

— Zemdlał — odpowiedziała Léa.

— W Buenos Aires czeka na nas lekarz.

— Jak to? Nie lecimy do Mar del Plata? — spytała Victoria.

— Nie. Za blisko bandy Ortiza. Hitlerowcy mają wielu wspólników w tym zakątku. W Buenos Aires będzie bezpieczniejszy. Przykro mi, że wciągnąłem panią w tę przygodę.

— Nic nie szkodzi. Nienawidzę nazistów, ich wspólników i popleczników, zwłaszcza gdy są to moi rodacy. Jeśli mogłam pomóc wam w ratowaniu tego młodzieńca, to wszystko jest w największym porządku.

Samolot wylądował na lotnisku aeroklubu w Rio de la Plata. Czekali na nich Samuel i Sara.

— Daniel jest z wami?

— Tak.

— Czy jest poważnie ranny?

— Możliwe, od startu samolotu jest nieprzytomny.

— Czeka na nas samochód z lekarzem.

Ostrożnie znieśli wciąż omdlałego Daniela. Umieszczono go w samochodzie, który odjechał zabierając Sarę i Samuela.

— Nie uprzedziłam nikogo o moim przyjeździe — rzekła z ironią Victoria. — Wezmę pokój w "Plaza".

— Odwiozę panie — rzekł Françcois otwierając drzwiczki czekającej na nich taksówki.

Zamknęły się drzwi windy, do której wsiadła Victoria Ocampo.

— Nareszcie sami — westchnął Françcois. — Po tych emocjach chce mi się pić. Co byś powiedziała na kieliszek szampana?

— Nie odmówię, nie widziałeś która godzina?... Bar od dawna jest zamknięty.

— Załatwię to.

Poszedł porozmawiać z portierem, któremu wsunął do ręki plik banknotów.

— Czy możesz trochę zaczekać? Wolę zająć się tym osobiście.

Senna, zwinięta w kłębek w fotelu Léa potakująco kiwnęła głową. Oparty o ladę recepcji Françcois przyglądał jej się ze wzruszeniem. Jakaż to dziwna kobieta! Podczas tego zwariowanego wieczoru ani na chwilę nie straciła przytomności umysłu. Wiedział, że gdyby bandzie Ortiza udało się zatrzymać samolot i gdyby znaleźli Daniela, ich skóra niewiele byłaby warta. Znał wszystkie metody działania hitlerowców w Ameryce Południowej. Obecność Victorii Ocampo ochroniła ich, ale do jakiego momentu? Bez trudu mogliby sfingować wypadek lotniczy, w którym wielka dama również znalazłaby śmierć. Żadnych świadków.

— Aqui tiene su Champagne. Esta seguro que no quiere que se lo subamos? (Pański szampan, proszę pana, na pewno nie chce pan, by go podać w pokoju?)

— No, gracias. Buenas noches. (Nie. Dziękuję bardzo, dobranoc).

— Buenos noches señor, Buenas noches señorita. (Dobranoc, proszę pana, dobranoc panience).

Mieli na siebie taką ochotę, że zapomnieli o schłodzonym szampanie.

.nv

25

Léa i Carmen Ortega kończyły obiad w grillu hotelu "Plaza".

— Nie rozumiem, dlaczego Daniel przebywa w twoim mieszkaniu. Nie wiedziałam, że go znasz.

— Och, nie znałam go! Towarzysze poprosili mnie, bym go u siebie ukryła, póki nie wróci do zdrowia.

— Jak to: towarzysze?...

— Che, towarzysze z organizacji młodzieży komunistycznej.

— To znaczy, że jesteś komunistką?...

— Tak — z dumą odparła Carmen.

— Ale ja myślałam...

Léa przyglądała się swojej nowej przyjaciółce z zakłopotaniem. Nigdy by o to nie posądzała tej pięknej i ekscentrycznej prezenterki Radia Belgrano. Kilku komunistów spotkała w ruchu oporu, ale w większości byli to mężczyźni...

— A co Daniel może mieć wspólnego z komunistami?

— Walczymy z tym samym wrogiem i wymieniamy informacje.

— Eva Perón wie, że jesteś komunistką?

— Tak, stanowi to nawet jeden z powodów naszych sprzeczek, ale tyle ich już było!

— Czy to nie jest dla ciebie niebezpieczne, że udzieliłaś gościny Danielowi?

— Jesteśmy bardzo ostrożni. Mieszkanie jest pod obserwacją towarzyszy w dzień i w nocy. I stale ktoś czuwa przy Danielu. Che?

— Kiedy mogłabym go odwiedzić?

— Nie teraz, potrzebuje spokoju i wypoczynku. Nie zapomniałaś o lekcji tanga dziś wieczorem?

— Nie, przyjdę z Sarą.

— Che, muszę już cię zostawić, za godzinę mam audycję, a przedtem muszę jeszcze wpaść do "La Nacion".

— Napiszę list do mojej siostry Françcoise, a potem przejdę się po sklepach.

— Zajrzyj do "Gath'y Chaves", dostali suknie ze Stanów Zjednoczonych, całkiem niedrogie.

— Dziękuję za informację, pójdę tam.

— Bardziej elastycznie, panienko, bardziej elastycznie!... Ramiona prosto... O, teraz lepiej — mówił Arturo Sabatini z akcentem, który tak rozśmieszał Sarę i Léę. Obie młode kobiety tańczyły razem. Léi łatwiej przychodziło wykonywanie obrotów z Sarą niż z profesorem.

— Wiesz, naprawdę świetnie tańczysz.

— I ty czynisz postępy.

— Nie kpij sobie ze mnie!

— Ależ ja wcale z ciebie nie kpię, zapewniam cię... Wiesz, Daniel chce cię zobaczyć.

— Przecież... Carmen powiedziała mi, że musi odpoczywać.

— Na pewno, ale dla poprawienia jego samopoczucia powinnaś pójść go odwiedzić.

— O niczym innym nie marzę...

— Panno Léo, nie rozmawia się tańcząc tango.

— Przepraszam, panie profesorze — powiedziała parskając śmiechem.

Po skończonej lekcji Carmen, Sara i Léa spotkały się na chodniku avenida de Mayo.

— Może byśmy poszły na czekoladę do kawiarni Tortoniego? To tu obok.

— Czekolada w taki upał!... Chyba oszalałaś — powiedziała Léa.

— Czekolada jest bardzo... jak wy to mówicie... wzmagająca?... Nie... Wzmiankująca?...

— Wzmacniająca.

— Che, o właśnie, wzmacniająca.

— Wzmacniająca czy nie, wolę jakiś orzeźwiający napój.

— Napijesz się, czego będziesz chciała.

Po długiej dyskusji z Sarą, Carmen zgodziła się zabrać je do siebie, na wizytę u Daniela. Wzięły taksówkę, która dowiozła je w okolice cmentarza la Recoleta...

— To bliziutko stąd, pójdziemy pieszo, tak będzie lepiej.

Przed bramą mieszczańskiej kamienicy Carmen zamieniła kilka słów z jakimś młodzieńcem. Najpierw przyjrzał się badawczo Léi i Sarze, a następnie dał znak, że mogą wejść.

Gdy weszły na trzecie piętro, Carmen zadzwoniła trzy razy.

— Abrè, soy yo. (Otwórz, to ja.)

Drzwi się otworzyły.

— Quien es? (Kto to?)

— Amigas de Daniel, las conozco. (Przyjaciółki Daniela, znam je.)

Mężczyzna, który im otworzył, cofnął się, by je przepuścić.

— Como sigue? (Jak on się czuje?)

— Mejor, Ernesto está a su lado (Lepiej, Ernesto jest przy nim.)

— Sabès, Ernesto, me alegra mucho volver a verte. (Ernesto, bardzo się cieszę, że cię widzę!)

Pchnęła drzwi. W pokoju dzięki wentylatorowi panował miły chłód. I półmrok.

— Che, Ernesto, cómo andas. (Che, Ernesto, jak się masz?)

Młody człowiek o ciemnych krótko przystrzyżonych włosach i pięknej twarzy, którą rozświetlały wspaniałe czarne oczy, wstał z łóżka, na którym przysiadł.

— Muy bien, Carmen, me dijeron que Daniel estaba en tu casa y que queria verme. (Bardzo dobrze, Carmen. Powiedziano mi, że Daniel jest u ciebie i chce mnie widzieć.)

— Dzień, dobry, Danielu, wyglądasz świetnie. Przyprowadzam ci gości.

— Léa!... Sara... Miło was widzieć. Samuel zajrzał do mnie rano, potem Ernesto, a teraz wy dwie, jestem uszczęśliwiony. Gdybym wiedział, że dwie piękne kobiety przyjdą do mnie z wizytą, to bym się ogolił.

— Będzie ci do twarzy z brodą, jak bardziej odrośnie — powiedziała Sara. — W każdym razie uważam, że nieźle z nią wyglądasz. Nie podzielasz mojego zdania, Léo?

— Nie, nie lubię brodaczy.

— Obiecuję, że jutro się ogolę.

— Ogolisz się, gdy się lepiej poczujesz, che — rzekła Carmen.

— Nigdy nie czułem się równie dobrze.

A potem poważniejszym już tonem spytał Sarę:

— Masz jakieś wieści?

Twarz jego kuzynki stężała.

— Tak — powiedziała zduszonym głosem.

— Żebym jak najszybciej stanął na nogi... Ernesto, to moja kuzynka Sara, o której ci mówiłem, i nasza znajoma, Léa Delmas. On nazywa się Ernesto, spotkałem go w Cordobie podczas odczytu o archeologii prekolumbijskiej. Przypadliśmy sobie do gustu. To on oprowadzał mnie po Cordobie.

— Byłem też tłumaczem, chociaż moja francuszczyzna jest marna.

— Co pleciesz, twój francuski nie jest gorszy od mojego — zaprotestowała Carmen. — Ale z czego tak się śmiejecie? Aha! już wiem, to mój akcent...

— Po części, ale twój akcent jest uroczy; niezależnie od akcentu rozumiemy się i to się liczy — powiedziała Léa, całując przyjaciółkę.

— Muszę już iść, mój brat Roberto czeka na mnie — powiedział Ernesto. — Przyjdę jutro. Do widzenia, panienko, do widzenia pani.

Zaledwie w kilka chwil po wyjściu młodzieńca u drzwi trzykrotnie zadźwięczał dzwonek.

— To musi być Samuel, obiecał, że wpadnie wieczorem.

Siedząca na łóżku Léa była zamyślona i niespokojna.

— Co ci jest? — spytała Sara.

— Pomyślałam sobie, że w takiej spokojnej dzielnicy i cichym budynku to za duże ożywienie i za wiele ludzi się tu kręci. Podczas wojny wielu ludzi z konspiracji wpadło właśnie przez to.

— Masz rację — powiedziała Sara. — Dlatego jutro, najdalej pojutrze Daniel przeniesie się gdzie indziej. Françcois znalazł coś niedaleko portu.

Wszedł Samuel i podszedł do brata.

— Wygląda na to, że lepiej się czujesz, taki jestem szczęśliwy.

— Mam się dobrze... Jak Amos i Uri?

— Dobrze. Prosili, bym ci przekazał pozdrowienia.

— Léa i Carmen, możecie zostawić nas samych?

— Zgoda, ale niech go pan nie męczy, che? Idziesz, Léo?

Gdy wyszły, Daniel spytał:

— Kiedy to będzie?

— Nawet o tym nie myśl, najpierw musisz wrócić do zdrowia.

— Ale ja się bardzo dobrze czuję. Wiem, że zaplanowaliście to na ten tydzień... Nie ma mowy, żebyście przystąpili do działania beze mnie.

— Zapewniam cię, Danielu, że tak nie będzie — powiedziała Sara — czekamy na odpowiednią chwilę. W zasadzie powinny opuścić hotel "Jousten" w piątek. Masz więc trzy dni, żeby odzyskać formę.

— To więcej niż trzeba. Oczywiście, Léa nie zostanie w to wtajemniczona.

— Oczywiście — odparła Sara z wahaniem w głosie.

— Wiele już ryzykowała dla mnie, nie chcę, żeby jej się coś stało. Przyrzekasz mi to, Samuelu?

— Słowo daję, czyś ty się nie zakochał?

Młodzieniec zaczerwienił się.

— Tak, na próżno sobie powtarzam, że to idiotyczne, bo ona kocha innego, ale nie mogę jej nie kochać. Jest w niej jakaś żywiołowość i duma, a równocześnie jest taka czuła i krucha, że chciałoby się wziąć ją w ramiona, chronić ją... Rozumiesz, Saro?

— Tak, rozumiem, ale lepiej, żebyś już o tym nie myślał. Ona kocha Françcois, a Françcois kocha ją. Nie zapominaj, że dla naszej sprawy oboje się poświęcili. Motywy naszej zemsty są inne niż powody ich działania.

— Doskonale o tym wiem, ale jestem niemal gotowy rzucić wszystko, by została ze mną.

— Nie chcę więcej słyszeć, jak wygadujesz coś podobnego. Przypomnij sobie naszą przysięgę po spotkaniu z Simonem Wiesenthalem: zabijemy ich tylu, ilu zdołamy, i nikt ani nic nie zawróci nas z tej drogi... Przysięgałeś na pamięć twoich rodziców, twoich sióstr... Zaklinałeś się na ich śmierć, że odkupisz tym swoje winy...

— Proszę cię, nie mów mi już o tym — rzekł Daniel zakrywając twarz dłońmi.

Pobladły Samuel przyglądał im się z nieskończenie nieszczęśliwą miną.

— Będę ci o tym przypominała, jeśli będziesz trwał w tym stanie ducha. Ty i ja mamy wiele powodów, by prosić o wybaczenie.

Daniel zaczął szlochać.

— Czy nie będziesz miała litości?...

— Znaczenie tego słowa nie jest mi już znane.

— Przestań, Saro, jesteś okrutna! On jest młody, może jeszcze zapomnieć.

— Zapomnieć!... Mówisz o zapominaniu! Och, Samuelu, jak możesz?

— Dla mnie zapomnienie jest niemożliwe, ale dla niego?...

— Nie bardziej dla niego niż dla kogokolwiek spośród nas. Nie rozumiesz, że oni właśnie na to liczą: na nasze lenistwo, na nasze tchórzostwo?... Czy nie zaczynają wmawiać, że komory gazowe nigdy nie istniały, że dokumenty i fotografie są sfabrykowane...

— Ależ wszyscy doskonale wiedzą, że to kłamstwo, są dziesiątki tysięcy świadków!

— Tak, ale za dziesięć, dwadzieścia lat, gdzie będą ci świadkowie? Albo nie będą już żyć, albo zdążą "zapomnieć", jak to określasz. Ja ci mówię, że mamy obowiązek czynić to, by pamiętano o okrucieństwie hitlerowców, i żeby kary wymierzone tym, co przeżyli, pogrążyły zabójców, którzy poukrywali się na całym świecie, w codziennym strachu i by nie zaznali ani jednego dnia spokoju, nie mieli ani jednej spokojnie przespanej nocy... Jest to jedynym celem mego życia i uczynię wszystko, by ten cel osiągnąć.

Zadyszana Sara zamilkła. Strach brał, gdy się na nią patrzyło, kiedy dawała się ponieść gniewowi mściciela; czerwona twarz, na której odznaczały się blade ślady na policzkach, rysy stężałe, usta wykrzywione w jakimś grymasie, krótkie włosy zjeżone na głowie... Wyglądała jak Gorgona...

Cisza, jaka zapadła po jej wypowiedzi, zawierała w sobie grozę.

Ktoś zastukał do drzwi. Usłyszeli głos Carmen:

— Skończyliście?... Możemy wejść?

Gdy Carmen i Léa znalazły się w pokoju, wyczuły napięcie i przez chwilę zastygły nieruchomo na progu. Samuel opanował się i rozładował sytuację.

— Dajmy Danielowi odpocząć. Idziesz, Saro?... Léo, idzie pani? Do jutra, braciszku.

— Do jutra... Do widzenia, Léo — powiedział ze znużeniem w głosie.

Léa pochyliła się i ucałowała go czule.

— Dziękuję — wyszeptał.

— Zajmę się nim. Do jutra — powiedziała Carmen.

— Gdzie cię podwieźć, Léo?

— Nie, Saro, dziękuję ci, przejdę się.

— Jak chcesz.

Długą chwilę Léa stała, spoglądając za oddalającą się taksówką, którą odjechała Sara. Ruszyła prosto przed siebie, aż dotarła na placyk z biegającymi dziećmi pod potężnymi drzewami. Naprzeciw wznosił się bardzo wysoki mur, zza którego wyglądały krzyże i dachy kaplic: cmentarz la Recoleta. Weszła w monumentalną bramę. To nie może być cmentarz dla biedoty — myślała przemierzając szerokie alejki; po jej obu stronach stały pomniki nagrobne świadczące o zamożności rodzin zmarłych. Niewiele miał on wspólnego ze skromnym cmentarzem w Verdelais, na którym spoczywali jej rodzice i siostra. Lecz jak zwykle "obecność" zmarłych wpływała na nią kojąco. Na cmentarzu czuła się, jakby to wyrazić? — bezpieczna, tak właśnie: bezpieczna. Nie potrafiłaby tego wytłumaczyć, a jednak... Zmarli nie mogli przecież wyrządzić jej krzywdy.

Rozbawiło ją to dziecinne rozumowanie.

— Rzadko spotyka się kogoś, kto uśmiecha się na cmentarzu...

Zaprzątnięta swoimi metafizycznymi rozmyśleniami, nie zauważyła, że przygląda się jej jakiś młodzieniec. Po co się wtrąca w nieswoje sprawy?...

— Przed chwilą byłem u Carmen. Nie pamięta pani?

Tak, oczywiście, to ten piękny chłopak o dziewczęcych oczach.

— Przepraszam, bujałam w obłokach.

— Che!... To zaskakujące, gdy się spotyka una chica linda przechadzającą się po cmentarzu. Nie boi się pani duchów?

— Nie, a pan?

Jak dzieciak wybuchnął śmiechem, który niebawem przeszedł w świszczący kaszel. Gdy zdołał wyrównać oddech, na czole perlił mu się pot.

— Przepraszam... To astma.

— Jedna z moich sióstr w dzieciństwie cierpiała na astmę: co roku ze względu na nią wyjeżdżaliśmy do La Bourboule. Miałam jej to często za złe, i to do tego stopnia, że drażniłam się z nią i doprowadzałam do ataku. Wiem, że to nieładnie, ale... Nie znosiłam La Bourboule.

— Istotnie, nie było to ładne. Jak ona się teraz czuje?

— Nie żyje.

— Och, proszę mi wybaczyć...

— Może być pan spokojny, nie umarła na tę chorobę.

— A na co?...

— Została zabita... Ale zmieńmy temat, dobrze? Od dawna zna pan Daniela?

— Nie, zaledwie od miesiąca. Jak pani powiedział, poznaliśmy się na odczycie poświęconym archeologii prekolumbijskiej...

— Nie wiedziałam, że interesuje się archeologią...

— Byłem zaskoczony, gdyż najwyraźniej nie rozumiał ani słowa z wykładu. No więc zacząłem mu tłumaczyć...

— Skąd pan wiedział, że mówi po francusku?

— Nie wiedziałem, to intuicja. Wyglądał na zaskoczonego i popatrzył mi prosto w oczy, był bardzo spięty, czujny. Wydał mi się sympatyczny, uśmiechnąłem się do niego... a on do mnie. Pod koniec odczytu byliśmy już przyjaciółmi. Poszliśmy się czegoś napić i porozmawiać o poezji, zwłaszcza o Rimbaudzie.

Jak to się stało, że ten jakże nieufny Daniel tak szybko zaprzyjaźnił się z nieznajomym? To zadziwiające, pomyślała Léa. Chociaż... ten chłopak był taki bezpośredni w obejściu, tak szczerze i życzliwie patrzył na rozmówcę, że natychmiast miało się ochotę mu zaufać. No i ten rozbrajający uśmiech, w którym była czułość, ale i ironia...

— A Carmen?

— Jej rodzice przyjaźnią się z moją ciotką Beatrix, u której mieszkam. To zabawna i wesoła dziewczyna, moja ciotka bardzo ją lubi.

— A pan?

Ernesto zaczerwienił się.

— Ja też... A pani jest tą dziewczyną, o której Daniel tyle mi opowiadał, che?

Léa nie odpowiedziała. Weszła w boczną alejkę i usiadła na stopniach jednej z kapliczek. Podszedł do niej.

— Co pan robi?

— Studiuję medycynę... Pierwszy rok.

— Jest pan komunistą?

— Nie, nie jestem komunistą. Nie interesuje mnie polityka. Natomiast opowiadam się przeciwko niesprawiedliwości, wszelkim przejawom niesprawidliwości i przeciwko pieniądzom, które brukają wszystko. A co pani robi?

— Sama dobrze nie wiem. Przyjechałam do Argentyny na zaproszenie Victorii Ocampo.

— Victorii Ocampo?... Redaktorki pisma "Sur"?

— Tak, poznałyśmy się w Niemczech.

— W Niemczech... — powtórzył w zamyśleniu. — Podczas wojny mój ojciec zabierał mnie na antyhitlerowskie zebrania. Byłem bardzo młody, ale robiło to na mnie ogromne wrażenie. Tam właśnie zrozumiałem, że należy uczynić wszystko, by Niemcy przegrali wojnę. Musimy już iść, zaraz zamkną bramy cmentarza. Dokąd pani idzie? Odprowadzę panią.

— Do "Plaza".

— Che, doskonale się składa, mieszkam w Arenales, to blisko "Plazy". Chodźmy, mamy tramwaj, który tamtędy jedzie...

26 Wróciwszy do hotelu Léa znalazła wiadomość od Françcois. "Bądź o godz. #/21 w teatrze Colon, weź taksówkę, wejdź bocznym wejściem. Powiedz, że oczekują cię w loży numer dwadzieścia pięć. Będę tam." Cóż to znowu za tajemnicze spotkanie? Nie potrafił działać w jakiś prostszy sposób? "Kto wie, czy znowu nie znajdę go nieprzytomnego w tej loży..." PoJechała do swojego pokoju i puściła wodę do wanny.

— Señorita, la entrada es acá. (Panienko, wejście jest gdzie indziej.)

— Ya lo sè — odparła Léa domyślając się sensu zdania. — Palco especial veinticinco (Wiem. Do loży specjalnej numer dwadzieścia pięć) — zdołała powiedzieć, czując, że się ośmiesza.

Mężczyzna przyjrzał jej się porozumiewawczo i z kwaśnym uśmiechem dał znak, by poszła za nim. Zszedł po kilku stopniach, ruszył korytarzem, potem skręcił w inny, węższy tym razem i gorzej oświetlony, minął dwoje numerowanych drzwi i zatrzymał się przed trzecimi. Dobiegały zza nich dźwięki "Jeziora łabędziego".

— Es acá señorita (To tutaj, panienko) — powiedział ściszonym głosem i lekko zapukał do drzwi.

— Quien es? (Co tam?)

— Es el portero, estoy una señorita qui dice tener cita en el palco numero veinticinco (To portier, jestem z młodą panienką, która mówi, że ma spotkanie w loży specjalnej numer dwadzieścia pięć.)

Drzwi się uchyliły. Tavernier obrzucił korytarz szybkim spojrzeniem i cofnął się, by przepuścić Léę.

— Bueno, gracias (W porządku, dziękuję) — powiedział do mężczyzny wręczając mu napiwek. — Que no me molesten. (Proszę nam nie przeszkadzać.)

— Quedese tranquilo señor. Luigi vigila (Może pan być spokojny, proszę pana. Luigi będzie nad państwem czuwać.)

Léa zebrała fałdy sukni z ciemnoczerwonego sztucznego jedwabiu i usiadła na jednej z obitych welurem tej samej barwy ławeczek umieszczonych po obu stronach wejścia. Kotara z tej samej materii zasłaniała miejsce, gdzie panował duszący upał. Françcois zaryglował drzwi.

— Zupełnie jak w pudełku.

— Zaczekaj, jeszcze nic nie widziałaś — powiedział, rozchylając zasłonę.

Dwa krzesła z wysokim oparciem, i jeszcze jedna kotara.

— Chodź popatrzeć.

Podeszła, a on ostrożnie uchylił zasłonę; gęsta krata z kutego żelaza zamykała lożę.

— Coraz lepiej, teraz to już jakbyśmy się znaleźli w więzieniu.

— Pst, popatrz.

Znajdowali się na poziomie podłogi parteru i mieli wspaniały widok na nogi widzów. Sceny — ani kawałka. Françcois starannie zaciągnął zasłony i przekręcił wyłącznik. Przyćmione światełko lampki podkreśliło kontury jego twarzy. W takim półmroku wydawał jej się piękny i niepokojący.

— Pocałuj mnie... Przestań... Co robisz?... Nie tutaj, oszalałeś!...

— Dlaczego nie? Tego rodzaju pomieszczenie zostało pomyślane akurat na miłosne schadzki cudzołożących par albo też dla tych, którzy chcą widzieć nie będąc widzianymi.

— Françcois!...

Ich zbliżenie było szybkie, gwałtowne... i cudowne.

Pół leżąc spoczywała na wąskiej ławeczce, obojętna na nieprzystojne rozchylenie ud, serce biło jej mocno, fryzurę miała zburzoną, przymknęła powieki. Françcois znów poczuł pożądanie i musiał się powstrzymać, by nie chwycić jej w ramiona. Z żalem i wściekłością obciągnął jej suknię. Stworzona była do miłości, a nie do tego, w co ją wciągał. Nienawidził siebie patrząc na jej brak pruderii.

— Widziałaś się z Danielem?

— Tak — odparła omdlewającym głosem.

— Nie chodź tam więcej, to nazbyt niebezpieczne.

Otworzyła oczy i uniosła się.

— A dla Carmen i pozostałych to nie jest niebezpieczne?

— Jest, ale oni wiedzą, co robią.

— Za to ja nie wiem?

— Nie chcę, żebyś się w to mieszała.

— Już mi to mówiłeś. Ale jestem w tym aż po szyję, w tych waszych sprawach, nie warto się oszukiwać.

Wykonał gest wyrażający zniechęcenie.

— Jeszcze czas, byś wyjechała.

— Nie wyjadę, chcę wam pomóc.

W sali rozległy się gromkie oklaski. Zastukano do drzwi.

— Quièn es? (Co tam?)

— Un mensage para usted, señor (Wiadomość dla pana, proszę pana).

— Páselo por debajo de la puerta (Proszę wsunąć pod drzwi).

Françcois wziął kartkę, przeczytał.

— To od Sary.

— Skąd wie, że tu jesteśmy?

— Wykorzystujemy tę lożę jako skrzynkę kontaktową.

— Co pisze?

Zawahał się.

— Że to dziś wieczorem.

— Tak szybko? No to chodźmy.

— Kochanie, zaklinam cię...

W jego głosie brzmiała autentyczna rozpacz! Wzruszyło ją to.

— Chcę być z tobą, możesz to przecież zrozumieć. Kocham cię, ale nie mogę znieść myśli, że zostawisz mnie samą, podczas gdy niebezpieczeństwo grozi tobie, Sarze....

Françcois wziął ją w ramiona, ucałował jej włosy i powiedział:

— Chodź więc.

Jego samochód był zaparkowany niedaleko Pałacu Sprawiedliwości.

— Dokąd jedziemy?

— Do parku Palermo, Amos tam na mnie czeka.

W alei Libertador panował jeszcze duży ruch uliczny, przejechali przez ogród różany, objechali jezioro i zatrzymali się w alei Infanta Isabel. Françcois dał trzy sygnały światłami i po przerwie jeszcze dwa. Stojący dalej samochód odpowiedział na jego wezwanie.

— To on — powiedział ruszając z miejsca.

Gdy znaleźli się na wysokości pojazdu, zatrzymał się.

— Co ona tutaj robi? — spytał Amos.

— Zastępuje Daniela.

— To nie było uzgodnione.

— Wiem, ale potrzeba nam kogoś, kto będzie stał na czatach.

— Jak pan chce, wie pan, co robi. Obie kobiety opuszczą hotel i w towarzystwie argentyńskiego policjanta przejdą na de Mayo. Koło katedry będzie na nie czekał samochód. Samuel jest na miejscu. Carmen i Uri są w hallu hotelu, będą ich śledzić aż do placu. Pan pojedzie za nimi na wszelki wypadek.

— O której godzinie?

— O dwudziestej trzeciej trzydzieści. Niech pan zaparkuje w alei Corrientes, ze dwadzieścia metrów od hotelu. Ma pan broń?

— Oczywiście.

— Dobrze, do zobaczenia później.

Pod latarnią Carmen i Uri całowali się, gdy Rosa Schaeffer i Ingrid Sauter wsiadały do taksówki stojącej przed katedrą. Zatrzasnąwszy drzwiczki, policjant ruszył w drogę kierując kroki do Casa Rosada. Pogwizdując przeszedł obok samochodu, w którym ściskała się jakaś para, nie rzuciwszy na nich nawet okiem.

— Teraz biegnij do Carmen, ona wie, co trzeba robić. Uri pojedzie za wami na motocyklu.

— Dokąd jedziecie?

— Najprawdopodobniej będą próbowały w nocy dostać się statkiem do Montevideo. Za chwilę spotkamy się w porcie. Bądź ostrożna, kocham cię.

Léa wysiadła i ruszyła w stronę Carmen i Uriego. Nawet jeśli zdziwił się, widząc Léę, nie dał nic po sobie poznać, wsiadł na motocykl i odjechał machając im na pożegnanie.

Młoda Argentynka ujęła przyjaciółkę za ramię.

— Nie mogłam zawiadomić pozostałych, z wyjątkiem Uriego — Daniel zniknął...

— Porwali go?

— Nie, poszedł do Sary.

— Skąd wiesz?

— Około dwudziestej pierwszej musiałam wyjść załatwić jakieś sprawunki. Gdy wróciłam, znalazłam jednego z czuwających na straży towarzyszy przed drzwiami ogłuszonego, a drugi, ten w mieszkaniu, był zamknięty. Na stole znalazłam kartkę od Daniela, który zawiadamiał, że idzie do Sary.

— I to wszystko? Tylko tyle?

— Che! Nie napisał powieści!

— Ale tak ciężko ranny!... A gdzie jest Sara?

— Nie wiem.

— Odnoszę wrażenie, że działamy bez żadnej logiki... Uwaga, taksówka odjeżdża.

Odprowadziły ją wzrokiem: objechała plac i minęła obie dziewczyny, które uskoczyły w mrok.

— Carmen...

— Tak? — Ten mężczyzna obok kierowcy...

— Che?

— To Jones, jeden z tych, którzy torturowali Daniela.

— Jesteś pewna?

— Tak, płynął naszym statkiem. Co mamy teraz robić?

— Łapiemy taksówkę i jedziemy na avenida de los Immigrantes do takiej jednej esquina.

Dokerzy i marynarze popijający w esquina rozdziawili gęby ze zdumienia, gdy ujrzeli dwie piękne dziewczyny.

— Que churrasca!

— Que taquerea!

— Que hembraje!

Wziąwszy się pod boki Carmen odcięła im się:

— Hijos de puta impotentes, callense la boca bastardos solo tierren huevas para insultar a las imperes... (Wy s...sny, impotenci, zamknijcie te wasze bękarcie mordy, trzeba nie mieć jaj, żeby znieważać kobiety...)

— Dejá, Carmen, no son mala gente. Señores, esta chica es mi Sobrina y su amaiga... mi sobrina tambièn ( Daj spokój, Carmen, to nie są złe chłopaki. Chłopy, ta dziewczyna to moja bratanica, a jej przyjaciółka... To też moja bratanica).

— Disculpanos Juan, no to podiamos adivinar (Skąd mogliśmy wiedzieć, wybacz nam, Juan).

— Tienes suerte de tener sobrinas tan bien rellanas (Szczęściarz z ciebie, że masz tak piękne bratanice!)

I na powrót zajęli się swoimi szklaneczkami. Juan zaprowadził swoje "bratanice" za kontuar.

— Y esta, quièn es? (A to kto?)

— Note te preocupes, es una amiga. (Przyjaciółka, nie bój się.)

Przeszli na zaplecze zastawione skrzyniami. Mężczyzna wskazał im niewielkie okienko.

— Da a la calle que es perpendicular a la avenida de Los Immigrantes. De alli preden vigilar todo. (Wychodzi na ulicę równoległą do avenida de Los Immigrantes, stąd będziecie wszystko widzieć.)

— Gracias.

Mężczyzna wyszedł, zamykając za sobą drzwi.

— Zaraz powinni nadjechać. Na końcu avenida jest nabrzeże. O, są!

Taksówka zatrzymała się. Kierowca i Jones wysiedli z niej i rozejrzeli się na wszystkie strony, a następnie ruszyli do esquina. Tylne drzwiczki samochodu nadal pozostawały zamknięte.

— Co one robią? — spytała Léa. — Dlaczego nie wysiadają?

— Cicho bądź, daj posłuchać... Kierowca rozmawia z kimś, to nie jest właściciel... Mają jakiegoś wspólnika na sali...

— No i co, widział nas?

Zatrzymał się motocykl. Jakaś postać przemknęła przez ulicę. Zahamował jeden samochód, potem drugi. Hałas przewracanych krzeseł, tłuczonego szkła. Krzyki... Z taksówki wysiadła jedna z kobiet. Wystrzał... Zwaliła się na ziemię... Głos Françcois Taverniera...

— Uwaga, uciekają...

Kierowca i Jones z pistoletami w dłoniach biegli do taksówki... W świetle latarni Sara z karabinem maszynowym... Seria... Jones upadł... Kierowca ruszył z miejsca... W esquina trwała bójka... Tavernier ostrzelał taksówkę... Jones uniósł się... Daniel...

— Daniel! — krzyknęła Léa.

Jones wystrzelił... Padł strzał, który go dobił... Daniel na ziemi... Françcois pochylił się nad nim... Potrącając Carmen Léa otworzyła drzwi... Jakiś mężczyzna próbował ją przytrzymać, wyrwała mu się... Uri wskoczył na swój motocykl i rzucił się w pościg za taksówką... Samuel osunął się na kolana... Sara z wymierzonym do strzału pistoletem maszynowym zbliżyła się do ciała kobiety leżącej na brzuchu... Nogą obróciła ją twarzą do góry...

— Nie, Saro!

...Nie słyszała Léi... Niczego nie słyszała... Strzelała długimi seriami... Ciało podskakiwało... Potworny taniec świętego Wita... Sara śmiała się... Léa jak skamieniała przyglądała się temu... Zapominając o niebezpieczeństwie... Zafascynowana okropnym baletem wykonywanym przed jej oczyma... Wycie syren...

— Szybko, policja!

Léa wyrwała się z tej niezdrowej kontemplacji... Françcois ciągnął Sarę za rękę... A Sara śmiała się, jak ona się śmiała! Dlaczego Samuel niesie Daniela?...

— Carmen, anda con el. (Carmen, idź z nim).

Na tylnym siedzeniu samochodu Taverniera Sara wciąż się śmiała...

— Ucisz ją — błagała Léa — ucisz ją.

Nie odpowiedział jadąc szybko po nabrzeżu. Nie słychać już było wycia syren, zatrzymał więc samochód, odwrócił się i kilkakrotnie spoliczkował Sarę... Wreszcie ucichł jej szaleńczy śmiech.

Ruszył. Na tylnym siedzeniu Sara starała się złapać oddech.

— Uważaj!...

W ostatniej chwili wyminął wózek ciągnięty przez osiołka. Usłyszeli za sobą przekleństwa woźnicy.

Samochód jechał z dużą szybkością wzdłuż doków. Przejeżdżali przez jakąś biedną dzielnicę.

— Przedmieście to odbicie zmęczenia podróżnika — wyszeptała Léa.

— Co mówisz? — spytał Françcois.

— Przypomniała mi się strofa Borgesa.

Spojrzał na nią zaskoczony.

— Czytasz Borgesa?

— Nie, ale w Mar del Plata Victoria mówiła ten wiersz, bardzo mi się spodobał jego rytm, poprosiłam więc, by mi przetłumaczyła.

Przystanęli w ciemnej ulicy otoczonej wysokimi murami oklejonymi podartymi plakatami, na których napisano wielkimi czarnymi literami: "Viva Perón". Wielkim kluczem Françcois otworzył żelazną bramę niewidoczną pod strzępami papieru. Wjechali. Jakiś kot uciekł z wściekłym miauczeniem. W budynku naprzeciw rozbłysło światło, oświetlając podwórze zawalone różnymi śmieciami; środkiem biegła ścieżka. Miejsce to tchnęło nędzą.

— Gdzie jesteśmy?

— U przyjaciół, pozostali dojadą tutaj.

W świetle odcinała się sylwetka Uriego.

— Daniel jest okropnie poharatany, bez przerwy wzywa Léę.

— Jestem tutaj.

— Zaprowadzę panią do niego.

Spoczywał w kącie, leżąc na jakichś workach, przy nim byli Samuel i Carmen. Samuel płakał.

— Nie płacz, bracie... Zimno mi... Léa, gdzie jest Léa...

— Jestem, Danielu... Wyleczymy cię... Och!...

Cofnęła się, zatykając usta dłońmi: dół brzucha chłopaka zamieniony był w miazgę.

— Léa...

Przezwyciężając strach i odrazę usiadła przy nim i głaskała go po głowie. Jego zlana potem twarz wyrażała takie szczęście, że Léa o mało się nie rozszlochała.

— Jestem szczęśliwy... Jesteś tu... Pochyl się... Trudno mi mówić... Bądź dobra dla Samuela... Miał już tylko mnie... Nie boję się umierać... Ale to trochę wcześnie... Nigdy nie poznałem kobiety... Kiedy cię ujrzałem... Od razu wiedziałem, że to ty... Saro?

— Tak, jestem, jestem.

— ...Nie czuję już nienawiści... Czuję wielki spokój... Połączę się z moimi rodzicami... Léo?... Kocham cię... Saro... nie Léa... Nie Léa. Léa...

Głowa opadła mu na ramię.

Léa krzyknęła, wyrwała rękę z dłoni Daniela i przypadła do Françcois.

— Nie!... Och, nie... nie!

Samuel pochylił się nad ciałem brata, złożył pocałunek na jego czole i zamknął mu powieki. Powoli, z trudem, wyprostował się, popatrzył na zwłoki... Z kieszeni wyjął chusteczkę do nosa, starannie ją rozprostował i położył na głowie brata, po czym zdecydowanym głosem wypowiedział słowa Kadiszjatom:

— "Jisgadal, w'jiskadasz szmej rabo, b'olmo di b'ro chir'usej w'jamlich malchusej, b'chajejchaun uw'jaumechaun, uw'jaumechaun, uw'chajej d'chol bejs jisrael, ba-agolo u bozman koruw w'imru amen. Jehej szmej rabo un' waruach l'olom ulojej olmajo..." ("Niech będzie uwielbione i poświęcone imię Jego, wielkie na świecie, który on kiedyś odnowi i wskrzesi zmarłych i wzbudzi ich do życia wiecznego, i odbuduje gród Jerozolimy i utwierdzi świątynię swoją w nim, i zgładzi służbę bożków obcych z ziemi i przywróci służbę Bożą w miejscu swojem, i panować będzie Najświętszy, pochwalony On w królestwie swoim i w majestacie swoim. Za życia waszego i za dni waszych i za życia całego domu Izraela wnet i w czasie bliskim — i mówcie: Amen!"

Modły Izraelitów, tłum. i objaśnił Dyr. Salomon Spitzer, Kraków, (nakład i własność Dyr. Salomona Spitzera).

27

Odwieźli Léę do hotelu "Plaza". Zamieniwszy kilka słów z dyrektorem, którego kazał obudzić, Françcois Tavernier odjechał z Sarą Mulstein i Carmen Ortegą. Nie udali się do mieszkania młodej Argentynki obawiając się, że jest ono obserwowane przez nazistów, lecz pojechali na ulicę San Martin de Tours do antyperonistowskiego lekarza Ricarda Lopeza, portugalskiego Żyda. Tam właśnie w luksusowym gabinecie lekarza czekali na Samuela Zedermana, Amosa Dayana i Uri Zohara.

Zjawili się o trzeciej nad ranem. Doktor Lopez zmierzył ciśnienie blademu i wstrząsanemu dreszczami Samuelowi i podał mu środek uspokajający. Niebawem brat Daniela zapadł w niespokojny sen.

We wczesnych godzinach rannych Lopez skrzyknął przyjaciół, którzy pojechali po ciało Daniela i przewieźli je do szpitala Rivadaria na oddział, którego był ordynatorem. Dopiero wtedy Sara i jej przyjaciele nieco odpoczęli.

Dwa dni później dzienniki w kilku linijkach odnotowały zajście w "Los Immigrante", w wyniku którego śmierć poniosła kobieta, mająca przy sobie paszport na nazwisko Maria Escalada. Artykuł w "La Prensa" ilustrowano zdjęciem.

— To nie jest Rosa Schaeffer — stwierdził Samuel.

— To Ingrid Sauter. Gruba Berta nadal hasa na wolności — dodała Sara.

— Nie ona jedna. Mój kolega, doktor Pino Frezza, który podczas wojny należał do otoczenia Mussoliniego, zgłosił w swojej ambasadzie, że spotkał Martina Bormanna niedaleko piwiarni "ABC" na ulicy Lavalle. Argentyńskie organizacje żydowskie przeprowadziły dochodzenie i poszukiwania, do dziś bez skutku. Bormann przepadł jak kamień w wodę. Pod przykrywką Capri, prowadzonej przez Karla Fuldnera, komitety przyjmujące uchodźców, handel fałszywymi paszportami, między innymi w San Isidro, są świetnie zorganizowane. W gazecie "Der Weg", której pierwsze numery ukazały się w ubiegłym roku, profesor Johannes von Leers, szef do spraw propagandy antyżydowskiej u Goebbelsa, który wsławił się opublikowaniem "Die Juden seben dich an" ("Żydzi cię obchodzą"), podjął ataki skierowane przeciwko Żydom i swoją pronazistowską propagandę, swoje teksty podpisując pseudonimem "doktor Euler" lub prawdziwym nazwiskiem. Wiemy, że jest w kontakcie z ukrywającymi się hitlerowskimi zbiegami i że prowadzi rozległą korespondencję z Austrią i Niemcami. Jego mieszkanie pod 863 Martin-Haedo y Vincente Lopez znajduje się pod stałą obserwacją. Utrzymuje jak najlepsze stosunki z wysoko postawionymi osobistościami z kół peronistowskich. Czują się tutaj jak ryby w wodzie. Lecz nie należy wyciągać wniosków, że wszyscy Argentyńczycy są pronazistowscy. Należy pamiętać o wybuchu radości mieszkańców Buenos Aires na wieść o wyzwoleniu Paryża. Liczni deputowani opozycyjni występują w parlamencie, demaskując oficjalne instytucje, które zatrudniają byłych nazistów, jak to czyni jeden z moich przyjaciół doktor Augustin Rodriguez Araya i Sylvano Santander...

— Czy wiadomo, gdzie przebywa Rosa Schaeffer? — spytała Sara, przerywając Ricardo Lopezowi.

— Odnaleźliśmy taksówkę, oczywiście pustą, została skradziona. Właściciel wniósł skargę na policję, która przesłuchiwała go nieco brutalnie. Biedny człeczyna powtarzał tylko: Me robaron a Mi... Me robaron a Mi... (To mnie okradli... To mnie okradli...) ...Obecnie znajduje się na oddziale reanimacji w Szpitalu Hiszpańskim.

— Sądzi pan, że był ich wspólnikiem? — spytał Tavernier.

— Możliwe. Mógł wynająć taksówkę, a potem zgłosić, że mu ją skradziono. Jeden z kolegów ma do mnie zadzwonić, jak tylko taksówkarz odzyska przytomność. Natomiast Rosa Schaeffer po strzelaninie nie mogła wejść na pokład. Jesteśmy niemal pewni, że nie opuściła Buenos Aires. Nasi najlepsi wywiadowcy koczują w miejscach uczęszczanych przez nazistów i ich popleczników. Niechybnie w jakimś momencie Rosa Schaeffer nawiąże z którymś z nich kontakt. Szczególnie dokładnie obserwujemy mieszkanie von Leersa i lokale Capri'ego. Panie Tavernier, czy zadzwonił pan do Ambasady Francji.

— Tak. Nikt się o nas nie dopytywał, będziemy mogli wrócić do naszego mieszkania na Viamonte.

— Dobrze. Pan Zederman powinien zgłosić się, by zidentyfikować zwłoki brata i wydać dyspozycje dotyczące pogrzebu.

— Trzymaj się, Samuelu, pojadę z tobą — rzekł Françcois.

— Ja też pójdę z wami — powiedziała Sara.

— Czy rzeczywiście to konieczne?

— Ja o tym decyduję. Kochałam go jak brata, jak syna, chcę się z nim pożegnać.

— Jak chcesz.

Śmierć Daniela, młodego chłopca, wszyscy odebrali jako krzyczącą niesprawiedliwość.

Léę załamała ta śmierć. Przez kilka następnych dni prawie nie wychodziła ze swego pokoju w "Plaza" i leżała na łóżku z oczyma wbitymi w sufit. Po dramacie, jaki się rozegrał, nie widziała ani Françcois, ani Sary, ani Samuela. Codziennie odwiedzała ją Carmen i czyniła daremne próby, by wyrwać ją z samotni. Victoria Ocampo chciała zabrać ją do San Isidro, lecz Léa odmówiła. Dopiero Ernesto, argentyński przyjaciel Daniela, zdołał wyrwać ją z tego marazmu. Śmierć przyjaciela bardzo go poruszyła i u Léi szukał pociechy, której oczywiście nie znalazł. Rozpacz i ból pchnęły ich ku sobie.

Z bukietem w dłoni udał się na górę do jej pokoju. Zastał drzwi otwarte, a Léę leżącą na łóżku i drzemiącą. Miała na sobie tylko bladoniebieską halkę z jedwabiu. Zasłony były na wpół zasłonięte ze względu na południowy upał. Choć starsza od niego o kilka lat, zareagowała jak małe dziecko i skuliła się jak wystraszone zwierzątko.

— Che, to ja, Ernesto, niech się pani nie boi... Nie powinna pani zostawiać otwartych drzwi.

— Wiem — odparła cichutko.

Popatrzył na nią zdziwiony, w niczym nie przypominała tej zdecydowanej i silnej młodej kobiety, jaką poznał, wyglądała na małą przerażoną i bezradną dziewczynkę. Poczuł się niezgrabny, onieśmielony, zapałał szaloną chęcią pocieszenia jej. Przysiadł na brzegu łóżka, gładził delikatnie jej włosy, mówiąc słowa, których nie rozumiała, lecz których brzmienie było słodkie i kojące. Odwróciła się i spojrzała na niego oczyma, w których jeszcze lśniły łzy, lecz na jej ustach rozkwitał już uśmiech.

— Dziękuję, Ernesto, tak mi dobrze przy panu... Niech się pan obok mnie wyciągnie i potrzyma mnie za rękę... Niech pan coś do mnie mówi w swoim języku... Tak lubię pana głos...

Ile czasu spędzili tak jak dwójka grzecznych dzieci? W zupełnie naturalnym odruchu ich usta odnalazły się... Ledwo uświadamiali sobie pożądanie, jakie zawładnęło ich ciałami. Léa przylgnęła do niego, jego ręce ześliznęły się...

Jak za każdym razem, gdy się kochała, Léa czuła, że rodzi się na nowo. Pochyliła się nad swoim młodym kochankiem. Jaki był piękny, miał takie słodkie wargi i niezdarne dłonie, takie czułe! Nie miała wyrzutów sumienia myśląc o Françcois Tavernierze. W tym zbliżeniu było tyle spontaniczności, uczucia, serdeczności, ufności! Ten akt miłosny przyniósł im pociechę.

— Głodna jestem — powiedziała — może byśmy zeszli na dół na kolację?

W hotelowym grillu z najwyższą przyjemnością powitano "la linda francesa" (ładna Francuzka). Oboje młodzi ludzie byli traktowani jako goście wyjątkowi pomimo niezbyt starannego ubioru Ernesto. Léa pragnęła zwierzyć mu się, lecz nie wiedziała, jak dalece był wtajemniczony w rolę Daniela. Carmen powiedziała kiedyś: "To sprzymierzeniec, ale nie interesuje się polityką, jest antyperonistą i nic więcej." Opowiadała mu o Montillac, wyznając, jak bardzo zaczyna tęsknić za domem, i jak tutejsza przyroda wydaje się jej mało urozmaicona.

— Mało urozmaicona dla kogoś, kto nie potrafi patrzeć. Ciekaw jestem, co powiedziałaby pani o księżycowej pustyni w Patagonii?

— Czy to w Patagonii są wieloryby?

— Tak, przy przylądku Valdès.

— Mój ojciec oszalał na punkcie wielorybów, odkąd ujrzał je w Meksyku. Chciałabym je zobaczyć.

— Trzeba pojechać do Puerto Piramides, gdzie co roku zbierają się w okresie od lipca do grudnia.

— Powinien mnie pan tam zabrać.

Léa była mu wdzięczna za tę beztroską, lekką rozmowę. Jakże dalecy byli od strachu, smutku, śmierci... Pożegnali się słowami: "Do jutra".

To miłosne intermedium postawiło Léę na nogi. Ukojona myślała teraz o Danielu z czułym smutkiem i przypominała sobie ostatnie słowa młodzieńca do swego brata Samuela. Przypuszczała, że jej obecność nie będzie pocieszeniem dla Samuela, lecz przynajmniej mogła spróbować dodać mu nieco otuchy. W położonym niedaleko "Plazy" skromnym hotelu, w którym zatrzymali się obaj bracia, powiedziano jej, że nie widziano ich od czterech dni. Cztery dni! To już tyle minęło! Zdecydowała się zadzwonić do Françcois. Telefon odebrała Sara.

— Nareszcie wróciłaś na ziemię! — powiedziała Sara.

Léę zdziwił i zasmucił ton jej głosu.

— Dlaczego tak do mnie mówisz?... Byłam zupełnie zdruzgotana, możesz to zrozumieć?...

— Przepraszam, rozumiem... Ja jestem już ponad tym. A jednak boleśnie odczułam śmierć Daniela, nie sądziłam, że jestem jeszcze zdolna coś odczuwać. Zdawało mi się, że wyczerpałam zasoby cierpienia... Raz jeszcze udało im się zadać mi ból... Nie zabili mnie całkiem... Daniel był moim bratem... Teraz jestem jeszcze bardziej samotna niż kiedykolwiek... Pomszczę jego śmierć, jak bym pomściła jego życie... Zabiję...

— Ciągle mścić się... Ciągle zabijać...

— Ciągle, przysięgłam to dzisiaj po południu na jego mogile.

— Dziś po południu?... Pochowaliście go beze mnie?

— Samuel tak chciał, twierdził, że takie byłoby życzenie Daniela.

Na długo zapadła cisza.

— Halo, jesteś tam?...

— Tak... Chciałabym rozmawiać z Françcois.

— Pojechał do Mendozy, zaraz po pogrzebie.

— Nie kazał mi nic przekazać?

— Tak. Zostawił list, który zaraz ci poślę.

— Nie, już po niego jadę.

Léa odniosła wrażenie, że Sara wychudła i postarzała się; już nawet krótkie ciemne włosy nie odmładzały jej twarzy. Miała na sobie biały kostium, który tylko podkreślał ziemistość jej cery. Na widok przyjaciółki zareagowała z radością.

— Wyglądasz prześlicznie. To zamknięcie w "Plazy" doskonale ci zrobiło.

Léa poczuła, że się rumieni.

— Dziękuję, czuję się lepiej. Co Françcois robi w Mendozie?

— Pojechał tam służbowo. Trzeba stwarzać pozory dla naszej obecności.

— Kiedy wraca?

— Za trzy — cztery dni. Zostałam na jutro zaproszona przez Evę Perón na herbatę w towarzystwie pań z Fundacji Evy Perón. To takie charytatywne stowarzyszenie, które żona pana prezydenta utworzyła, by się zemścić na stowarzyszeniu Dam Miłosierdzia. Stowarzyszenie to, do którego należą wszystkie kobiety z arystokracji porteña, bardzo zamożnej, wyślizgały z honorowego przewodniczenia piękną Evę, mimo że tradycyjnie tytuł ten przypada w udziale małżonce prezydenta. Señoras portanas nigdy nie zechciały przyjąć jej do swego grona. Chodź tam ze mną, czas mi przyjemniej upłynie.

— A co ja miałabym tam robić?

— Dotrzymywać mi towarzystwa, a przede wszystkim zachowywać się tak, jak byśmy były bardzo blisko z Perónem. To może nam się kiedyś przydać.

— Jak chcesz.

W taksówce, wiozącej ją do hotelu, Léa przeczytała list od kochanka:

"Moje kochane piękności,

Dni spędzone z dala od Ciebie wydają mi się wiecznością. Nie mogę żyć spokojnie, odkąd jesteś tutaj. Bez przerwy boję się, że może Ci się coś stać. Nigdy nie doświadczyłem tylu obaw o kogoś; czuję się, jakbym był sparaliżowany. Złości mnie to. Raz jeszcze zaklinam Cię, moja piękna miłości, byś opuściła Argentynę, wracaj do Francji i czekaj na mnie w Montillac. Tam jest Twoje miejsce, a nie w tej atmosferze gwałtu, przemocy i nienawiści. Jesteś stworzona do życia, do miłości, jesteś samym światłem. Nie daj się owładnąć uczuciom, które nie są Ci bliskie. Jest w Tobie tyle prawdziwego rozsądku; jesteś stworzona do rzeczy miłych, przyjemnych i łagodnych, a tutaj nie mogę Ci zapewnić bezpieczeństwa, i kto wie, może nawet uchronić przed śmiercią. By Cię wyrwać ze szponów tego kraju, gotów jestem wszystko porzucić, opuścić przyjaciół i pozwolić im zginąć w tym błocie... Wiem, że Cię to zaskoczy, lecz wyjedź, kochana... Jeśli nie chcesz sama wyjeżdżać, wyjadę z Tobą. Kocham Cię.

Françcois"

To prawda, musiał ją kochać, skoro napisał taki list, on, człowiek honoru, nieprzejednany bojownik. Nie mogła przystać na jego propozycję, jego zobowiązania wobec Sary były czymś nieodwracalnym, czymś świętym. Nie wybaczyłaby mu tej zdrady, choćby nawet przez wzgląd na wierność danemu słowu.

Ernesto umówił się z Léą na cmentarzu Chacaritas przy grobie Carlosa Gardela.

— Jak go znajdę? — spytała.

— Każdy strażnik wskaże ci drogę — odparł.

Istotnie, Léa bez trudnu znalazła miejsce. Nad grobem wznosił się wielki posąg słynnego wykonawcy tanga, trzymającego jedną rękę w kieszeni spodni, a w drugiej... zapalonego papierosa, z którego błękitny dymek wzbijał się do nieba w to upalne popołudnie. Ten zapalony papieros bardzo zdziwił Léę.

— Tutaj panuje zwyczaj częstowania Gardela papierosem. Chcesz go poczęstować?

Wspomagana przez swojego towarzysza Léa wsunęła między palce z brązu nowego zapalonego papierosa.

O tej porze dnia na cmentarzu było niewiele osób, dlatego też uwagę Léi zwróciła kobieta w ciężkiej żałobie, eskortowana przez dwóch mężczyzn. Nie ulegało najmniejszej wątpliwości: jednym z nich był Barthelemy. A więc?... Ta kobieta?... Mogła nią być jedynie Rosa Schaeffer. Za wszelką cenę nie wolno stracić ich z oczu. Ujęła Ernesta pod ramię.

— Widzisz te trzy osoby, o tam?

— Tak.

Zrób coś dla mnie. Idź za nimi i nie odstępuj ich na krok.

— Ale dlaczego?

— Tego nie mogę ci teraz wyjaśnić. Sama nie mogę ich śledzić, jedno z nich zna mnie. Zgoda?

— Zgoda. Gdzie cię znajdę?

— Wracam do "Plazy". Jak tylko się dowiesz, gdzie mieszkają, przyjedź do mnie.

Była już głęboka noc, gdy Ernesto zapukał do jej drzwi.

— No i co?

— Nie było łatwo, pojechali metrem, potem tramwajem, wzięli taksówkę i znowu wsiedli do metra. Miałem dużo szczęścia, że ich nie zgubiłem.

— Dokąd pojechali?

— Trzymaj się mocno, niedaleko stąd, do "Paraguay".

— Jesteś tego pewny?

— Che, prawie godzinę stałem w bramie, nikt nie wychodził. A teraz mogłabyś mi wreszcie powiedzieć, o co chodzi?

— Ci ludzie są odpowiedzialni za śmierć Daniela, to naziści.

Przez chwilę nie odzywał się zaskoczony.

— Teraz ja cię pytam, jesteś tego pewna?

— Tak. Przepraszam, ale nie mogę ci nic więcej powiedzieć. Może nawet wyjawiłam ci już za dużo.

— Nie ufasz mi?

— To nie o to chodzi, ale ci ludzie są bardzo niebezpieczni.

Léa zadzwoniła do Sary; nikt nie odbierał telefonu.

Rozpuściła włosy dotychczas upięte w koczek i potrząsnęła głową, jakby chciała uwolnić się od ich ciężaru.

— Jaka jesteś piękna!

— Chodź, połóż się przy mnie, jestem zmęczona i chce mi się spać.

— Spać?...

Zasnęli znacznie później.

Obudził ich dzwoniący telefon.

— Halo? — powiedziała Léa ziewając.

— Przepraszam cię, kochanie, obudziłem cię?... Chciałem się dowiedzieć, jak się masz... Czy Sara oddała ci mój list?... Kocham cię... Tęsknię za tobą... Halo!... Słyszysz mnie?

— Tak.

— Nie jesteś sama.

— Nie, to nie to.

— Przepraszam, że przeszkadzam.

W Mendozie Françcois ze złością rzucił słuchawkę na widełki. Léa odłożyła słuchawkę powoli, jakby z żalem. Ernesto patrzył na nią pytająco. Dyskretnie nie zadawał pytań.

— Późno się zrobiło, muszę już iść, moja ciotka i brat będą się niepokoić.

Przytuliła się do niego.

— Dobrze mi było z tobą.

Przyjrzał się jej wzrokiem, który zdawał się w niej czytać. Gdy się ubrał, spytał:

— Do jutra?

Zamiast odpowiedzi Léa lekko skinęła dłonią.

28

Późno rano Léę obudziło dzwonienie telefonu; to Samuel chciał się z nią zobaczyć. Odpowiedziała, że zaraz schodzi. Kwadrans potem znalazła się w hallu.

Samuel czekał na nią siedząc w fotelu, obojętny na kręcących się gości hotelowych, z nieobecnym spojrzeniem, opuszczonymi ramionami. Jakaż w nim zaszła zmiana! Wrażenie było tak silne, że przez kilka chwil Léa stała nieruchomo. Ten właśnie moment wybrał Rik Vanderveen, by podejść do niej. Léa nie miała żadnych o nim wieści od ucieczki z estancii Ortiz. Na jego widok poczuła ogromny, paraliżujący strach.

— Dzień dobry, moja droga. Nie cieszy się pani, że znowu się spotykamy?... Nasi przyjaciele byli dość zdumieni państwa pospiesznym wyjazdem. Jak się czuje pani Tavernier?... Ponoć lepiej, jak wieść niesie... A ten drogi pan Tavernier?... Wspaniały z niego pilot.

W trakcie trwania tego monologu Samuel wstał i stanął z boku przeglądając prospekty reklamowe. Léa zrozumiała; nie wolno dopuścić, by Vanderveen dostrzegł związek pomiędzy bratem Daniela a nią. Zdołała się uśmiechnąć.

— Dzień dobry, Rik... Jestem zaskoczona, nie spodziewałam się pana zobaczyć. Ma się pan dobrze?

— Jak pani widzi, jestem w świetnej formie, klimat argentyński mi służy. Pani również, jak się zdaje... Za każdym razem jest pani jeszcze piękniejsza.

— Dziękuję.

— Przyjechałem na kilka dni do Buenos Aires, czy zrobi mi pani ten zaszczyt i zje ze mną obiad lub kolację?

— Bardzo chętnie, ale dziś i jutro jestem zajęta.

— No to, powiedzmy, pojutrze, kolacja? O dziewiątej?... Odpowiada to pani?

— Tak, tak, doskonale. Gdzie się pan zatrzymał?

— Tutaj, oczywiście. Mieszkamy pod jednym dachem. Pożegnam panią, mam ważne spotkanie. Proszę pamiętać... Pojutrze... Liczę na panią.

Rik Vanderveen oddał klucz portierowi i wyszedł z hotelu; przedtem pomachał Léi na pożegnanie.

Na darmo Léa powtarzała sobie, że informacje, jakimi dysponowała na temat Vanderveena, nie wskazywały na to, że mógł być wspólnikiem Jonesa i Barthelemy'ego, ale jego obecność na estancia Ortiz sugerowała, że był jednym z nich. W hallu poczuła się zagrożona, wystawiona na spojrzenia: nie wolno, by ją skojarzono z Samuelem.

— Niech pan idzie za mną — szepnęła ocierając się o niego.

Niedbałym krokiem Léa doszła do stacji metra San Martin, upewniając się, czy Samuel idzie za nią. Tylko oni wsiedli do na wpół pustego wagonu. Nikt ich nie śledził.

Położyła dłoń na ręce Samuela. Przez chwilę milczeli.

— Przyszedłem powiedzieć, żeby wracała pani do Francji...

— Pan też? Co się wam wszystkim stało, że tak chcecie się mnie stąd pozbyć?

— To nie jest odpowiednie dla pani miejsce. Zawsze byłem przeciwny wplątywaniu pani w nasze sprawy, wbrew opinii Sary.

— Sara nie przyczyniła się w żaden sposób do mojego przyjazdu do Argentyny!

— To bez znaczenia, musi pani wyjechać.

— Nie.

— Czy, do diabła, nie rozumie pani, że nasza walka pani nie dotyczy?!

— Zapomina pan o zabójstwie mojej siostry?... Dlaczego odmawiacie mi prawa do zemsty?

Pociąg zwolnił, po chwili zatrzymał się.

— Wysiądźmy — powiedział.

Znaleźli się na plaza de la Republica, naprzeciw obelisku.

— Chodźmy na Corrientes, tam dużo ludzi.

Przez kilka chwil szli w tłumie.

— O moim wyjeździe porozmawiamy innym razem, mam panu coś do zakomunikowania. Usiłowałam skontaktować się z Sarą, ale nikt u niej nie odbiera telefonu. Wiem, gdzie się ukrywa Rosa Schaeffer.

— Co takiego? Co pani mówi?

— Wiem, gdzie się ukrywa Rosa Schaeffer, w Paraguay-Esmeralda.

— Ależ to...

— Tak, tylko dwa kroki stąd.

— Chodźmy tam.

— Nie chce już pan, żebym wyjechała?

Samuel nie odpowiedział, przyśpieszył tylko kroku i skręcił w ulicę Esmeralda. Léa z trudem nadążała za nim.

— To tutaj.

Stary zniszczony budynek, na parterze pasmanteria.

— Uwaga!

Léa wpadła do sklepiku, a za nią Samuel. Podeszła do nich sprzedawczyni.

— Buenos dias señorita, buenos dias señor. Què desean? (Dzień dobry, proszę panienki. Dzień dobry panu. Co państwo sobie życzą?)

Cóż odpowiedzieć? Léa pokazała na migi, że coś zszywa.

— Quieren hilo? Que color? (Potrzebuje pani nici? W jakim kolorze?)

— Niebieski.

— Może mi pani powie, co się dzieje?

Léa bacznie spoglądała na wystawę.

— Widziałam Barthelemy'ego, szedł w naszym kierunku.

— Sądzi pani, że nas widział?

— Myślę, że nie.

— Aqui tiene señorita. Es el color que me pidió? (Proszę bardzo, czy to odpowiedni kolor?)

— Si, gracias. (Tak, dziękuję.)

Wychodząc ze sklepiku, Léa wsunęła szpulkę nici do kieszeni.

— Trzeba tutaj wrócić z kimś, kto mówi po hiszpańsku i spróbować dowiedzieć się, na którym piętrze mieszkają. Chodźmy, pójdziemy po Amosa i Uriego.

— No to jak? Mogę zostać?

Samuel wzruszył ramionami. Taksówka zawiozła ich do domu doktora Ricardo Lopeza. Usłyszawszy, natychmiast wysłał dwóch najlepszych agentów ze swojej organizacji. Oczekując ich powrotu, lekarz kazał podać poczęstunek. Dopijali kawę, gdy u drzwi wejściowych rozbrzmiał dzwonek. To była Sara.

— A, tutaj jesteś — powiedziała, widząc Léę. — Nie zapomniałaś, że idziemy do Casa Rosada? Co ona tutaj robi? — dodała zwracając się do Samuela.

Nie musiał odpowiadać na jej pytanie: znowu dzwonek do drzwi. Tym razem byli to Argentyńczycy, którzy wracali z ulicy Esmeralda. Gdy złożyli sprawozdanie z przebiegu swojej misji, wszyscy odnieśli wrażenie, że Sara odżywa.

— Teraz nie może już mi się wymknąć — rzekła ze złowrogim uśmiechem.

— Trzeba wykurzyć ją z tej kryjówki, ale przedtem należy zlokalizować jej ochroniarzy.

— Son tres — powiedział jeden z Argentyńczyków — un policia criollo vestido de civil vigila el immueble desde el cafè de enfrente, un mestizo y un alemán. (Jest ich trzech: jeden policjant criollo w cywilu pilnuje kamienicy w kawiarni naprzeciwko, jeden mestizo i jeden Niemiec).

— Conocès al mestizo? (Znasz tego mestizo?)

— Si es un bandido muy peligroso la policia lo utiliza a menudo para malosnegocios. (Tak, to bardzo groźny łobuz, często policja wykorzystuje go do brudnej roboty.)

Lekarz wyglądał na zaniepokojonego.

— To przykre — powiedział zwracając się do Samuela i Sary — oznacza to, że policja jest w to zamieszana. Trzeba będzie iść na całego.

— Co zamierzacie zrobić? — spytała Sara.

— Nadal obserwować i starać się zyskać zaufanie jednego ze strażników.

— Muszą być czujni.

— Żaden Argentyńczyk nie oprze się pięknej kobiecie.

— Kogo ma pan na myśli?

— Poślemy Carmen na rekonesans w kawiarni.

— Och, nie, nie Carmen! — wykrzyknęła Léa.

— Carmen jest jednym z naszych najlepszych agentów, a ponadto jest prześliczna.

— No właśnie — pomyślała Léa.

Sara podeszła do niej.

— Dobra robota, kochanie. Nie zapomniałaś o naszej herbatce?... Mamy dość czasu, żeby się przygotować. Musimy ubrać się stosownie.

W jednym z salonów Casa Rosada Eva Perón zasiadała w fotelu z wysokim oparciem z pozłacanego drewna, obitym czerwonym aksamitem. Ubrana była w wytworną białą suknię wymyślnie drapowaną. Otaczały ją kobiety w kapeluszach, wszystkie bardzo eleganckie. Sara i Léa też były eleganckie, lecz w znacznie mniej ostentacyjny sposób.

— Cieszę się bardzo, że panią widzę, pani Tavernier, panienkę również.

Léa nie zrozumiała, lecz ukłoniła się z uśmiechem.

— Rozmawiałyśmy z paniami o roli kobiety w społeczeństwie. Dużo o tym myślałam. Dzieliłam się moimi myślami z generałem. Dzięki jego cierpliwości i uczuciu mogłam zrozumieć różnorodne aspekty niezliczonych problemów kobiet w moim kraju i na świecie. Rozmowy te pozwoliły mi raz jeszcze zrozumieć geniusz jego osobowości. Miliony mężczyzn zapewne stają, jak i on, każdego dnia przed nabrzmiałymi w naszym pełnym obaw wieku problemami kobiet w społeczeństwie. Lecz myślę, że niewielu spośród nich starało się — jak generał — zbadać go dogłębnie. Feministki z innych krajów powiedzą, że to mało feministyczne... Czyż nie oznacza to — powiedzą — w jakimś sensie uznania już na początku wyższości mężczyzny? Takie krytyczne opinie nie interesują mnie. Zaangażowałam się w tę sprawę i muszę zaakceptować zdanie przewodnika duchowego kobiet mojego kraju.

— Nie brak jej tupetu — szepnęła Sara na ucho Léi.

— Opowiesz mi potem, nic nie zrozumiałam.

Podano herbatę.

— Muchachos, tutaj proszę — powiedziała Eva Duarte przywołując nielicznych w tym zgromadzeniu mężczyzn.

Pułkownik Mercante, Freude, szef prezydenckiej służby wewnętrznej, niebezpieczny osobnik, ojciec Benitez, jego spowiednik-jezuita i Alberto Dodero, potężny armator, przyjaciel rodziny Duarte, pospieszyli do niej. Głośno, by wszyscy ją usłyszeli, piękna Eva powiedziała:

— Przyjęłam zaproszenie generała Franco do złożenia oficjalnej wizyty w Hiszpanii, następnie udam się do Rzymu, by prosić papieża o modlitwę za Peróna i lud argentyński. Moją podróż po Europie zakończę w Paryżu.

— Czy można sobie wymarzyć piękniejszego ambasadora od pani? — powiedział Alberto Dodero, całując jej dłoń.

Małżonka prezydenta zaśmiała się gardłowo.

Léa przyglądała się temu towarzystwu jakże innemu od sfer, w jakich obracała się Victoria Ocampo. Wszystko tutaj było powierzchowne, trąciło banałem, raczej wulgarne, nikt nie podchodził do niej i nie zwracał się po francusku, podczas gdy Victoria i jej wszyscy przyjaciele posługiwali się jej ojczystym językiem z dużą dystynkcją. Mimo to nie mogła uznać Evy Perón za kogoś niesympatycznego, niemal bliska była jakiegoś podziwu dla tej aktoreczki, tak wyszydzanej w kołach arystokracji w Buenos Aires, że w tak młodym wieku — czy nie były mniej więcej rówieśniczkami? — stała się pierwszą damą w kraju. Lecz za nic w świecie Léa nie chciałaby być na jej miejscu.

Wreszcie Sara dała jej znak do wyjścia.

Przecięły plaza de Mayo. Przed katedrą stało kilka taksówek. Léa podeszła do jednej z nich.

— Może byśmy wróciły pieszo? Mam ochotę się przejść — powiedziała Sara.

— Jak chcesz, chodźmy przez Florida, obejrzymy sobie wystawy sklepów.

Wymieniały błahe uwagi, póki nie dotarły do siedziby dziennika "La Nacion". Grupa mężczyzn z gazetą w rękach komentowała wiadomości dnia.

— Aresztowanie w Montevideo hitlerowskiego przestępcy — przetłumaczyła Sara jeden z tytułów.

— Myślisz, że Françcois ma z tym coś wspólnego?

— Trudno powiedzieć — lakonicznie odparła Sara.

Widać już było hotel "Plaza".

— Co robisz wieczorem? — spytała Sara.

— Idę do kina z Victorią Ocampo. Podobno w "Ambasadorze" dają jakiś film z Humphreyem Bogartem i Ingrid Bergman, potem jem kolację z nią, jej siostrą Silviną i jej szwagrem. A ty?

— Nie wychodzę z domu, czekam na wiadomości od Françcois, i Samuel ma do mnie zajść. Jeśli chcesz do mnie zadzwonić... Nie ruszam się z domu.

Ucałowały się na pożegnanie. Nagle Léa spytała:

— Jak się czujesz?

Pytanie było tak nieoczekiwane, aż Sara się zmieszała.

— Co chcesz przez to powiedzieć?

— Nic.

— No przecież...

— Można by pomyśleć, że Daniel nie umarł... Aj! To boli!

Sara schwyciła przyjaciółkę za ramię i ścisnęła jak żelaznymi kleszczami.

— Co masz na myśli?

— Puść! Zwariowałaś?!

— Bardziej niż myślisz — powiedziała puszczając jej rękę. — Ale jeśli chodzi o Daniela, nie daj się zwieść pozorom. Wszystko wygląda tak jak przedtem, zdawałoby się, ale wiedz, że on i ja byliśmy tam, i nawet jeśli wyglądaliśmy jak żywi, jeśli czuliśmy jeszcze jakieś emocje, to były one tylko resztkami pamięci o tym, co było... przedtem. Staliśmy się żywymi trupami. Tak więc żywy czy nie, cóż to zmienia?... Czy możesz mi to wyjaśnić, ty, która uważasz, że żyjesz?

Mijali ich mężczyźni, przyglądali się tym dwóm pięknym kobietom, które pewnie gadały o szmatkach z takimi poważnymi minami. Gdyż, jak doskonale wiadomo, tylko błahostki kobiety traktują z powagą.

Léa poprosiła o klucz. Portier podał jej razem z wiadomością, którą przeczytała natychmiast. Wiadomość pochodziła od Ernesto.

"Moja droga Léo, nie mogę się dziś z tobą zobaczyć, gdyż moi rodzice przyjechali z Cordoby. Myślę o tobie czule."

Szkoda, bardzo lubię tego chłopaka, pomyślała wsiadając do windy.

W pokoju stały dwa bukiety kwiatów wstawione do wazonów przez służbę hotelową, jeden okazały, drugi skromny, ale gustowny. Obydwa pochodziły z hotelowej kwiaciarni. Pierwszy był od Rika Vanderveena, drugi od Ernesto.

Wieczór spędzony z Victorią Ocampo skończył się bardzo późno. Léa źle spała, zapach kwiatów z wiązanki od Vanderveena przyprawiał ją o ból głowy, Françcois nie zadzwonił, Carmen też nie. Nie mogła się opędzić od niepokojących myśli o swojej nowej przyjaciółce. Bała się, że mogło jej się coś stać. Obudziła się w złym nastroju, z migreną. Postanowiła, że pod wieczór uda się do doktora Ricardo Lopeza. Gdy dotarła na ulicę San Martin-de-Tours, poczuła się nieswojo; w budynku kręcili się jacyś ludzie. Przypomniała sobie, że czuła się podobnie w alei Henri-Martin w Paryżu przed drzwiami oprawcy Massuy'ego, z którego szponów wyrwała Sarę. Wahała się, czy ma wjechać na górę, gdy w halu pojawił się Uri.

— Niech pani tak nie stoi, proszę ze mną.

U lekarza gorączkowo uwijało się kilka osób: wśród nich rozczochrany Samuel i Amos.

— Czy ma pani jakieś wiadomości od Taverniera? — syptał.

— Nie. Coś się stało?

— Carmen zniknęła.

— Zniknęła?

— Tak, wczoraj wieczorem koło północy nawiązała znajomość z policjantem w cywilnym ubraniu, który stał na czatach w kawiarni. Zadzwoniła tutaj, żeby złożyć sprawozdanie. Od tamtej pory ani widu jej, ani słychu.

— Może nocowała u którejś przyjaciółki?

— Nie, uprzedziłaby nas, tym bardziej, że dziś po południu miała wrócić do kawiarni. Nikt jej tam nie widział.

— A policjant tam był?

— Tak, wydawał się czymś zdenerwowany.

— Dzwoniliście do rozgłośni radiowych?

— Tak, tam też się nie pojawiła.

— Co ja mogę zrobić?

— Na razie nic, nasi argentyńscy towarzysze zajmą się tą sprawą.

— Czy zawiadomiliście Sarę?

— Tak, szła na obiad do Ambasady Francji i nie mogła go przesunąć. Powinna już tu niebawem się pojawić, ktoś z naszych ludzi czeka na nią. Nie ma pani po co tu siedzieć. Każę panią odprowadzić do "Plazy". Proszę nie opuszczać hotelu aż do odwołania.

Przybita nowinami Léa pozwoliła się odprowadzić. Miała takie samo uczucie braku bezpieczeństwa, zagrożenia, jak podczas wojny, lecz tutaj, w tym obcym kraju, którego języka nie znała, nie wiedziała co robić. Gdzie mogła się podziewać Carmen? Może w hotelu czeka na nią jakaś wiadomość? Z cieniem nadziei zwróciła się do portiera.

— Nie, proszę panienki, nie ma żadnej wiadomości dla pani.

— Dziękuję.

29

Léa zamówiła kolację do pokoju, usiłowała czytać, ale cały czas wsłuchiwała się, czy nie dzwoni telefon. Koło jedenastej nie wytrzymała, ubrała się i zeszła do baru, gdzie wypiła kieliszek szampana, a potem powtórzyła zamówienie.

— Smutno tak pić w samotności.

Przy jej stoliku stał Rik Vanderveen. Nareszcie ma z kim porozmawiać! Zapomniała o swoich uprzedzeniach.

— Ma pan rację, proszę siadać, Rik. Niech pan zamówi szampana, postanowiłam upić się dziś wieczorem.

— Camarero, una botella de su mejor champagne. (Kelner, butelkę najlepszego szampana.)

— Si, señor. (Dobrze, proszę pana.)

— Chce pani utopić jakiś smuteczek?... W takim razie trzeba było wezwać wujaszka Rika!

Wujaszka Rika! To śmieszne. Ha, cóż, dziś wieczorem musi się zadowolić jego towarzystwem. Kelner podał zamówioną butelkę, otworzył ją i napełnił kieliszki. Léa podniosła swój.

— Mmm! Jest znacznie lepszy od tamtego.

— Pani zdrowie, piękna przyjaciółko... Czy wczoraj została pani przyjęta przez małżonkę prezydenta?

— Tak, ale skąd pan wie?

— Wieści szybko obiegają Buenos Aires. Dziwna pani Tavernier też tam była... Bardzo piękna kobieta pomimo tych blizn na policzkach... Można by powiedzieć, że to ślady po oparzeniach papierosami.

Gdyby już wcześniej nie wypiła trzech kieliszków szampana, Léa byłaby na pewno czujniejsza. Ale tak... Poprosiła, by jej nalano znowu szampana, co Vanderveen skwapliwie uczynił.

— Czy widziała się pani z uroczą Carmen?

— Dlaczego pan pyta?

— Och! Przez zwykłą ciekawość. Zdawało mi się, że na statku bardzo się panie zaprzyjaźniły. Mimo pozorów lekkoducha jest to czarująca dziewczyna.

— Widuję ją od czasu do czasu. Proszę jeszcze szampana. — Señorita, una llamanda para usted. (Proszę pani, jest pani proszona do telefonu.)

— Gracias. (Dziękuję.)

Léa weszła do kabiny i zamknęła za sobą drzwi.

— Halo!...

— Léa?... To ja... Dowiedziałem się o Carmen... Błagam cię, bądź ostrożna... Staraj się nie wychodzić sama... Jutro wypływam do Buenos Aires... Zaraz po przyjeździe wpadnę do ciebie... Dobrze?

— Jeśli chcesz.

— Gniewasz się jeszcze na mnie za tamten wieczór?... Wybacz mi, jestem zazdrosny... Kocham cię...

"Ja też cię kocham — pomyślała — tak mi ciebie brakuje."

— Halo!... Słyszysz mnie?... Mów, powiedz-że coś...

— Tęsknię za tobą...

— Źle cię słyszę... Halo, halo... Co mówisz?

Połączenie zostało przerwane.

Léa wolno odłożyła słuchawkę. Ogarnęła ją ogromna ochota, by się znaleźć w ramionach kochanka. Jutro! Będzie tu jutro... Co on mówił? Żeby była ostrożna. Cóż jej grozi? Zamyślona wróciła do stolika. Czy jego zalecenia, by miała się na baczności, dotyczą też Rika Vanderveena? Tego Rika Vanderveena, którego nie potrafiła do końca rozgryźć. Dlaczego wielokrotnie rodziły się w niej podejrzenia, że jest nazistą?

— Wygląda pani na zatroskaną, o czym pani myśli?

— Zastanawiałam się właśnie, czy jest pan nazistą?

Dlaczego to powiedziałam? — dziwiła się sama sobie. — Oszalałam. Poczuła, że staje w pąsach.

Ani jeden mięsień nie drgnął na twarzy Rika. Z ironicznym uśmiechem zapytał:

— Dlaczego pani tak sądzi?

Co mu odpowiedzieć?... Trzeba coś wymyślić.

— Nie wiem, tak mi coś strzeliło do głowy.

— Czy ma to coś wspólnego z pani rozmową telefoniczną?

— Och, nie! Wcale nie. Ale panowie Jones i Barthelemy są nazistami?

— Nic mi o tym nie wiadomo, a gdyby tak było, jaki to ma ze mną związek?

Léa dopiła swojego szampana, Rik natychmiast napełnił kieliszek.

— W Ameryce Południowej jest wielu nazistów.

— Co nie dowodzi, że ja nim jestem.

— Słusznie, powiedzmy, że robi pan takie wrażenie.

— To niebezpieczne wrażenia. Czy mówiła pani o tym swoim przyjaciołom, państwu Tavernierom?

Napiła się, nim odpowiedziała.

— Tak.

— I co oni na to?

— Że jest pan obywatelem holenderskim poza wszelkimi podejrzeniami.

— Powinno to panią uspokoić.

— Istotnie, jestem więc całkowicie spokojna.

— Bardzo się z tego cieszę. Niedobrze, gdy w takiej pięknej główce, jak pani, rodzą się podobne myśli.

— Dlaczego?

— To może być szkodliwe, niezdrowe...

Jaką prowadziła grę? Sama Léa zastanawiała się nad tym. Musiało to być działanie szampana. Rik nie mógł być nazistą pomimo swoich podejrzanych znajomości.

— Od dawna zna pan pana Ortiza?

— Tak, prowadziliśmy interesy jeszcze przed wojną.

— A on, czy nie jest nazistą?

Nim odpowiedział na to pytanie, przyjrzał się jej bacznie.

— Wszędzie widzi pani nazistów, to jakaś obsesja. Chodźmy, musi się pani rozerwać, zabieram panią do lokalu, gdzie tańczą tango.

— Przecież jest za późno!

— Nie w Argentynie i nie na tango. No, chodźmy, to dwa kroki stąd, między Corrientes i Sarmiento.

Pomimo późnej pory na Florida było jeszcze dużo ludzi, przede wszystkim mężczyzn. Zatrzymali się pod migotliwym szyldem: "Marabú Maipú". Stoliki nakryte czerwonymi obrusami otaczały parkiet taneczny, orkiestra grała rumbę. Zasłony z kolorowych paciorków poruszały się wokół sali. Gra świateł wywoływała migotanie tysiąca barw. Zdążyli usiąść, a już maitre d'hôtel przyniósł srebrzyste wiaderko z butelką szampana, którą niezwłocznie odkorkował.

— Ależ... Niczego nie zamawialiśmy?

— Odgadli, co pani lubi.

Léa wypiła. Na parkiet wyszła para wykonawców tanga. Ona była w krótkiej sukience z czarnej satyny, rozciętej z boku, i zadziwiająco smukłe, długie nogi miała obciągnięte siatkowymi pończochami. On ubrany był w jasny garnitur, na głowie miał kapelusz, co mu nadawało wygląd Carlosa Gardela. Z poważną miną mężczyzna prowadził swoją gibką partnerkę o spojrzeniu zatopionym w jego oczach, dumną i zmysłową. Muzyka smutna, głęboka, tęskna poruszała Léę. "Ta smutna myśl, którą się tańczy" nastrajała ją zawsze melancholijnie. Lubiła melancholię, smutek, jakimi tchnęła ta muzyka, odzwierciedlająca trud życia i jego przygnębiającą romantyczność. Przez chwilę wyobraziła siebie tańczącą w ramionach Françcois. Co ona tutaj robi?... Muzyka ucichła, rozległy się oklaski, widzowie hałaśliwie dawali wyraz swemu zachwytowi.

— Chciałabym wrócić do hotelu, jestem zmęczona.

— Ale przedtem musi pani ze mną zatańczyć.

Znużona Léa, której szumiało już nieco w głowie, pozwoliła się prowadzić, lecz była jakby nieobecna. Jej ciało dostosowywało się do rytmu posłusznie, lecz pozostawała obojętna na pożądanie partnera, który przywarł do niej.

— Pragnę pani — szeptał jej na ucho.

Zaśmiała się gardłowo, co on przyjął za dobrą monetę, i wzdrygnęła się, gdy dotknął wargami jej szyi.

— Léo, zechce pani?

— Co? — spytała sennym głosem.

— Kochać się.

— Nie.

To "nie" wypowiedziane twardo, było jak smagnięcie biczem. Gwałtownie przycisnął ją do siebie.

— Dlaczego?

— Bo nie mam ochoty. — Jestem przekonany, że jest inaczej.

— Wolna wola. Proszę mnie odprowadzić, chcę wracać.

— Ty podła mała dziwko, wydaje ci się, że możesz bezkarnie drwić sobie ze mnie?

Léa wyrwała mu się i wróciła do stolika. Jeszcze jeden haust szampana. Gdy odstawiła kieliszek, jej wzrok napotkał spojrzenie mężczyzny opartego łokciem o kontuar; gdzieś już napotkała to spojrzenie... w witrynie... Jones... Znalazła się w niebezpieczeństwie. Wstała, zrobiła kilka chwiejnych kroków. Mężczyzna opuścił bar i zmierzał w jej stronę. Léa przystanęła i wzrokiem poszukała Rika Vanderveena; zniknął. Wpadła w panikę.

Na zewnątrz nieco się ochłodziło, spacerowiczów było już niewielu. Żadnej taksówki w zasięgu wzroku. "Nie wychodź sama", to właśnie zalecał jej Françcois?... Ulicą Florida szła zdecydowanym — jak jej się wydawało — krokiem. Chłopcy oglądali się za tą linda chica, której nikt nie towarzyszył i która niezbyt pewnie trzymała się na nogach.

— Adonde va? (Daleko pani idzie?)

— Podemos ayudarla? (Czy możemy pani pomóc?)

— Puedo acompañarla? (Mogę panią odprowadzić?)

Ta ulica ciągnęła się w nieskończoność. Odwróciła się, zdawało jej się, że dostrzegła człowieka z baru i zaczęła biec. Na Viamonte ktoś ją chwycił za ramię. Krzyknęła. Dotyk noża na gardle sprawił, że jej krzyk zamarł. Na ich wysokości zatrzymał się samochód. Nie puszczając jej napastnik otworzył drzwiczki i wepchnął Léę do środka wielkiej limuzyny; zapach skóry, tytoniu, a potem już nic.

Tylko nie otwierać oczu, niech migrena minie; trzeba będzie uważać i nie pić tyle szampana. Szybko porządna kąpiel, żeby pozbyć się tego uczucia brudu i niesmaku. Ostrożnie uniosła powieki i zaraz je opuściła. Zdawało jej się, że słyszy jęk... To znowu ten koszmarny sen! Trzeba się obudzić, wstać, zadzwonić do Sary i Samuela. Znów otworzyła oczy... To nie był sen.

Jak długo tutaj przebywała związana w tym miejscu cuchnącym i ciemnym? Tym razem jęk był rzeczywistością. Pomimo więzów krępujących jej ręce i nogi Léa zdołała usiąść. Zaledwie o kilka kroków od niej leżało jakieś ciało zwinięte w kłębek, wstrząsane dreszczami. Stamtąd właśnie dobiegały ją te żałosne skargi. Podniosła się i skacząc ze związanymi nogami zbliżyła się do drżącego ciała i upadła obok niego. To żółte podarte, poplamione krwią ubranie. Miała wrażenie, że już to widziała... Jakież uczucie bezsilności! Zło, wciąż zło... Carmen...

— Carmen!

Na krótką chwilę dreszcze ustały. Pomagając sobie skrępowanymi dłońmi Léa odwróciła ją. Och nie!... Jedno oko zamknięte, posiniaczona twarz, zakrwawione usta...

— Carmen... Odezwij się... Kochana, proszę...

Biedne porozcinane wargi próbowały ułożyć się w uśmiech, był to jednak grymas bólu. W ustach brakowało dwóch zębów...

— Che...? Léa, tú tambièn? (Léa... ty też?)

— Che, Carmen.

Przytuliła się do przyjaciółki i zaszlochała.

— Nie płacz... Pić mi się chce... No, uspokój się...

Ileż to razy jej powtarzano: "Uspokój się"?... Wstydziła się za swoje łzy, podniosła głowę. Zmasakrowali Carmen nie tylko twarz, ale i ręce... Piersi... Takie same oparzenia jak u Sary. Nie! Wojna się skończyła... Już nie stosowano tortur... Argentyna to nie Niemcy. A jednak? Ta linda chica tak oszpecona... Zmiażdżone dłonie... Oparzenia na piersiach... Jej spódnica przyklejona do ud... Krew!... Ile krwi...

Léa zawyła, aż Carmen podskoczyła.

— Cicho bądź... Bo wrócą... Cicho... Nic nie powiedziałam... Nie wiem dlaczego, ale nic nie powiedziałam... Chcą Sary i innych... Ty też... nic nie mów...

— Ale nie chcę, żeby bolało!

Mimo cierpienia, na takie dictum Carmen próbowała uśmiechnąć się, lecz jej uśmiechowi towarzyszył jęk.

— Wybacz mi, gadam byle co. Kto cię doprowadził do takiego stanu?

— Una mujer. (Jakaś kobieta.)

— Kobieta!... Jak to możliwe?... Och, nie!...

Obraz Sary z dzieckiem na ręku... Roztrzaskana główka dziecka... Ta roześmiana lekarka... Rosa Schaeffer!... Rosa Schaeffer... Przytłoczona tym odkryciem Léa czuła, że zaraz postrada zmysły.

Trzeba było coś zrobić, nie da się zmasakrować jak Carmen... Przede wszystkim pozbyć się więzów. Po wielu próbach udało jej się zdrętwiałymi palcami rozwiązać konopny powróz, którym skrępowano jej nogi w kostkach. Zębami próbowała uwolnić nadgarstki, lecz zdołała jedynie rozluźnić więzy. Pot spływał jej po twarzy i po plecach, lekka kwiecista sukienka lepiła się do skóry. Piwnica, w której się znajdowały, zastawiona była skrzyniami, beczkami, nie widziała tu żadnego ostrego narzędzia... Wydawało jej się, że pojękiwania Carmen stają się coraz słabsze... Młoda Argentynka zemdlała. "To nawet lepiej — pomyślała Léa — mniej cierpi..." Nagle usłyszała jakieś głosy... Niemieckie słowa... Léa skuliła się obok przyjaciółki.

— Wo ist das Mädchen?... Ich sebe es nicht. (Gdzie jest ta dziewczyna?... Nie widzę jej.)

— Hier, Doktor, sie hat es geschafft, Ihre Beine zu entbinden. (Tutaj, pani doktor, udało jej się rozwiązać nogi.)

Rosa Schaeffer i Barthelemy, a za nimi mężczyzna z baru.

— Da ist also die Berühmte klein Französin... Hübsches Mädchen... Schade! Ich hoffe, dass sie wenigen hartnäckig als die klein Argentinerin... Ist sie tot? (A więc to ta sławna Francuzeczka... Niebrzydka dziewczyna... Szkoda! Mam nadzieję, że będzie mniej uparta od tej małej Argentynki... A tamta nie żyje?)

— Noch nicht — (Jeszcze nie) — powiedział Barthelemy kopiąc Carmen, która zajęczała, i zmusił Léę, by się podniosła.

— Dann, bringen ihr sie um. (No to ją dobijcie.)

— Nie! — wrzasnęła Léa.

Rosa Schaeffer wybuchnęła śmiechem.

Wir waren nicht sicher, dass du deutsch verstenst... Es ist eine gute Sache, da werden wir Zeit gewinner. Ich will die Namen und Adressen der Mitglieder des Netzes deiner judischen freundin... willst du nicht antworten? Wenn du dich darauf versteifst, wirst du nie wieder, einen Liebhaber haben... wie du willst. Worauf warten ihr um die anderc umzubringen? (Nie byliśmy pewni, czy rozumiesz po niemiecku... No to dobrze się składa, zyskamy tylko na czasie. Chcę znać nazwiska i adresy członków siatki twojej żydowskiej przyjaciółki... Nie chcesz odpowiadać?... Jeśli będziesz się upierać, to nie znajdziesz już żadnego kochanka... Rób jak chcesz. No i na co jeszcze czekacie? Wykończcie tamtą.)

— Ich bitte Sie, lass sie leben! (Błagam, pozwólcie jej żyć!)

— Nie! — odparła Rosa Schaeffer.

Ruchem tak szybkim, że Léa nie od razu zdała sobie sprawę, co się dzieje, Barthelemy podciął Carmen gardło.

Ociekające krwią ostrze... To rzężenie... Wstrząsane drgawkami ciało... A potem głowa, która zdawała się na niczym nie trzymać... Léa osunęła się na ziemię i patrzyła, zdając się nie rozumiejąc, co widzi.

— Carmen — wyszeptała cicho.

Policzkowali ją, żeby przywrócić przytomność.

Wirst du sprechen, du hura! (Zaczniesz gadać, wywłoko?)

— Es nützt jetzt nichts mehr. Sie ist nicht bei Sinnen und versteht nicht, was gesprochen wird. Lassen wir sie zu sich kommen. (Teraz na nic się to nie zda. Jest nieprzytomna i nie rozumie, co się do niej mówi. Dajmy jej dojść do siebie.)

— Wir haben nicht viel Zeit, morgen müsst ihr gehen. (Nie mamy dużo czasu, jutro ma pani wyjechać.)

Ich weis, warten wir etuas. Bindet ihr sie fest. (Wiem, zaczekajmy trochę. Zwiążcie ją porządnie.)

— Ich machen wir mit der Leiche? (Co zrobić z ciałem?)

— Tut ehr sie in den Sack, wir werden später sehen. (Wrzućcie je do worka, później się zastanowimy.)

Człowiek z baru i Barthelemy wsunęli skurczone zwłoki do wielkiego worka z juty i zaciągnęli do kąta.

Pozostawiona sama Léa siedziała na brudnej podłodze i z dziwnym uśmiechem na ustach kołysała się w przód i w tył.

Dobiegały ją jakieś głosy, słychać było odgłosy bijatyki... Nagle drzwi piwnicy otwarły się... Jakiś mężczyzna... Ze strzelbą... Léa przestała się kołysać i podniosła wzrok... Zaraz umrę — pomyślała. Dlaczego zdejmowali jej pęta?... Czuła, jak jakaś ciepła ciecz płynie jej po nogach... Nie mogła się powstrzymać... Co za ohyda!... I ten strach...

— Niech się pani nie boi, przychodzę pani na ratunek.

Na ratunek?... Chyba się nie przesłyszała, wyraźnie powiedział: na ratunek?... Miała ochotę śmiać się... Pomógł jej wstać, mokra spódnica lepiła się do ud... Taki wstyd... Wsparła się na nim, żeby wejść na górę po schodkach... Duży sklep z artykułami spożywczymi... Ani żywego ducha... Jaki to dzień? Która godzina? Był chyba zmierzch... Wielka limuzyna z zapachem skóry i tytoniu...

— Pamięta pani, że jemy dzisiaj razem kolację — powiedział Rik Vanderveen uruchamiając samochód i ruszając z miejsca.

30

Zaledwie kilka chwil po odjeździe Léi przed sklepem zatrzymały się dwa samochody. Zaskoczeni gapie patrzyli, jak czterech mężczyzn z bronią wystającą spod marynarek wpadło do wnętrza.

— Co się stało? Nikogo tu nie ma?

— To lipna firma, służy za parawan dla przerzutu hitlerowców. Wszyscy nieliczni pracownicy są pochodzenia niemieckiego. Ale zawsze ktoś pilnuje sklepu, więc bądźmy czujni. Niech Amos zostanie przy wejściu i obserwuje ulicę. Françcois i Uri, za mną.

Miejsce wyglądało na opuszczone.

— Chodźmy rzucić okiem do piwnicy — powiedział Narciso Colomer, który służył im za przewodnika.

— Nie rozumiem — powiedział Françcois Tavernier — dlaczego drzwi stały otworem. Wygląda to na pułapkę.

Ledwo dokończył zdania, gdy padł strzał, a kula utkwiła w drewnie półki kilka centymetrów od jego głowy. Padł plackiem na podłogę. Amos i Uri wystrzelili. Krzyk. Jakiś mężczyzna upadł gdzieś między skrzynie. Z szerokiej metalowej belki nad nimi inny mężczyzna oddał strzał w kierunku Narciso, lecz ten był szybszy i trafił strzelca, który spadł na podłogę. Potem zapadła cisza.

Pozostawiając parter pod nadzorem Amosa i Uriego, Tavernier z Colomerem zeszli do piwnicy. Françcois wrócił bardzo szybko. Wzburzony osunął się na skrzynię.

— I co?

Dał do zrozumienia, że nie może mówić. Obaj młodzieńcy zeszli na dół. Uri wrócił zapłakany. Za nim przyszli Narciso i Amos, obaj bladzi, w oczach czaiła się wściekłość... Przez kilka chwil słychać było tylko przyśpieszone oddechy czterech mężczyzn.

— Pomścimy ją — rzekł Uri wycierając oczy.

W samochodzie, który ją wiózł, Léa zaczynała odzyskiwać świadomość. — Zdaje się, że zdążyłem w samą porę — powiedział Rik Vanderveen, kładąc dłoń na jej kolanie.

— Dziękuję — wydusiła z siebie.

Limuzyna mknęła teraz szybko przez przedmieścia Buenos Aires. Stopniowo zabudowania stawały się coraz rzadsze, asfalt ustąpił miejsca ziemi: przed nimi, jak okiem sięgnąć, rozciągała się pampa.

— Dokąd jedziemy?

— Wiozę panią w bezpieczne miejsce.

— Jak mnie pan odnalazł?

— Jechałem za wami, ale nie mogłem w porę interweniować.

— Widział pan, co zrobili z Carmen? Trzeba zawiadomić policję.

— Zajmą się tym pani przyjaciele.

Co chciał przez to powiedzieć? Wszystko było takie niejasne. Musi się zastanowić, i to szybko.

— Nie rozumiem.

— To przecież proste: panowie Tavernier, Ben Zohar, Zederman, Dayan, czyż nie są pani przyjaciółmi?

Skąd znał nazwiska Amosa, Samuela i Uriego? Serce jej zatrzepotało, dłonie miała spocone.

— Przecież należy pani do siatki mścicieli... Mało brakowało, a by panią odnaleźli.

— No to dlaczego?...

— ...wyrwałem panią z rąk Rosy Schaeffer?...

W głowie Léi kłębiły się myśli... Znał Rosę Schaeffer... A więc? Próbowała otworzyć drzwiczki.

— Niech pani tego nie robi, bo się pani zabije.

W jego wolnej ręce pojawił się pistolet.

— Jeśli pani powtórzy tę próbę, przestrzelę pani kolano.

Pomimo wysiłków Léa nie zdołała powstrzymać łez.

— Niech pani nie płacze, dziecinko, łzy urodzie szkodzą. Przyrzekam, że jeśli grzecznie mi pani powie wszystko, co pani wie o organizacji pani żydowskich przyjaciół, wyjdzie pani z tego cała i zdrowa, słowo honoru oficera SS.

SS, czy się nie przesłyszała? Powiedzieł SS? W słowie tym zawarte były wszystkie okropności wojny. Przed oczyma stanęli jej wszyscy zamordowani przyjaciele, szczątki trupów w Bergen-Belsen, okaleczone ciało Carmen...

Palce puściły klamkę drzwiczek samochodu. Osunęła się na Rika Vanderveena.

Françcois Tavernier powiadomił Ambasadę Francji o zaginięciu Léi. Razem z ambasadorem poprosili o spotkanie z szefem policji i zostali przyjęci przez generała Velazco.

— Doskonale pamiętam pannę Delmas, czarująca młoda osoba. Na pewno udała się na jakąś miłosną eskapadę, nie powinien się pan niepokoić, panie ambasadorze. Teraz te młode panny z Europy...

— Panie generale, jesteśmy pewni, że nie chodzi o żadną eskapadę...

— Czyżby wasi informatorzy mieli pewniejsze wiadomości od moich?

— Nie chodzi o informatorów, lecz o świadków, którzy widzieli, jak pannę Delmas przy użyciu siły zabierano samochodem. Jeden z nich zapisał numer rejestracyjny pojazdu.

— Dlaczego nie zawiadomił policji?

— Miał pewne obawy.

— Panie Tavernier, uczciwy człowiek nie obawia się policji.

— Zapewne...

— Jak on się nazywa?

— Nie zapamiętałem jego nazwiska.

— Pan sobie ze mnie kpi, panie Tavernier... Utrzymuje pan, że ma pan zeznania dotyczące zniknięcia panny Delmas, i nie pamięta pan nazwiska świadka?

— A jednak tak jest — chłodno odparł Tavernier.

Generał Velazco wstał.

— Ekscelencjo, szanowny panie... Słusznie panowie uczynili, przychodząc do mnie z tą sprawą. Pomimo znikomych danych, jakimi dysponuję, zarządzę dochodzenie... Nie omieszkam poinformować panów na bieżąco.

— Hipokryta! Łajdak!

— Niech się pan uspokoi, mój drogi, w niczym panu nie pomoże wprawianie się w taki stan — rzekł Vladimir d'Ormesson. — Nasze służby będą prowadzić dochodzenie na własną rękę.

— Ale Léa wcześniej zginie. Wie pan, co zrobili z Carmen Ortegą?

Zniechęcony ambasador westchnął głęboko.

— Proszę, Tavernier, niech pan będzie ostrożny...

— Gwiżdżę na pana rady, żeby zachować ostrożność... Dokładnie to samo mówiłem dwa dni temu Léi.

— Gdzieś pana podrzucić?

— Nie, dziękuję, przejdę się.

Służbowy samochód odjechał.

— Nazywam się Albert van Severen, jestem Flamandem. Z moim przyjacielem, deputowanym Reimondem Tollenaerem, należeliśmy do pierwszych ochotników, którzy zaciągnęli się do Legionu flamandzkiego. Obaj czuliśmy się bardzo bliscy Niemiec. Na początku wojny Tollenaere pisał w "Volk en Staat", gazecie naszej partii: "W tym świecie zamachowców, anglofilów i tchórzliwych mieszczuchów, nie kryjemy naszej sympatii dla walki, jaką prowadzą Niemcy. Jesteśmy w tym samym obozie i bardziej niż kiedykolwiek ich walka jest naszą walką!" Z Radomia wyszliśmy ze stopniem Untersturmführera SS. Walczyliśmy pod Leningradem. Tam Tollenaere, mój towarzysz, mój brat, poległ dwudziestego pierwszego stycznia czterdziestego drugiego roku. Ta śmierć umocniła moją wiarę w Hitlera. Legion flamandzki wykazał się bohaterstwem do tego stopnia, że Reichsführer Himmler powiedział do nas: "Flamandowie walczą jak lwy!" Ranny pod Wołchowem, okrążony z moimi ludźmi przez Rosjan, zdołałem wyrwać się z okrążenia. Z tej okazji wręczono mi Krzyż Żelazny. Po kilku miesiącach spędzonych w szpitalu, ruszyłem z powrotem na front w brygadzie szturmowej Langemarka. Nad Odrą dostałem się do niewoli, uciekłem i w Hanowerze odszukałem Jefa van de Wiele i Augusta Bormsa. Spotkałem tam przywódcę narodu walońskiego, Léona Dagrelle'a, który godzien był być Flamandem. Z końcem wojny z grupą byłych żołnierzy z Wikinga postanowiłem opuścić kraj, by organizować odwet. Jest nas wielu. Codziennie nowi przyjaciele przyłączają się do nas i nie pozwolimy żydowskim rzekomym bojownikom stanąć nam w poprzek drogi. Wybijemy ich w pień, dokończymy zaczętego dzieła...

— Niech pan zamilknie! — wykrzyknęła Léa.

Nie zwracając na nią uwagi, Albert van Severen alias Rik Vanderveen ciągnął dalej.

— ...dzieła zapoczątkowanego przez naród niemiecki. Nie mogę tylko zrozumieć, dlaczego taka kobieta jak pani jest z tymi kanaliami. Zaś jeśli idzie o pani kochanka, Taverniera, jego zaangażowanie w tę sprawę jest jeszcze bardziej niepojęte, niezrozumiałe.

— Nie przyszło panu do głowy, że walczymy o wolność i godność człowieka?

— Bez wielkich słów, proszę pani. Wolność jest przywilejem danym tylko nielicznym, masy są po to, żeby słuchać, podporządkować się. No, niechże pani będzie miła i powie mi, co wie o nas, jak się pani dowiedziała, że Żyd Zederman był więziony w estancia Ortiza i jak się pani udało zawiadomić pana Taverniera i panią Ocampo... Wie pani, że dałem się nabrać i przez jakiś czas uważałem panią za uroczą idiotkę. Nawet u Ortiza miałem jeszcze wątpliwości.

— A do Carmen też miał pan wątpliwości?

— Nie, szybko się dowiedzieliśmy, że jest komunistką... To, co się przydarzyło Carmen, powinno być dla pani przestrogą, powinna pani zachowywać się ostrożniej; przykro by mi było wydać panią w ręce moich przyjaciół...

— Bo pan nie podejmuje się brudnej roboty?

— Mniej więcej o to chodzi, są wykonawcy i ci, co im rozkazują. Proszę mi opowiedzieć wszystko od początku.

Przede wszystkim zyskać na czasie...

— W tej chwili ambasador Francji został już na pewno zawiadomiony o moim porwaniu...

— Możliwe, i co z tego?

— Policja będzie interweniować.

— Bardzo by mnie to zdziwiło. Szczerze mówiąc, szef policji, generał Velazco, nie jest wrogo do nas nastawiony. Ponadto jesteśmy daleko od Buenos Aires. Tutaj, w Argentynie, każdy jest panem na swojej ziemi. Gauchos przyjaciela, który użycza nam swojej estancii są bezgranicznie oddani swemu panu. Nie macie najmniejszej szansy wydostać się stąd. Niech pani porzuci wszelką nadzieję, chyba że woli pani zaczekać na przyjazd doktor Schaeffer. Jest wściekła od śmierci swojej towarzyszki. Z braku Sary Mulstein zemści się na pani.

Léa już nie słuchała dalej, popadła w czarną rozpacz, rozpacz bez pytań, bez buntu, z poczuciem całkowitej klęski. Świadomość tej klęski sprawiła, że stała się... jak by to określić? — pogodna, tak właśnie: pogodna. Nie było to nie do pogodzenia, nie było to sprzeczne. Czuła się niezaprzeczalnie schwytana, zalana, toczona, zatapiana przez jakąś mroczną falę, której nie sposób stawić opór, potężną, hałaśliwą, silną i gwałtowną, niepohamowaną, zapadała w świat śmierci, gdzie zło stanowiło regułę. By znieść ten ból, nie trzeba było stawiać oporu, trzeba było się poddać, dać się ponieść daleko, tak daleko, że człowiek stawał się niedostępny. Tak, niedostępny, nieosiągalny, żeglując ku nieprzystępnym brzegom...

— Tego już za dużo, nawet mnie pani nie słucha!

Léa patrzyła na niego, ale go nie widziała, jak gdyby chciała powiedzieć: "Tam, gdzie jestem, nie dosięgniecie mnie." Flamandzki esesman zdawał się być zbity z tropu, odgadywał stan ducha, ciche cierpienie tej jakże pięknej kobiety. Przeczuwał, że wystarczyłoby wyciągnąć rękę, by ją schwycić, wziąć w ramiona i podporządkować swojej woli, swemu pożądaniu, a nie napotkałby żadnego oporu, jedynie to spojrzenie utkwione w świecie, do którego nie miał dostępu. Nie tego od niej chciał. Jakież wreszcie ma znaczenie to, że jest wrogiem: czyż nie była to kobieta, której pożądał od pierwszego wejrzenia? W swoim żołnierskim żywocie poznał jedynie dwa rodzaje zbliżeń z kobietami: z prostytutkami i kilkoma nieszczęsnymi gwałconymi po natarciu. Zbliżenia te przyniosły mu tylko niesmak do samego siebie i niemal nienawiść do tych stworzeń uległych i przerażonych. Obceność Léi na statku sprawiła, że zaczął wierzyć, iż istnieje jeszcze coś innego niż pośpieszne zbliżenia dwóch ciał. Powiedział do niej niskim i błagalnym głosem:

— Niech pani mówi, zaklinam panią, niech pani coś powie...

Léa wolno potrząsnęła głową.

Pierwszy raz w życiu bał się... bał się o nią. Wiedział, że będzie musiała mówić, z wolnej woli lub pod przymusem. Odrazę budziły w nim tortury, uważał, że to niegodne żołnierza, natomiast inni?... Rosa Schaeffer?...

— Nich mi pan da papierosa.

Śpiesznie podsunął jej paczkę "Carringtonów".

— Nie ma pan niczego innego? — spytała zaciągając się dymem z papierosa.

— Dzięki numerowi rejestracyjnemu zapisanemu przez świadka mogliśmy ustalić właściciela pojazdu: to samochód bogatego pośrednika z handlu winem, pochodzącego z Chile Remonda Navarro, stałego, wiernego klienta "ABC", który, gdy przyjeżdża do Buenos Aires, spędza wieczory przy piwie z dawnymi gestapowcami. Wielki przyjaciel Heinricha Doerge'a, który podczas wojny był radcą Centralnego Banku Argentyny, i Ludwiga Freude'a, nieoficjalnego ambasadora Reichu w Buenos Aires. Wiemy, że Freudemu zlecono ukrycie skarbu nazistów. Niektórzy spośród naszych informatorów twierdzą, że część tego skarbu spoczywa w Chile w rękach kierownictwa organizacji nazistowskiej.

Françcois Tavernier przechadzał się nerwowo wzdłuż i wszerz pokoju, uważnie słuchając wywodu doktora. W kącie Amos Dayan i Uri Ben Zohar czyścili broń.

— Remondo Navarro przepadł bez śladu. Wiemy, że często jeździ do estancii położonej około stu kilometrów na północ od stolicy. Dwaj nasi agenci wyjechali już w teren. Jeśli znajdą estancię, zawiadomią nas drogą radiową. Tymczasem musimy się rozdzielić. Léa zna ten adres... Mam mały domek nad rzeką w San Isidro, należał do rodziców mojej żony. Jestem niemal pewny, że ani policja, ani nasi wrogowie nie wiedzą o nim. Trzymam tam sprawną łódź motorową, która pomoże nam zbiec w razie ataku. Przy kościele w San Isidro jest esquina, którą prowadzą przyjaciele, to jest jeden z naszych punktów zbornych. Wieczorem zdeponujemy tam instrukcje. Hasło brzmi: "Gdzie jest prezbiterium?; a odpowiedź: "Księdza nie ma." Dziś po południu odbędzie się manifestacja pracowników kolei na plaza de Mayo. Przypuszczamy, że korzystając z zamieszania przy okazji tego wielkiego zgromadzenia robotniczego Rosa Schaeffer opuści swoją kryjówkę. Wielu naszych ludzi będzie na placu niedaleko jej domu i w okolicy. Sara jest z nimi.

— Sara?... Ależ to szaleństwo! Rosa Schaeffer ją rozpozna — powiedział Tavernier.

— To właśnie jej mówiliśmy, ale nic nie mogło odwieść jej od tego zamiaru. Jest z nią Samuel.

31

Jasnowłosa kobieta w ciemnych okularach przyglądała się grupom mężczyzn w samych koszulach udających się na plaza de Mayo. Od strony placu dobiegał głuchy i natarczywy dźwięk bombos.

Rosa Schaeffer opuściła ulicę Esmeralda i weszła do kościoła Maîpu. Blondynka podążyła jej śladem, lecz prawie natychmiast wyszła z kościoła. Dała znak mężczyźnie, który z kolei wszedł do bazyliki. Chwilę po nim dwie zakonnice z księdzem opuściły świątynię. Pomimo przebrania Sara rozpoznała Rosę Schaeffer, ta nawet nie spojrzała na jasnowłosą kobietę, o którą niemalże się otarła. Jednym z mężczyzn musiał być Barthelemy.

W alei de Mayo aż czarno było od ludzkiego mrowia wymachującego chorągiewkami i skandującego slogany properonistowskie. Bombos nadawały zgomadzeniu dramatyczną atmosferę. Człowiek z Mayo; mściciele byli na jego tropie. Okrzyki nasiliły się, gdyż Juan i Eva Perón ukazali się na balkonie Casa Rosada. Imiona prezydenta i jego żony skandowano w rytmie bombos:

— Perón!... Evita!...

Był piekielny upał. Sara pociła się pod peruką.

W parku Colon było niewiele mniej ludzi. Koło lunaparku Sara dostrzegła Samuela. Ktoś ją potrącił i szepnął:

— Uwaga, ich samochody już tu są. Nasi donosiciele doskonale ich rozpracowali.

— Doktorze! Co pan tu robi?

— Chciałem się upewnić, że wszystko przebiega pomyślnie. Widzi pani białą furgonetkę? W środku są nasi ludzie. Proszę tam wolno podejść, zapukać dwa razy, a potem jeszcze raz w tylne drzwiczki, a otworzą pani.

— Czy nie można spróbować zatrzymać ich teraz?

— Nie, zdrajcy są wszędzie, lepiej ich śledzić i jechać za nimi.

Sara wsiadła tylnymi drzwiczkami. Wewnątrz jakiś mężczyzna ze słuchawkami na uszach kręcił gałkami radiostacji.

Za kierownicą stojącego za furgonetką samochodu zasiadł Amos; obok niego Uri. Obaj mieli kapelusze zasłaniające im górną część twarzy. Samuel i doktor Lopez wsiedli do innego samochodu. Samochód Rosy Schaeffer ruszył. W ślad za nim jechał doktor Lopez, później furgonetka, wreszcie Amos.

Ruch uliczny był duży, wielu przechodniów, dlatego też posuwali się wolno. Przez aleję Corrientes i za plaza de la República wlekli się noga za nogą.

Sara zdjęła blond perukę i nastroszyła ręką swoje krótkie włosy. W furgonetce panowała okropna duchota, powietrze stało. Kierowca, młody Argentyńczyk, nerwowo pociągał cigarillo, które paskudnie cuchnęło. Kierowali się na północ.

— Jadą w kierunku estancia Colomer — stwierdził doktor Lopez — to znaczy do estancii, do której jeździ Remondo Navarro.

— Jest pan tego pewien? — spytał Samuel.

— Jest jedna szansa na dwie: jeśli pojadą prosto, to tam właśnie się udadzą, a jeśli skręcą w lewo, to w nieznane.

— Nie możemy długo tak za nimi jechać, połapią się w końcu.

— Niech pan będzie spokojny, przy następnym skrzyżowaniu nie pojedziemy tą samą drogą co oni. Ktoś nas podmieni. Furgonetka i my pojedziemy w tym samym kierunku. Tylko Amos i Uri będą podążać ich śladem.

Samochód Rosy Schaeffer jechał dalej prosto. Teraz droga była piaszczysta i posuwali się w obłoku kurzu. Niebawem Amos musiał opuścić drogę wysadzaną drzewami i zatrzymał się, gdy tylko przebywał poza zasięgiem wzroku, upewniwszy się przedtem, że ich zmiennicy rzeczywiście przejęli obiekt. Za zmiennikami jechała wielka limuzyna.

— Oni też przedsięwzięli środki ostrożności — stwierdził Uri.

W krótkim czasie przyłączyła się do nich furgonetka, a potem dobił doktor Lopez i Samuel.

Mają tylko jeden samochód ochrony. Jak dotąd wszystko przebiega zgodnie z przewidywaniami — rzekł lekarz. — Za piętnaście minut ruszamy dalej.

— Consegui a comunicarme con el señor Tevernier, confirmo que se dirigen a la estancian Castelli. Segun las informaciones, es una yerdadera guarida. El Señor Tavernier va al aero-club y llega en avión. (Udało mi się połączyć z panem Tevernier — powiedział radiotelefonista. — Rzeczywiście jadą na estancie Castelli. Według posiadanych informacji to istna forteca. Pan Tavernier jedzie do aeroklubu i przyleci do nas samolotem.)

— Gracias, Carlis.

Zapadła noc, gdy Rosa Schaeffer i jej wspólnicy dotarli do estancii Castelli. Posiadłość była niewielka i otoczona lasem; za nim rozciągała się pampa. Praktycznie niemożliwością było dostać się tam niepostrzeżenie. Powitał ich Rik Vanderveen:

— Dieser Anzug sitet sehr gut! (To przebranie jest całkiem twarzowe) — powiedział śmiejąc się.

— Mir ist nicht zum lachen (Nie jestem w nastroju do żartów) — odwarknęła doktor Schaeffer zrywając kornet.

Niewiele pozostało z jej dzikiej urody. Rysy jej zgrubiały, a oczy miały wyraz tropiącego, bliskiego porwania zdobyczy zwierzęcia. Przedwcześnie posiwiałe nieuczesane włosy postarzały ją.

Ruszyli do domu.

Rosa Schaeffer rzuciła się na starą kanapę.

— Geben sie mit zu trinken, danach werde ide eingutes bad nehmen. (Niech mi pan da coś do picia, a potem wezmę porządną kąpiel.)

— Zu trinken ist einlach, das bad... es gibt nur eine miese brause die mur verrostetes warser gibt. Da müssen sie sich damit obfinden. (Z piciem prosta sprawa, ale kąpiel... Jest tu tylko marny prysznic, z którego leci rdzawa woda. Będzie musiała pani się tym zadowolić.)

Wykonała gest zniechęcenia.

— Wo kann ich mir dieser grotesken verkleidung entledigen? (Gdzie mogę zdjąć to groteskowe przebranie?)

— Folgen sie mir. (Proszę za mną.)

Gdy wróciła, włosy miała gładko uczesane i upięte nad karkiem w koczek, a habit zakonnicy zamieniła na spodnie i sportową koszulę. Podkreślało to jej męski charakter... Wzięła szklankę, którą podał jej Venderveen.

— Hat sie gesprochen? (Mówiła?)

Od jej przyjazdu obawiał się tego pytania.

— Ich glaube, sie weiss nichts. (Myślę, że ona nic nie wie.)

— Das würde nich wundern. Wo ist sie? (Zdziwiłabym się. Gdzie ona jest?)

— In einem der Zimmer. (W jednym z pokoi.)

— Begleiten Sie mir. (Niech mnie pan tam zaprowadzi.)

— Später, wir haben en sprechen. (Później, musimy porozmawiać.)

Żołnierz, który nie czuł strachu pod Leningradem, zadrżał pod spojrzeniem, jakie posłała mu Rosa Schaeffer.

— Wie Sie wollen. (Jak pani sobie życzy.)

Podczas kolacji omówili szczegółowo przebieg podróży, która miała zawieść ich do Brazylii. Wieczór był już dość późny, gdy rzekła:

— Setat gehen wir au der kleinen. (A teraz chodźmy do tej małej.)

— Wypatrzyłem tylko trzech strażników na zewnątrz; jeden stoi na dachu turbiny, jeden przed domem i jeden na tyłach domu — powiedział Uri.

— A wewnątrz ilu ich jest? — spytał doktor Lopez.

— Przynajmniej pięciu, może więcej.

— Tavernier przyleciał?

— Tak, samolot wylądował trzy kilometry stąd, powinien tu być lada chwila.

— Wydaje się spokojnie.

— Za spokojnie. Dotychczas szło nam za gładko, za łatwo.

— Amosowi udało się wśliznąć do szopy, spróbuję do niego dotrzeć.

— Idę z wami — powiedziała Sara.

— Trzeba, by jeden z nas unieszkodliwił wartownika na tyłach domu.

— Doktorze, proszę mi pozwolić się tym zająć, mam doświadczenie w tego rodzaju akcjach — rzekł Uri.

Wartownik, który wdrapał się na turbinę, zapalił papierosa, rozjaśniło to na krótko ciemności.

— Są dość nieostrożni — zamruczał Samuel.

Uri podczołgał się do domu, jego sylwetka zlewała się z podłożem. Dotarł do oświetlonej strefy, okrążył ją, przedostał się na tyły budynku. Tam towarzysze stracili go z pola widzenia.

— Od jak dawna są w środku? — spytał Françcois Tavernier, gdy przyszedł.

— Prawie dwie godziny.

— Nic podejrzanego?

— Żadnego odgłosu. Na wszelki wypadek, Uri zajął się jednym z wartowników. O, patrzcie, jest z powrotem.

Cień Palestyńczyka mignął przez chwilę pod światło, a potem znowu zlał się z ciemną trawą. Na estancii nikt się nie poruszał.

— Zrobione — powiedział po prostu.

— Niczego pan nie zauważył?

— Léa jest w pokoju od tyłu, poznałem jej sylwetkę...

— Była sama?

— Tak mi się wydaje. W oknie jest gęsta krata. Gdzie jest Sara?

— Jest pod szopą.

— Tavernier, czy mógłby pan pozbyć się wartownika, który stoi przed drzwiami? — spytał Samuel.

— Nie jest to łatwe, trzeba wymyślić sposób, żeby go tutaj zwabić...

— Pedro, todo está bièn? (Pedro, wszystko w porządku?) — krzyknął człowiek na turbinie.

— Muy bièn, Marcello. (Świetnie, Marcello).

— Tendras que ir a ver Henrique, vigilo por vos? (Powinienem pójść do Henrique, pilnuję za ciebie).

— De acuerdo. (Zgoda.)

Pedro z karabinem w ręce i z poncho przerzuconym przez ramię opuścił swój posterunek.

— Oto i nasza szansa — rzekł Françcois, czołgając się w kierunku, w którym ruszył Pedro.

Kilka chwil później zobaczyli powracającego zawiniętego w swoje poncho Pedra, który znowu stanął na straży.

— Marcello?

— Si? (Tak?)

— Todo está en orden? (Wszystko w porządku?)

— Bièn. (Dobrze.)

Pedro zapalił papierosa.

— Co się stało z Tavernierem? — spytał doktor Lopez.

— Nic, to on stoi na straży — odparł Samuel.

— Brawo.

Ledwo weszli do pokoju, gdzie przebywała Léa, Rosa Schaeffer spytała, dlaczego dziewczyna nie jest związana.

— Die estancia ist gut bewackt, sie kann nicht entfliehen (Estancia jest dobrze strzeżona, nie ucieknie nam) — odpowiedział Rik Vanderveen.

Nie zauważył, że Rosa trzymała w ręku bicz. Brutalnie zdzieliła nim Léę, która krzyknęła osłaniając twarz gołymi ramionami. Trzy uderzenia płaskiego postronka trafiły ją, nim Rik zareagował i schwycił nazistkę za ramię.

— Was ist mit Ihnen los, lass mich los! (Co pana napadło, niech mnie pan puści!)

— Lasst sie los, ich sage Ihnen, dass sie nichts weiss. (Niech ją pani zostawi, mówię pani, że ona nic nie wie).

W dłoni Rosy Schaeffer pojawił się pistolet.

— Raus, sie sind ein Weibchen. Ich bin sidrer, dass dieses Madchen, etwas weiss und sie wird es mir sagen... Raus oder ich schiesse. (Niech pan stąd wyjdzie, zupełnie pan zniewieściał, jestem pewna, że ta dziewczyna coś wie i powie mi to... Niech pan wyjdzie, bo strzelam.)

— Rik, niech mnie pan nie zostawia. Uwaga!

Rzucone przez rzekomego księdza boleadoras oplotły się wokół nóg Vanderveena, który upadł na ziemię.

— Hauptsturmführer van Severen, ich habe Ihnen Schon seit einger zeit nicht mehr vertraut. Bringer sie ihn unter Bewachung. (Poruczniku Van Severen, od jakiegoś czasu mam się przed panem na baczności. Trzymajcie go pod dobrą strażą.)

Fałszywi ksiądz i zakonnica wyciągnęli Rika Vanderveena z pokoju, uprzednio skrępowawszy mu dłonie i stopy.

Przerażona Léa patrzyła na idącą ku niej osobę, która zabiła dziecko Sary i tyle niewinnych kobiet. Wiedziała, że nie może spodziewać się po niej litości.

Françcois Tavernier drgnął, gdy usłyszał krzyk Léi.

— Marcello, oiste? Creo que nos necesitan? (Marcello, słyszałeś?... Myślę, że nas potrzebują.)

— Te parece? Nos dijeron de no mover de aqui. (Myślisz? Nakazali, żeby się nie ruszać z miejsca.)

— Veni, te digo, aca dentro hay pelea. (Chodź, mówię ci, tam w środku się biją.)

Marcello zręcznie zeskoczył z turbiny i podszedł do Taverniera.

— Pero nos sos... (Ale ty nie jesteś...)

— No (Nie) — rzekł Françcois wbijając mu nóż w serce.

Mężczyzna bezszelestnie osunął się na ziemię.

Samuel Zederman i doktor Lopez przybiegli do niego. Następny krzyk poderwał Françcois, który natychmiast znalazł się przy drzwiach.

— Spokojnie — powiedział Ricardo Lopez. — Jeśli nas usłyszą, gotowi natychmiast ją zastrzelić...

Françcois aż się spocił, wytarł wilgotne dłonie o spodnie, nie wypuszczając z ręki swojej pepeszy. Ostrożnie nacisnął klamkę. Obszerna, źle oświetlona izba zdawała się pusta... Ich uszu dobiegł śmiech, a potem jęki...

— Patrzcie — cicho wykrzyknął Samuel.

W kącie leżał związany i zakneblowany mężczyzna.

— Przecież to nasz przyjaciel van Severen! — ucieszył się Uri, który przyłączył do nich.

Wyjął mu knebel, równocześnie przykładając palec do ust i nakazując, żeby był cicho. Mężczyzna kiwnął potakująco głową.

— Léa tam jest, pośpieszcie się — powiedział do Taverniera.

— Łajdak — rzucił Tavernier, uderzając go kolbą i łamiąc mu nos — to pan ją tu przywiózł.

— Jakie to ma znaczenie, pośpieszcie się — wybełkotał z twarzą zalaną krwią.

Léa znowu krzyknęła. Françcois rzucił się jak oszalały do drzwi, które wskazał Rik.

Ciało Léi zwisało przywiązane do belki za nadgarstki. Piersi miała odsłonięte, nogi w kostkach skrępowane. Françcois wydał z siebie zwierzęcy ryk i strzelił do kobiety schylającej się po broń leżącą u jej stóp. Rosa Schaeffer upuściła trzymane w dłoni zapalone cigarillo i uskoczyła za fotel, którego oparcie rozprysło się na wszystkie strony. Zraniony przez Barthelemy'ego doktor Lopez upadł; przestępca doskoczył do okna, lecz skosiła go w locie seria z broni maszynowej; zwalił się martwy w poprzek pokoju. W oknie, z którego częściowo wyrwano kratę, pojawił się Amos, a za nim Sara.

— Gdzie jest gruba Berta?... Nie zabijajcie jej!... Jest moja! W dużej izbie rozległy się strzały, mściciele zastygli na chwilę w bezruchu. Amos przeskoczył zwłoki Barthelemy'ego i wypadł do świetlicy. W poprzek drzwi leżał jakiś nieznajomy ze zmasakrowaną twarzą. Niedaleko niego próbował się podnieść ranny w ramię Samuel.

— Ilu ich jest?! — wrzeszczał Amos stawiając nogę na złamanym nosie Rika Vanderveena.

— Ośmioro, ale czekamy na posiłki. Rozwiążcie mnie, pomogę wam...

— Kpisz sobie z nas, gnoju.

Pod gradem ciosów Flamand stracił przytomność.

Nie zwracając uwagi na Rosę Schaeffer i Sarę, Françcois odwiązał Léę. Zaklął przez zaciśnięte zęby, widząc oparzenia i rany na jej piersiach. Ostrożnie ułożył ją na ledwo widocznym tapczanie stojącym w alkowie.

— Moja miłości, przebacz mi — szeptał, okrywając ją.

Szybko! Znaleźć trochę wody, opatrzeć ją. Wyszedł, nie spojrzawszy nawet na Sarę i Rosę.

— Rozwiążcie mnie, chcę wam pomóc — zdołał powiedzieć Rik Vanderveen porozcinanymi wargami.

— Gdzie znajdę trochę wody i opatrunki? — spytał Tavernier.

— W schowku przy drzwiach... Niech mnie pan rozwiąże, przyniosę wody... W jakim ona jest stanie?

Mężczyźni przez chwilę patrzyli sobie w oczy. Françcois schylił się i nożem przeciął więzy Rika. Strzały oddane w ich kierunku rzuciły ich na ziemię.

— Przybyły posiłki — szepnął Vanderveen chwytając pistolet, który podał mu Samuel.

Podczołgali się do drzwi; w progu padł jakiś zabity mężczyzna. Wciąż leżąc na brzuchu Tavernier wykorzystał martwego jako osłonę; oddał kilka strzałów, trafił dwóch przeciwników. Przeskoczył leżące ciało i biegnąc ładował broń.

— Tutaj! — zawołał jakiś głos z szopy.

Usłuchał, w jego ślady poszedł Samuel.

Rzucony przez Uriego granat wybuchł na samochodzie, który w okamgnieniu stanął w płomieniach. Z pojazdu wyskoczyły trzy płonące postacie i pobiegły w stronę lasu: kolejno jedna za drugą padały. W odblaskach pożaru widzieli Amosa, który zakosami zmierzał ku nim. Dotarł już do szopy, gdy tuż obok niego wybuchł granat.

— Amos! — krzyknął Uri, przypadając do niego.

Samuel zasłonił oczy zdrową ręką. Bezsilny Françcois patrzył, jak Uri przyciska do piersi poszarpane ciało przyjaciela. Vanderveen strzelił w kierunku turbiny; ktoś z krzykiem spadł w ogień.

Słychać było tylko skwierczenie płomieni i szloch Uriego. Françcois Tavernier i Rik Vanderveen podeszli do Uriego. Twarz miał brudną i rozmazane na niej łzy. Wstał, chwycił karabin maszynowy i szedł ku Flamandowi, który wolno podnosił ręce do góry. Seria przerwała ten gest. Padł martwy u stóp Françcois.

Jak dwie dzikie bestie obie kobiety krążyły w milczeniu, nie spuszczając z siebie wzroku; zionęły taką samą nienawiścią, która niwelowała wszelki strach. Były przerażające: rozczochrane, z twarzami wykrzywionymi jakimś grymasem, z cieknącą im z ust śliną. Sara była uzbrojona, jej przeciwniczka nie. Słychać było jedynie ich zdyszane oddechy.

W alkowie Léa odzyskiwała przytomność. Przed chwilą chyba widziała Françcois... Pewnie śniło jej się. Jest sama. Sama?... Nie!... Sara uśmiechała się i to było przerażające. Rosa też się uśmiechała i to było okropne... Oszalały, one po prostu oszalały... Sara puściła serię z automatu, którą rozszarpała prawą nogę przeciwniczki... Straszliwy uśmiech zniknął... Sara śmiała się i strzelała w drugą nogę... Niemka nie krzyczała... Leżąc na plecach wyglądała jak okaleczony owad....

— Jetzt gehörst Du mir (Teraz jesteś moja) — wyrzuciła z siebie Sara.

— Scher Dich zum Teufel, du Hure! (Wypchaj się, dziwko!)

— Wie in Ravensbrück, wird's lange davern. Erinnere Dich dran... (Jak w Ravensbrück, to będzie długo trwało. Przypomnij sobie...)

Seria odstrzeliła jej lewą rękę, potem prawą... Sara śmiała się, wyraz szczęścia malował się na jej twarzy, która nagle się wygładziła i wypiękniała... Jakże to możliwe? — zastanawiała się Léa zafascynowana tym widokiem.... Wszędzie było pełno krwi... Sara była ochlapana krwią... Śmiała się... Odrzuciła niepotrzebny karabin maszynowy... Z kieszeni sukienki wyjęła nóż, otworzyła go, lecz po chwili zastanowienia schowała... Léa uniosła się i klęcząc na otomanie przyciskała dłonie do piersi... Sara pochyliła się nad okaleczonym owadem... Okradkiem usiadła na swojej zdobyczy... Wycie dobyło się z ociekającego krwią ciała... Léa wrzeszczała... Sara śmiała się... Jakże ona się śmiała... W palcach obracała oko... Léa opadła do tyłu... Padł strzał...

— Nie... Ona jest moja!

Strzałem w czoło Françcois dobił Rosę Schaeffer.

Dało się słyszeć głos Samuela:

— O mój Boże!...

32

Tygodnie, które nastąpiły po śmierci Amosa Dayana i Rosy Schaeffer, były dla wszystkich koszmarem. Léa wciąż widziała Sarę, jak wymachuje okiem swojego kata, który stał się ofiarą. Obecność Françcois, który przeniósł się do hotelu "Plaza", złagodziła nieco jej lęki. Spotykała się znowu z Ernesto, z którym odbywała długie spacery po Buenos Aires. Od ojca dowiedział się, co się wydarzyło na estancii Castelli. Starał się oderwać dziewczynę od jej ponurych wspomnień. Victoria Ocampo też się do tego przykładała i zabierała ją codziennie późnym popołudniem do kina. 25 maja, w dniu święta narodowego Argentyny, Léa znowu zobaczyła Evę Perón, olśniewającą, w sukni ze złotej lamy, w Teatrze Colon, a towarzyszył jej Vladimir d'Ormesson i ambasadorowie Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.

W czerwcu Victoria Ocampo zabrała ją do studia nagrań radia El Mondo na recital Charlesa Treneta. Léa nie mogła powstrzymać łez, tak bardzo przywoływało to klimat Paryża. W tym samym miesiącu Jo Bouillon prezentował Josèphine Baker w "Politeomo". Gdy usłyszała piosenkę: "J'ai deux amours, mon pays et Paris", rozpłakała się.

— Myślę, że pora, byś wróciła do Francji — czule szepnął jej Françcois.

Złożyła głowę na jego ramieniu.

— Wrócę, ale tylko z tobą.

Samuel Zederman wyleczył się ze swoich obrażeń i wyjechał do Monachium, Uri Ben Zohar, pogrążony w rozpaczy po śmierci przyjaciela, błąkał się po gorących uliczkach la Boca i szukał zapomnienia w alkoholu i u prostytutek. W obawie przed odwetem doktor Ricardo Lopez, gdy tylko ozdrowiał, schronił się z żoną i dziećmi w Boliwii. Natomiast w Sarze coś jakby pękło. Léa, na prośby i nalegania Françcois widywała się z nią od czasu do czasu. Obie młode kobiety powróciły na lekcje tanga, lecz Léę wciąż nawiedzał duch Carmen.

Zbliżała się zima; w hotelu "Plaza" trwały przygotowania do wielkiego balu, w którym miała uczestniczyć śmietanka towarzyska Argentyny. Françcois podarował Léi wspaniałą suknię z tafty mieniącą się odcieniami błękitu.

W przeddzień balu otrzymała pomyślną wiadomość z Montillac.

"Moja kochana siostrzyczko,

Pierre ma młodszą siostrę, daliśmy jej na imię Isabelle, po mamie. Alain i ja bylibyśmy szczęśliwi, gdybyś zechciała być matką chrzestną dziecka. Charles będzie chrzestnym.

Moja córeczka jest wspaniała. Ruth twierdzi, że jest podobna do Ciebie jak kropla wody. Bardzo za Tobą wszyscy tęsknimy. Kiedy wracasz? Bez Ciebie Montillac nie jest tym samym Montillac. Winobranie zapowiada się świetnie, powinien być to doskonały rocznik wina.

Muszę kończyć, dziecko płacze, bo chce jeść.

Ucałuj od nas Françcois. Przesyłamy Ci ucałowania i wyrazy czułości od nas wszystkich.

Françcoise

PS: Czy pisałam Ci, że jestem szczęśliwa?"

Nareszcie Françcoise znalazła szczęście! Czy Léa zazna też kiedyś szczęścia u boku swego kochanka? Wątpiła w to. Choć nie mieszkał już z Sarą, Léa nie mogła poskromić swej zazdrości o ich przyjaźń. A przecież Françcois nigdy nie był bardziej przy niej obecny, bardziej zakochany. Każdej nocy spleceni ramionami zasypiali mile zmęczeni.

Wielkie salony hotelu "Plaza" jarzyły się olśniewającymi światłami, elegancki tłum przechadzał się kuluarami, a orkiestra grała modne melodie. Léa tańczyła zapominając — jak zwykle w tańcu — o swoich troskach i obawach. Françcois odprowadził ją do ich stolika stojącego na skraju parkietu. Sara, która pojechała zostawić swój płaszcz w pokoju przyjaciółki, jakoś zwlekała z powrotem. Przygasły światła, tylko parkiet był oświetlony. Jedna z par wykonała tango. Publiczność nagrodziła gorącymi oklaskami ich pokaz. Światła rozbłysły i znowu przygasły. Orkiestra zagrała "Adios muchachos". Jakaś dłoń spoczęła na nagim ramieniu Léi

— Chodź — rzekła Sara.

Zaskoczona dziewczyna dała się zaprowadzić na parkiet. Och, nie!... Ze wzrokiem utkwionym w partnerce, czuła jak jej ciało poddaje się naciskowi ręki Sary... Adios muchachos, compañeros de mi vida... Łzy płynęły po jej policzkach... Saro... Wybacz... Nie zrozumiałam... Me toca a mi, voy enfrenter la retirada... Orkiestra jakby się zawahała... Zafałszowała... Jak ty tańczysz, Saro... Ya me voy, y me resigno contra el destino... Nigdy jej ciało nie stanowiło takiej jedności z innym ciałem... Dlaczego, Saro?... Dlaczego?... Ten haniebny krzyż na twej ogolonej głowie... Nadie la ataja se terminaron... Nie, ty nie jesteś dzwiką... Kocham cię, Saro... Nie jesteś podobna do nich... Ni cuerpo enfermo no resiste más... Czuję, że opuścisz nas niebawem.... Nie widzisz ich... Recuerdos de otros tiempos... Popatrz, otaczają nas kręgiem... buenos momentos... Zabierz mnie ze sobą, Saro... Zabierz mnie daleko od nich... Czujesz moją dłoń, jak ściska twoją?... Nigdy tak dobrze nie tańczyłam tanga... Adios muchachos... Uśmiechasz się!... Zrozumiałaś, co wyrażam tym milczeniem... Moja kochana... Uśmiechasz się!... Odnajduję, poznaję twój uśmiech... Es dios el juez supremo... Poprzez łzy Léa też się uśmiecha... Zabiorę cię ze sobą, Saro... Pues mi vida me hizo... Ta niepokojąca melodia jest dla mnie stworzona... Dos lágrimas sinceras derrama a mi pertida... Jak dobrze tańczysz... Zobaczysz... El dia postrero... W tobie... Zło... Ból... Czuję, że zło umarło... Le doy toda mi alma... Saro... Nie!...

Françcois Tavernier rozdzielił dwie kobiety. Z całej siły, trzykrotnie spoliczkował Sarę... Muzyka ucichła. Tłum jakby skamieniał. Sara stawiła mu czoło, cudowna, jak anioł śmierci, wyzywająca w obciskającej jej ciało wąskiej czerwonej sukni głęboko rozciętej na udzie... Ta twarz o fatalnej urodzie... Ogolona czaszka, a na niej czerwoną szminką nakreślona swastyka...

— Proszę o papierosa.

Wyciągnięto w jej stronę pięć czy sześć etui z papierosami... Tyleż płomieni... Sara z lubością zaciągnęła się dymem.

Léa nie czuła już zazdrości o Sarę, lecz bezmierną litość i współczucie dla niej. Tym skandalicznym tangiem dała do zrozumienia, że nie ma już nic do roboty w tym eleganckim i ugrzecznionym towarzystwie, zerwała z nim i została wyrzucona poza nawias. Z kieszonki smokingu Françcois wyjął chusteczkę i podszedł do Sary, by zetrzeć ten hańbiący symbol. Sara odsunęła ją łagodnie.

— Zostaw, zetrzesz tylko to, co widoczne.

Françcois Tavernier mocno schwycił Sarę za ramię.

— Chodźmy, odprowadzę cię do domu.

— Zostaw mnie, pójdę odświeżyć się do pokoju Léi... Nie, nie chodź ze mną, moja droga. Mam ochotę zostać sama.

— Nie chcę cię zostawiać, pójdę z tobą.

Orkiestra znowu zaczęła grać; w spojrzeniu Sary pojawił się jakiś błysk.

— Nie nalegaj, zobaczymy się jutro.

Odwróciła się do zgromadzonych i rzuciła:

— Adios, amigos!

Nie zważając na prośbę przyjaciółki, Léa ruszyła za nią. Françcois chwycił ją za ramię na progu wielkiego salonu i zatrzymał.

— Nie chodź.

Spróbowała mu się wyrwać.

— Nie można zostawić jej samej, ona mnie przeraża.

— Mnie też przeraża.

Rozmawiając dotarli do hallu. Sara nacisnęła guzik, by sprowadzić windę. Léa spróbowała rozluźnić uścisk Françcois i się do niej przyłączyć, ale kochanek trzymał ją mocno. Młody windziarz otworzył drzwi. Sara wsiadła do windy i ironicznie pomachała im na pożegnanie. Drzwi się zamknęły. Léi ścisnęło się serce.

Żadne z nich nie miało ochoty wracać do sali balowej. W szatni poprosili o swoje okrycia i wyszli z hotelu. Przeszli przez plaza San Martin i ruszyli bez celu przed siebie. Noc była piękna i rześka, a na ulicach niewiele ludzi. Otoczył ją ramieniem. Była napięta, wroga.

— Sara była bardzo piękna dzisiejszego wieczoru — powiedziała, jak gdyby mówiła do samej siebie.

— Piękna?... Tak, na swój sposób... Jak pogańskie szkodliwe bóstwo... Wyglądałaś jak owad schwytany w sieć czarnego pająka... Mimo łez zdawałaś się być zafascynowana... Stanowiłyście bardzo dziwną parę, bardzo poruszającą. Pomimo skandalu, nie żałuję, że byłem przy tym i mogłem zobaczyć miny wszystkich zebranych.

— To dlaczego przerwałeś nasz taniec?

— Bo był nieprzyzwoity.

Rozzłoszczona Léa wyrwała mu się.

Nie zauważyli nawet, że dotarli do Ambasady Francji. Niedaleko gwałtownie zahamował samochód. Françcois rozejrzał się czujnie; co za głupota, żeby wychodzić bez broni! Z samochodu wysiadł mężczyzna. Z ulgą rozpoznali w nim Vladimira d'Ormessona.

— I cóż, mój drogi, czegóż to ja się dowiaduję!... Witam, panno Delmas... Brawo, mówią tylko o tym!... Zdajecie sobie sprawę, jaki to skandal!... Pani Tavernier musi niezwłocznie opuścić Buenos Aires. Pannie natomiast radzę wracać do Francji. Jutro całe miasto będzie mówiło o tym tangu. Spodziewam się, że zostanę wezwany przez ministra spraw wewnętrznych, a nawet przez prezydenta...

— Nie sądzi pan, panie ambasadorze, że przedstawia pan sytuację w zbyt czarnych barwach?

— Tavernier, wie pan równie dobrze jak ja, że opozycja bez przerwy zarzuca rządowi tego kraju — jak to mówią — faszystowskie sympatie. Sprawa estancii Castelli niepokoi wielu peronistów. Małżonka francuskiego dyplomaty z wymalowaną swastyką na głowie. Pan uważa, że to nie jest skandaliczne? Proszę do mnie zajrzeć, do ambasady, przed południem.

Skłoniwszy się lekko Léi, ambasador wsiadł do samochodu.

Ruszyli dalej w milczeniu.

Wstąpili do wielkiej kawiarni w alejach, była rzęsiście oświetlona i panował tam duży harmider. Ich pojawienie się wywołało szmery i natarczywe spojrzenia mężczyzn. Léa mocniej zacisnęła na ramionach swoją elegancką pelerynę w tym samym odcieniu co suknia. Podszedł kelner.

— Buenos dias, que quieren tomar? (Dobry wieczór, co państwo sobie życzą?)

— Dos copas de cognac, por favor. (Dwa koniaki, proszę.)

Alkohol, jaki im podano, koniakiem był tylko z nazwy. Wypili w milczeniu, po raz pierwszy dalecy sobie, każde rozpamiętywało wydarzenia tego wieczora. Léa miała przed oczyma tragiczną twarz Sary, twarz rozświetloną jakby od wewnątrz, czuły, a zarazem drwiący uśmiech, jaki błąkał się po jej wargach, zdecydowany uścisk jej dłoni, jej nerwowe i gibkie ciało, któremu poddawało się posłusznie ciało Léi, a przede wszystkim swastykę, jaką nakreśliła pewną ręką. Nie ulegało najmniejszej wątpliwości, że popadała w obłęd... Czyż ostatnie tygodnie o tym nie świadczyły? Léa niczego nie dostrzegała, nie chciała niczego widzieć. Mimo przerażenia, jakie w niej wywoływała, powinna była spróbować ją zrozumieć, pomóc jej. Zamiast tego, okazując strach i odrazę, odepchnęła ją, pozostawiając samą sobie z jej potwornym czynem.

Myśli Françcois niewiele różniły się od rozważań Léi. Jak i ona wyrzucał sobie, że powinien być bardziej uważny i czujny wobec rozterek Sary. Czuł się winny, że pozostawił przyjaciółkę na pastwę jej upiorów, nie potrafił odciągnąć jej od myśLi o zemście; znając ją powinien chronić przed nią samą, powołując się na pamięć ojca, którego uwielbiała. Cóż by mu powiedział, gdyby go teraz spytał: "Co zrobiłeś z Sarą?"

Równocześnie podali sobie dłonie nad stolikiem. Wreszcie się odnaleźli, pojednali.

— Chodźmy poszukać Sary — powiedział.

Bal trwał w najlepsze, gdy weszli do hotelu "Plaza". Pojechali do pokoju Léi, drzwi były otwarte, ale Sary nie było... na poduszce, na widocznym miejscu, leżała koperta zaadresowana do Léi. Na firmowym papierze hotelu napisano:

"Moja kochana,

Niebawem spotkam Cię w dużym salonie.

Nie wiem jeszcze, czy będę żyła w dniu, w którym będziesz czytać ten list. Lecz muszę go napisać, muszę spróbować raz jeszcze wytłumaczyć Ci, co sprawiło, iż stałam się potworem. Nie szukam usprawiedliwienia moich czynów, przerażam sama siebie. W ostatnich tygodniach zrozumiałam, że zemsta nie przynosi spokoju, lecz obrzydzenie do siebie samej, a mimo to nadal uważam, że jest potrzebna. Nie mam już ochoty w niej uczestniczyć. Nie dlatego, że zaspokoiłam żądzę zemsty, lecz dlatego, że żadna zemsta nie jest w stanie naprawić wyrządzonego zła. Nie tylko zabili mojego ojca, moje dziecko, na zawsze mnie okaleczyli przeprowadzając na mnie doświadczenia, lecz uczynili ze mnie wspólniczkę ich haniebnych czynów. Zwłaszcza tego nie mogliśmy im wybaczyć z Danielem. Byliśmy wspólnikami zbrodni; on, gdyż zadenuncjował więźnia za kradzież kawałka chleba, ja, bo ukradłam koc umierającej kobiecie, byliśmy wspólnikami, gdyż byliśmy bezsilni. A poza tym, bardziej niż cokolwiek innego, czyż można sobie wybaczyć, że się żyje? Czuję, jak pogrążam się w szaleństwie, czuję, jak opuszcza mnie wszelkie człowieczeństwo. Zobaczyłam, że jestem taka, jak oni, że potrafię znęcać się nad bezbronną istotą ludzką i na darmo bym sobie powtarzała, szukając usprawiedliwienia: "przecież oni robili to samo", szukam w sobie resztek dumy, godności, która by mnie powstrzymała od staczania się po tej przerażającej równi pochyłej. Pamiętasz, jak Ci mówiłam: "Będę okrutniejsza od nich". W pewien sposób byłam okrutniejsza i widzisz, jest to najgorsze, co mogli mi zrobić.

Słowa Simona Wiesenthala, ojca Henriego powracają, Żyd i ksiądz katolicki obaj mówili o sprawiedliwości, o wierze w człowieka. Nie wierzę w sprawiedliwość, nie wierzę już w człowieka. Mój ojciec był sprawiedliwy, a zabili go. Daniel był okaleczonym dzieckiem, a zabili go. Amos był czysty, a zabili go. Tysiąc śmierci nie pomści żadnego z tych zmarłych.

A poza tym jesteś Ty, Ty, którą kochałam i której wyrządziłam tak wiele zła. Pokazałam Ci to, co było we mnie najbardziej odrażające, poświęciłam Ciebie, narażając Twoje życie, by zaspokoić moją żądzę zemsty.

Jesteś jedyną osobą, którą błagam o wybaczenie, gdyż należysz do tych rzadkich istot, które pozwalają wierzyć, że życie, miłość są jeszcze możliwe. Powiedz Françcois, że kochałam go jak brata i żałuję, iż byłam przeszkodą między wami. Zatrzymaj go przy sobie i dbaj o niego, kocha Cię i nigdy dwoje ludzi nie było w tak oczywisty sposób stworzonych dla siebie, jak Ty i On. Wracajcie do Francji, do kraju, który ukochałam, dobrze tam żyć. Wracaj na ziemie Montillac, przynajmniej na jakiś czas; to miejsce, które Cię ukształtowało.

Nie zachowuj w pamięci mojego groteskowego obrazu z tego tanga, lecz zapamiętaj mnie jako umęczoną kobietę, która spacerowała z Tobą po winnicy i wokół kapliczki w Verdelais. Kochająca Cię przyjaciółka,

Sara"

Dalej następowało kilka linijek skreślonych przerywanym pismem:

"Nadeszła ta chwila, pora już na mnie, wybacz mi tę ostatnią próbę. Wiem, że to szaleństwo. Żegnaj."

Ze zmienioną twarzą Léa podała list Françcois. Gdy czytał, ona chodziła tam i z powrotem po pokoju załamując ręce. Był bardzo blady, kiedy skończył. Zacisnął zęby i położył się na łóżku, założywszy ręce pod głowę.

— No wiesz!... To tylko potrafisz zrobić?

— Nic już nie da się zrobić.

Przypadła do łóżka i zaczęła nim potrząsać.

— Ty łajdaku! To nieprawda, to nieprawda!

— Tak, to prawda, wiesz o tym równie dobrze, jak ja. Dla Sary nie było innego wyjścia.

— Cicho bądź, idę jej poszukać.

— Za późno.

— Skąd jesteś tego taki pewny?

— Znam Sarę i na jej miejscu zrobiłbym to samo.

— Rób, co chcesz, ja idę jej szukać.

Léa nie czekała na windę i zbiegła na dół. W recepcji roztrąciła klientów czekających na swoje klucze.

— Czy widział pan panią Tavernier?

— Nie, panienko — odparł portier — nie widziałem jej, od kiedy pojechała na górę.

— Dawno temu?

— O tak! Kiedy pani tu była, ona jechała windą na górę.

Tak więc Sara nie wychodziła z "Plazy".

W pokoju Françcois nie ruszył się z miejsca.

— Błagam, chodź mi pomóc — prosiła go. — Sara jest w hotelu.

Wjechali na tarasy wznoszące się nad miastem; w dali przed nimi rozciągał się port. Paliło się ledwo kilka świateł. Zabuczała syrena jakiegoś statku. Wiał zimny wiatr, Léa zadrżała.

— Chodź, nikogo tutaj nie ma, przeziębisz się tylko.

Niechętnie podeszła do niego.

— Tam!...

Podeszli do szezlonga. Sara zdawała się spać. Twarz miała odprężoną, pogodny uśmiech błąkał się na jej ustach. Na ziemi przy opuszczonej dłoni leżał rewolwer.

Wiadomość o samobójstwie Sary po balu, na którym wywołała taki skandal, znalazło się na pierwszych stronach gazet. Ledwo pięć czy sześć osób wzięło udział w jej pogrzebie na cmentarzu Recoleta. Wśród nich był Ernesto Guevara.

Tydzień później Françcois i Léa odpływali do Bordeaux na pokładzie "Kerguelena". Odprowadzali ich Ernesto i Uri. Léa, nim weszła na statek, odwróciła się. Młody Argentyńczyk pomachał jej ostatni raz.

— Che, Léa.

Koniec części czwartej i ostatniej