JAK POWSTAŁA NAZWA MIEJSCOWOŚCI FUTOMA

Nazwa wsi pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach (znanych) dość późno, bo dopiero 28 września 1436 r. w związku ze sporem o dobra dynowskie. ProcutatorMargaretheproposuitdo-minum Nicolaum Castellanum Premisliensem pro eo, quia tu intromisisti et recepisti violenter bona hereditaria patrimonii dietę domine Mar-garethe, yidelicet opidum Denov cum eius siib-urbiis et villis eidem adiacentibus yidelicet ... Futhomyna...

Czyżby nazwa wywodziła się od małoruskiego Futor? Futor v. chutor to na Ukrainie i Podolu nazwa małego folwarku, zakładanego zwykle w ustronnym miejscu, z dala od wsi. Założycielami futorów bywali zwykle w poprzednich wiekach wy­śmienici wojacy, zarówno ze szlacheckich chorą­gwi, jakiż piechoty wybranieckiej lub cudzoziem­skiej, którym hetmani w nagrodę za zasługi wy­dzielali kawałek ziemi stepowej. Osiadając tu nie porzucali oni swych żołnierskich obowiązków i przy sposobności stawali zwykle pod chorągwiami. Przecież tereny te w wieku XIII i w I połowie XIV należały do książąt ruskich. Osada mogła powstać jeszcze w tamtych czasach, bowiem w 1436 r. jest już zorganizowaną jednostką gospodarczą. Ponie­waż trzy lata później w źródłach występuje już sołtys futomski, w pewnym momencie wieś mogła - oczywiście już w czasach polskich - otrzymać prawo magdeburskie. Nie znamy aktu lokacyjne­go, ale wiemy z dokumentów, że była osadzona na prawie niemieckim, zwanym też magdeburskim, które charakteryzowało się tym, że miejsocwość rozciągała się wzdłuż drogi i koryta rzeki. Taki układ przestrzenny wsi zachował się również do dziś.

Starzy ludzie opowiadali, że kiedyś byty tu wiel­kie lasy. W tym wypadku nie mylili się z całą pewnością. W tych lasach osadzono niewolników „różnych ras": Tatarów, Wołochów i innych naro­dowości, których nie potrafili już wymienić. Lu­dzie ci zajmowali się paleniem węgla z drzewa. Były tu szopy na ten węgiel i stajnie na konie dla przyjeżdżających po niego. Jest dużo dowodów na to, że w Małopolsce osadzano jeńców tatarskich. Dlaczegóżby nie miano ich osadzić i na Podgó­rzu? Wiadomo również z licznych przekazów źródłowych, że właśnie na Podgórzu miało miejsce bujne osadnictwo wołoskie, a ściślej pasterzy wo­łoskich, wędrujących Karpatami nieustannie na zachód - doszli aż na Morawy. Schodzili też na niziny, w Rakszawie część wsi jeszcze niedawno nazywano Wołochy. Mieszkańcy Futomy opo­wiadali również, że kiedyś, dawno temu, w miej­scu, gdzie dziś znajduje się wieś Ulanica stało wojsko - ułani. Stąd wzięła się nazwa Ulanica. I jest tam takie miejsce, które do dziś nazywa się „Koszary". Termin len skojarzono sobie z kosza­rami wojskowymi, ale wiadomo przecież, że jest to wyraz rumuński, czyli wołoski, a oznacza za­grodę dla owiec. W sumie, podania o osadnikach wołoskich i hodowli owiec w sąsiedniej Ulanicy, pozwalają na wysunięcie przypuszczenia, że być może obydwie te wsie zostały kiedyś założone na prawie wołoskim, chociaż to nie pozostawiło śladu w źródłach.

W XV-wiecznych źródłach pisana była niekonsekwentnie i występuje jeszcze kilka razy w różnych formach: Futhuma (1439), Futhimyna (1441), Futyma (1458), Futima (1462), Futuma (1465). Etymologia jest niejasna, być może po­chodzi od obcojęzycznej (niemieckiej?) nazwy osobowej, na co wskazywać może przyrostek dzierżawczy. Nazwa wsi nie miała odpowiednika w języku polskim. Podanie miejscowe mówi, że nazwa wsi pochodzi od niejakiego Futo, który był założycielem lub pierwszym właścicielem czy dzierżawcą tych ziem. Trudno powiedzieć, czy osoba administrująca miejscowymi dobrami o takim nazwisku istniała, ponieważ jest wymienia­na tylko w przekazach ustnych. Najstarsi miesz­kańcy wywodzą nazwę wsi od filtrowania. Podo­bno pierwsi mieszkańcy dzisiejszej Futomy palili smołę w miejscu, gdzie obecnie znajdują się Księ­że Budy, a następnie wypaloną rozwozili po oko­licy. Czekając na załadowanie smoły konie w tym czasie jadły, a to nazywało się „filtrowanie". Z tym przypuszczeniem ma związek także podanie, że Futoma leżąca nieopodal starego i uczęszczane­go szlaku handlowego, zwanego traktatem wę­gierskim, była miejscem, gdzie zatrzymywały się karawany kupieckie na postój, dla nakarmienia i napojenia - właśnie „nafutrowania" zdrożonych koni i odpoczynku podróżujących kupców.