Matrix - Archetypy jako zródlo przemiany

autor: Andrzej Kuzmicki

spis tresci:

• Wstep

• Droga bohatera

• Trening, inicjacja, nauka

• Hartowanie - druga faza przemiany

• Ostateczna przemiana

Wstep

Wyjatkowosc czlowieka wyraza sie najdobitniej w paradoksie wspólistnienia w nim jednoczesnie dwóch mocy: determinujacej - skazujacej go na z góry okreslone losy i tej, która przyznaje mu prawo wolnego wyboru. Ten paradoks ksztaltuje nasza historie i staje sie zródlem ukrytego napiecia miedzy tym kim jestesmy i tym kim mozemy sie stac. Rozwój nasz jest zatem tajemnica, i to nie tylko z powodu braku wgladu w ostateczny cel drogi, ale równiez z powodu istnienia wszechpotencjalnej przestrzeni celów, jakie moga byc naszym udzialem.

Kwestia naczelna dla zrozumienia rozwoju czlowieka - jego dynamiki i prawidlowosci wzrostu - w swietle koncepcji Junga jest wlasciwe rozpoznanie wiezi laczacej umysl jednostki ze sfera nieswiadomosci zbiorowej. Centralnym zas zagadnieniem w obszarze nieswiadomosci zbiorowej jest archetyp, czyli potencjalna matryca strukturalizujaca doswiadczenie, bedaca "mnemicznym osadem" wspólnym calej spolecznosci, powstalym w wyniku kondensacji zbiorowego doswiadczenia.¹

Wedlug Junga, archetyp jest odziedziczonym po przodkach "systemem organizacji energii psychicznej". z jednej strony decyduje o tym, w jaki sposób wybrany proces mentalny bedzie przebiegac, z drugiej zas jakie formy czy tez obrazy psychiczne zostana ujawnione. Ten "obraz pierwotny" ma dojmujaca moc sprawcza, tworzac podstawy wszelkiego przezycia. Jest jednoscia, która dzieki czasowo-przestrzennej formule naszego doswiadczenia rozpada sie na nieskonczona ilosc doznan i naocznosci. Stanowi w koncu wyraz niejawnej mocy strukturalizujacej materie, a takze wyraz swoistej, absolutnej sily twórczej ducha.²

Archetypy sa pramatryca doswiadczenia. "Ich forme mozna porównac z systemem osiowym krysztalu, który preformuje strukture krystaliczna w macierzystym plynie (archetyp per se), chociaz sam nie posiada bytu materialnego.[...] System osiowy okresla tylko stereometryczna strukture, ale nie konkretna forme indywidualnego krysztalu;[...] podobnie archetyp posiada niezmienna istote znaczeniowa, która jego sposób przejawiania sie okresla tylko w zasadzie, ale nigdy konkretnie". ³ Archetyp stanowi specyficzny "system osiowy" naszego doswiadczenia, wokól którego syntetyzuje sie forma przezyc, obejmujaca zarówno obszar aktów swiadomych, jak i obszar pozaswiadomy. Archetyp dziala wieloplaszczyznowo i moze unaoczniac sie w rózny sposób - odpowiednio do sfery, w której sie aktywizuje.

Nas interesuje jednak przede wszystkim aktywizujaca i ukierunkowujaca przemiane sila archetypu oraz jego wplyw na ewolucje tozsamosci czlowieka. Aby ja unaocznic siegniemy po jedno ze wspólczenych dziel kultury masowej, najnowsze dziecko wspólczesnych mistrzów kina Andy'ego i Leary'ego Wachowski - po film zatytulowany "MATRIX".

Wybór to nieprzypadkowy, bo i dzielo to szczególne. Po pierwsze, jest to klasyczny reprezentant swiecacego dzis tryumfy kina akcji. Przepojony tresciami zywych dzis fascynacji spoleczenstwa Zachodu - futurystyka, sensacja i przemoca. Opierajacy sie na popularnej dzis idei wirtualnej rzeczywistosci, osadzony w realiach cybernetycznej sieci informacyjnej - Internetu. Po drugie jest to film o silnym fundamencie kulturowym, odwolujacy sie do wiecznie zywych pytan stawianych przez cywilizacje swiata - siegajacy obok watków mitologicznych, takze w sfere religii i filozofii. Po trzecie jest to dzielo zywe - "film-cialo", "film-przemiana", które uzewnetrzniajac soba ponadjednostkowy wymiar istnienia, jest jednoczesnie drogowskazem i tworzywem przemiany. Matrix laczy w sobie posuniety do ekstremum komercyjny populizm oraz sfere zywego, wewnetrznego doswiadczenia. i byc moze to wlasnie czyni z niego dzielo juz dzis uznane w szerokim kregu odbiorców za film kultowy.

Kluczem do niego jest archetyp, a konstytuujacym os relacji miedzy nim a widzem - symbol, niosacy ze soba odwieczny potencjal kreacji. Dzieki temu Matrix mógl stac sie lustrem nieswiadomych procesów psychicznych zbiorowosci, laczac w sobie wiele ukrytych znaczen i twarzy. My rozpatrzymy jedna z nich - wymiar unaoczniajacej sie przemiany.

Droga bohatera

Glównym motywem filmu jest mesjanistyczny proces uwalniania ludzkosci z niewoli, której twórcami byly stworzone przez czlowieka inteligentne maszyny - komputery. Jak sie dowiadujemy w trakcie filmu, maszyny te zdobyly wladze, i dzieki rozwinietej przez nie zdolnosci konstruowania i kontroli rzeczywistosci, podporzadkowaly sobie rodzaj ludzki, wykorzystujac go jako zródlo potrzebnej im do zycia energii. Aby zniewolic zbiorowosc, maszyny skonstruowaly swiat wirtualnej symulacji, w której zamknely umysly ludzkie, przezywajace tam wciaz od nowa rzeczywistosc konca dwudziestego wieku. Kazdy z uwiezionych w systemie podobnie jak my pracowal, bawil sie, odpoczywal. Wszystko bylo jednak tylko zludzeniem, które mialo zaspokoic oczekiwania uwiezionych.

Wlasnie w tej scenerii umiescili bracia Wachowski glównego bohatera, komputerowego hakera, któremu nadali znaczacy pseudonim Neo. Jego zadaniem mialo byc wyzwolenie ludzkosci z niewoli maszyn. Jednak, aby mógl tego dokonac, musial on przejsc tajemny proces inicjacyjny, dzieki któremu mial zdobyc nadludzkie moce, umozliwiajace mu stawienie czola doskonalemu swiatu maszyn. Przyjrzyjmy sie kolejnym losom jego zycia i zrekonstruujmy sens zachodzacych przemian, umieszczajac je w szerszym kontekscie teoretycznym, w kontekscie mitu bohatera. Za podstawe analizy posluzy nam praca Josepha Campbella "Bohater o tysiacu twarzy"⁴ , co nada naszym rozwazaniom szerszego wymiaru i pozwoli rozpoznac ukryte drogi oddzialywan nieswiadomosci.

Droga Neo to podróz wiodaca w sfere innych swiatów, w sfere tajemnych mocy i ostatecznego przebudzenia, a jej owocem sa - niczym ukryte skarby - nowe, nadludzkie mozliwosci i umiejetnosci. i podobnie jak to jest w wielu mitach, nasz bohater uzyska je, jesli podejmie wyzwanie i podola heroicznej próbie, w której zginie w nim to, co ograniczone, a na to miejsce pojawi sie nowa forma doskonalosci.

Joseph Campbell opisuje trzy etapy wedrówki: "odejscie", "inicjacje" i "powrót" do swiata rzeczywistego.

Odejscie wiaze z odsunieciem sie ze swiata spolecznego, do czego sklaniaja bohatera najrózniejsze znaki mówiace o jego powolaniu. Pojawia sie tu motyw wezwania do wyprawy, a czesto takze pomoc ze strony sil nadprzyrodzonych, wspierajacych dazenia wyruszajacego w podróz bohatera. Moze pojawic sie motyw oporu z jego strony, gdyz przestraszony pukajacym do jego drzwi przeznaczeniem, moze próbowac uciec przed nawolujacymi go do drogi silami, domagajacymi sie przemiany. Etap odejscia konczy sie zwykle aktem przekroczenia progu i zanurzeniem sie - jak to obrazowo ujmuje Campbell - w brzuchu wieloryba, symbolizujacego nieswiadome dotad sfery psyche bohatera.⁵

Etap drugi, to okres inicjacji. Tutaj bohater nabywa nowe umiejetnosci, zmaga sie z przeciwnosciami i hartuje ducha. Poznaje grozne oblicza bogów czy tez ukryte dotad aspekty pierwiastka przeciwnego (Anime, Wielka Matke), spotyka sie z Cieniem - reprezentujacym wyrzucone poza nawias swiadomosci aspekty jego istnienia, albo z obrazem Starego Medrca - wyrazajacym ukryty wymiar duchowej aktywnosci psyche. Zwienczeniem tego okresu jest apoteoza i osiagniecie ostatecznej nagrody, bedacej w rzeczywistosci trwalym mostem z "centrum jego swiata wewnetrznego". Ostateczna nagroda jest zywy kontakt z nieswiadomym obszarem istnienia, czy tez, w mysl psychologii jungowskiej, bezposredni kontakt z bohatera Jaznia.⁶

Etapem trzecim jest powrót do swiata zywych, kiedy bohater przechodzi "ostatni próg" odnowienia. Bogatszy i pelniejszy o nowe doswiadczenia rozpoczyna dzielo spolecznej przemiany. Staje sie reformatorem, odnowicielem zasad, jest bowiem czlowiekiem pelnym, "panem dwóch swiatów" - ludzkiego i ponadjednostkowego - przejawiajacym nadludzkie czy wrecz boskie wlasciwosci.⁷

W historii Neo odnajdujemy powyzszy przebieg rytu inicjacyjnego. Jego powolanie przyszlo nagle, gdy pewnej nocy, spiac z glowa spoczywajaca na biurku, przebudzil sie i uniósl glowe w strone komputera. Dostrzegl wtedy na ekranie napis: "Obudz sie! Matrix Cie wiezi." Nadawca wiadomosci byla tajemnicza kobieta o imieniu Trinity (Jej imie mozemy tlumaczyc z angielskiego jako Trójca Swieta.) Oprócz wiadomosci przekazala Neo jeszcze jedna wskazówke, która przeczytal ze zdziwieniem w oczach:
"Podazaj za bialym królikiem"
Neo byl zaskoczony, ale i zaintrygowany, ruszyl wiec tropem, który mu wskazala. Co dziwne, sladem tym okazal sie tatuaz na rece przypadkowo napotkanej kobiety (por. synchronicznosc) i zaprowadzil go w miejsce, gdzie czekala na niego Trinity. Ta podeszla do niego powiedziala:

• Trinity: [...] wszystko, co moge Ci powiedziec to to, ze jestes w niebezpieczenstwie. Sprowadzilam Cie tu by cie ostrzec, ze Cie obserwuja. [...] Wiem po co tu przyszedles. Wiem czym sie zajmujesz. Wiem dlaczego nie sypiasz, dlaczego zyjesz sam i cale noce sleczysz przed komputerem. Szukasz go. Wiem, bo kiedys tez go szukalam. Ale to on mnie znalazl i wytlumaczyl mi, ze to nie jego szukalam lecz odpowiedzi. Dreczy nas to samo pytanie, Neo. Dlatego tu jestes. Wiesz jak ono brzmi. Ja tez je zadawalam.

• Neo: Czym jest Matrix?

• Trinity: Odpowiedz istnieje. Szuka Cie i znajdzie, jesli tego zechcesz... ⁸

Osobnikiem, o którym wspomniala Trinity byl Morfeusz, inny haker komputerowy, którego Neo od dluzszego czasu szukal, wierzac, ze pomoze mu odnalezc odpowiedzi na nurtujace go pytania. Trinity wyprowadzila go jednak z tego przekonania i wyjasnila, ze to nie Morfeusz jest odpowiedzia, lecz wyzsza prawda kryjaca sie za pytaniem "Czym jest Matrix?". Morfeusz okazal sie natomiast znakiem drogi, przewodnikiem, który mial doprowadzic bohatera do skrywajacego sie gdzies w "nieznanym" celu.

Powinnismy tu jeszcze dodac, ze imie Morfeusz nie jest przypadkowe; oznacza bowiem imie greckiego boga snu i swiata marzen sennych. Tu jednak nabralo ono równiez nowego znaczenia, gdyz reprezentowalo przedstawiciela swiata bardziej realnego, od potocznej rzeczywistosci, w której zyl Neo. Swiat, w którym czlowiek dysponowal pelniejszym wgladem w rzeczywistosc, taka jaka ona jest, i gdzie czlowiek byl bardziej swiadomy pelni swojej egzystencji. Swiat ten byl bardziej realny od swiata "nieoswieconego" - w filmie upostaciowionego przez System. Matrix byl bowiem symulacja, która wiezila ludzkosc w jej ignorancji, bedac nieswiadoma projekcja, zbiorowym snem, czy skostniala tozsamoscia, która wykorzystywala dla podtrzymania swojego istnienia bezduszny kierat chlodnej racjonalnosci.

Na plaszczyznie symbolicznej Morfeusz reprezentuje takze nieuswiadomiona sfere ducha bohatera oraz jego wewnetrzny imperatyw przemiany. Wyraza konstytuujaca moc archetypu Starego Medrca, stymulujacego proces inicjacji i wskazujacego przyszle drogi wzrostu jednostki. Pomaga transcendowac doczesnosc i zjednoczyc sie z niewypowiedzianym. Pomaga, w koncu, osiagnac najdoskonalszy obraz siebie, integrujac wszelkie aspekty doswiadczenia wewnetrznego.

Nadszedl w koncu czas spotkania z Morfeuszem. w jego trakcie Morfeusz postawil Neo przed kolejnym wyborem. Poprosil, by wybral jedna z dwóch mozliwosci, upostaciowionych dwoma róznokolorowych pigulkami. Jesli Neo wybierze pigulke niebieska, zapomni o wszystkim co sie wydarzylo i bedzie wtedy zyc nadal, jak inni ludzie w Systemie - nieswiadomi i slepi prawdy utajonej. Jesli wybierze pigulke czerwona, uzyska szanse poznania prawdy, a co za tym idzie, odkryje czym jest Matrix. Wybór czerwonej pigulki mial oznaczac ostateczne "przekroczenie progu".

Odbyla sie wtedy miedzy nimi ciekawa rozmowa, która trafnie obrazuje dylemat przed jakim stanal bohater:

• Morfeusz: Pozwól, ze powiem Ci dlaczego tu jestes. Jestes tu bo wiesz o czyms. Tego co wiesz nie mozesz wyrazic, ale czujesz to. Czules to przez cale swoje zycie, ze ze swiatem jest cos nie tak. Nie wiesz co to jest, ale to jest jak drzazga w twoim umysle, doprowadzajaca Cie do szalenstwa. To wlasnie uczucie przywiodlo Cie do mnie. Czy wiesz o czym mówie?

• Morfeusz: Czy chcesz wiedziec co to jest? Matrix jest wszedzie wokól nas, nawet w tym pokoju. Widzisz to kiedy wygladasz przez okno, albo kiedy wlaczasz telewizor. Czujesz to kiedy idziesz do pracy, do kosciola, kiedy placisz podatki. Jest to swiat, który zostal rozciagniety przed twoimi oczami zeby odgrodzic Cie od prawdy.

• Neo: Jakiej prawdy?

• Morfeusz: Ze jestes niewolnikiem, Neo. Jak wszyscy inni urodziles sie w niewoli, w wiezieniu, którego nie mozesz poczuc, posmakowac ani dotknac. Wiezieniu twojego umyslu... Niestety nikomu nie mozna wytlumaczyc czym jest Matrix. Musisz zobaczyc to sam. To jest ostateczna decyzja. Potem nie bedzie juz powrotu. Jesli wybierzesz pigulke niebieska, historia sie zakonczy. Obudzisz sie we wlasnym lózku i bedziesz wierzyl w to co chcesz wierzyc. Jesli wezmiesz czerwona pigulke, zostaniesz w Krainie Czarów, a ja pokaze Ci jak gleboka jest jama królika...

• [Neo siega po czerwona pigulke]

• Morfeusz: Pamietaj, wszystko co Ci oferuje to prawda, nic wiecej...

Neo wybral pigulke czerwona. Okazala sie ona czescia programu wyszukujacego, którego zadaniem bylo odnalezienie jego ciala wiezionego w Systemie. Zostal on odszukany i odlaczony od Matrix'a - umarl tym samym po raz pierwszy dla "starej tozsamosci".

Trening, inicjacja, nauka

Obudzil sie juz w nowym swiecie, jego przebudzenie bylo jednak bolesne. Zderzyl sie bowiem z prawda o zludnosci zycia poprzedniego. Jego uczucia wyrazaly wiec sytuacje neofity, który dowiedzial sie niedoskonalosci prawd jakimi dysponowal. Tym uczuciom czlowiek znajdujacy sie "w drodze" musi stawic czola i zrozumiec, ze droga oznacza podazanie, a tym czego w niej doswiadczamy, to jedynie niekonczacy sie strumien przemijajacych znaczen.

Odsloniwszy pierwsza z zaslon, Neo rozpoczal drugi etap zmagan - okres nauki, cwiczen i wtajemniczenia. Jego przewodnikiem byl Morfeusz, który postawil sobie cel przemiany Neo, wierzac w niego bezgranicznie. w treningu tym dostrzec mozna dwie czesci: pierwsza, to rozwiniecie w Neo zdolnosci kontrolowania wlasnego ciala i umyslu, druga zas, ksztaltowanie nowego rozumienia praw rzadzacych potoczna rzeczywistoscia spoleczna.

Do nauki kontroli nad cialem i umyslem Morfeuszowi posluzyly wschodnie sztuki walki (kung-fu). Przy ich pomocy Neo zrozumial wzglednosc zasad rzadzacych swiatem i nauczyl sie je przelamywac. Nauczyl sie tez nowej formy swiadomego bycia, gdzie czynnikiem nadrzednym stala sie wola i determinacja, a nie ograniczenia stawiane przez System. Ta czesc treningu zakonczyla walka z Morfeuszem, weryfikacja nabytych przez Neo umiejetnosci. Podczas walki Morfeusz pomagal Neo przekraczac kolejne ograniczenia, mówiac do niego i zachecajac do dalszych wysilków. Slyszymy z jego ust miedzy innymi:

• Morfeusz: Twoja slabosc nie wynika z techniki.

• Morfeusz: Czy myslisz, ze moja sila albo szybkosc ma w tym miejscu cokolwiek wspólnego z miesniami?

• Morfeusz: Na co czekasz? Mozesz byc szybszy. Nie mysl, ze mozesz..., wiesz, ze mozesz. Dalej... Nie próbuj mnie uderzyc, ale uderz mnie!

Celem walki bylo wiec poznanie podstawowych zasad funkcjonowania organizmu i zrozumienie, ze sa one jedynie doraznie przyjetymi ograniczeniami, które mozna zanegowac. Kulminacyjnym punktem nauki kontroli nad cialem i umyslem byla "próba skoków", w której Neo mial zaprzeczyc podstawowej zasadzie rzadzacej potoczna rzeczywistoscia - sile grawitacji. Neo nie przeszedl tej próby, ale dzieki niej zrozumial, jak silna jest wiez miedzy cialem i umyslem, i ze w zwyklych warunkach jedno bez drugiego nie moze istniec. Porazka ta wyznaczyla równiez kierunek dalszych zmian w bohaterze, które zakonczyc sie mialy calkowitym przekroczeniem fizycznego ograniczenia.

W drugiej czesci Neo uczyl sie nowego funkcjonowania w zniewolonym spoleczenstwie. w tej czesci Morfeusz zapoznal Neo z subtelnymi zasadami organizacji Systemu - zycia spolecznego i wzajemnych kontaktów miedzy ludzmi. Nauczyl Neo patrzec na swiat nowej perspektywy, i wlasciwie rozumiec ukryte w nim zagrozenia.

O ich specyfice przekonujemy sie z jednej z wypowiedzi Morfeusza:

• Morfeusz: Matrix to systemem, Neo. Ten system jest naszym wrogiem. Gdy znajdziesz sie w srodku i sie rozgladniesz, kogo zobaczysz? Biznesmenów, nauczycieli, prawników, stolarzy. To umysly ludzi, których staramy sie uwolnic. Ale dotad, dokad tego nie zrobimy, sa oni ciagle czescia systemu, a zatem naszymi wrogami. Musisz zrozumiec, ze wiekszosc z nich nie jest jeszcze gotowa do odlaczenia, a wielu z nich jest jeszcze tak mocno zwiazanych z systemem, ze beda walczyc by go chronic.

Morfeusz powiedzial Neo takze o agentach - straznikach Systemu, chroniacych go przed tymi, którzy chcieliby sie z niego sie wyzwolic, badz naruszyc istniejacy w nim porzadek. Slyszymy o nich miedzy innymi:

• Morfeusz: [Agenci to - AK] swiadome programy. Moga sie one dowolnie przemieszczac do srodka i na zewnatrz jakiegokolwiek oprogramowania podlaczonego do systemu. Oznacza to, ze ktokolwiek, kogo nie odlaczylismy jest potencjalnie agentem. w Matrix sa oni kazdym i nikim. Przetrwalismy poniewaz sie przed nimi uciekamy. To oni sa tymi którzy kontroluja wejscia. To oni strzega wszystkich drzwi i to oni trzymaja wszystkie klucze. Co oznacza, ze predzej czy pózniej ktos bedzie musial podjac z nimi walke.

Postacie strazników mozemy interpretowac jako ukryte tresci nieswiadomosci, które z racji ich powiazania ze sfera kompleksów, maja moc dominowania struktury osobowosci, a tym samym aktywnego wplywania na mysli i reakcje jednostki. Agenci byliby wiec czyms w rodzaju "figur progowych", opisywanych przez terapie zorientowana na proces Arnolda Mindella, stojacych na drodze naszego rozwoju i blokujacych dostep do zakazanych obszarów wewnetrznego doswiadczenia. o niebezpieczenstwie plynacym ze strony strazników przekonujemy sie z innych slów Morfeusza:

• Morfeusz: Nie bede Cie oklamywac, Neo. Wszyscy, którzy podjeli z agentami walke zgineli, ale choc inni przegrali ty zwyciezysz.

• Neo: Dlaczego?

• Morfeusz: Widzialem agenta, który przebil betonowa sciane. Mozna do nich strzelac, ale nikt jeszcze nie trafil. Mimo to, ich sila i szybkosc opieraja sie na obowiazujacych prawach, dlatego nigdy nie beda lepsi od Ciebie.

• Neo: Co próbujesz mi powiedziec, ze moge uchylic sie kulom?

• Morfeusz: Nie, Neo. Próbuje powiedziec Ci tylko, ze kiedy bedziesz gotowy nie bedziesz musial.

Morfeusz wyraznie ukierunkowal przemiane Neo, zasial ziarno odwagi i determinacji. Jednoczesnie podkreslil niebezpieczenstwo, na jakie musi sie przygotowac Neo w ostatecznej fazie procesu. Jego wypowiedz byla zapowiedzia przyszlych mocy bohatera. Morfeusz nauczyl Neo, ze droga wiesc bedzie przez naruszanie zastanych regul, okreslil jednoczesnie jakim zasadom bedzie podporzadkowany po przemianie.

Na tym skonczyl sie trening naszego bohatera i rozpoczal sie okres intensyfikacji procesu alchemicznego czernienia (nigredo) substancji arkanicznej. Zaczal sie okres hartowania i oczyszczania w drodze do granicznego spolaryzowania przeciwstawnych jakosci (divisio elementorum)⁹ i zwielokrotnienia cech wewnetrznej odrebnosci; okres wewnetrznej walki przeciwienstw i uszlachetniania substancji. w drodze do calkowitego oczyszczenia i symbolicznego zjednoczenia przeciwienstw (coniunctio oppositorum), Neo musial przejsc jeszcze pieklo walki, cierpien i wyrzeczen, w drodze do ostatecznego odrodzenia.

Hartowanie - druga faza przemiany

Okres ten rozpoczal sie niewinnie - od spotkania z Wyrocznia. Bylo ono znowu dosyc tajemnicze, tak jak i pozostale wypadki losów Nea. Morfeusz doprowadzil go pod drzwi Wyroczni i poprosil by sam przekroczyl próg. w srodku powitala Neo kobieta w bieli i poprosila by chwile zaczekal. Zostal wiec chwile w poczekalni, gdzie razem z nim znajdowali sie inni kandydaci pretendujacy do roli Wybranca. Byly to jednak dzieci. Wsród nich znajdowaly sie takie, które posiadaly nadnaturalne umiejetnosci. Potrafily utrzymywac sila woli wiszace w powietrzu przedmioty, a jeden z chlopców siedzac na ziemi wyginal sila woli lyzki. Kiedy Neo przystanal obok, doszlo miedzy nimi do wymiany zdan:

• Chlopiec: Nie staraj sie wygiac lyzki, bo to niemozliwe, ale spróbuj uswiadomic sobie prawde.

• Neo: Jaka prawde?

• Chlopiec: Ze lyzka nie istnieje. Wtedy przekonasz sie, ze to nie lyzka sie zgina tylko Ty.

Chlopiec podal Neo lyzke, a ten troche zaskoczony skupil na niej uwage. Nagle lyzka pod wplywem jego woli wygiela sie, a wygladalo to tak naturalnie, jakby umial to robic od zawsze. Jak sie pózniej okaze, lekcja ta byla jedna z wielu na drodze do oswiecenia.

Poproszono go w koncu do Wyroczni, która okazala sie starsza, niepozorna kobieta, piekaca w kuchni ciasteczka. Po wejsciu Neo, zwrócila sie do niego:

• Wyrocznia: Czy wiesz dlaczego Morfeusz przyprowadzil Cie do mnie?

• Neo: Tak, wiem.

• Wyrocznia: Wiec co na ten temat myslisz? Czy sadzisz, ze jestes Wybrancem?

• Neo: Szczerze mówiac, nie wiem.

Slyszac to Wyrocznia wskazala na plaskorzezbe wiszaca nad drzwiami, na której widnial lacinski napis:

• Wyrocznia: Czy wiesz co to znaczy? To po lacinie "Poznaj siebie". Zdradze Ci sekret. Byc Wybrancem to tak, jak byc zakochanym. Nikt Ci tego nie powie. Sam to wiesz. Czujesz to w trzewiach.

Neo uslyszawszy to zdawal sie byc oszolomiony. Nie zrozumial tego co uslyszal. Nie byl jeszcze gotowy do podjecia roli. Przekaz ten dotarl za to do jego nieswiadomosci, uruchamiajac proces ukryty w jego umysle. Bogowie przewidzieli bowiem i te wersje zdarzen, o czym przekonujemy sie w dalszej rozmowie Neo z Wyrocznia:

• Wyrocznia: Dobrze, niech Ci sie przyjrze. Otwórz usta i powiedz Aaa...

• Neo: Aaa...

• Wyrocznia: Okey...Powinnam teraz powiedziec "To interesujace, ale..." a Ty...

• Neo: Ale co?

• Wyrocznia: Ale Ty juz wiesz co powiem.

• Neo: Ze nie jestem Wybrancem?

• Wyrocznia: Przykro mi chlopcze. Masz dar, ale chyba jeszcze na cos czekasz.

• Neo: Na co?

• Wyrocznia: Moze na nastepne wcielenie, kto wie? Tak to juz jest. [W tym momencie Neo sie usmiecha - AK] Co Cie tak bawi?

• Neo: Morfeusz prawie mnie przekonal.

• Wyrocznia: Wiem. Biedny Morfeusz. Bez niego bedziemy zgubieni.

• Neo: Co masz na mysli mówiac "bez niego"?

• Wyrocznia: Na pewno chcesz wiedziec? Morfeusz wierzy w Ciebie, Neo, i ani Ty, ani nawet ja nie przekonamy go, ze sie myli. Wierzy tak mocno, ze odda za Ciebie zycie, aby ocalic twoje.

• Neo: Jak to?

• Wyrocznia: Bedziesz musial wkrótce podjac trudna decyzje. w jednej rece bedziesz trzymal zycie Morfeusza, a w drugiej swoje wlasne. Jeden z was umrze. Od Ciebie zalezy który. Przykro mi synu. Masz dobre serce, a ja nie lubie przekazywac dobrym ludziom zlych wiesci. Ale nie martw sie. Gdy stad wyjdziesz, poczujesz sie lepiej. [...]

W zachowaniu Wyroczni szczególne bylo to, ze nie "wyrokowala" ona o zyciu Neo, ale raczej byla akuszerem jego boskosci. Byla kolejnym narzedziem dynamizujacym proces przemiany, kims, kto pomaga znalezc droge, nie mówiac "kim w danym momencie jestes", wskazujac jedynie na to "kim mozesz sie stac w przyszlosci". Zdawala sie wiedziec, jakie sa jego przyszle losy i podsunela jego nieswiadomosci ledwie uchwytny wzorzec, który mial zakielkowac w odpowiednim momencie. Jej ostatnie slowa, dotyczace nieuchronnosci przyszlych wyborów Neo, okazaly sie pózniej czynnikiem wyzwalajacym glebinowy proces przemiany. Staly sie jej punktem zwrotnym, i to pomimo braku "swiadomosciowego przygotowania" Neo. Przemiana toczyla sie dalej.

W tym miejscu nadszedl czas, by wprowadzic inna postac antybohatera, zaangazowana mimo woli w przemiane Neo. Jest nia "ciemna" postac Cyphera, która w procesie zmian rozwojowych Neo stala sie kluczem rozpoczynajacym okres hartowania Neo i jednoczesnie kluczem dopelniajacym dzielo. To on bowiem obarczony zostal brzemieniem zdrady i uruchomieniem ciemnych mocy przeciwko bohaterowi i to on w koncu dal ostateczne swiadectwo narodzonemu Mesjaszowi.

Cypher byl jednym z czlonków zalogi statku-oazy dowodzonego w swiecie pozasystemowym przez Morfeusza. w porównaniu do innych czlonków zalogi, jako jedyny mial zal do niego za to, ze go przebudzono. Zywil do niego równiez ukryte uczucia zawisci i rywalizacji, nie chcac pogodzic sie z jego supremacja. Cechowal sie z jednej strony iscie ludzka sklonnoscia do dostarczania sobie przyjemnosci, a z drugiej, przejawial specyficzna dla wczesnego okresu rozwoju dziecka (chlopca) zadre edypalna w relacji z ojcem - która stala sie czynnikiem blokujacym rozwój. Mozna powiedziec, ze byl on projekcja wypartych i nierozwiazanych konfliktów wewnetrznych bohatera, które w przypadku przejecia kontroli nad caloscia procesów psyche, mogly spowolnic czy wrecz uniemozliwic jego przemiane.

Imie Cypher nie nadano mu przez przypadek. Oznaczalo ono (w tlum. z ang.) szyfr albo wiadomosc. i rzeczywiscie, w historii Neo obie te ukryte wlasciwosci znalazly uzewnetrznienie. Jego hedonizm i kierowanie sie zasada przyjemnosci, spowodowaly zdrade przyjaciól na rzecz Systemu, ukryta zas w imieniu domena poslannictwa wyrazila sie w ostatecznym - choc mimowolnym - potwierdzeniu boskiego wymiaru Neo. Czyny Cyphera w szerszym aspekcie procesu rozwoju, okazaly sie niezbednym elementem przemiany, dynamizujacym i ukierunkowujacym ten rozwój. Bez niego bylby on niemozliwy.

Jak juz powiedzielismy, Cypher zdradzil przyjaciól. Uczynil to dla obiecanej przez agentów nagrody, która miala byc regresja do lepszej, ale rozwojowo wstecznej rzeczywistosci. Jesli dodamy, ze w jezyku angielskim matrix oznacza pod wzgledem anatomicznym macice, a w obszarze techniki matryce, to zrozumiemy, ze postepowanie Cyphera nalezy rozumiec jako infantylna regresje do lona matki, lub tez jako chec powrotu do niezróznicowanego stanu pierwotnej nieswiadomosci. Celem Cyphera bylo spowodowanie pojmania Morfeusza. Uprzedzeni zawczasu agenci przygotowali pulapke. Kiedy zaloga Nabuchodonozora wracala z wizyty u Wyroczni, ci odcieli im droge powrotna. Rozpoczal sie tym samym otwarty konflikt miedzy silami swiatla i ciemnosci.

W czasie ucieczki Morfeusz, tak jak przepowiedziala to Wyrocznia, zostal pojmany. Poswiecil swoje zycie w zamian za zycie Neo. w zasadzce zginal Mause - jeden z czlonków zalogi, a pozostali starali sie wydostac na statek. Nie koniec bylo jednak intryg Cyphera. Odlaczyl sie on od grupy i przed nia przedostal na statek. Po czym podstepnie zabil troje przyjaciól - do jednego strzelajac (Dozer), dwoje odlaczajac, kiedy ci byli jeszcze podlaczeni do sieci (Switch i Apoc), a jednego ciezko raniac (Tank), lecz przez niefortunny dla niego zbieg okolicznosci nie zabijajac ostatecznie. Teraz przyszla pora na najwazniejszy z czynów Cyphera, gdyz po zabiciu trzech z osób zalogi zamierzal odlaczyc takze Neo. Wypowiedzial wtedy do Trinity symboliczne i prorocze slowa, naznaczajace ostatecznie przyszlego Mesjasza.

• Cypher: Nie miej mi tego za zle, Trinity. Jestem tylko poslancem i teraz mam zamiar to udowodnic. Jezeli Morfeusz mial racje, to nie bede mógl odlaczyc Neo. Mam na mysli to, ze jesli Neo jest Wybrancem, to musi pojawic sie jakis cud, który mnie powstrzyma. Tak? Jak wiec moze nim byc, jesli zginie? Nigdy mi nie odpowiedzialas, czy uwierzylas w te bajki Morfeusza. No dalej, wszystko czego chce, to male "tak" lub "nie". Spójrz w jego oczy, te wielkie, piekne oczy i powiedz mi - "tak" czy "nie"?

Trinity odpowiedziala: "TAK", a w tym samym momencie pojawil sie wspomniany przez Cyphera cud. Tank, wczesniej ciezko raniony przez Cyphera, ocknal sie nagle i wstajac z ziemi strzelil w strone zdrajcy. Strzelil do niego i smiertelnie ranil, dzieki czemu Cypher stal sie swietym poslancem bogów, dajacym swiadectwo narodzinom nowego zbawiciela ludzkosci.

Z calej zalogi, po zasadzce przezyli jedynie Tank, Trinity i Neo oraz uwieziony przez agentów Systemu Morfeusz. Neo i Trinity wrócili na statek i staneli przed dylematem. Bardzo chcieli pomóc Morfeuszowi, zdawali sobie jednak sprawe z niemoznosci odbicia go z rak wszechmocnych oprawców. Wiedzieli, ze Morfeusz jako jedyny znal kody dostepu do komputerów ostatniego bastionu ludzkosci - miasta Zion (w tlum. z ang. - Syjon) - i ze agenci maja srodki, by od niego te kody wydobyc. Musieli wiec wybrac: czy wylaczyc go z sieci - co byloby równoznaczne z jego smiercia, czy tez podjac mimo wszystko próbe odbicia.

I tu uaktywniony zostal nieswiadomy program zaszczepiony Neo przez Wyrocznie. Przypomnial on sobie jej slowa i zrozumial przypisane mu losy. Zaczal rozumiec to, co powinien uczynic, zdecydowal sie poswiecic wlasne zycie dla dobra ludzkosci. Nastapila w nim jakosciowa zmiana i zaczal przejawiac cechy ponadludzkie. Jego dotychczasowa tozsamosc ulegla calkowitej przemianie. Narodzil sie mityczny bohater, calkowicie oddany wyzszemu porzadkowi. Rozumiejac stojace przed nim powolanie, zjednoczyl sie z wyzsza idea, zostawiajac za soba ograniczone i ograniczajace wyzsze "ja" ego. Jest to punkt zwrotny w jego historii, ale nie punkt ostatecznej przemiany, której dostapi juz wkrótce.

Neo podjal decyzje, ze wchodzi do Systemu. Sprzeciwila sie temu jednak zakochana w nim Trinity. Wobec jego determinacji ulegla mu, wymuszajac na nim jednak swoje uczestnictwo w wyprawie. Wyprawa ta nabrala wiec szerszego symbolicznego wymiaru - stala sie wyrazem integracji pierwiastka meskiego i zenskiego w bohaterze, integracji swiadomego z pozaswiadomym (Jaznia) oraz wyrazem zjednoczenia tego co ludzkie i co boskie w czlowieku (Wybraniec i Trójca Swieta).

Neo i Trinity weszli do Systemu. Zabrali ogromna ilosc broni i udali sie do centralnego budynku sluzb specjalnych, w którym wieziony byl Morfeusz. Ten wariant dzialan wybral Neo, bedac przekonanym, ze tak nieobliczalny sposób dzialania zaskoczy odwiecznych mysliwych, którymi byli agenci. Weszli do biurowca i otwarcie przekroczyli punkt kontrolny, otwierajac ogien i zabijajac wszystkich ochroniarzy. Unicestwili takze oddzial zolnierzy, próbujacy ich powstrzymac. Dokonali istnej rzezi, ale to co zrobili nie miescilo sie juz w granicach moralnosci. Stalo sie to symbolem, i ze wzgledu na swój katarktyczny wymiar, nabralo ponadludzkiego, mitycznego i niemalze boskiego znaczenia. Stalo sie wyrazem omnipotencji rodzaju ludzkiego, bedac jednoczesnie kompensacja, wynikajaca z wczesniej przezywanego poczucia niemocy i bezsilnosci wobec wszechmocnych maszyn. Niszczac wszystkich, którzy im weszli w droge, Neo i Trinity ruszyli w strone windy. Weszli do niej by wjechac na najwyzsze pietro budynku, gdzie prawdopodobnie przetrzymywany byl Morfeusz. w trakcie jazdy zatrzymali i odbezpieczywszy wzieta ze soba bombe, weszli na dach windy. Przypieli sie do liny nosnej, na której zawieszona byla kabina i odstrzelili mocowanie drugiego jej konca. w wyniku tego "wystrzelili" w góre z ogromna predkoscia, niesieni ciezarem spadajacego w dól urzadzenia. Wlamali sie tym samym (symbolicznie) do swiata pól-bogów, swiata agentów Systemu.

Ich boskiemu wyniesieniu towarzyszyla eksplozja, która kojarzy sie silnie z energetycznym wymiarem zjednoczenia bohatera z dopelniajacym go pierwiastkiem zenskim - Anima, lub tez z pierwiastkiem boskim - Trójca Swieta. Eksplozja wydaje sie skanalizowaniem ukrytej energii libidinalnej bohatera, która ujawniona zostala po otwarciu sie na ponadjednostkowy, omnipotentny wymiar archetypu. Bohater przeobrazil sie, tym samym, w postac o charakterze manicznym, która, przekraczajac wlasne ograniczenia, mogla stawic czolo ponadludzkim zadaniom. Jedno jest pewne, nastapila tu eksplozja jego potencji, która mozliwa byla po otwarciu sie na nowe obszary doswiadczania, niedostepne zwyklemu smiertelnikowi.

O zaistnialej przemianie Neo przekonujemy sie niebawem, kiedy to na dachu wiezowca opanowanego jak dotad przez istoty pólboskie - agentów - Neo podjal z nimi równorzedna walke, demonstrujac po raz pierwszy równe im umiejetnosci (np. uchylanie sie od kul z pistoletu). Na dachu, Neo i Trinity porwali stojacy na nim helikopter i zlecieli na wysokosc pietra, na którym znajdowal sie Morfeusz. Strzelajac i zabijajac przebywajacych tam agentów uwolnili go. w chwili jednak, gdy Morfeusz biegl w ich strone zostal postrzelony. Widzac to, i wiedzac ze z postrzelona noga Morfeusz nie da rady doskoczyc do helikoptera, Neo zdecydowal sie wyskoczyc mu na ratunek. Przypiety stalowa lina do helikoptera, skoczyl i zlapal w powietrzu przyjaciela. Po chwili obaj lecieli, trzymajac sie za rece, wiszac na linie przypominajacej narodzinowa pepowine. Doswiadczyli tym samym zespolenia: mistrz i uczen, syn i ojciec czy tez Syn i Duch Swiety. Neo przeszedl tym samym kolejny szczebel przemiany, swiadomie integrujac w sobie to, czego symbolem byl Morfeusz, zintegrowal w koncu swiadomie to, co powolalo go do drogi, co bezwarunkowo w niego wierzylo, i to, co bylo calkowicie oddane wyzszej sprawie, nie cofajace sie nawet przed najwiekszym poswieceniem.

Neo zintegrowal zarówno swietlisty aspekt kochajacego ojca, jak równiez zbudowal wiez miedzy soba i nieswiadomym obszarem archetypu Starego Medrca. Laczaca ich z helikopterem lina przypominala teraz - podobnie jak lina, do której przypieci byli wczesniej Neo i Trinity - pepowine symbolizujaca nowe narodziny. Zrobil to, czego nie byl w stanie dokonac Cypher, zamkniety we wlasnej ograniczonosci.

Historia toczyla sie jednak dalej, gdyz helikopter, którym lecieli, zostal trafiony przez agenta i zaczal spadac. Wszyscy troje - Morfeusz, Neo i Trinity - musieli awaryjnie ladowac. Morfeusz i Neo opadli na dach jednego z drapaczy chmur, a Trinity zajeta pilotazem nadal byla uwieziona w helikopterze. Neo, wciaz przypiety do liny laczacej go z helikopterem, postanowil ratowac Trinity. Chwycil line oburacz i zaparl sie nogami, chcac wlasnymi silami utrzymac go w powietrzu. w tym momencie Neo calkowicie przeistoczyl sie w herosa.

Helikopter spadl w dól i rozbil sie o sciane jednego z budynków, Trinity jednak sekunde przed zderzeniem wyskoczyla z niego, chwytajac sie liny trzymanej przez Neo. Wszyscy troje przezyli i od tej pory stanowili jednosc.

Pobiegli do wyjscia z Systemu, czyli lacza telefonicznego laczacego System ze statkiem. Znalezli sie na stacji metra. Ranny Morfeusz opuscil System jako pierwszy, potem przyszla kolej na Trinity. Tu jednak pojawil sie jakby spod ziemi agent, wcielajacy sie w zebraka. Strzelil w ich kierunku, jednak nie ranil nikogo, zniszczyl jedynie sluchawke aparatu, którym przed ulamkiem sekundy wydostala sie Trinity. Neo zostal sam na sam z agentem. Jednak w przeciwienstwie do jego poprzedników, którzy kiedykolwiek byli w podobnej sytuacji, Neo nie zaczal uciekac. Podjal walke.

W tym miejscu musimy wspomniec o szczególnej relacji miedzy bohaterem i niezniszczalnym wrogiem, jakim byl agent. Relacja ta jest w duzym stopniu podobna do wiezi, jaka laczyla barwna postac czarnoksieznika imieniem Ged ze slawnej trylogii o czarnoksiezniku z Krainy Ziemiomorza - Ursuli LeGuin¹⁰ . w jego historii równiez pojawila sie tajemnicza, wszechmocna postac z Cienia, która podazajac za nim krok w krok, scigala go przez pól jego zycia. Robila to do momentu, kiedy nie zdecydowal sie na przerwanie ucieczki i zaryzykowanie zycia, stajac oko w oko ze swoim przesladowca. Tym, kto go gonil bylo jego alter ego, które pragnelo swojego urzeczywistnienia. Podobnie Neo, w momencie podjecia granicznej decyzji, zdecydowal sie ruszyc w ciemna strone przeznaczenia, by poznac czym jest smierc, ale tez, kim jest naprawde.

Rozegral sie miedzy nimi tytaniczny pojedynek, byc moze najpiekniejszy pojedynek w dziejach kina. Neo stanal do walki z pól-bogiem, z istota przed która drzeli dotad wszyscy zyjacy ludzie. Podczas walki odpadaly tynki ze scian, niszczone byly sprzety znajdujace sie na peronie. Poczatkowo przewage mial agent, potem inicjatywe przejal Neo. w koncu jednak agent przechylil szale na swoja korzysc, rzucajac Neo o sciane peronu i chwytajac w stalowym uscisku. Chcial go zabic, a uslyszawszy nadjezdzajacy pociag, zdecydowal sie na pewna i spektakularna forme zabójstwa przez zmiazdzenie pod jego kolami. Rzucil Neo na tory i przytrzymal, mówiac:

• Agent: Slyszy Pan to, Panie Anderson? To dzwiek nieuniknionego. To odglos Pana smierci. Zegnam Pana, Panie Anderson.

I znowu obserwujemy akt wewnetrznej przemiany Neo, który na slowa agenta kierowane do jego starej tozsamosci (Andersona, bedacego czescia Systemu), odcial sie od niej uwewnetrzniajac calkowicie nowy swój obraz. "Nazywam sie Neo" - odparl - i lamiac wszelkie "ziemskie" zasady funkcjonowania, odbil sie i wzlecial z trzymajacym go wciaz agentem nad torowisko. Pod wplywem uderzenia o sklepienie agent zwolnil uscisk i Neo uwolnil sie. Opadl na dól, a gdy nadjezdzajacy pociag byl juz o kilkanascie metrów od niego, wyskoczyl z torów, unikajac zderzenia.

Agent - w tym czasie - kleczal wciaz oszolomiony na torach i zostal potracony, Neo pokonal, tym samym, wszechmocnego "boga ciemnosci". Bylo to jednak zwyciestwo polowiczne. Agent byl w Systemie niesmiertelny i zaraz wcielil sie w kolejna postac - czlowieka z pociagu. Zatrzymal pociag, wysiadl z niego i znowu ruszyl za Neo. Neo musial uciekac.

Jestesmy w tej chwili w samym sercu cyklonu. w centrum zrestytuowanego kompleksu archaicznych mocy, które ujawnily sie z dojmujaca sila i domagaja sie pelnego urzeczywistnienia. Neo znajduje sie w swiecie bogów i nie zna jeszcze sposobu na ich pokonanie.

Sytuacja przypomina psychiczny proces zblizania sie do jadra kompleksu, podczas którego coraz silniej doswiadczane sa mechanizmy obronne. Widzimy, ze sen i podróz bohatera dotyczyly bardzo intensywnego, ale tez bardzo silnie skrywanego aspektu osobowosci. Napieta atmosfere zintensyfikowala jeszcze wiadomosc, ze statek - na którym znajdowali sie Morfeusz i Trinity, ale takze cialo podlaczonego do sieci Neo - zostal wykryty przez urzadzenia sluzace do niszczenia wszelkich wrogich Systemowi obiektów. w czasie zmagan Neo, zaczely one wdzierac sie do statku, jednak znajdujacy sie na nim ludzie nie mogli w zaden sposób temu sie przeciwstawic, gdyz uzycie przez nich jedynej skutecznej broni jaka dysponowali - impulsu magnetycznego - spowodowaloby rozlaczenie polaczenia z siecia, a tym samym smierc podlaczonego do niej Neo.

Ostateczna przemiana

Neo biegl do nastepnego punktu przesylowego. w drodze pomagali mu, wskazujac droge ucieczki przez telefon komórkowy, przyjaciele. Krok w krok podazali za nim jednak agenci, a najbardziej zacieklym z nich byl agent Smith, z którym Neo przed chwila stoczyl pojedynek. w koncu, pokonujac wiele przeszkód, Neo dotarl do wyznaczonego miejsca - byl to pokój o numerze 303. Jakiez bylo jego zdziwienie, gdy za drzwiami zobaczyl celujacego w jego strone agenta. Agent Smith strzelil do niego dziesiec razy. Po dwóch strzalach Neo odbil sie od sciany i rozmazujac na niej swoja krew osunal sie na ziemie. Umarl. Zginal w tej chwili jego umysl, a wlasciwie - jak ja okreslil wczesniej Morfeusz - mentalna projekcja cyfrowego "ja". a poniewaz cialo bez umyslu istniec nie moglo, zginelo takze ono.

• Neo zginal, ale to nie koniec jego podrózy. Przed nim jeszcze zmartwychwstanie.

Przyjaciele na statku nie mogli uwierzyc w to, co sie stalo. Szczególnie przezyla to Trinity. Nagle swiat sie dla niej skonczyl. Spojrzala na cialo Neo, lezace przed nia na fotelu, podlaczone do sieci i zanurzona w rozpaczy powiedziala:

• Trinity: Neo! Juz sie wcale nie boje. Wyrocznia powiedziala mi, ze sie zakocham, i ze ten, którego pokocham bedzie Wybrancem. Wiec sam widzisz, ze nie mozesz umrzec, a to dlatego, ze Cie kocham. Slyszysz mnie? Kocham Cie...

Na slowa Trinity wyrazajace milosc w Neo zrodzila sie nowa forma zycia i swiadomosci. Wykroczyla ona poza ramy dotychczasowej relacji miedzy umyslem i cialem, stajac sie podlozem nowej tozsamosci. Swiadomosc ta byla czyms wiecej niz ta, jaka generowal dotychczasowy umysl Neo - stala sie niezalezna od zludzen i od praw rzadzacych symulacja swiata. Swiadomosc ta ozyla i stala sie bytem niezaleznym od tamtej rzeczywistosci.

Neo, lezac na ziemi, otworzyl nagle oczy. Podniósl sie i spojrzal w strone odchodzacych strazników. Doswiadczyl zmartwychwstania i odrodzil sie w nowej formie istnienia ponad-systemowego. Stanal ze zdziwieniem w oczach i obserwowal otaczajaca go rzeczywistosc. Jego wirtualne ego zginelo, a tym który zmartwychwstal nie byl juz czlowiek, nie byl nawet pól-bóg podobny do wszechmocnych agentów, lecz nadczlowiek - Anthropos.

Ta boska istota, oswiecona i niezalezna mogla narodzic sie wlasnie dzieki porzuceniu przez Neo "starego", niedoskonalego "ja", a takze dzieki porzuceniu przez niego ograniczajacego go ciala. Umozliwilo to odkrycie nowej, transcendentnej formy doswiadczania i dostapienie alchemicznego procesu odnowy (renovatio) i duchowych narodzin ad novam infantiam.

Neo stal sie zatem panem dwóch swiatów, który, ostatecznie rozpoznajac rzeczywistosc, mógl wykroczyc poza jej ograniczenia. Przebudzil sie ze snu, stajac sie w swej omnipotencji sama esencja bytu. Zdobyl wglad w podstawe zjawiskowego swiata (unus mundus), czy tez w obszar, w którym psychika i materia przenikaja sie wzajemnie. Jego jazn stala sie jednoscia, a sens w niej przejawiany, sensem konstytutywnym. Neo dostrzegl prawdziwa nature wirtualnego swiata i zobaczyl czym Matrix jest na prawde.

Agenci, którzy odchodzili wlasnie korytarzem, odwrócili sie i zobaczyli jak wstaje ozywiony. Chwycili za bron i zaczeli strzelac. Stala sie jednak rzecz dziwna, bo widzac strzelajacych do niego agentów, Neo wypowiedzial magiczne slowo "NIE" i kule zatrzymaly sie przed nim, a potem upadly u jego stóp. Widzac to, agent Smith ruszyl w jego strone, chcac zniszczyc tego, którego przeciez juz raz zastrzelil. Podbiegl do niego, próbujac go uderzyc, ale Neo byl juz poza jego wladza. Mimowolnie odparowal wszystkie ciosy, po czym kopnieciem odbil agenta na kilka metrów, a gdy Smith podniósl sie z ziemi, Neo ruszyl w jego strone i skaczac w locie wniknal w jego cialo. Dokonal, tym samym, aktu zjednoczenia. Bylo to jednak zjednoczenie szczególne, gdyz obejmowalo za razem wchloniecie i zniszczenie. Bylo symboliczna integracja aspektu jego Cienia, asymilacja jego wartosci i znaczenia; bylo w koncu ostateczna przemiana jego tozsamosci.

Dla Neo agent okazal sie ostatnim znakiem drogi, najwazniejszym czynnikiem przemiany. Dopelnil go, ofiarowujac mu swoja moc i stajac sie tym samym jednym z czterech elementów przemiany dopelniajacym symboliczna Trójce. Neo juz nie musial uzywac przemocy, byl bowiem pelnia, a pelnia nie zna swojego przeciwienstwa, nie zna tez granicy.

Cialo Smitha zaczelo pekac i rozsadzone od srodka rozprysnelo sie na tysiace kawalków, a tym, który pozostal byl nad-czlowiek o imieniu Jeden.

Przemiana zostala zakonczona, ale wlasciwie co sie wydarzylo? Jakie zmiany zaszly w bohaterze i jego swiadomosci? Podsumujmy podróz jakiej doswiadczylismy. Droga Neo to podróz czlowieka nieswiadomego, który poczatkowo zyl zanurzony w niezróznicowanym, anonimowym tlumie. Nie wiedzial kim jest i jakie jest jego przeznaczenie. Pod wplywem plynacych z nieswiadomosci znaków, podjal proces indywiduacji, stopniowo poznajac rózne aspekty siebie. Poznal swój aspekt zenski (Trinity), swój Cien (Cypher, Agent Smith) i aspekt duchowy (Morfeusz, Wyrocznia). Poznal slabosci i ograniczenia. Doswiadczyl w koncu boskiej czesci siebie, która narodzila sie w nim w walce i cierpieniu.

Jego swiadomosc stopniowo ewoluowala. Najpierw nieufna w stosunku do tresci nieswiadomosci, do tego, co irracjonalne, intuicyjne i uczuciowe, potem stala sie coraz bardziej elastyczna, przenikliwa i mocna w swojej otwartosci. Stopniowo porzucala ograniczajace ja ramy egotystycznych zludzen, otwierajac sie na prawa ponadjednostkowego porzadku. Zrozumiala role oddania nadrzednej sprawie, czerpiac radosc ze swojego poswiecenia. Otworzyla sie na prawa wyzsze, ponadjednostkowe, transcendentne - wyznaczone przez ducha, a nie przez slabosc materialnej istoty. Stopniowo tez Neo zrozumial sile zdeterminowanej woli i koniecznosc nieulegania dzieciecym slabosciom. Ostatecznie porzucil ograniczajace go ego, przyjmujac na poly boska, na poly ludzka tozsamosc Wybranego, który dzieki swym nadnaturalnym zdolnosciom mógl poprowadzic ludzkosc ku nowej ziemi, jaka bylo zrozumienie nasilajacego sie kompleksu ludzkiej niedoskonalosci.

Ostatecznie film Matrix i postacie jakie w nim spotkalismy, okazaly sie wyrazem umyslu zbiorowego, który wciaz od nowa zmaga sie i przezywa emanacje sfery archetypów. Doswiadcza przy tym wewnetrznej przemiany i stara sie odkryc swoje przeznaczenie. To wlasnie krystalizujacy doswiadczenie archetyp i wylaniajacy sie z niego symbol, skrywaja w sobie tajemnice i klucz do naszego istnienia. Do przeszlosci, terazniejszosci, ale przede wszystkim do przyszlosci, która moze byc ciemna lub jasna, ale zawsze pelna emanujacego z niej znaczenia.

Przypisy:

¹ Jung C.G., Typy psychologiczne, Warszawa, 1997, s.464
² Jung C.G., Typy... s.465-467
³ Jung C.G., Von den Wurzeln, III, s.95 za: Jacobi J. Psychologia C.G.Junga, Wyd. Wodnika, Warszawa, 1993, s.65
⁴ Campbell J., Bohater o tysiacu twarzy, Wyd. Zysk i S-ka, Warszawa, 1997
⁵ Campbell J., Bohater..., s.38
⁶ Campbell J., Bohater..., s.38
⁷ Campbell J., Bohater..., s.39
⁸ W wersji oryginalnej slowa Trinity (a wlasciwie dialog z Neo) brzmialy nastepujaco: Trinity: Right now all i can tell you is that you're in danger. i brought you here to warn you. Neo: Of what? Trinity: They're watching you, Neo. Neo: Who is? Trinity: Please just listen. i know why you're here, Neo. i know what you've been doing. i know why you hardly sleep, why you live alone, and why night after night you sit at your computer. You're looking for him. i know, because i was once looking for the same thing. And when he found me, he told me i wasn't really looking for him. i was looking for an answer. It's the question that drives us, Neo. It's the question that brought you here. You know the question just as i did. Neo: What is the Matrix? Trinity: The answer is out there, Neo. It's looking for you. And it will find you, if you want it too. ** Powyzszy oraz kolejne fragmenty polskich tlumaczen wypowiedzi bohaterów filmu pochodza z dystrybuowanej w Polsce na nosniku magnetycznym (VHS) wersji filmu. Sa one jednak w niektórych fragmentach nieznacznie zmodyfikowane, ze wzgledu na niedokladnosci pojawiajace sie w tym tlumaczeniu - o czym przekonamy sie ogladajac wersje kinowa lub siegajac do oryginalnej listy dialogowej (dostepnej w Internecie na oficjalnej stronie filmu "MATRIX" - www.telmi.com.pl/matrix).
⁹ Opis etapów dziela alchemicznego patrz w: Jung C.G., Psychologia i Alchemia, Wyd. "WROTA", Warszawa, 1997
¹⁰ Le Guin U., Czarnoksieznik z archipelagu, Grobowce Atuanu i Najdalszy brzeg, Wyd. Phantom Press International, Gdansk, 1991