Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
Reforma ubezpieczeń społecznych
SPIS TREŚCI
Kształt systemu ubezpieczeń społecznych
Cel reformy
Czy nowy system ma szansę uzyskać aprobatę społeczną
Ustawy regulujące reformę ubezpieczeń społecznych
1. KSZTAŁT SYSTEMU
Istota nowego systemu zabezpieczenia emerytalnego wynika logicznie z omówionych w sekcji "Cel reformy" przesłanek. Jak stwierdziliśmy wcześniej jego zreformowanie ma uchronić go przed nieodwracalnym bankructwem. Zatem oczywiste jest, że nowe rozwiązania powinny zapewnić:
zwiększone wpływy do systemy i zmniejszone wydatki
uodpornienie systemu na niekorzystne zjawiska demograficzne
społeczną akceptację nowego systemu
Jedną z doktrynalnych zasad obowiązujących w nowym systemie jest zrównanie wszystkich w prawach i obowiązkach.
Krótko mówiąc - koniec z wszelkimi przywilejami. Generalnie na emeryturę będziemy mogli przejść, gdy ukończymy 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), a jej wysokość zależała będzie wyłącznie od wysokości składek i okresu ich odprowadzania.
A czy przykładowo górnik też musi pracować do 65 roku życia? Oczywiście, że nie!
Musimy odróżnić pojęcia:
przywilej czyli dodatkowe uprawnienie, które nie wynika z dodatkowej składki,
wcześniejsza emerytura, czyli uzasadnione prawo określonych grup zawodowych.
wcześniejsze emerytury będą finansowane przez samych zainteresowanych lub ewentualnie przez budżet państwa
Podatność na niekorzystne zjawiska demograficzne jest cechą repartycyjnego systemu emerytalnego.
W zależności od sytuacji na rynku pracy (np. bezrobocie) oraz struktury wiekowej społeczeństwa funkcjonuje on lepiej lub gorzej. Wyobraźmy sobie jednak, że część naszej składki na "ZUS" zamiast na finansowanie obecnych emerytów jest przekazywana na nasze indywidualne konta i w naszym imieniu pomnażana przez specjalnie do tego powołane przedsiębiorstwa.
Tak gromadząc środki na emeryturę uniezależniamy się od powyższych zagrożeń. Mamy swój własny kapitał, który będzie nam wypłacony bez względu na liczbę aktywnych zawodowo w momencie naszego przejścia na emeryturę. Owe przedsiębiorstwa to otwarte fundusze emerytalne, które rozpoczynając działalność 1 marca 1999 roku stworzą tzw. II filar nowego systemu zabezpieczenia emerytalnego.
Powstanie
kapitałowego elementu ma stworzyć solidne podstawy funkcjonowania
systemu bez względu na sytuację demograficzną kraju.
2. CEL REFORMY
Nadrzędnym celem reformy, na realizacji którego opiera się cała konstrukcja nowego systemu ubezpieczeń społecznych jest zapobiegnięcie bankructwu obecnego systemu i stworzenie stabilnych podstaw jego funkcjonowania w przyszłości.
Bankructwo to sytuacja, w której nie jest się w stanie regulować na bieżąco zobowiązań finansowych względem swoich wierzycieli. Mówiąc o bankructwie systemu ubezpieczeń społecznych należy jednak używać cudzysłowiu, gdyż ostatecznym gwarantem jego wypłacalności jest państwo.
Jednak z definicyjnego punktu widzenia system zabezpieczenia społecznego w Polsce jest już bankrutem od wielu lat, gdyż dla zapewnienia ciągłości wypłat Skarb Państwa musi dopłacać olbrzymie kwoty, sięgające nawet 13% budżetu.
Niestety badania przeprowadzone przez ekonomistów, statystyków i demografów jednoznacznie pokazały, że w latach 2015-2020 owe dotacje z budżetu mogłyby osiągnąć znacznie większe rozmiary. Konsekwencje takiego stanu byłyby katastrofalne:
olbrzymie dotacje z budżetu >> zwiększone podatki >>spowolnienie tempa wzrostu .
Dlaczego tak się dzieje?
Obecnie obowiązujący w Polsce system repartycyjny polega na tym, że wypłacane emerytury i renty finansowane są ze składek osób aktualnie zatrudnionych. Ta konstrukcja jest efektywna tylko wtedy, gdy liczba osób aktywnych zawodowo jest kilkukrotnie wyższa od liczby świadczeniobiorców, a wysoki przyrost naturalny gwarantuje sprawność systemu w przyszłości.
Tymczasem ...
Należy dodatkowo stwierdzić, że Polacy żyją coraz dłużej, co jest oczywistą prawidłowością rozwijających się państw. Dłużej jednak pobierają świadczenia emerytalne.
WNIOSEK:
Malejące
wpływy i rosnące wydatki systemu w świetle prognozowanego
starzenia się naszego społeczeństwa.
Wcześniejsza
emerytura - brzmi nieźle, ale co to oznacza dla systemu?
W
stosunku do ok. 2 mln, spośród 13 mln zatrudnionych, prawo
przewiduje preferencyjne zasady nabywania uprawnień emerytalnych
(nie licząc prawa kobiet do przejścia na emeryturę w 55 roku życia
po przepracowaniu 30 lat). Trudno o społeczną akceptację systemu,
w którym za tą samą składkę przysługują różne uprawnienia.
Poza tym przywileje branżowe znacznie obniżają średni realny wiek
emerytalny Polaków do 57 lat (jeden z niższych w Europie).
Koszt samego wcześniejszego przejścia na emeryturę stanowi równowartość 12 punktów procentowych całości składki wynoszącej jak wiemy 45% wynagrodzenia.
WNIOSEK:
Mniejsze
wpływy do ZUS i większe wydatki spowodowane tym, że olbrzymia
rzesza ludzi przechodząc na wcześniejszą emeryturę krócej płaci
składkę a dłużej pobiera świadczenia.
Obecnie wysokość emerytury w bardzo małym stopniu zależy od wysokości wpłacanych składek. W związku z tym 45% obowiązkowej składki do ZUS (wysokości wynagrodzenia pracownika) nie tylko z ekonomicznego, ale również psychologicznego punktu widzenia jest bardzo przykrym obciążeniem.
Konsekwencją jest powszechne uchylanie się od obowiązku płacenia składek. Najczęściej spotykane jest zaniżanie oficjalnych wynagrodzeń pracowników. Jak pokazaliśmy nie zmniejsza to późniejszej emerytury pracownika, a istotnie obniża koszty pracodawcy.
Inny
często spotykany manewr to zachęcanie pracowników do otwierania
działalności gospodarczej. Z tak powstałym podmiotem pracodawca
podpisuje potem umowę o współpracę. Składka na ZUS osób
prowadzących działalność gospodarczą jest deklarowana "czyli"
obecnie wynosi 315,00 zł.
WNIOSEK:
Malejące wpływy do systemu spowodowane powszechnym brakiem przekonania w sens uczestnictwa w nim.
Widzimy zatem, że tak skonstruowany system zaopatrzenia emerytalnego musi upaść. Brak odporności na niekorzystne zmiany demograficzne, obciążenie przywilejami branżowymi oraz powszechny brak akceptacji społecznej to trzy główne przesłanki wprowadzenia reformy.
3. CZY NOWY SYSTEM MA SZANSĘ UZYSKAĆ APROBATĘ SPOŁECZNĄ
Tak, ponieważ będzie sprawiedliwy, prosty i czytelny.
Rozwiązanie kwestii przywilejów branżowych na pewno pozytywnie wpłynie na społeczne zaufanie do systemu. Każdy będzie miał świadomość, że płaci wyłącznie na swoją emeryturę.
Najistotniejsze jest jednak to, że składka na fundusz emerytalny będzie ewidencjonowana i limitowana. W swojej prostocie i normalności oba rozwiązania są naprawdę rewolucyjne.
Każda złotówka, jaka zostanie odprowadzona w naszym imieniu lub przez nas osobiście do "ZUS-u" zostanie tam odnotowana na naszych indywidualnych kontach. Wysokość naszej emerytury będzie zależała od ilości środków, jakie zostaną tam "zgromadzone". W momencie przejścia na emeryturę stan owych kont zostanie podzielony przez statystycznie przewidywaną dalszą długość naszego życia.
Przykład
Jeżeli poznamy algorytm wyliczania "starej" emerytury stanie się dla nas oczywiste, że jej wysokość wogóle nie odzwierciedla zarobków w trakcie kariery zawodowej.
Krok I
Wyliczając
emeryturę analizujemy ostanie 20 lat kariery zawodowej. Spośród
owych 20 lat wybieramy 10 kolejnych, w których nasze wynagrodzenia
prezentowały się najkorzystniej na tle średniej krajowej z danego
okresu. Specjalista finansowy wyliczy nam średni wzajemny stosunek
tych wielkości (tzw. wskaźnik wysokości podstawy - WWP) i poda w
formie procentowej.
Ów
wskaźnik rozumiemy następująco: w najkorzystniejszych 10 latach
wybranych z ostatnich 20 kariery zawodowej moje zarobki kształtowały
się na poziomie x% średniej krajowej.
Pamiętajmy!
Wspomniany wskaźnik nie może przekroczyć 250%. Jeżeli ktoś zarabiał w danym okresie 10-krotność średniej krajowej, to jego WWP=250%.
Krok
II
Przystępujemy do wyliczania miesięcznej emerytury. Składa się ona z trzech elementów:
Obecna średnia krajowa x 24% (część socjalna)
Obecna średnia krajowa x WWP x ilość lat składkowych (lata aktywności zawodowej) x 1,3%
Obecna średnia krajowa x WWP x ilość lat bezskładkowych (lata studiów, służba wojskowa) x 0,7%
Sumując te iloczyny otrzymujemy miesięczną emeryturę brutto.
Krok III
przykład W poniższej tabeli zestawiliśmy kariery zawodowe trzech mężczyzn. Każdy z nich ukończył 5-cio letnie studia, odbył roczną służbę wojskową oraz legitymuje się 40-to letnim stażem pracy. Dla uproszczenia założyliśmy, że średnia krajowa przez cały okres ich pracy jest stała i wynosi 1300,00 PLN. W tabeli zamieszczono średnie zarobki mężczyzn w kolejnych dekadach aktywności zawodowej oraz przybliżoną wysokość przysługującej im emerytury w 65-tym roku życia.
wiek |
25-35 |
36-45 |
46-55 |
56-65 |
Planowana "stara" emerytura brutto |
Kowalski |
800 |
800 |
800 |
3,250 |
2,138.5 |
Nowak |
3,250 |
3,250 |
3,250 |
3,250 |
2,138.5 |
Wiśniewski |
10,000 |
10,000 |
10,000 |
10,000 |
2,138.5 |
Wyjaśnienie:
każdy wybrał ostatnie 10 lat
każdy ma WWP=250% (3250 PLN : 1300 = 250%; 10,000 : 1300 = 763,2%, a więc 250%, gdyż WWP nie może przekroczyć 250%)
Liczymy:
1. |
część socjalna |
|
1300 |
* |
24% |
= |
312.0 |
|||||
2. |
1300 |
* |
250% |
* |
40 lat |
* |
1,3% |
= |
1690.0 |
|||
3. |
1300 |
* |
250% |
* |
6 lat |
* |
0,7% |
= |
136.5 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2138.5 |
Wniosek:
Wysokość naszych zarobków do 55 roku życia mogła nie mieć żadnego wpływu na wysokość emerytury w 65-tym roku życia.
A oto jaką emeryturę dostaliby w nowym systemie:
wiek |
25-35 |
36-45 |
46-55 |
56-65 |
Planowana "stara" emerytura brutto |
Przybliżona wysokość emerytury w "nowym" systemie |
Kowalski |
800 |
800 |
800 |
3,250 |
2,138.5 |
1104 |
Nowak |
3,250 |
3,250 |
3,250 |
3,250 |
2,138.5 |
2796 |
Wiśniewski |
10,000 |
10,000 |
10,000 |
10,000 |
2,138.5 |
2796 + 4362 = 7158 |
Przyjęliśmy
dodatkowe uproszczone założenia:
wszyscy uczestnicy są w I i II filarze,
inflacja w całym okresie = 0%,
wzrost realny płac = 0%,
alokacja w otwartym Funduszu Emerytalnym = 95%,
realna stopa zwrotu w OFE = 3% rocznie,
podane zarobki są nieuskładkowione,
mężczyzna 65-cio letni w świetle tablic długości życia będzie żył jeszcze przeciętnie 14 lat,
Wiśniewski korzystając z dobrodziejstw limitu składki zaoszczędzone środki (po odliczeniu 40% podatku) lokuje w III filarze w programie o zbliżonej konstrukcji do OFE.
Wnioski:
Każda składka podwyższa naszą późniejszą emeryturę, więc nie opłaca się ich zaniżać.
Bardzo prosty sposób naliczania emerytury daje każdemu możliwość kontrolowania i planowania wysokości swej emerytury, albo przez opóźnienie przejścia na nią, albo przez uczestnictwo w III filarze
Obecnie maksymalna emerytura, jaką można otrzymać wynosi ok. 2,200.00 zł brutto. Pamiętamy jednak, że składka na ZUS nie jest limitowana, co tworzy omówioną wcześniej paranoiczną sytuację (przykład). Od 1 stycznia 1999 roku ustawodawca wreszcie ograniczył wysokość składki na ubezpieczenie społeczne (szczegółowe omówienie).
4. USTAWY REGULUJĄCE REFORMĘ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Reforma Ubezpieczeń Społecznych jest regulowana przez następujące ustawy i rozporządzenia.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych oraz o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
ROZPORZĄDZENIA