Było to 15 września 1921 roku w Nowomikołajewsku na Syberii. Stary teatr “Sosnówka” był jednym z nielicznych budynków w mieście wystarczająco obszernym, by pomieścić wszystkich widzów. Tego ponurego jesiennego dnia nie wystawiano w nim jednak przedstawienia. Przez ostatnie cztery lata teatr stał pusty... Drewniane ściany na skutek nieopalania chłonęły ciągle wilgoć i teraz wchodzących do środka witał ciężki odór pleśni i stęchlizny. Im więcej ludzi zasiadało na widowni w fotelach niegdyś obitych grubym pluszem, tym silniej nad wonią gnijącego drewna dominowały nowe zapachy. Upiorna woń dziegciu, którym smarowano skórzane buty, smród nigdy nie pranych onuc, obszarpanych szyneli, machorki najpodlejszego gatunku...
Złocone kinkiety, wyobrażające Murzynów trzymających pochodnie, ze zdumieniem patrzyły na wypełniającą salę publiczność. Publiczność klęła, przepychała się, spluwała wokoło łupinami ze słonecznikowych pestek. Zabrzęczało rozbite kopnięciem lustro. Malowanym oczom rzeźb odpowiadały z dołu harde spojrzenia tysiąca koszmarnych gęb. Byli kryminaliści, socjaliści-terroryści, komuniści, członkowie CzK... Trudno było na pierwszy rzut oka stwierdzić kto jest kim... W skórzanych kurtkach nasmarowanych tranem i parafiną, z papierosami w zębach, w czapach na głowach, zajmowali powoli miejsca. Na scenie zaimprowizowano salę sądową. Za mównicą siedział już mały człowieczek o przylizanej fryzurze. Przed rewolucją był fryzjerem, teraz, po trzymiesięcznym kursie prawniczym, mianowano go prokuratorem. Z boku na ławkach tłoczyli się korespondenci kilku najważniejszych gazet. Widownia zaczęła gwizdać, domagając się przedstawienia. I wreszcie zaczęło się. Czterej żołnierze wprowadzili więźnia. Zakuty w kajdany wysoki jasnowłosy mężczyzna wszedł na skrzypiące deski. Widownia zagwizdała i zatupała. Więzień rzucił w jej stronę jedno ciężkie spojrzenie. Jego błękitne oczy zabłysły złowrogo. Pierwsze dwa rzędy zwycięzców odruchowo szarpnęły się do tyłu. Mimo że zakuty w kajdany, nadal wzbudzał paniczny wprost lęk. Umilkli. Sędzia uderzył młotkiem w mównicę.
- Zaczynam rozprawę - powiedział.
Więzień spokojnie usiadł na krześle mającym symbolizować ławę oskarżonych. Jego twarz wykrzywił pogardliwy uśmiech.
Sędzia odczytywał z kartki zarzuty. Napaść na państwo robotniczo-chłopskie, mordy, gwałty, podpalenia, nabijanie na pal członków i sympatyków partii komunistycznej, ćwiartowanie żywcem...
Sala w milczeniu słuchała jego przemówienia. Zgroza wcisnęła nieustraszonych rewolucjonistów w obszarpane fotele. Widzieli niejedno na frontach wojny domowej, sami także splamili ręce najohydniejszymi czynami, ale to, o czym mówił sędzia, nie mieściło im się w głowie. Siedzący na krześle mężczyzna popełnił więcej zbrodni niż ich zezwierzęcone mózgi mogły sobie wyobrazić.
- Czy oskarżony przyznaje się do winy? - zapytał wreszcie sędzia.
Podsądny powstał.
- Wysoki sądzie - odezwał się z pogardliwym uśmiechem - istotnie moje oddziały walcząc z rewolucyjną gangreną musiały dokonać pewnych niezbędnych cięć operacyjnych. Ćwiartowanie, nabijanie na pal... Owszem, wydawałem tego typu rozkazy, inne były efektem nadgorliwości moich podkomendnych... W zasadzie zarzuty te odpowiadają prawdzie... Jako dowódca odpowiadam ze czyny moich podkomendnych.
- Co oskarżony ma na swoją obronę? - sędzia zadał to pytanie tylko z przyzwyczajenia.
Wyrok wydano już dawno, w Moskwie. Parodia procesu miała go tyko uprawomocnić.
- Wysoki sądzie - przez twarz barona przebiegł ledwo dostrzegalny uśmiech - to była wojna...
- To nie była żadna wojna, tylko zbrodnicza napaść - syknął sędzia.
- ...a na wojnie należy stosować wszelkie możliwe metody służące odniesieniu zwycięstwa. W tym wypadku wbijanie na pal czy obdzieranie żywcem ze skóry było jedynie środkiem do celu. A celem była Moskwa...
Po sali przeszedł szmer, ale zaraz ucichł.
- Tego typu metody zarzucono już w średniowieczu! - powiedział sędzia.
Baron wzruszył ramionami.
- Z tego co wiem, bolszewicy obdzierali ludzi ze skóry oraz stosowali tysiące innych tortur. Zarzucacie mi, że walczyłem na sposób średniowieczny... Ale przecież sami nie byliście lepsi.
- To jest kłamstwo - wrzasnął prokurator.
- Doprawdy? - zdziwił się baron. - Czy moje metody są średniowieczne? Cóż, moi przodkowie z powodzeniem stosowali je podczas wojny ze Szwecją w XVII wieku - powiedział spokojnie. - Poza tym w tych stronach nabijanie na pal ma tradycję sięgającą czasów wielkiego Czyngiz-chana...
Prokurator zerwał się ze swojego miejsca.
- Nie zebraliśmy się tutaj, by sądzić Czyngiz-chana! - krzyknął histerycznie.
Baron tylko się uśmiechnął. Sędzia uderzył młotkiem w stół.
- Pozostaje jeszcze jedna sprawa - powiedział. - Od zbrodniarza, kontrrewolucjonisty admirała Kołczaka, otrzymaliście piętnaście ton złota. Wedle naszych obliczeń na terenie Mongolii banda pod waszym kierownictwem, nosząca nazwę Azjatycka Dywizja Konna, skonfiskowała około trzech ton złota i srebra. Tymczasem wojska rewolucyjne po zajęciu Urgi nie znalazły ani grosza. Gdzie się to wszystko podziało?
Na twarzy oskarżonego pojawiło się ogromne zdumienie.
- Dlaczego miałbym wam powiedzieć? - zdziwił się.
- Szczere przyznanie i zwrot zagrabionego majątku mogą mieć wpływ na wysokość wyroku - powiedział prokurator.
- Jeśli sądzicie, że w to uwierzę, to jesteście wyjątkowo naiwni - odparł baron. - Z kolei jeśli człowiekowi, który tępił waszych braci jak robactwo, jesteście w stanie darować życie w zamian za odrobinę kruszcu, to jesteście ścierwami. W obu wypadkach nie zasługujecie...
- Domagam się odpowiedzi, gdzie podziały się skarby! - huknął sędzia.
- Całe złoto zużyłem na zakup broni, amunicji i wypłatę żołdu moim ludziom - baron skłonił głowę. - Może została jakaś resztka, ale zupełnie zapomniałem, co z nią zrobiłem.
- Pomożemy sobie przypomnieć! - wrzasnął jeden z czekistów z pierwszego rzędu.
Sędzia wstał.
- W imieniu Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej skazuję barona Romana Ungerna von Sternberga na karę śmierci przez rozstrzelanie.
Upłynęło dwadzieścia dni. Lód skul rzekę. Pośrodku gładkiej tafli postawiono zdezelowane szpitalne nosze. Na noszach leżał baron. Jego ciało nosiło ślady najokropniejszych tortur. Był skrajnie wycieńczony. Wiatr niósł płatki śniegu. Było ponad dwadzieścia stopni mrozu i rany skazańca przestały krwawić. Krew zamarzła. Pluton egzekucyjny ładował karabiny.
- To twoja ostatnia szansa - odezwał się czekista stojący obok noszy. - Gdzie jest złoto?
Oczy umierającego otworzyły się. Popatrzył w zadumie w niebo.
- Złoto? - powtórzyły jego opuchnięte wargi. - Nie było żadnego złota...
Przez chwilę milczał, a potem odezwał się znowu.
- Nigdy już nie będziecie spać spokojnie – powiedział. - Mój syn niedługo dorośnie. Wtedy przybędzie tu, by wydusić was w waszych zawszonych barłogach... Krew Ungernów jest niezniszczalna, a moi krewni do końca życia będą walczyć z wami. Nie zdołacie wygrać. Nigdy...
- Złoto? - czekista stracił cierpliwość.
Leżący uśmiechnął się.
- Coś mi świta - powiedział. - Faktycznie zostało trochę złota...
- Co z nim zrobiłeś?
Skazaniec znowu zapatrzył się w niebo i zmarszczył czoło, jak gdyby coś sobie przypomniał.
- Wydaje mi się, że przepiłem je z podkomendnymi.
Oprawca cofnął się.
- Wykonać wyrok - wydał polecenie.
Huk wystrzałów odbił się echem od skalistych brzegów rzeki.
PODRZUCONY STARODRUK • WIZYTA MICHAIŁA • TESTAMENT KRWAWEGO BARONA • PLANUJEMY WYPRAWĘ • NASI PRZECIWNICY • PLAN PANA SAMOCHODZIKA • TAJEMNICZA FOTOGRAFIA
Wrześniowe słońce przyjemnie grzało. Szedłem powoli Krakowskim Przedmieściem. Minąłem uniwersytet. Mimo że do rozpoczęcia roku akademickiego pozostały jeszcze trzy tygodnie, wielu studentów przekraczało bramę uczelni. Uśmiechnąłem się w duchu. Też kilka razy zdarzyło mi się zdawać egzaminy w sesji poprawkowej - na jesieni. Minąłem budynek mieszczący Wydział Stosunków Międzynarodowych oraz, o czym nieliczni tylko wiedzieli, Instytut Osetologii. Gdzieś tam na poddaszu w przeszło pięciuset kartonowych pudłach zgromadzono ludzkie szczątki znalezione podczas wykopalisk archeologicznych. Przyspieszyłem kroku. Obok mnie powoli przesunął się dziedziniec Akademii Sztuk Pięknych. Tak niedawno przechodziłem przez tę bramę spiesząc na zajęcia. Księgarnia imienia Bolesława Prusa była jeszcze o tej porze zamknięta, ale zerknąłem ciekawie na wystawę. Chwilę potem minąłem kolejną księgarnię, należącą do Wydawnictwa “Bellona”. Zaraz za nią był mój ulubiony sklep. Przez duże okna wystawy było widać wnętrze zastawione zbrojami rycerskimi oraz stojakami z wszelkiej maści bronią białą. Były to oczywiście repliki przeznaczone dla pasjonatów rzemiosła rycerskiego, ale i tak miło było popatrzeć. Jeszcze chwila i wszedłem w bramę naszego ministerstwa.
Minąłem błękitnego trabancika zaparkowanego na podwórzu. A więc szef był już w pracy. Popatrzyłem na zegarek. Do ósmej brakowało jeszcze dwudziestu minut. Minąłem Rosynanta. Pod wpływem nagrzewania lekko zmienił kolor. Na dachu i masce pojawiały się czerwone pasemka.
- Technika - westchnąłem. - Zmienia kolor, a nikt nie pomyślał, że nagrzewanie może wywołać w blasze indukcję słabych ładunków elektrycznych.
Minąłem samochód i wszedłem do gmachu.
- Jest jakaś poczta? - zapytałem portiera okazując przepustkę.
- Pan Tomasz zabrał - wyjaśnił. - jakaś książka albo coś w plastykowej oprawie.
Książka? W moim mózgu pojawiało się niejasne przeczucie. Przeskakując po dwa stopnie wbiegłem po schodach na piętro. Przesunąłem kartę magnetyczną przez szczelinę w drzwiach dzielących korytarz na części. Jeszcze jedna przeszkoda i wreszcie drzwi naszego gabinetu. Zapukałem i, słysząc ze środka zachęcające mruknięcie szefa, wszedłem.
Pan Samochodzik siedział w zadumie w głębokim fotelu i z nabożeństwem kartkował gruby tomik oprawiony w pociemniałą skórę. Przeczucie gwałtownie zamieniło się w straszliwą pewność.
- Witaj - powiedział. - Słuchaj, jak tam porządkowanie naszego archiwum?
Nie spodziewałem się pytań służbowych z samego ranka.
- Wszystko gra, szefie - zameldowałem. - Wprowadziłem na twardy dysk jedenaście tysięcy dwieście pańskich fiszek, wykonałem kopie zapasowe na CD-Romie. Wszystko jest oczywiście zaszyfrowane...
- A archiwum dzieł sztuki?
- Tak samo. Przygotowałem też kwartalne raporty i prognozę na nadchodzący rok...
- Czyli w zasadzie nie masz chwilowo nic do roboty?
- Szefie, zawsze coś się znajdzie...
Popatrzyłem zaniepokojony na książkę w jego dłoni. Srebrzone okucia na rogach, kapitałka, zameczek... XVI lub XVII wiek.
- Ale pilnego nic? - pan Tomasz drążył temat.
- Nic. Dlaczego pan pyta?
- Mam przeczucie - uśmiechnął się, a jego oczy żywiej spojrzały zza okularów. - Obejrzyj to - podał mi książkę.
Otworzyłem ją na stronie tytułowej.
- “Błędy Talmudowe” - przeczytałem nagłówek tytułu. - Zaraz - ruszyłem w stronę półki, na której stała “Bibliografia polska” Karola Estreichera. Jednego tomu brakowało. Odwróciłem się zaskoczony.
- Już sprawdziłem - powiedział cicho szef. - To, co trzymasz w ręce, to biały kruk. No, prawie biały, drugi egzemplarz, niekompletny, jest we Lwowie w Bibliotece Ossolineum. To bardzo rzadka książka.
W mojej głowie zapalił się ostrzegawcze lampki.
- Ale co to właściwie jest? - zapytałem zaskoczony.
Kartkując dzieło natrafiłem bowiem na rozdział zatytułowany “Mordy rytualne”.
- Widzisz, w XVIII wieku pojawił się na naszych ziemiach niejaki Józef Frank, podający się za Mesjasza. Uwierzyło mu wielu Żydów, zwłaszcza z kręgów chasydzkich. Pozostali oczywiście uznali go za oszusta. W odpowiedzi na próby przywołania go do porządku wydał to właśnie dziełko... Stek najpotworniejszych bredni mających rozbudzić w chrześcijanach nienawiść do Żydów... Wyjątkowo paskudna książeczka, a jednocześnie fascynujący dokument do dziejów konfliktów miedzy naszymi narodami. Tym bardziej fascynujący, że większość egzemplarzy zniszczono wkrótce po ich opublikowaniu, a kolejne trawił ogień, gdy tylko wpadły w ręce żydowskie. Zresztą nie należy się dziwić zaciekłości w tępieniu tego dzieła. I tak pozostały tylko dwa egzemplarze. Jeden, który trzymasz w ręce, i drugi we Lwowie.
- A skąd wziął się ten?
- Wczoraj wieczorem ktoś zostawił to dla nas w portierni. Młody człowiek, nie przedstawił się nawet...
- Chyba znam pewnego młodego człowieka, który lubi anonsować swoją wizytę przesyłając nam białe kruki - westchnąłem.
- Sądzę, że mamy tego samego na myśli. Ponieważ jego poprzednie przybycie oznaczało dla nas miesiąc wakacji w Tobolsku, sądzę, że i tym razem czeka nas jakaś daleka eskapada. Dlatego zapytałem, czy bieżące sprawy zostały załatwione.
Ktoś delikatnie zapukał do drzwi. Poznałem to pukanie i poczułem dreszcz. Dreszcze takie nawiedzały mnie, ilekroć przypomniałem sobie pewną jesienną noc w Tobolsku i forsowanie wpław bardzo zimnej syberyjskiej rzeki...
- Może zgasimy światło i będziemy udawali, że nas nie ma? - zaproponowałem nieśmiało.
- No co ty, nie otworzyć gościowi? - szef już szedł do drzwi. - Nasza tradycja nakazuje...
- Nakazuje wpuszczać do domu - mruknąłem. - A to jest biuro...
- Czepiasz się drobiazgów.
- Poprzednim razem ledwo uszliśmy z życiem - przypomniałem, ale już było za późno.
Pan Samochodzik nacisnął klamkę wpuszczając do gabinetu Michaiła Derekowicza Tomatowa. Michaił uściskał szefa, a potem, przyozdobiwszy twarz szerokim uśmiechem, ruszył w moją stronę.
- Paweł Daniec, kopę lat! - powiedział.
Uścisnęliśmy sobie dłonie.
- Siadaj i mów, co cię sprowadza - zaproponował szef, po czym przez telefon wydał dyspozycję, żeby przyniesiono nam dwie kawy i zieloną herbatę.
- Widzę, że moja przesyłka już dotarła - nasz przyjaciel zerknął na stolik, gdzie odłożyłem “Błędy Talmudowe”.
- Sądzę nawet, że odgadliśmy to przesłanie - westchnąłem. - Znowu mamy jesień i, zdaje się, rzeki Syberii znowu stają się zimne jak lód...
- Ty ciągle jeszcze nie zapomniałeś, jak wpław przebyliśmy Toboł? - uśmiechnął się przybysz, ale zaraz spoważniał. - Tym razem obędziemy się bez pływania. Tam gdzie się wybieram jest zupełnie sucho.
- Na ile zdołaliśmy cię poznać, domniemywam, że znowu szykuje się jakaś szalona eskapada - westchnął szef. - Dokąd tym razem?
- To lubię - powiedział Michaił. - Od razu widać, że chcecie mi pomóc...
- To będzie wymagało zgody ministra, a ten nowy jest negatywnie do nas nastawiony - westchnąłem. - Wypominał nam współpracę z tobą. Powiedział też wiele innych przykrych rzeczy... Chciał zlikwidować naszą komórkę, narzekał, że za dużo kosztujemy resort...
- Furda - uśmiechnął się Michaił. - Na waszego ministra mam odpowiedniego haka.
- Haka? - zdziwił się pan Tomasz.
- Tak, wasz minister miał serdecznego przyjaciela. No i ten przyjaciel wypisał mi specjalny list polecający.
Zamyśliłem się na chwilę.
- Czekaj, chcesz powiedzieć, że nasz minister był agentem KGB i poprzez jakieś kontakty zechcesz mu o tym w odpowiedniej chwili przypomnieć, gdyby się rzucał?
- Ech, Paweł, ta twoja zdegenerowana wyobraźnia - uśmiechnął się. - Naczytałeś się za dużo prasy brukowej.
- Wolałem szmatławe powieści brukowe o szpiegach - uśmiechnąłem się kwaśno.
- Czyja wyglądam na człowieka mającego dostęp do teczek z archiwów KGB?
- Gdybyś miał dostęp, to nie musielibyście się wtedy włamywać - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
- Wasz minister był na placówce w Kanadzie, a mój znajomy jest tam prezesem związku łowieckiego. Kilka razy gościł waszego zwierzchnika na polowaniach... Wezmą panowie bezpłatny urlop, a ja wam będę przez ten miesiąc płacił. Spakujecie walizki i w drogę...
- Zaraz - zaprotestowałem. - Jeszcze nie powiedzieliśmy, czy się zgadzamy.
- A dlaczego nie? - zdziwił się. - Przygoda czeka. Może największa w waszym życiu. I wszystko legalnie. I egzotyczny kraj.
Wyobraziłem sobie szmaragdową zatoczkę, biały piasek, rafy koralowe i palmy chwiejące się na wieczornym wietrze.
- Egzotyczny kraj? - uśmiechnął się szef. - Zaczyna być ciekawie... Strasznie dawno nie kąpałem się w ciepłym morzu...
Ucieszyłem się że nasze myśli wędrują podobnymi ścieżkami.
- Mongolia! - zawołał Michaił. - Stepy, jurty, kumys, dzikie góry, konie...
Wizja szmaragdowej zatoczki i palm rozwiała się. Zamiast tego nie wiedzieć czemu wyobraziłem sobie rozległy, przyprószony śniegiem step i wlokących się po nim żołnierzy Czyngiz-chana. Poczułem lekkie rozczarowanie.
- Mongolia - mruknął szef. - To brzmi zachęcająco. A jeśli wolno zapytać... Bo chyba nie chodzi o miejsce spoczynku Czyngiz-chana?
- Słyszeli panowie o testamencie barona Romana Ungerna von Sternberga? Przepraszam, nie powinno się odpowiadać pytaniem na pytanie, ale tak wyszło...
- Testament barona to mit - uśmiechnął się pan Tomasz.
Na obliczu Michaiła rozlał się uśmiech. Oczy mu zabłysły wewnętrznym światłem. Otworzył torbę i ruchem iluzjonisty wyciągającego z cylindra królika wydobył ze środka kartkę papieru formatu A-4 oprawioną w sztywną plastykową okładkę.
- Mit, powiadacie?
Nie podobała mi się jego mina. Był zbyt pewny siebie. Szef ujął dokument i przez dłuższą chwilę badał go wzrokiem.
- A niech mnie... - powiedział. - Jak to podrobiłeś?
Nasz gość udał obrażonego, ale nadal się uśmiechał.
- A fe, cóż za krzywdzące podejrzenia - powiedział. - Chyba najlepiej będzie, jeśli naświetlę całą sprawę od początku.
- Zamieniamy się w słuch - szef wygodniej opadł na fotel, a ja otworzyłem brulion, aby w razie czego odnotować słowa przybysza.
- W ubiegłym roku podczas odgruzowywania ruin jednego z klasztorów w Ułan-Bator natrafiono na tajemniczy stalowy cylinder. Prawdopodobnie był zamurowany w ścianie. Zresztą były na nim ślady zaprawy. Gdy komuniści wysadzali klasztor w powietrze, mur runął i pojemnik spoczął bezpiecznie w gruzach.
- Nie uległ zgnieceniu? - zdziwił się pan Tomasz.
- Na szczęście nie. Miał ścianki grube na ponad dwa centymetry. Zardzewiał trochę po wierzchu, ale dało się go odkręcić. Wewnątrz było kilkadziesiąt bezcennych dokumentów oraz ten testament... Jak widzicie sporządzono go w trzech językach: mongolskim, buriackim i niemieckim.
Pan Tomasz wyjął z półki słownik niemiecko-polski wydany pod koniec XIX wieku i przez chwilę go kartkował.
- A więc potwierdziły się słowa Ossendowskiego - mruknął. - Ten dokument faktycznie istnieje...
- Co tam jest napisane? - usiłowałem zajrzeć mu przez ramię.
- Ja, baron Roman Ungern von Sternberg, chan mongolski, głównodowodzący Azjatyckiej Dywizji Konnej czynię wiadomym, co następuje - pan Tomasz czytał od razu tłumacząc na polski. - Wyruszając na śmiertelny bój z czerwoną zarazą i zdając sobie sprawę, że znaki na niebie wróżą mi śmierć z rąk bolszewików, postanowiłem rozdysponować zgromadzone przeze mnie środki.
Jeśli polegnę, a armia moja będzie znajdować się w walce, przekazu je dowództwo nad dywizją atamanowi Siemionowowi. Wówczas otrzyma on wszelkie środki pieniężne oraz prawo do swobodnego dysponowania nimi z zastrzeżeniem, aby przyniosło to korzyść Mongolii i naszej ojczyźnie, Rosji. Na niego też nakładam obowiązek opieki nad moim synem Ałmazem, przebywającym obecnie w Pekinie, oraz nad jego matką Miao Ungern z domu Asin-Gioro. W razie śmierci atamana Siemionowa skarby będą mogły być przekazane jego następcy. Jeśli sprawa nasza upadnie, zgromadzone złoto należy przeznaczyć na rozwój religii buddyjskiej w Mongolii.
Wykonawcami i strażnikami tego testamentu czynię profesora Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego oraz inżyniera Kamila Giżyckiego, którzy swoimi podpisami potwierdzą, że dobrowolnie przyjęli na siebie ten obowiązek.
- Poniżej są podpisy - powiedziałem. - W jaki sposób trafiło to do twoich rąk?
- Bardzo prosto - wyjaśnił Michaił. - Po odczytaniu testamentu rząd Mongolii, choć w baronie widzą nadal okupanta, kata i awanturnika, zdecydował się uszanować jego wolę. Skarby, o ile zostaną odnalezione, będą rozdysponowane następująco: jeden procent dla znalazcy, dziewięć procent dla rządu, reszta dla rady klasztorów. Przygotowano cztery koncesje na poszukiwania. Jedna należy do mnie. Dostaniemy jeden procent i podzielimy się po równo...
Zapadło milczenie. Jako pierwszy odezwał się Pan Samochodzik.
- W zasadzie jestem nieprzekupny - powiedział.
Uśmiechnąłem się w duchu. A bo to pierwszy raz przyjmował zagraniczne zlecenia?
- Pieniądze szczęścia nie dają - uśmiechnął się nasz przyjaciel. - Ale mogą czasami otrzeć łzy. Nie mam zamiaru panów przekupywać. Proponuję udział w zyskach. Jeśli nie chce pan tych pieniędzy, to przecież można przeznaczyć je na cokolwiek. Na remont zabytków albo na budowę szpitala...
Szef kiwnął głową.
- Tak brzmi lepiej - uśmiechnął się.
- A ja za swoją część kupię wreszcie radar geologiczny, kamerę termowizyjną i trochę innego sprzętu potrzebnego naszej komórce - powiedziałem.
- Proponuję naradę u mnie, dziś wieczorem - odezwał się Pan Samochodzik. - Wypijemy herbatę i ustalimy szczegóły.
Michaił poważnie skinął głową. Po chwili stuknęły drzwi. Zostaliśmy sami. Tylko oprawiona w skórę książka i kserokopia testamentu świadczyły, że wizyta ta nie była snem. Szykowała się kolejna szalona przygoda.
Siedzieliśmy w kawalerce pana Tomasza. Słońce powoli zapadało za dachy staromiejskich kamieniczek. W pokoju panował już półmrok, dlatego włączyłem lampę z zielonym abażurem. Szef popatrzył w zadumie na zegarek.
- Powinien być trzy minuty temu - zauważył.
- Może się trochę spóźni?
- Dotąd nigdy się nie spóźniał.
W tym momencie rozległo się delikatne pukanie do drzwi. Otworzyłem. Michaił był lekko zadyszany, jak gdyby biegł całą drogę.
- Przepraszam za spóźnienie - powiedział. - Korki...
Szef wskazał mu gestem fotel.
- Wobec tego zacznijmy naradę - powiedział. Mam już wstępną zgodę ministra. Dostaniemy dwadzieścia dni bezpłatnego urlopu. Wliczając weekendy, mamy prawie miesiąc na poszukiwania.
Nasz gość poważnie kiwnął głową.
- To dobrze. Opowiem może trochę o naszych konkurentach...
- Zgoda.
- A więc, jak już wspomniałem, koncesje na poszukiwania dostały cztery grupy. Oprócz naszej wybiera się do Mongolii holenderski milioner Paul Vandersyft - z teczki wyjął kilka pudełek slajdów i mały rzutnik.
Zgasiłem światło, a szef zdjął ze ściany kilim. Na chropawym tynku zobaczyliśmy obraz starszego mężczyzny. Miał pociągłą twarz, krzaczaste brwi i bardzo niebieskie oczy. Włosy, niegdyś brązowe, przyprószyła mu siwizna.
- Co o nim wiesz?
- Stosunkowo porządny gość - powiedział nasz, przyjaciel. - Połowę swojego majątku przeznaczył na program szczepienia afrykańskich dzieci.
- A jak z jego doświadczeniem?
- Poszukiwał hitlerowskich skrytek ze złotem w Tyrolu. Dwie udało mu się zlokalizować. Zainkasował dziesięć procent wartości łupu... Szukał też rzeźb skutych z budynków rządowych w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Odnalazł ich resztki w winnicy dwadzieścia kilometrów od miasta. I to zdaje się tylko dzięki analizie archiwaliów... Twardy zawodnik. Prawdopodobnie będzie mu towarzyszył jego siostrzeniec wyświetlił kolejny slajd, na którym ujrzeliśmy młodzieńca mniej więcej piętnastoletniego o lekko skośnych oczach.
- No tak - mruknął szef. - Miły chłopiec. Co potrafi?
- Zna biegle mongolski, rosyjski i kilka języków zachodnich. W wieku czternastu lat zdał maturę.
- A więc genialne dziecko - westchnął Pan Samochodzik. - Wygląda trochę jak...
- Po matce jest Mongołem. Zna dobrze język, choć wychowywał się w Europie....
- Co jeszcze grozi nam z ich strony? - zażartowałem.
- Dysponują fantastycznym sprzętem. Mają najnowszy radar geologiczny firmy SIR, który sięga nawet do pięćdziesięciu metrów w głąb.
Gwizdnąłem cicho przez zęby.
- To nie wszystko. Z tego co wiem, mają też najnowszej klasy magnetometr protonowy.
- Czyli pod względem wyposażenia biją nas na głowę, znają miejscowy język i do tego mają pewne doświadczenie - westchnął Pan Samochodzik.
- Druga ekipa też jest dwuosobowa - Michaił postukał przełącznikiem. Na ścianie pojawił się obraz Awenira Owsianowa, a na następnym zdjęciu był Nicolau Rauber.
Uniosłem brwi w lekkim zdziwieniu. Gorączka złota rodzi dziwne sojusze.
- Oczywiście to także ludzie dość cywilizowani - powiedział w zadumie Michaił. - Nie mają sprzętu, przynajmniej nic mi o tym nie wiadomo, ale za to dysponują rzeczą cenniejszą niż złoto. Mają dostęp do archiwów byłego KGB.
- Czyżby ta organizacja też swego czasu szukała skarbów Ungerna? - zdumiałem się.
- Owszem. Przeprowadzili co najmniej trzynaście wypraw poszukiwawczych. Podszywali się pod geologów, archeologów, raz nawet pod paleontologów. W sumie kilkadziesiąt miesięcy w terenie. Spisali relacje, wykonali próbne wiercenia... Raz udało im się odnieść niewielki sukces. Znaleźli zakopane na stepie łuski od pocisków z lekkich działek, które miał na wyposażeniu baron.
- Też mi sukces - mruknął pan Tomasz.
- W chwili gdy je ukrywano mogły być dość cenne - zauważyłem. - Nie wiem, jak jest w Mongolii z kopalinami, ale mosiądz mógł być bardzo potrzebny chociażby do robienia kociołków...
- Poza tym ówczesne łuski nabijano często ponownie prochem - dorzucił swoje trzy grosze Michaił.
- Dobrze. A trzecia grupa naszych konkurentów? - zaciekawiłem się.
- Tych uważam za najniebezpieczniejszych - mruknął nasz przyjaciel.
Pstryknął przełącznikiem i na ścianie pojawił się obraz. Staruszek o lekko skośnych oczach siedział na wózku inwalidzkim. Za wózkiem stała wysoka, smukła dziewczyna, licząca około dwudziestu lat. Ona także zdradzała niewielką domieszkę rasy żółtej. Była bardzo ładna. Czarne włosy spięła w koński ogon, a na jej ustach gościł sympatyczny uśmiech.
Szef patrzył w zadumie na obrazek.
- To mają być nasi najgroźniejsi przeciwnicy? - zdziwił się. - Przecież ten staruszek ma ze sto lat i nie wstaje z wózka inwalidzkiego...
- Nie ma stu lat - zaprotestował Michaił. - Tylko osiemdziesiąt dziewięć. Poza tym jest w stanie ustać o własnych siłach, a nawet kawałek przejść. Szybko się męczy, ma uszkodzone jedno kolano...
- A ta dziewczyna?
- To jego prawnuczka.
- Kim on jest? - zapytałem. - To emerytowany detektyw czy może poszukiwacz skarbów?
- Dotąd się tym nie zajmował - uśmiechnął się Michaił. - To syn barona Romana Ungerna i księżniczki Miao Asin-Gioro, Ałmaz Ungern von Sternberg.
Gwizdnąłem cicho. Szef też wyglądał na poruszonego.
- To on żyje? - zdumiał się. - Czekaj Asin-Głoro, to przecież nazwisko, którego używał Pu Yi, ostatni cesarz... Czyli w jego żyłach...
- W jego żyłach płynie krew cesarzy Chin. I krew niemieckich rycerzy krzyżowców. To może być wybuchowa mieszanka...
- Rozumiem - mruknął Pan Samochodzik. - Co wiesz o nim jako o człowieku?
- Przez wiele lat był żołnierzem. Brał udział w walce między komunistami a armią Czang Kai-Szeka. Ze swoim stuosobowym oddziałem przez dwa tygodnie bronił starej chińskiej twierdzy przed nacierającą czwartą armię kwantuńską. Osłaniali w ten sposób ewakuację niedobitków i ludności cywilnej na Taiwan. Potem walczył w Korei i Wietnamie. Jako jeden z ostatnich odleciał helikopterem podczas ewakuacji Sajgonu. Walczył z czerwonymi na wszystkich kontynentach. No może z wyjątkiem Antarktydy... Ostatnim jego wyczynem był atak, w wyniku którego oddziały rebelianckie odbiły miasto Aksum w Etiopii. Tam właśnie otrzymał postarzał w kolano... Ma coś ze czterdzieści orderów i medali.
- A więc żołnierz - mruknął szef. - Zaraz, pod Aksum w 1991 roku musiał mieć...
- Prawie osiemdziesiąt lat. Został ranny i od tej pory porusza się na wózku. Teraz ma prawie dziewięćdziesiąt, ale krzepko się trzyma. Większość Ungernów parała się rzemiosłem wojennym. On też. Ale to nie jest tępy kapral z karnej jednostki. W chwilach, gdy nie toczył wojen, ukończył biologię, fizykę i astronomię. Studiował też historię.
- Trzy fakultety - powiedział z uznaniem szef. - Musi mieć sporo samozaparcia i rozległą wiedzę.
- Pięknie - mruknąłem. - Gdy obudzimy się któregoś ranka zastrzeleni, to będzie oznaczało...
- Stosuje się do kodeksu honorowego - uspokoił nas Michaił. - Dodam, że zna większość języków regionu, gdzie przyjdzie nam działać. A jego prawnuczka na pewno dobrze włada mongolskim. Studiowała orientalistykę.
- Jako potomek krwawego barona może dysponować jakimiś danymi, których my nie mamy - zauważył pan Tomasz.
- Nie da się tego wykluczyć - Michaił spoważniał. - W Mongolskiej Republice Ludowej istniała ustawa o ochronie niepodległości, która zabraniała jakimkolwiek członkom rodu Ungernów pojawiania się na ich terytorium. On będzie pierwszym przedstawicielem tej rodziny, który postawi stopę na ziemi, za którą jego ojciec oddał życie.
- A wielu jest tych Ungernów? - zainteresowałem się.
- Kilkunastu, może dwudziestu kilku. Mówię oczywiście o mężczyznach. Większość spokrewniona ze sobą w ósmym, dziesiątym stopniu pokrewieństwa. Żyją w różnych krajach i mówią różnymi językami. Tylko połowa z nich nosi piętno...
- Piętno? - zdziwił się szef.
- Znamię... To chyba brzmi lepiej. Wybaczcie, dobrze poznałem polski w Kanadzie, ale czasem...
- Świetnie mówisz po naszemu - uspokoiłem go. - Co to za znamię?
- Wszyscy Ungernowie pochodzący z terenów Kurlandii po swoim przodku mają genetyczną skazę, która objawia się w postaci ciemnej plamy na piersi na wysokości mniej więcej serca... Plama wygląda z grubsza jak odcisk ludzkiej dłoni. Oczywiście istnieje legenda, że tak szatan naznaczył ród, który miał mu służyć po wieczne czasu niosąc śmierć i pożogę. Ród nieulękłych wojowników...
Pan Samochodzik w zadumie patrzył przez okno.
- Mamy nad naszymi przeciwnikami niewielką przewagę - powiedział wreszcie. - Być może okaże się ona zupełnie iluzoryczna, ale to chyba jedyna szansa odnalezienia depozytu. Chyba że dysponujesz jakimiś dodatkowymi informacjami - popatrzył na Michaiła wyczekująco.
- Gdybym dysponował informacjami, to sam spróbowałbym to ugryźć - westchnął nasz przyjaciel. - Zdecydowałem się wynająć was... Kto inny zdoła rozgryźć zagadkę, która wydaje się niemożliwa do rozwiązania?
- A jeśli i nam się nie powiedzie?
- Wówczas uznam tę wyprawę za miłą wycieczkę krajoznawczą i wrócę spokojnie do Szwecji. Mamy początek września. Pierwszego października zaczyna mi się rok akademicki. Znowu będę słuchał wykładów doktora Raubera...
- Jakich wykładów? - nie zrozumiałem.
- Nasz przyjaciel studiuje historię sztuki w Uppsali - wyjaśnił Pan Samochodzik. - A doktor Nicolau Rauber jest wykładowcą na jego uniwersytecie.
- Myślałem, że pracuje w KGB - zdziwiłem się.
- W dzisiejszych czasach jedno drugiemu nie przeszkadza - uśmiechnął się nasz gość. - Ale on nie pracował nigdy u nich na etacie, tylko był zapraszanym zaprzyjaźnionym cudzoziemskim konsultantem.
- Przyszła mi do głowy pewna zabawna myśl - mruknął pan Tomasz. - Przyjmijmy, że znajdziesz skarby, a twój wykładowca nie. Przecież on cię na pierwszym egzaminie rozsmaruje na ścianie.
- Może nie będzie tak źle... Wspominał pan o jakimś tropie?
- Owszem, ale to będzie dłuższa historia - ostrzegł.
Usiedliśmy wygodniej w fotelach.
- Skoro obaj postanowiliście pójść w moje ślady i zająć się poszukiwaniem różnych zaginionych rzeczy - szef uśmiechnął się lekko - może sami na początek spróbujecie coś wydedukować z posiadanych już materiałów.
Zamyśliłem się.
- Gdybym zabierał się do szukania depozytu wspomnianego w testamencie, zacząłbym od dokładnego przekopania ruin klasztoru...
Michaił westchnął z ubolewaniem.
- Moja koncepcja jest zupełnie inna - powiedział. - Rozkopywanie ruin nic nie da, a nawet jeśli coś da, pracuje tam już ekipa archeologiczna. Sądzę, że jedynym tropem, za którym można by pójść, jest dokładna analiza osobowości trzech ludzi, którzy podpisali się na dokumencie. A ściślej mówiąc dwu: Giżyckiego i Ossendowskiego.
- Dlaczego wykluczasz Ungerna? - zdziwiłem się.
- Z bardzo prostej przyczyny. Baron Ungern...
- Opowiedz coś o nim - uśmiechnął się szef - Bo Pawłowi to nazwisko chyba nic nie mówi...
- To był jeden z białych generałów - zaprotestowałem. - Walczył z komunistami, zapewne w Mongolii...
- Owszem - uśmiechnął się Michaił. - Ungern był carskim oficerem. Walczył w Mandżurii w 1905 roku. Co robił potem przez dziewięć lat, tego nie wiem. Podczas pierwszej wojny światowej walczył na froncie galicyjskim, gdzie stworzył owiane legendą dzikie dywizje.
- To raczej czarna legenda - mruknął szef. Widząc, że o tym nie słyszałem, zaczął wyjaśniać. - Dzikie dywizje złożone były z kozaków. Walczyły głównie na froncie południowym. Ich członkowie zajmowali się dostarczaniem informacji o ruchach wroga, stanowili zwiad i jednocześnie jedną z głównych sił uderzeniowych carskiej armii. Używano ich także do przełamywania linii frontu... Jako pierwsi wjechali do Lwowa po opuszczeniu miasta przez Austriaków. Słynne były ich rajdy w głąb terytorium nieprzyjaciela. Parokrotnie operowali nawet kilkadziesiąt kilometrów od swoich pozycji... To byli fanatycy wojny. Wielu ginęło w samobójczych misjach... Jeszcze więcej zabił alkohol i plutony egzekucyjne...
- Na froncie popełnili taką ilość zbrodni wojennych, że Ungernowi groził sąd polowy - dorzucił Michaił. - Zresztą baron nie uznawał cywilizowanej sztuki wojennej. Nie widział sensu w braniu jeńców. Kultywował tradycje swoich teutońskich przodków... Jak gdyby nie mógł zrozumieć, że czasy wojny trzydziestoletniej dawno odeszły w niebyt. Po pokoju brzeskim, gdy jego bandę rozformowano, wysłał listy do atamana Semena Petlury. Zaproponował mu pomoc w walce z komunistami. Jednocześnie złożył propozycje Piłsudskiemu, chciał poprowadzić oddziały przeciw Petlurze na odsiecz Lwowa.
- Trochę w tym brakuje logiki - mruknąłem.
- Nie - uśmiechnął się szef. - On po prostu kochał wojnę. Widział sens swojego życia w walce... Z takich jak on podczas drugiej wojny światowej formowano najbardziej krwiożercze jednostki SS i Armii Czerwonej. Pies wojny, mówiąc językiem literackim. Najemnik do wynajęcia.
- Ponieważ żadna ze stron nie była zainteresowana jego usługami, wsiąkł. Wypłynął w armii generała Wrangla. Tam dowodził jakiś czas oddziałami kozackimi. We wspomnieniach Wrangla jest uroczy fragment, gdy ten wszedł do chaty, w której kwaterowali kozacy. Zapytał ich o dowódcę, a oni pokazali mu barona śpiącego na podłodze na wiązce słomy, nakrytego brudnym kożuchem i gazetą. Generał obudził barona i wdał się z nim w pogawędkę. Jak potem zanotował, wydawało mu się, że rozmawia z człowiekiem, z którego wojna zdarła cywilizowaną otoczkę... Po klęskach Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej baron zdecydował się zmienić teatr działań wojennych. Zniknął na pół roku, by pojawiać się w Mongolii. Skrzyknął pod swoje sztandary kilka miejscowych plemion i uderzył na stacjonującą tam armię chińską. Tymczasem błędy admirała Kołczaka spowodowały ofensywę Armii Czerwonej na wschód, wzdłuż linii kolei transsyberyjskiej. Ungern w Mongolii i niedobitków białej armii i miejscowych plemion stworzył Azjatycką Dywizję Konną. W początkach 1921 roku uderzył na Zabajkale. Szlak jego przemarszu znaczyły zwłoki komunistów wbitych na pal lub poćwiartowanych...
- Po początkowych sukcesach padł ofiarą zdrady. Związanego wydano go bolszewikom - uzupełnił szef...... Czerwoni wiedzieli o tym, że zebrał znaczne ilości złota. Prawdopodobnie udało mu się przejąć część depozytów admirała Kołczaka, a należy pamiętać, ze admirał zebrał całe złoto z syberyjskich banków i gdzieś schował tak sprytnie, że do tej pory nie udało się go odnaleźć... Miał go ponad 100 ton; nie wiadomo, jaką część przesłał Ungernowi.
- Baron skonfiskował też całe zasoby chińskiej armii oraz haracz, który Chińczycy nałożyli na Mongołów i nie zdążyli w porę wywieźć - wyjaśnił Michaił. - Ponieważ komuniści kochają się w kosztownościach, przed uśmierceniem usiłowali wydobyć z barona, gdzie ukrył depozyty. On jednak bohatersko wytrzymał wszystkie tortury.
- Gdy służyłem w komandosach, uczyli nas, że nie ma człowieka, który długo wytrzymałby wyrafinowane męki - zauważyłem.
- Baron był szaleńcem, mógł przetrzymać katusze, które zabiłyby kogoś normalnego - zauważył Michaił.
- Bardziej prawdopodobne jest, że zabezpieczył się na taką okoliczność - dodał Pan Samochodzik. - Ja na jego miejscu zleciłbym ukrycie skarbów Ossendowskiemu i Giżyckiemu i nie interesowałbym się szczegółami... Gdybym nic nie wiedział, prawdopodobieństwo, że coś ze mnie wycisną, byłoby równe zeru...
- Tak czy inaczej baron Ungern mimo tortur nie zdradził miejsca ukrycia. Dlatego też całkowicie pomijam jego osobę w rozważaniach. Nawet jeśli znał tę tajemnicę, zabrał ją do grobu. Pozostają dwaj wasi rodacy, Ossendowski i Giżycki.
- Baron mógł ją jakoś przekazać synowi?
- Tylko przez jednego z nich.
Szef uśmiechnął się lekko.
- Skoncentrujmy się na osobie Ossendowskiego - zaproponował.
Michaił kiwnął energicznie głową.
- Czyli coś pan o nim słyszał? - zapytał.
Szef przez dłuższą chwilę patrzył na niego zdumiony.
- Chwileczkę, chcesz powiedzieć, że nazwisko Ossendowski nic ci nie mówi?
Michaił bezradnie wzruszył ramionami.
- O zgrozo - jęknął szef. - A ty? - zwrócił się do mnie.
- Ja też nie wiem, ale za to czytałem książkę Kamila Giżyckiego “Lwica Uanga”.
- Banda nieuków! - huknął szef. - I wy chcecie pracować ze mną?
Michaił wtulił głowę w ramiona.
- Litości, szefie - powiedziałem. - To wszystko wina braków programowych i błędów obecnego systemu oświaty...
Pan Samochodzik uspokoił się z wolna.
- Ferdynand Antoni Ossendowski był jednym z najsłynniejszych polskich pisarzy okresu międzywojennego - powiedział w zadumie. - Jeśli nie najsłynniejszym. Jego książki przekładano na kilkanaście języków, a ukazywały się w nakładach większych niż dzieła naszych dwóch noblistów, Sienkiewicza i Reymonta.
Na naszych twarzach odmalować się musiało zdziwienie.
- Ossendowski wydawał za granicą powieści podróżnicze i obyczajowe - powiedział.—Największą sławę przyniosły mu jednak dwa dzieła. Książka pod tytułem “Lenin”, ukazująca prawdę o Wielkiej Rewolucji Październikowej, oraz druga, “Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów”, będąca zbeletryzowanym pamiętnikiem jego wyprawy przez ogarnięte wojną domową Syberię i Mongolię...
- Mongolię - oczy Michaiła zabłysły domyślnie.
- Ale zacznę chyba od początku - Pan Samochodzik nalał sobie herbaty. - Ossendowski przez całe życie konsekwentnie budował swoją legendę. Na syberyjskich uczelniach wykładał chemię i mineralogię. Używał przy tym chętnie tytułu profesorskiego, choć nie ma żadnych śladów, że taki kiedykolwiek został mu nadany. Twierdził, że ukończył studia chemiczne na Sorbonie, jednak tu pojawia się kolejny problem, gdyż nasz rodak nie figuruje w spisie absolwentów
- Cwaniaczek - mruknąłem z uznaniem.
- Szczególnie zagmatwane są jego losy po rewolucji 1905 roku. Nie będę wam przypomniał przebiegu tej krwawej awantury. Ossendowski w chwili jej wybuchu przebywał prawdopodobnie w Mandżurii. Pracował tam przy wytyczaniu linii kolejowej. Nieoczekiwanie w swoich wspomnieniach pisze, że był naocznym świadkiem krwawej niedzieli w Petersburgu, by już kilkanaście dni później zostać premierem samozwańczego rządu w Irkucku.
- Teoretycznie mógł przejechać tę trasę koleją transsyberyjską - zauważyłem.
- Teoretycznie - szef podkreślił to słowo - tak. Pod warunkiem, że akurat nigdzie nie natrafiłby na strajki kolejarzy, to i tak podróż zajęłaby mu kilka tygodni. Przypuszczam, że swoją naoczną relację po prostu zmyślił. Teraz zajmijmy się kolejnym problemem. W Irkucku, wobec ucieczki części urzędników i wywiezieniu na taczkach pozostałych, powstał rząd tymczasowy. Ossendowski stał się jego członkiem w funkcji odpowiadającej z grubsza stanowisku premiera. Rząd poczynał sobie bardzo odważnie. Irkuck był odcięty od świata strajkiem na kolei transsyberyjskiej. Jednocześnie w stronę miasta jechały od wschodu eszelony żołnierzy zdemobilizowanych po przegranej wojnie w Mandżurii. Ossendowski zdołał przekupić kolejarzy, aby umożliwili wojskom wyjazd do europejskiej części. Tym samym samozwańczy rząd pozbył się ze swojego podwórka jedynej realnej siły wiernej monarsze lub mogącej stanowić zaczyn rewolucji.
- Co oni kombinowali? - zdumiałem się. - Secesję Syberii i utworzenie niepodległego państwa?!
- Trudno ocenić. W każdym razie grupa Ossendowskiego aresztowała większość socjalistów i komunistów i trzymała władzę twardą ręką. Premier Stołypin stłumił rewolucję w europejskiej części Rosji, a do Irkucka wysłał korpus ekspedycyjny. Samozwańcy natychmiast oddali władzę. Zostali osadzeni w więzieniu, śledztwo trwało przez ponad rok. Za bunt przeciw monarchii, a tak niektórzy sędziowie interpretowali utworzenie niezależnego rządu, groził w tamtych czasach stryczek. W końcu jednak uznano, że rząd miał szlachetne intencje i uwolniono ich od winy. Tu pojawia się pewien wesoły kruczek. W czasie, gdy nasz bohater siedział w tiurmie oskarżony o bunt i zdradę, odbyły się rokowania pokojowe między Rosją a Japonią. Ossendowski twierdzi, że brał w nich udział; co więcej: sfotografowano go wśród uczestników rosyjskiej delegacji.
Opadła mi szczęka.
- Jak on to zrobił? - zdumiałem się.
- Niemal prosto z więzienia profesor “poszedł w dyrektory”: został ni mniej, ni więcej tylko prezesem związku przemysłowców złota - organizacji, która kontrolowała 70% wydobycia tego kruszcu w Rosji i zrzeszała wyłącznie właścicieli trustów wydobywczych lub kopalń.
- Miał własną kopalnię złota - uśmiechnął się domyślnie Michaił.
- Nie miał. A przynajmniej nic na to nie wskazuje. Za to publikował artykuły o technologii jego wydobycia i oczyszczania. W 1914 roku pracował jako dziennikarz w bardzo szmatławej gazetce, a jeśli wierzyć jego relacji, w 1916 roku oglądał zwłoki Rasputina wydobyte z kanału. Jednak w chwili wybuchu Wielkiej Rewolucji Październikowej piastował funkcję wykładowcy na uniwersytecie w Omsku.
- Nie mając nawet dyplomu - uśmiechnął się Michaił.
- Właśnie. Potem doradzał armii admirała Kołczaka. Trudno powiedzieć, jak im doradzał, ale wkrótce ponieśli klęskę. Doradca zaś uciekł na południe. Przebył tysiące kilometrów konno, przezimował w tajdze, usiłował przedrzeć się przez Tybet do Nepalu i Indii. To mu się nie udało, wrócił więc na wschód, do ogarniętej wojną domową Mongolii. Tam zetknął się Ungernem. Jeśli wierzyć relacjom, Krwawy Baron dostrzegł w nim brata w rozumie i po kilku dniach ułatwił mu wyjazd do Ameryki. Ossendowski nie pisze, którędy pojechał. Mógł albo wyruszyć do Pekinu, gdzie mieszkała żona barona, albo do Władywostoku, gdzie nadal bronili się biali. W jego książce natomiast jest fotografia jaków ciągnących samochód przez piaski pustyni Gobi.
- Czyli do Chin - mruknąłem.
- Nie da się wykluczyć.
- Dlaczego sądzi pan, że Ossendowski jest postacią kluczową? - zainteresował się Michaił.
- Z bardzo prostej przyczyny. Ten człowiek niemal na łożu śmierci zostawił bardzo interesującą wskazówkę, gdzie szukać depozytu. Dotąd wprawdzie uważałem ją za legendę, ale skoro odnaleziono testament, to wszystko zaczyna nagle wyglądać bardzo realnie.
Unieśliśmy głowy. A więc pan Tomasz taką rewelację zachował na koniec opowieści. Tymczasem nie zrażony ciągnął dalej.
- Do Polski Ossendowski wrócił dopiero w 1922 roku. Zaraz też przystąpił do pracy. Napisał ogółem około 60 powieści. Lwia ich część powstała w okresie międzywojennym. Jak to czasem z geniuszami bywa, krytyka literacka wypowiedziała mu wojnę na śmierć i życie, a czytelnicy gotowi byli nosić go na rękach. Jego książki przekładano na kilkanaście języków. Podróżował też trochę po świecie. W 1943 roku, podczas okupacji odwiedził swoich znajomych mieszkających w Warszawie przy ulicy Żurawiej. Chorował już wówczas. Sądzę, że czuł nadchodzącą śmierć. Wtedy też w przypływie dziwnej melancholii poprosił, żeby podali mu stojącą na półce książkę “Puszcze polskie”, zresztą jego autorstwa. Otworzył ją na jednej z fotografii i powiedział, że jest to miejsce ukrycia najcenniejszych rzeczy.
- Co przedstawiała ta fotografia? - Michaił z wypiekami na twarzy aż podniósł się z fotela.
Szef z uśmiechem zdjął z półki oprawiony w płótno tomik i otworzywszy w założonym miejscu podał Michaiłowi.
Popatrzyłem mu przez ramię. Na zdjęciu było widać dziwną piramidkę, prawdopodobnie wykonaną z kamienia. Za konstrukcją widniał pas krzewów.
- U źródeł Amuru - przeczytał Michaił. - Są objaśnienia w tekście?
Szef z uśmiechem wzruszył ramionami.
- Nie ma. Zresztą dlaczego miałyby być? To książka o najpiękniejszych polskich lasach.
- To skąd tu fotografia źródeł Amuru? - jęknąłem.
Pan Samochodzik uśmiechnął się.
- Tego nie wiem.
- Może to miała być wskazówka dla kogoś wtajemniczonego? - mruknął nasz przyjaciel. - Ossendowski nie mógł się z nim spotkać osobiście, więc wydrukował fotografię w książce...
Pan Tomasz popatrzył na niego zdumiony.
- Za dużo się naczytałeś kryminałów - westchnął. - Nie prościej było pojechać do tego człowieka i wręczyć mu tę fotografie?
- Może nie mógł pojechać za granicę - zauważyłem.
- W tamtych czasach paszporty były nowością, a o wizach prawie nikt jeszcze nie słyszał. Ossendowskiego było stać, żeby zawieźć tę fotografię nawet na Wyspę Wielkanocną... A nawet gdyby akurat nie miał gotówki, mógł przecież posłać ją w liście.
- Jak więc można to wyjaśnić? - zdziwiłem się.
- Być może w krwawej zawierusze wojny domowej Ossendowski stracił kontakt z kimś, kogo koniecznie należało powiadomić o miejscu ukrycia. Na przykład z inżynierem Giżyckim. Wówczas umieścił fotografię w książce opatrzonej swoim nazwiskiem sądząc, że Giżycki zainteresuje się dziełem znajomego. Ale to mocno naciągana hipoteza. Ustalenie adresu pisarza nie powinno sprawić problemu jego hipotetycznym przyjaciołom. Obawiam się, że nie rozwiążemy tej zagadki. Tak czy inaczej mamy wskazówkę, która może nas doprowadzić do skarbu.
- Źródła Amuru - mruknął Michaił. -Ta rzeka ma dorzecze większe niż powierzchnia Polski... Ale mamy szansę. Trzeba zbadać trasę podróży profesora i pojechać nią pilnie rozglądając się po poboczach...
- Nie wiem, czy możemy przyjąć to założenie - zaprotestowałem. - Nawet jeśli w Urdze była główna kwatera Ungerna, to depozyty złota mógł trzymać w jakimś bezpiecznym miejscu.
- To tradycja koczownicza - mruknął Michaił. - Skarby władca trzyma przy sobie. Jeśli wyrusza na wyprawę, przekazuje je zaufanemu słudze lub ukrywa...
- Ukrywa - powtórzył szef. - Wasz plan odszukania skrytki jest całkiem niezły, ale nie musimy się tak trudzić.
- Dlaczego? - zapytał ostrożnie Michaił.
- Bo wiem, gdzie to jest - szef puknął palcem w fotografię.
Popatrzyliśmy na niego zdumieni.
- Gdzie? - wykrztusił wreszcie pytanie nasz przyjaciel.
- We wsi Międzybrodzie, nad Sanem. Jak zapewne zauważyliście, rozdział obok fotografii piramidki opisuje właśnie puszcze w tych stronach.
- Skrytka Ungerna w Polsce? - zdumiał się Michaił. - To niemożliwe.
- Dlaczego nie? - teraz dla odmiany zdziwił się szef. - Skoro znaleziono w naszym kraju okruchy skarbu Inków, to czemu nie barona?
- Nie mógł dociągnąć tu piętnastu do dwudziestu ton złota - powiedział nasz przyjaciel. - Bo tak mniej więcej ocenia się te depozyty...
- Ossendowski nie mówił o złocie. Pod piramidką miało być ukryte to, co najcenniejsze - zaprotestował szef. - Czyli najprawdopodobniej kamienie szlachetne albo coś w tym guście. Do dużej metalowej puszki można wsypać brylanty warte miliony dolarów. Albo wsadzić na przykład plany skrytek urządzonych w Mongolii.
- Czy to możliwe, żeby tu w Polsce znajdowało się rozwiązanie zagadki? - zamyślił się Michaił. - Ten depozyt byłby trochę daleko od miejsca, gdzie miał zostać wykorzystany.
- A może wręcz przeciwnie - zaprotestował szef. - Jeśli to kamienie, to mogło być i tak. Ossendowski otrzymuje z Chin zaszyfrowaną wiadomość w rodzaju: “Wujek Siemionow ma kłopoty”. Wtedy bierze garść brylantów lub diamentów, jedzie z tym do Antwerpii lub Amsterdamu, tam sprzedaje je hurtem jubilerom, a pieniądze przesyła do USA. Tam kupowana jest za nie broń i wysyłana tam gdzie trzeba...
- W latach międzywojennych były już przekazy pieniężne? - zadziwiłem się.
- A dlaczego nie? - teraz szef się zdziwił. - Istniała nawet bezpośrednia linia telefoniczna Paryż-Pekin. Zdaje się, że w Warszawie była stacja wzmacniająca sygnał. Nie wiem tylko, jak to funkcjonowało po rewolucji... Ale prawdopodobnie bolszewicy nadal chcieli czerpać zyski z koncesji. Sądzę, że Siemionow mógł wbić dwie agrafki w kabel, o ile wiedział gdzie biegnie, podczepić telefon na korbkę i zadzwonić do Ossendowskiego. O ile oczywiście znał jego numer.
- Cuda, istne cuda - mruknął Michaił. - Tylko czy kabel szedł przez Mongolię?
- A tego już nie wiem. Zresztą mógł zadzwonić jakiś jego agent z Pekinu. I to nawet nie tędy, a przez USA.
- Jak to? - zdumiałem się.
- W 1900 roku Europę i Amerykę łączyło już 13 podmorskich linii telefonicznych. Z pewnością istniało też łącze między Pekinem a Ameryką. W latach trzydziestych XX wieku tych linii musiało być dużo więcej...
- A wiec depozyt mógł być ukryty w Polsce - mruknąłem. - W takim razie trzeba się będzie wybrać i obejrzeć sobie tę piramidkę...
- Proponuję spotkanie jutro o dziewiątej pod ministerstwem - zasugerował szef.
PIRAMIDKA W MIĘDZYBRODZIU • WĄTPLIWOŚCI • POSZUKIWANIA • JESZCZE JEDEN TROP • ARCHIWUM OSSENDOWSKIEGO • MUZEUM LITERATURY
Gdy dojechaliśmy do Międzybrodzia, było chłodne jesienne przedpołudnie. Deszcz dopiero co przestał padać. Po stalowoszarym niebie sunęły ciężkie, ciemne chmury. Przejechaliśmy przez wioskę, prawie nie rozglądając się na boki. Pan Tomasz patrzył na plan miejscowości.
- W lewo - polecił.
Zakręciłem posłusznie. Po kilkunastu minutach wyjechaliśmy za miasteczko. Opodal białej cerkwi na łąkach spostrzegliśmy charakterystyczny kształt. Wysiedliśmy z wozu.
- Przeszliśmy długą drogę i oto jesteśmy u celu - mruknął szef.
Piramida stała mokra, przysypana częściowo gnijącymi liśćmi. Z bliska okazała się całkiem spora, miała co najmniej trzy metry wysokości.
- Kto mógł zbudować tu coś takiego? - zdumiałem się.
- To grobowiec - wyjaśnił pan Tomasz. - Spoczywają w nim prochy członków rodziny Kulczyckich...
Obeszliśmy konstrukcję i stanęliśmy przed wejściem zasłoniętym solidną kamienną płytą z wyrytym herbem.
- Swoją drogą mieli ludziska pomysły, grzebać się w piramidzie... - zamyśliłem się.
- Och, nasza ziemia jest usiana egipskimi budowlami - powiedział szef. - W Łazienkach, niedaleko Pałacu na Wodzie, stoi egipska świątynia, szczerze mówiąc niezbyt podobna do oryginału... Druga znajduje się na warszawskich Powązkach. Spoczywają w niej prochy pewnego lekarza. Jest też jeszcze jedna piramida w Aleksandrowie Kujawskim, ale znacznie bardziej przysadzista niż nasza. I w podwarszawskim Karczewie...Tam pogrzebani są powstańcy Insurekcji Kościuszkowskiej. - Ach, byłbym zapomniał. W miejscowości Końskie jest piękna egipska świątynia, zdaje się przebudowana obecnie na dom kultury...
- Nie tylko wasza ziemia - uśmiechnął się Michaił. - Widziałem piramidy na cmentarzach w Paryżu i w Szwajcarii, a w USA swojego czasu była nawet moda...
- Będziemy się włamywali? - zapytałem z niepokojem.
- A fe, co za pomysły. W razie konieczności zadzwonimy do wojewódzkiego konserwatora zabytków i poprosimy o pozwolenie na zbadanie stanu zachowania wnętrza. Wtedy wystąpimy do miejscowej kurii biskupiej o pozwolenie i ewentualnie ściągniemy ekipę do zbadania zawartości grobowca.
- Gdybyśmy mieli radar geologiczny, prześwietliłoby się ją w kilka minut - mruknął Michaił.
- Faktycznie mógłby się przydać. A na razie użyjcie szarych komórek...
- Komórek - mruknął nasz przyjaciel wyjmując telefon.
Parsknęliśmy śmiechem. Popatrzyłem w zadumie na płytę i stuknąłem w nią palcami. Jak przewidywałem, echo nie odpowiedziało.
- Gruba na co najmniej dziesięć centymetrów. Solidny granit, około półtora metra kwadratowego powierzchni... Czyli liczmy sto pięćdziesiąt litrów granitu. Granit ma gęstość ponad dwukrotnie większą niż woda, a więc ta płyta waży minimum trzysta kilogramów... No, może dwieście pięćdziesiąt. Żeby ją ruszyć, trzeba trzech lub czterech ludzi. W dodatku nie wiem, jak ją podważyć...
- We trzech nie damy rady - stwierdził Michaił. - Ale jeśli zdobędziemy zezwolenie od wojewódzkiego konserwatora zabytków, to będzie można ściągnąć kamieniarzy, a oni sobie poradzą...
- No, no, zaczynasz myśleć - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
- Dedukuję, że skoro my sobie nie poradzimy, to i Ossendowski sobie nie poradził... - zauważyłem.
- Wnioski?
- Ukrywał skarb zapewne sam, tak się zazwyczaj robi. Ewentualnie z Giżyckim. Ale sądzę, że sam. Ja w każdym razie nikogo bym nie wtajemniczał... Ponieważ nie mógł dostać się do środka, zakopał to, co miał zakopać, gdzieś w pobliżu. Tylko czy wypada kopać na cmentarzu?
- Nie wiemy, czy to był cmentarz. Sądzę, że jeśli tu grzebano zmarłych, to raczej bliżej cerkwi - uspokoił moje sumienie pan Tomasz.
Rozłożyłem wykrywacz metali i echosondę.
- Sygnał zdoła się przebić przez błoto? - zaniepokoił się Pan Samochodzik.
- Nie powinno być z tym problemów - wyjaśniłem. - Z wykrywaczami starego typu pracującymi na zasadzie pola elektromagnetycznego mogłyby być problemy... Woda działa wtedy jak izolator.
Obszedłem budowlę badając ściany. Widać było w nich już kilka dziur wybitych przez wandali lub poszukiwaczy skarbów, ale wykrywacz milczał. Wobec tego zacząłem badać ziemię wokół piramidki. Niebawem urządzenie zapiszczało. Michaił wyciągnął saperkę i przez dłuższą chwilę rozgarniał mokrą błotnistą glebę. Wreszcie wyrwał kawałek szyjki od butelki z kapslem. Po dwóch godzinach kolekcja kapsli wzrosła do ośmiu. Ponadto znaleźliśmy zwitek drutu kolczastego i solidny hak, zapewne od ciągnika.
- Obawiam się, panowie, że nic z tego - mruknął Michaił, który echosondą przeczesywał pole kawałek dalej. - Ziemia usiana jest tu metalem, ale nic z tego nie wynika... Gwoździe, odłamki pocisków, ogniwa łańcucha, podkowa...
- Podkowa przynosi szczęście - powiedziałem.
Szukaliśmy jeszcze przez godzinę, ale ciągle bezskutecznie. Znaleźliśmy kilka puszek, ale w żadnej nie było brylantów. Pewnie ci, którzy pili tu piwo (a odłamki butelek poniewierały się wszędzie), zagryzali je czasem pasztetem lub mielonką... Wreszcie zrezygnowani oskrobaliśmy buty z błota i usadowiliśmy się w samochodzie. Należało wracać, jeśli przed nocą chcieliśmy być w Warszawie.
- Kiedy możemy być w Mongolii? - zapytał szef.
- Jeśli jutro wieczorem wsiądziemy do samolotu do Moskwy, to przypuszczam, że pojutrze wieczorem - wyjaśnił nasz przyjaciel.
- A wizy? - zainteresowałem się. - Przecież potrzebujemy mongolskich wiz.
- Mam dobre dojście w ambasadzie. Wystawią nam od ręki.
- Jutro nie damy rady wyruszyć - zaprotestował szef. - Musimy załatwić sobie urlopy... To potrawa kilka dni.
- Kilka dni - powiedział w zadumie Michaił. - To może spotkamy się na miejscu? Nie chcę zostawiać konkurentów bez “opieki”.
- A fe, co za nieetyczne metody - uśmiechnął się szef. - No cóż, pozostaje ustalić, gdzie i kiedy będziesz nas oczekiwał.
Michaił wyciągnął z torby kalendarz. - Proponuję...
***
Nasz przyjaciel odleciał wczesnym rankiem do Moskwy, my zaś poszliśmy do mongolskiej ambasady załatwiać wizy. Urzędnicy byli bardzo mili, a gdy pokazaliśmy kopię koncesji, wystawili nam wizy od ręki.
Potem spędziliśmy jeszcze kilka godzin racząc się herbatą i ciastem, bo jak się okazało attache kulturalny był wielkim miłośnikiem Pana Samochodzika i koniecznie chciał posłuchać relacji o naszych przygodach. Wreszcie zdołaliśmy się wyrwać.
- Coś by się zjadło - mruknął szef, gdy wsiadaliśmy do trabancika.
- Faktycznie - popatrzyłem za zegarek.
- To może wpadnijmy do mnie - zaproponował. - Zrobię jajecznicę na boczku.
- Z przyjemnością - uśmiechnąłem się.
Pół godziny później siedziałem w kawalerce pana Tomasza. W powietrzu unosił się niebiański zapach.
- A więc Michaił pojechał - mruknął szef.
- Zerwały nam się w rękach wszystkie nici - powiedziałem. - W Mongolii będziemy musieli działać zupełnie na ślepo.. Strasznie tego nie lubię. Zawsze dotąd mieliśmy lepsze lub gorsze wskazówki, a czasami pomagał szczęśliwy traf...
- Może nie będzie aż tak źle - uspokoił mnie Pan Samochodzik. Chyba mam znowu nić do pochwycenia - szef klepnął stojącą na półce książkę. - Są tu wspomnienia z drugiej wojny światowej. Głównie opowiadając losach różnych mniej i bardziej znanych artystów, w tym także pisarzy. Jest też na temat Ossendowskiego. Pod koniec wojny przebywał w willi swoich przyjaciół w Żółwinie. Jego dom hitlerowcy zajęli na szpital polowy. Po wojnie przejęło go państwo.
- Cóż, taki był los wielu przedwojennych rodzin. Wyrzuceni z domów... Ale przecież Ossendowski zmarł na kilka dni przed wyzwoleniem?
- Właśnie, Pawle - szef zdjął książkę z półki. - A tu jest napisane, że u przyjaciół przegrzebał ich bibliotekę i zaniósł do swojego pokoju wszystkie napisane przez siebie książki. Coś w nich chciał posprawdzać. To znaczy, że jego biblioteka pozostała w domu zajętym przez faszystów. I jeszcze jedna informacja. Ossendowski dostał polecenie zwolnienia domu tydzień wcześniej. Tu piszą, że zamurował w piwnicach swoje archiwum.
- O rany! A po wojnie już tam nie wrócił...
- Nikt z jego rodziny nie mógł się dobrać do tych papierów... Sądzisz, Pawle, że możemy w nich trafić na jakiś dodatkowy ślad?
- Trzeba ustalić, gdzie mieszkał, łomy w dłoń i do dzieła... Przecież tam może być wszystko! Dzienniki z pobytu w Mongolii, fotografie piramidki podpisane po drugiej stronie, rękopisy...
- Nie wiemy, kto obecnie tam mieszka... Wiem tylko tyle, że willa pisarza znajdowała się w Otwocku i nazywała się “Ossendówka”.
- Ładnie - pochwaliłem. - Jeśli jest obecnie w rękach prywatnych, to obawiam się, że będzie nam trudno się do tego dostać... Nowi właściciele mogą nie zechcieć udostępnić nam swoich piwnic...
- Chyba nie ma przepisów nakazujących im podporządkowanie się nam w tej sprawie - mruknął szef. - Nawet gdybyśmy mieli pełnomocnictwa rodziny pisarza, a nie wiem, czy żyją jacyś jego potomkowie, to i tak po tylu latach nowy właściciel domu stał się także właścicielem papierów tak zwanym prawem zasiedzenia... Ale my sobie poradzimy.
- Przebierzemy się za hydraulików i wyciachamy dziurę piłą ultradźwiękową - zaproponowałem.
Popatrzył na mnie zaskoczony.
- Albo zrobimy podkop. Mamy już doświadczenie.
- A Murzynów do drążenia wynajmiemy w akademikach - zażartował. - Pawle, nie jesteśmy w Sudanie. Jakoś się to załatwi. Na razie trzeba ustalić adres. Ciekawe, czy Ossendowski zbudował ten dom sam, czy też kupił gotowy od kogoś.
- A jeśli tak, to...
- Jeśli kupił przed wojną dom powiedzmy pięćdziesięcioletni, to istnieje prawdopodobieństwo, że jest on obecnie zabytkowy i mamy informacje o nim w swoim archiwum albo znajdziemy je u wojewódzkiego konserwatora zabytków.
- Ale jak ustalimy adres?
- Po pierwsze, możemy poszukać przedwojennej książki adresowej lub telefonicznej; przecież pisarz musiał mieć telefon...
- Niekoniecznie - zaprotestowałem. - Mógł nie lubić, jak go rozpraszają dzwonkami. Nawet jeśli to dzwonił Siemionow z Pekinu - zażartowałem.
- Tak, ale nasz pisarz był przez kilka lat wykładowcą na wojskowych uczelniach. Tacy musieli być w każdej chwili uchwytni... Sądzę jednak, że pójdzie nam to łatwiej. W Muzeum Literatury powinni mieć wszelkie dane dotyczące Ossendowskiego. Ostatecznie był przecież znanym przed woj na pisarzem.
- A Muzeum Literatury jest... - popatrzyłem przez okno.
- Właśnie tam. O rzut kamieniem. Te czarne blaszane drzwi koło sklepu filatelistycznego. Dziś czynne chyba do osiemnastej...
Dopiłem kawę i po chwili byliśmy na miejscu. Bez problemu dopuszczono nas do gabinetu dyrektora. Starszy mężczyzna siedział za biurkiem. Na nasz widok wstał i uścisnął nam dłonie. Przedstawiliśmy się.
- Cóż sprowadza pracowników szacownego ministerstwa do naszej skromnej palcówki? - zapytał po wzajemnej prezentacji.
- Chyba mamy informacje, które pana zaciekawią - zagaił szef. - Muzeum pańskie gromadzi rękopisy, listy i inną dokumentację związaną z polskimi pisarzami...
Dyrektor uśmiechnął się i kiwnął głową.
- Mamy rękopisy wieszczów... Manuskrypty dziesiątków polskich literatów, a nawet i kasety magnetofonowe z nagraniami głosów niektórych z nich...
- Przypuszczamy, że jesteśmy na tropie archiwum Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego - powiedziałem. - Chcielibyśmy sformować wraz z waszymi przedstawicielami grupę poszukiwawczą. Jako pracownicy ministerstwa postaramy się o zgodę na poszukiwania, zaś panowie...
- Archiwum Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego? - powtórzył zdziwiony dyrektor i zamrugał oczami. - A to paradne...
- To był bardzo wybitny przed wojną pisarz - wyjaśnił szef. - A my właśnie chcemy rzucić okiem w jego papiery...
- Słynny Pan Samochodzik znowu na tropie - uśmiechnął się dyrektor. - Panowie chcą odszukać jego archiwum - uśmiechnął się dyrektor. - Postaram się pomóc. Prosto korytarzem, po schodkach na pierwsze pięto i drugie drzwi po lewej. Tam panom udostępnią...
- Jak to? - zdumiałem się. - Tak po prostu?
- W 1992 roku nasi pracownicy spenetrowali piwnice willi, która była niegdyś własnością pisarza. W trakcie prac udało się odnaleźć cztery metalowe skrzynie zalane parafiną, zawierające przeszło cztery tysiące różnych dokumentów, oraz rękopisy przeszło czterdziestu jego książek, w tym kilku nigdy nie wydanych. Nie ma więc potrzeby szukać jeszcze raz. Wszystko to mamy u siebie. Bezpośrednio po odnalezieniu zorganizowaliśmy nawet kilkutygodniową wystawę najciekawszych dokumentów z tego zbioru... Był wśród nich rozkaz wyjazdu podpisany przez barona Ungerna von Sternberga oraz dość zagadkowy testament barona, którego wykonawcą miał być właśnie pisarz...
Pan Samochodzik parsknął histerycznym śmiechem.
- A niech mnie... To historycy uważali przez dziesięciolecia testament krwawego barona za mit, a tymczasem on tu sobie leży?
- Zgłaszaliśmy Instytutowi Historii Uniwersytetu Warszawskiego, że posiadamy takie archiwalia, ale nie wykazano zainteresowania nimi.
- Czy były tam jakieś mapy? - zapytałem.
- Tak. Była jedna. Zresztą idźcie panowie do archiwum, tam sobie na spokojnie wszystko przejrzycie.
Nie minęło dwadzieścia minut, a już siedzieliśmy na wygodnych obrotowych krzesłach. Młoda archiwistka przynosiła nam kolejne skoroszyty. Wewnątrz w foliowych koszulkach zgromadzono dokumenty pisarza. Niektóre zachowały się w bardzo dobrym stanie, inne były prawie nieczytelne. Widocznie któraś z metalowych skrzyń przeciekała.
- Mamy! - zakrzyknąłem.
Zeszyt w marmurkowej okładce nosił ślady długotrwałego używania. W jego kartki wgryzły się brud i kurz. Sadze z ognisk palonych zimą w tajdze, może dym prochowy z pola bitwy? Kartkowaliśmy go z szacunkiem.
- Można z tego zrobić ksero? - zapytał wreszcie pan Tomasz.
Archiwistka przecząco pokręciła głową.
- Niestety. To zbyt cenny materiał, żeby go kserować...
- Dlaczego? - zdziwił się szef.
- Światło - powiedziałem. - W czasie kserowania na papier pada taka ilość fotonów, jak przez trzy miesiące leżenia na słoneczku.
- Możemy służyć fotokopiami - powiedziała dziewczyna. - Albo mikrofilmem. Zrobimy na pojutrze.
- Zgoda - kiwnąłem głową. - Poprosimy.
Tymczasem szef w zadumie przeglądał dokumenty. Znalazł dżarę, czyli rozkaz wyjazdu podpisany przez Ungerna.
- Mamy datę opuszczenia Urgi przez profesora - powiedział. - To może się przydać.
- Mamy identyczny dokument po Kamilu Giżyckim - powiedziała dziewczyna. - Chcą panowie rzucić okiem?
Dżara była niemal identyczna, tylko data o dwa dni późniejsza. Szef na zakończenie poprosił jeszcze o rękopis “Puszcz polskich”. Rękopis tkwił w sporej szarej kopercie. Razem z nim pisarz zapakował garść fotografii i szklane negatywy. Było też zdjęcie piramidki.
- Ta jednak jest trochę inna - mruknął szef. - Ale podobna...
- Odnajdziemy ją - powiedziałem. - Tam, u źródeł Amuru...
Dochodziła osiemnasta. Opuściliśmy gościnne progi muzeum.
SPOTKANIE NA LOTNISKU • WROGOWIE CZY KONKURENCI? • NOCNY LOT • POWITANIE • ZWIEDZAMY UŁAN-BATOR • SIEDZIBA ŻYWEGO BUDDY, CZYLI JASNOWIDZ - PREMIEREM
Siedzieliśmy z szefem na gustownej ławeczce pośrodku hali odlotów lotniska Szeremietiewo. Pan Samochodzik studiował w zadumie “Moskowskije Nowosti”, ja czytałem zabraną na drogę książkę Ossendowskiego “Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów”. Niestety, nie natrafiłem w niej na żaden ciekawy trop. Choć autor dość dokładnie opisał fascynującą acz mroczną osobowość barona Romana, nigdzie nie wspomniał ani o swoim udziale w akcji ukrywania depozytów, ani też o swoim przyjacielu Kamilu Giżyckim. Przeglądałem też dziennik pisarza. Tam także nawet nie zająknął się o skarbie.
- Pasażerowie czekający na lot do Ułan-Bator udadzą się do stanowiska numer osiem - wychrypiał głośnik po rosyjsku.
Wstaliśmy i ruszyliśmy we wskazanym kierunku. Nieoczekiwanie Pan Samochodzik chwycił mnie za ramię.
- Zobacz - mruknął.
Przy odprawie stała wysoka, smukła dziewczyna o lekko skośnych oczach. Pchała wózek inwalidzki, na którym siedział zakutany w pled staruszek wyglądający jak mumia.
- To oni - mruknąłem.
Przeszliśmy odprawę paszportową i znaleźliśmy się na stanowisku odprawy celnej. Celnik obrzucił wózek uważnym spojrzeniem, zbadał zawartość walizek dwójki podróżnych, po czym przepuścił ich dalej i zajął się naszymi bagażami. Przejrzał pobieżnie zawartość walizek.
- W porządku - powiedział po polsku, choć z bardzo dziwnym akcentem, i machnął ręką.
Wyszliśmy przed budynek. Dziewczyna zapakowała już dziadka do mikrobusu, który miał nas zawieźć do samolotu, a teraz usiłowała złożyć wózek.
- Pani pozwoli, że pomogę - zaproponowałem po angielsku.
Uśmiechnęła się z wdzięcznością. Odblokowałem dźwignię i wózek dał się bez trudu złożyć. Wstawiłem go do środka.
- Dziękuję za pomoc, panie... - obdarzyła mnie zakłopotanym uśmiechem.
- Daniec. Paweł Daniec...
- Damao Ungern von Sternberg - przedstawiła się z naturalną prostotą.
Wsiedliśmy. Chętnych na lot do Mongolii było niewielu, zaledwie kilka osób. Zajęliśmy miejsca tyłem do kierunku jazdy, zaraz obok naszych konkurentów. Mikrobus już miał ruszać, gdy ktoś jeszcze szarpnął za klamkę i wskoczył do środka. Usiadł naprzeciwko nas. Dopiero gdy zsunął kapelusz z głowy, poznałem doktora Raubera. Przez dłuższą chwilę wpatrywaliśmy się w siebie zdumieni.
- No proszę - odezwał się wreszcie pierwszy. - Co za spotkanie...
Pan Tomasz popatrzył zaciekawiony.
- Doktor Nicolae Rauber - przedstawiłem nieoczekiwanego towarzysza. - To mój szef Tomasz N.N., zwany Panem Samochodzikiem.
Obaj uścisnęli sobie dłonie. Wpatrywali się w siebie, jakby ciesząc oczy. W ich spojrzeniach nie było wrogości.
- Dużo słyszałem o pańskich wyczynach - odezwał się wreszcie doktor z szacunkiem.
- Cóż, ja o pańskich niestety tylko pogłoski - westchnął szef. - Związek Radziecki starannie ukrywał przed światem pańskie sukcesy.
- Taki już los niewolników imperium - nasz konkurent uśmiechnął się z melancholią. - Szkoda, że nie spotkaliśmy się wtedy w Tobolsku... Zawsze przyjemnie pogadać z kolegą po fachu.
- Z pewnością będziemy mieli jeszcze niejedną okazję - pan Tomasz wyraźnie się ucieszył.
Damao wyjęła z torebki ostatnią chustkę do nosa i podała dziadkowi. Wyjąłem z kieszeni paczkę chusteczek i podsunąłem jej zachęcająco.
Oczy staruszka zabłysły.
- Młody człowieku - powiedział po angielsku - doceniamy pański gest, ale czy zdaje sobie pan sprawę, że jesteśmy konkurentami?
- Mam nadzieję, że konkurencja nie będzie oznaczała w tym przypadku wrogości? - zapytałem, nadal trzymając paczkę w wyciągniętej ręce.
Staruszek uśmiechnął się.
- Widzę, że tym razem trafię na godnego przeciwnika - mruknął. - Pański przełożony to naprawdę legendarny Pan Samochodzik?
- Zgadza się - potwierdził szef. - Będzie dla mnie zaszczytem skrzyżować z panem szpady.
- A ja jestem Nicolae Rauber - przedstawił się nasz towarzysz. - Reprezentuję trzecią grupę poszukiwaczy.
- Komunista - uśmiechnął się domyślnie starzec pociągając palcem po szyi.
- Socjalista - sprostował z godnością Rauber. - A dokładniej rzecz ujmując były socjalista.
Dojechaliśmy na miejsce. Ungern, opierając się ciężko na lasce, wdrapał się na pokład samolotu. Ja pomogłem Damao wnieść wózek. Szef szedł z Rauberem. Rozmawiali. Wewnątrz starego Iła było dość pusto, więc mogliśmy zająć miejsca niezgodne z numeracją na biletach. Siedliśmy razem. Wszystkie trzy strony taksowały się spojrzeniami, jakby usiłując odgadnąć swoje intencje.
- W jakim rejonie zamierzacie szukać? - zagadnął doktor Rauber.
Odpowiedziało mu ponure milczenie.
- A pan, doktorze? - zapytała po chwili Damao.
On również nie kwapił się do odpowiedzi.
- Mam pewne poszlaki - powiedział. - Zeskanowałem kilkanaście tysięcy stron dokumentów sporządzonych na ten temat przez oficerów KGB, którzy zajmowali się tą sprawą - klepnął piastowaną na kolanach walizeczkę.
Natychmiast wbiliśmy w nią sztylety spojrzeń. Ungern uśmiechnął się z przymusem.
- A ja mam dwa listy mojego ojca - powiedział. - Przywiezione przez hetmana Siemionowa do Pekinu.
- Upadła jedna teoria - powiedział szef.
Teraz spojrzenia naelektryzowane ciekawością spoczęły na nim. Uśmiechnął się lekko, kącikami ust.
- My też mamy to i owo w zapasie - powiedział.
- Proponuję zmienić temat rozmowy - powiedziałem. - Bo zaraz się tu pozarzynamy...
- Ciekawe, co też porabia Awenir Owsianow? - zagadnął szef.
Doktor Rauber popatrzył na niego podejrzliwie.
- A czemu chce pan wiedzieć? - zainteresował się.
Szef stropił się.
- Chciałem mu osobiście podziękować za cenne informacje przesłane nam w zeszłym roku - mruknął.
- Operacja “Skok tygrysa”, złoty pociąg - mruknął Rauber. - Wiem, że wasze służby specjalne go znalazły.
Poczułem, jak lekko pobladłem. KGB. Czy coś mogło się przed nimi ukryć?
- Awenir pojechał do Mongolii - wyjaśnił doktor. - Musi sprawdzić jedną rzecz i załatwić kilka zezwoleń.
- Vandersyft z synem też już tam buszują - powiedział Ungern. - I to chyba od tygodnia... A gdzie zgubiliście Michaiła Derekowicza? - zwrócił się do mnie.
- Pewnie siedzi w Szwecji - zełgałem natychmiast.
Chyba nikt mi nie uwierzył.
- No cóż - uśmiechnął się doktor. - Gdybym wiedział, że się wybiera, to bym mu parę egzaminów przełożył na jesień... Idę o zakład, że też już buszuje na miejscu, niewykluczone, że szpiegując Awenira albo Vandersyftów.
- Nie sądzę - odezwał się spokojnie szef. - Nasze tropy są na tyle pewne, że nie będzie takiej konieczności.
- Blefuje pan, młody człowieku - uśmiechnął się Ungern.
Zdziwiłem się. Dlaczego nazwał szefa młodym? Pan Samochodzik przekroczył już przecież sześćdziesiątkę... Potem dopiero pomyślałem że dla kogoś, kto ma prawie dziewięćdziesiąt lat na karku, wszyscy wokoło to banda smarkaczy...
Stewardesa przyniosła nam kolację. Rozmowa zaczęła przygasać, byliśmy już mocno zmęczeni. Rozłożyliśmy sobie fotele.
- Zamki aktówki są zabezpieczone ładunkami pirotechnicznymi - ostrzegł doktor przypinając sobie walizeczkę kajdankami do nadgarstka.
- Tylko niech to nie wybuchnie - warknął staruszek. - Lecimy na wysokości ponad dziesięciu kilometrów...
- To nie są aż tak mocne ładunki - uspokoił go doktor. - Co najwyżej urwą komuś palce...
Scena była tak idiotyczna, że ja i Damao zaczęliśmy chichotać. Obaj adwersarze obrazili się. Niebawem zapadłem w sen.
Obudziło mnie wschodzące słońce świecące prosto w twarz. Wyjrzałem przez okienko. Samolot leciał nad gęstym lasem. Tajga. Wieczna puszcza, większa niż Europa. Pod nami mignęła przecinka i biegnąca nią droga. Czy to tędy uciekał przed komunistami Ossendowski? Teren obniżał się, podmokłe łąki, a może bagna poprzerastane brzozami. Czy to gdzieś tutaj jego grupa starła się z wrogiem? Po kilkunastu minutach przelecieliśmy nad pasmem górskim. Pod nami zaczynały się stepy. Godzinę później lądowaliśmy na lotnisku w Ułan-Bator.
Drzwi samolotu otworzyły się. Po chwili szczęk zaskakujących zapadek poinformował nas, że podstawiono schodki. Damao, trzymając dziadka pod ramię, ruszyła do wyjścia. Złapałem wózek inwalidzki i powędrowałem w jej ślady. Szef też spieszył się do wyjścia. Nieoczekiwanie w drzwiach zatrzymał się. Popatrzyłem mu przez ramię. Na dole od podnóża schodków ciągnął się czerwony dywan. Po obu stronach stali wyprężeni na baczność żołnierze uzbrojeni w automaty Kałasznikowa wiszące na parcianych taśmach.
- Znieś wózek na dół - szepnął szef. - Szybko!
Zniosłem. Baron usiadł w wózku, a wnuczka popchnęła go po chodniku. Żołnierze uroczyście zaprezentowali broń. Szef zszedł także na dół, a za nami ruszył doktor Rauber z przypiętą do nadgarstka walizeczką. Na końcu chodnika stała długa czarna limuzyna z proporczykami. Wysiadł z niej mężczyzna w garniturze. Zatrzymał się przed starcem i zadał mu jakieś pytanie. Uścisnęli sobie dłonie. Po czym dwaj żołnierze wstawili staruszka razem z wózkiem do wnętrza samochodu. Damao z facetem w garniturze wsiedli z przodu i pojazd odjechał.
- Tego to powitali... - mruknął ciągle jeszcze zaspany Rauber.
- Kto to był? - zapytałem ostrożnie.
- Prezydent Mongolii - wyjaśnił. - Macie rezerwację w jakimś hotelu?
- Mam nadzieję, że Michaił coś przygotował - wyjaśniłem.
- Polecam “U Gany”. Miło, niedrogo i nie ma pluskiew - wyjaśnił doktor. - W dodatku można tam wynająć konie albo samochód... Ale oczywiście zrobicie, jak zechcecie.
Hala lotniska była tuż, tuż. Weszliśmy przez oszklone drzwi.
- Członkowie międzynarodowych grup poszukiwawczych zgłoszą się do informacji - zaszczebiotał głośnik.
Kontrola paszportowa była tylko formalnością do walizek nawet nam nie zajrzeli. Przeszliśmy przez odprawę i podeszliśmy do kantorka oznaczonego międzynarodowym symbolem litery “I” w kółeczku. Za ladą siedziała młoda dziewczyna o wybitnie azjatyckich rysach twarzy.
- Panowie Rauber, Daniec i Samochodzik? - upewniła się.
Okazaliśmy paszporty.
- Miło mi powitać panów w imieniu rządu Mongolskiej Republiki Ludowej - zaszczebiotała po rosyjsku. - Przygotowaliśmy pokoje w hotelu “Charaa”. Macie je wynajęte na trzy miesiące na nasz koszt, proszę swobodnie korzystać... To są najdokładniejsze mapy sztabowe - wręczyła nam trzy grube teczki. - Życzymy miłego pobytu.
Samochód, jak się okazało, czekał przed lotniskiem. Szybko zostaliśmy zawiezieni na miejsce. Hotel był nieduży. Architektowi, który go zaprojektował, głęboko przypadły do serca kanony sztuki i architektury socrealizmu. W holu siedział na granitowej ławce również granitowy posąg Lenina. Masę figury oceniłem na co najmniej kilka ton. Betonowe ściany wyłożono obrzydliwym żółtym kamieniem, chyba jakimś kiepskim gatunkiem marmuru, do którego przykręcono kandelabry w stylu nieco naśladującym art deco. Na podłodze leżał czerwony chodnik.
W recepcji szef przedstawił się i zapytał, czy nie ma dla niego jakichś dyspozycji. Otrzymał zapieczętowaną kopertę. Jadąc windą rozerwał ją.
- List od Michaiła? - mruknąłem. - Ciekawe, co też pisze.
- Drodzy przyjaciele, pojechałem na mały rekonesans. Vandersyft prowadzi badania w ruinach klasztoru we wsi Nalajch. Odpocznijcie i odwiedźcie go jutro, zapraszał. Przy okazji może zobaczycie jego radar geologiczny w działaniu. Spotkamy się na miejscu jutro przed wieczorem. W razie czego jestem uchwytny pod numerem...
Rozlokowaliśmy się w pokojach. Pan Samochodzik wyciągnął z walizki nieco sfatygowany przewodnik po Ułan-Bator, wydany w Moskwie przed kilkudziesięciu laty.
- Co ty na to, żeby trochę pozwiedzać? - zagadnął.
- Właściwe to mamy czas - mruknąłem - ale nie wiadomo, jak daleko jest do tego Nalajch, gdzie kopią Vandersyttowie. Jeśli trzeba tam jechać cały dzień i całą noc...
- Och, sprawdziłem już na mapie - uśmiechnął się pan Tomasz. - To tylko dwadzieścia kilometrów stąd. Jutro rano weźmiemy taksówkę i pojedziemy na miejsce.
No i ruszyliśmy pozwiedzać miasto. Sądziłem, że Ułan-Bator będzie wielkim koczowiskiem pasterzy, ale jak się mogliśmy przekonać większość domów wzniesiono z całkiem solidnych materiałów.
Niebawem stanęliśmy przed nieco już zniszczonymi, kamiennymi murami. Za nimi rozciągał się rozległy dziedziniec.
- W czasach, gdy przybył tu Ossendowski, przez dziedziniec, od błękitnego pawilonu do muru zewnętrznego, ciągnął się sznur upleciony z wielbłądziej wełny. Sznur wychodził przez otwór w murze i zwieszał się po drugiej stronie - wyjaśnił szef.
- Do czego służył?
- Mongołowie, którzy przybywali do Urgi na pielgrzymkę, wnosili opłatę i w zamian mogli dotknąć końca sznura. Było to równoznaczne z otrzymaniem błogosławieństwa Żywego Buddy. Powszechnie sądzono, że trzyma on drugi koniec sznura w dłoni. Ossendowski z właściwym sobie brakiem taktu porównał ten interesujący obyczaj do błogosławieństwa za pomocą przewodu elektrycznego...
Kupiliśmy w budce bilety i weszliśmy na dziedziniec.
- Za czasów świetności Urgi powitałoby nas tutaj kilkuset lamów - powiedział Pan Samochodzik z melancholią. - Zawsze stresują mnie domy prywatne lub miejsca kultu przekształcone na muzea. Niby z jednej strony to miło, że turyści mogą sobie zwiedzać starożytne świątynie, ale jednocześnie brakuje tego nastroju, który panował tu kiedyś...
Weszliśmy do jednego z pawilonów. Sala była mroczna. Na końcu pomieszczenia stał fotel wyściełany poduszkami z jedwabiu, a pośrodku szeroki stół. Na jednym z krzeseł siedział staruszek, widocznie pilnujący ekspozycji.
- Gdybyśmy przybyli tu w czasach Ungerna, zobaczylibyśmy zapewne posiedzenie rządu niepodległej Mongolii. Obradom przewodniczył Dżałchancy-Hutuchtu gegeni, czyli ziemskie wcielenie boga, przełożony jednego z mongolskich klasztorów. Starzec ten ponoć charakteryzował się tym, że nad jego głową od czasu do czasu świeciło coś w rodzaju aureoli.
- Może ektoplazma - podsunąłem. - Ona w ciemności może lekko fosforyzować.
- Wywoływałem kiedyś duchy w nawiedzonym dworze - szef uśmiechnął się na wspomnienie. - Ale nie zdarzyło mi się widzieć takich cudów. Cóż, są rzeczy na niebie i ziemi, o których nie śniło się filozofom, jak to słusznie zauważył Szekspir... Dżałchancy-Hutuhtu był także jasnowidzem i lekarzem.
- Może to niegłupi pomysł postawić jasnowidza na stanowisku premiera rządu - uśmiechnąłem się. - Sądzę, że i naszym władzom przydałoby się skorzystać z doświadczeń bratniego narodu mongolskiego...
- Chyba niewiele im to pomogło - westchnął szef. - Pozostała pusta sala...
- To faktycznie przygnębiające - mruknąłem. - Zbierali się tu ludzie, którzy podejmowali decyzje, walczyli o wolność z Chińczykami i komunistami, a dziś...
Wyszliśmy z pawilonu i skierowaliśmy się w stronę budynku o błękitnych ścianach. Tynk trochę już obłaził z farby.
- Pawilon błękitny - powiedział pan Tomasz. - Tu mieszkał i pracował Bogdo Dżeptsung-Damba-Hutuhtu-Gwgeni-Chan, 31 inkarnacja Buddy.
Przeszliśmy przez niskie drzwi. Kilka sal ustawionych w amfiladzie przekształcono w muzeum. Wisiały tu chorągwie z tkanego jedwabiu, w gablotach spoczywały młynki modlitewne, jaja dinozaurów, przedmioty pochodzące zapewne z wykopalisk i znalezione na strychach. Ekspozycja była potwornie chaotyczna, a tylko przy niektórych zabytkach znajdowały się karteczki z objaśnieniami. Usiłowałem je czytać, ale ciągle wpadałem w pułapkę. Pod znajomymi literkami cyrylicy kryły się mongolskie słowa. Wiedziałem, jak je przeczytać, ale nie miałem pojęcia, co oznaczają...
- Gdy Ossendowski przybył tu na zaproszenie Żywego Buddy, w jednym z tych pomieszczeń znajdowała się kaplica, gdzie gospodarz się modlił i przeżywał wizje. Siedziało tu nieustannie kilkudziesięciu sekretarzy, którzy pośpiesznie zapisywali jego słowa, oraz kilku łamów biegłych w interpretacji tych widzeń. Nieustannie płonął tu także piecyk, gdzie w węglach drzewnych wypalały się baranie łopatki.
- Do czego służyły? - zainteresowałem się.
- Wróżono za ich pomocą. W tym celu zeskrobywano warstwę węgli i oglądano wyżarzoną powierzchnię kości.
- Co kraj to obyczaj - mruknąłem.
- Ossendowski zwiedzał także bibliotekę klasztoru i oglądał, jak setki lamów pracowicie przepisywało najcenniejsze księgi. Być może tak zabezpieczano je przed zniszczeniem, komuniści spalili bowiem później większą część archiwów i bibliotek.
- Może odpisy gdzieś ocalały - zauważyłem. - Może warto byłoby ich poszukać, zamiast tracić czas na jakieś skarby Ungerna...
- Może - uśmiechnął się. - Tylko widzisz, depozyty barona ukrywali ludzie naszej rasy, Giżycki i Ossendowski byli nawet Polakami. Nasze ścieżki rozumowania idą podobnymi torami, więc mamy spore szansę, by odnaleźć to, co zostało ukryte. Tymczasem księgi klasztorne ukrywali sami lamowie. Miejscowi, znający tu każdą rozpadlinę w górach i myślący zupełnie inaczej. A co, jeśli Bogdo nakazał im zakopać księgi po prostu gdzieś na stepie, bo był przekonany, że jego następca bez trudu odnajdzie w transie miejsce ukrycia?
- Jaki był ten 3 1 Budda? - zapytałem.
- Gdy przybył tu Ossendowski, władca miał około siedemdziesięciu lat. Kilka lat wcześniej oślepł na skutek spożycia spirytusu metylowego... Trudno powiedzieć jednoznacznie, jaki był. Na pewno zręcznie lawirował pomiędzy nieobliczalnym baronem a niechętnymi mu siłami. Musiał być dobrym dyplomatą. Jednocześnie fascynował się techniką, sprowadził sobie gramofon, lubił strzelać z działek ustawionych przed pałacem, kolekcjonował europejskie figurki z porcelany i pił na umór... Gdy oślepł, doszło do poważnego konfliktu. Widzisz, w tradycji ludzkości jakoś tak się utarło, że król czy wódz musi być w pełni sprawny fizycznie. W Egipcie faraonom co kilka lub kilkanaście lat urządzano święto Sed. Musieli odbyć rytualny bieg długości kilku kilometrów potwierdzający, że jeszcze są sprawni... Europejscy królowie szaleli na turniejach. Niewykluczone, że tutaj było podobnie. Planowano otruć Żywego Buddę i na jego miejsce wybrać nowego.
- Straszne - mruknąłem.
- Na szczęście staruszek był szybszy. Zarządził, aby wznieść wielką świątynię Buddy ze złoconym posągiem wewnątrz. Sądzono powszechnie, że takie wotum zmieni ścieżki losu i władca odzyska wzrok. Dlatego też otrucie odłożono na później. W czasie budowy jakoś tak się stało, że wszyscy zwolennicy radykalnych posunięć przenieśli się do nirwany... Nie rób takiej zgorszonej miny, na tym polega walka o władzę...
- Czasami cieszę się, że jestem Europejczykiem i żyję w naszych czasach - westchnąłem.
- Każde czasy posiadają swoje zalety i swoje wady - powiedział pan Tomasz.
Gdy wróciliśmy do hotelu, zapadał już zmierzch. Przeszliśmy przez szklane drzwi. Z fotela stojącego koło recepcji poderwał się Awenir Owsianow.
- Pan Samochodzik i Paweł Daniec! - zawołał na nasz widok ucieszony. - Nareszcie ktoś znajomy...
Przywitaliśmy się.
- Chciałbym podziękować za informacje o pociągu - powiedział szef.
- Cieszę się, że mogłem pomóc. Przydały się na coś?
- I tak, i nie - uśmiechnął się pan Tomasz.
- Rozumiem, tajemnica państwowa - Awenir był przerażająco domyślny. - Jedno pytanie: czy w trzech ostatnich wagonach była Bursztynowa Komnata?
- Nie, tylko złoto w sztabach - za późno ugryzłem się w język.
Awenir wybuchnął śmiechem.
- Nic nie słyszałem - powiedział puszczając oko.
Pomyślałem, że na przyszłość trzeba się lepiej pilnować.
- Nie wiecie czasem, gdzie wcięło mojego wspólnika? - zapytał poszukiwacz, gdy siedliśmy w hotelowej restauracji przy spóźnionym obiedzie.
- Rano przylecieliśmy z Moskwy, a gdy wychodziliśmy przed południem zwiedzić miasto, siedział w hotelu.
- Zostawił mi kartkę, że pojechał na rekonesans... Jestem jutro zaproszony do Vandersyftów...
- My też - powiedziałem. - Zabierzemy się razem?
W oczach poszukiwacza zabłysły figlarne iskierki.
- W zasadzie to jesteśmy konkurentami, ale dlaczego nie? Wasz wspólnik też gdzieś baluje?
- Dokładnie - westchnął szef. - I też zostawił kartkę, że pojechał na rekonesans.
- Gdy widziałem się z nim wczoraj, wybierał się do Karakorum - powiedział Awenir. - Do Amerykanów.
- Amerykanów? - zdziwiłem się.
- Tak, siedzi tam grupa amerykańskich archeologów. Starają się odnaleźć grób Czyngiz-chana.
- Zdaje się, że nie oni pierwsi - uśmiechnął się pan Tomasz. - Wcześniej badały to miejsce misje radzieckie.
- A gdzie go pochowano? - zainteresowałem się.
- Czyngiz-chan zginął podczas wyprawy na Chińczyków na przełęczach gór Hsien. Wedle niektórych relacji, został ugodzony strzałą, ale równie prawdopodobne jest, że po prostu nie wytrzymał trudów podróży. W chwili wyprawy miał około siedemdziesięciu lat. Zgon wodza utrzymano w ścisłej tajemnicy, aby zapobiec walce o władzę. Podobno został pogrzebany w masywie gór, koło sosny, którą lubił za życia. Powiedział kiedyś, że jej cień jest dobrym miejscem wiecznego spoczynku. Zbudowano mu tam w zagłębieniu terenu białą jurtę, potem zasypano ją ziemią. Wokoło zasadzono inne sosny. Cały teren obstawiono strażami. Pilnowano go tak długo, aż drzewa posadzone podczas pogrzebu nie różniły się wielkością od tego, pod którym spoczął... - wyjaśnił Owsianow.
- Czyli teraz trzeba przeszukać cały las - mruknął Pan Samochodzik.
- Cóż, minęło prawie osiemset lat od śmierci wodza. Las ma kilkadziesiąt hektarów, w dodatku jego część stanowi rezerwat ścisły... Na razie, zdaje się, robią zdjęcia lotnicze z użyciem kamer termowizyjnych, ale czy to coś da, trudno powiedzieć. A pan był jako obserwator przy poszukiwaniach grobu Attyli? - zwrócił się do Pana Samochodzika.
Szef skinął głową. Popatrzyłem na niego zaskoczony. Nigdy o tym nie wspominał.
- Tak... - powiedział - To była całkiem nieźle przygotowana wyprawa. Oczywiście jak na tamte czasy - uśmiechnął się. - To był początek lat siedemdziesiątych XX stulecia. Pojechałem jako obserwator z ramienia naszego ministerstwa. Wedle relacji historycznych Attyla, zwany Biczem Bożym, człowiek, który złupił prawie całą Europę, został pochowany w korycie rzeki Cisy na Węgrzech. Aby zabezpieczyć jego grób przed rabusiami, wykonano ogromne prace inżynieryjne. Zawrócono bieg rzeki, w skalistym dnie wykuto komorę grobową, umieszczono w niej zwłoki oraz nieprzebrane skarby złupione podczas licznych wojen. Następnie grób zasypano i przywalono wielotonowymi głazami i na zakończenie puszczono rzekę tym samym nurtem. Dzięki zdjęciom lotniczym zdołano zlokalizować sześć dawnych koryt rzeki oraz około osiemdziesięciu punktów podejrzanych. Ekspedycja węgierska jeździła od jednego do drugiego i przeprowadzała badania, głównie próbne wiercenia. Jednocześnie prowadzono kwerendę archiwalną i analizę materiałów etnograficznych. Liczono, że może uda się zlokalizować miejsce na podstawie podań i legend krążących w tej okolicy. Szansa znikoma, ostatecznie minęło 1500 lat... Ale postanowiono na wszelki wypadek niczego nie zaniedbać. Inna grupa udała się do Burgundii zbadać tamtejsze zasoby.
- Dlaczego do Burgundii? - zdziwił się Awenir.
- Ostatnia żona Attyli była burgundzką księżniczką - wyjaśniłem. - Wedle relacji historyków, wielki wódz zmarł opiwszy się winem, w jej ramionach.
- Przypuszcza się, że dziewczyna go udusiła - dodał szef. - Swoją drogą to miała powody po tym, co zrobił z jej krajem... Poszukiwania zakończyły się totalną klapą. Istnieje zresztą także inna teoria. Ponoć Attyla miał być pogrzebany w kurhanie nad Morzem Czarnym.
- A więc groby dwóch wielkich wodzów pozostają nie odkryte... - mruknąłem.
- Dolicz jeszcze Aleksandra Wielkiego - uśmiechnął się Owsianow. - Z drugiej strony może to i lepiej, że nie zostały zbadane...
- Dlaczego? - zdziwił się szef.
Owsianow uśmiechnął się melancholijnie.
- Czy któryś z panów był przypadkiem w Samarkandzie?
Pokręciliśmy przecząco głowami.
- To historia bardzo rozpowszechniona w Rosji... W 1941 roku grupa ekspertów z leningradzkiego Ermitażu zdecydowała się przeprowadzić badania w mauzoleum legendarnego Tamerlana w Samarkandzie. Grób, mimo że miasto to przechodziło kilkakrotnie z rąk do rąk, od czasu pogrzebu w 1405 roku pozostawał nienaruszony. Mauzoleum strzegł wówczas jego kustosz Masud Ałajew. Miał wtedy osiemdziesiąt lat, z czego ponad pięćdziesiąt strzegł grobowca. Dowiedziawszy się, w jakim celu przybyła ekspedycja, popadł w skrajne przerażenie i pokazał archeologom oraz ich opiekunom z NKWD napis, który ostrzegał, że w sarkofagu drzemie demon straszliwej wojny. Demon miał się przebudzić, jeśli ktoś naruszy spokój zmarłego. Strażnik został aresztowany i przepadł gdzieś w łagrach, a naukowcy przystąpili do pracy.
- Jak wyglądało to mauzoleum?
- Spory budynek trochę podobny do meczetu - uśmiechnął się. - Wewnątrz pod dachem była wpuszczona w posadzkę kilkutonowa płyta z zielonego nefrytu. Uniesiono ją 21 czerwca 1941 roku późnym wieczorem. Sześć godzin później Niemcy zbombardowali Kijów. Zaczęła się Wielka Wojna Ojczyźniana. Hitlerowcy doszli pod Moskwę. Zginęło 26 milionów ludzi. Nie jestem przesądny, ale...
- Zbieżność dat faktycznie zastanawiająca - mruknąłem. - A gdzie jest pogrzebany baron Roman Ungern?
Owsianow wzruszył ramionami.
- Cóż, tego jak sądzę nigdy się nie dowiemy. Przez wiele lat szukano grobu ostatniego cara, a zwłoki admirała Kołczaka prawdopodobnie pochłonął nurt Angary. Baron spoczął zapewne w jakiejś masowej mogile. Rauber miał mi wykonać skan z dokumentów; jeśli tam coś znajdę, powiadomię was.
Umówiliśmy się na następny dzień i rozeszliśmy się do swoich pokoi. Było już dobrze po dwudziestej drugiej, gdy przerwałem czytanie. Strasznie chciało mi się pić. Przejrzałem swój bagaż, ale nie znalazłem żadnej zapomnianej butelki z wodą mineralną. Przez chwilę rozważałem napicie się z wody z kranu nad umywalką, ale potem pomyślałem, że może zawierać miejscowe drobnoustroje. O zjadliwości mongolskiej ameby i epidemiach żółtaczki wspominał przewodnik, który kartkowałem. Odliczyłem kilka banknotów i zszedłem na parter. W hotelowej restauracji na szczęście mieli szeroki wybór wszelakich trunków, w tym także gruzińską wodę mineralną. Kupiłem butelkę i ruszyłem w stronę swojego pokoju. Dość nieoczekiwanie spotkałem Ałmaza Ungerna. Szedł ciężko wspierając się na lasce.
- O, witam konkurenta - uśmiechnął się na mój widok. - I jak poszukiwania skarbów?
- Na razie zaginął nam nasz wspólnik - odpowiedziałem - ale jutro mamy się z nim spotkać.
- Ach tak... A my pojedziemy odkopywać depozyt - uśmiechnął się lekko. - Jak tylko znajdzie się Damao.
- Czyżby gdzieś się zawieruszyła?
- Zostawiła mi kartkę, że musi coś sprawdzić, ale sądzę, że raczej siedzi gdzieś z synem prezydenta. To jeszcze głupiutkie cielę, a on całkiem przystojny.
Pożegnaliśmy się i ruszył dalej.
ODWIEDZINY U VANDERSYFTÓW • ZRUJNOWANY KLASZTOR • RADAR GEOLOGICZNY, CZYLI ARCHEOLOGIA XXI WIEKU • WYRUSZAMY SZLAKIEM ZŁOTA
Obudziło mnie pukanie do drzwi. Szef przyszedł mnie obudzić.
- Wstawaj, śpiochu - powiedział. - Czekają nas dziś wielkie czyny.
- A co mamy zrobić? - zdziwiłem się.
- Jedziemy do Vandersyftów. Spakuj się. Zaraz po śniadaniu wyruszamy. Czekamy na ciebie w jadalni.
Po kilku minutach byłem na dole. Awenir wyglądał na zmartwionego.
- Coś się stało?
- Raubera jakby wcięło - powiedział. - No trudno, zostawię dla niego kartkę. Bardziej niepokoi mnie, że jego telefon komórkowy nie odpowiada.
- Tu pewnie wystarczy odjechać dwadzieścia kilometrów od stolicy, by znaleźć się poza zasięgiem pola... - mruknąłem. - Ale Michaił też gdzieś zniknął. I wnuczka Ungerna...
- Może śledzą się w nadziei, że nawzajem naprowadzą się na trop? - zauważył szef.
Zjedliśmy jajecznicę. Awenir jeszcze poprzedniego dnia zamówił samochód, nieprawdopodobnie rozklekotanego UAZA radzieckiej produkcji. Samochód był zardzewiały i powgniatany. Opuściliśmy granice miasta. Szosa prowadząca na wschód była miejscami nieco dziurawa, ale ogólnie rzecz biorąc sprawiała solidne wrażenie. Spodziewałem się, że gdy wyjedziemy poza jurtowiska, zobaczę wreszcie step, ale rozczarowałem się.
Droga biegła u podnóża porośniętych lasem wzgórz. Teren był lekko pofalowany. Wprawdzie rosły tu wysokie stepowe trawy i pasły się stada zwierząt, ale wszędzie widać było mniejsze i większe skupiska drzew.
- Baron Ungern, gdy zdobył Urgę, nadszedł od strony wzgórz - Awenir pokazał dłonią pagórki po lewej stronie drogi. - Tamtejsze lasy były wówczas tak gęste, że podszedł pod miasto niezauważony. Później ten sam numer powtórzyli partyzanci Ułan-Batora, gdy wyrżnęli niedobitki armii barona, nadal stacjonujące w mieście.
Wreszcie dojechaliśmy do niewielkiego miasteczka. W tym akurat miejscu drzewa wycięto i spory obszar wyglądał tak, jak powinien wyglądać step. Osada była zbudowana z kilkuset jurt i nielicznych budynków murowanych. Zapłaciliśmy za przejazd i kierowca odjechał.
Awenir prowadził przez plątaninę uliczek. Otaczał nas zdumiewający świat. Betonowe bloki z wielkiej płyty, przypominające warszawski Ursynów, sąsiadowały z niewielkimi domkami wzniesionymi z gliny mieszanej z sieczką. Gdzieniegdzie stały białe lub szare jurty kryte wojłokiem, a czasami brezentem prawdopodobnie z poradzieckich zapasów. Pomiędzy nimi gotowano strawę w kociołkach zawieszonych nad ogniskami.
- Koczownicze imperium - uśmiechnął się nasz przewodnik. - Za kilka dni lub tygodni część mieszkańców zwinie swoje jurty i powędruje w step. Wiosną w tym miejscu będą już tylko bloki, te slumsy rozbiorą na opał lub żeby budować w innych częściach miasta. To co się da, załadują na ciężarówki i powiozą w siną dal...
- Koczownicy - zadumał się Pan Samochodzik. - Władze nie robią trudności?
- W czasach socjalizmu walczono z koczowniczym trybem życia. Osiedlano pasterzy w kołchozach, wybijano stada, nakazywano im hodować pszenicę. Teraz kołchozy w większości rozwiązano, a ludzie znowu wędrują szlakami swoich przodków...
- U nas w Polsce swojego czasu usiłowano osiedlać Cyganów. - wtrąciłem. - Dano im mieszkania między innymi w Nowej Hucie. Cyganie niezbyt się przystosowali do życia w mieście. Jeszcze przez wiele lat hodowali w wannach króliki, pomiędzy blokami palili ogniska i gotowali sobie strawę, zupełnie jak tutaj...
- Ale w końcu jakoś się osiedlili - mruknął szef. - Tylko latem ruszają w kraj...
Wyrósł przed nami płot z pociemniałych desek ozdobiony napisami. Usiłowałem je przeczytać, ale cyrylica identyczna z rosyjską kryła dźwięki o zupełnie obcym brzmieniu.
- To ostrzeżenie, że miejsce to jest święte i za kradzież desek z tego płotu grozi kara niebios - wyjaśnił Awenir.
Strażnik pilnujący bramy przepuścił nas. Za płotem wznosiło się dość rozległe wzgórze obrośnięte krzakami. Archeolodzy nadgryźli jego wschodnią część. Spod cienkiej warstwy darni wyłaniał się czerwonawy gruz. Tysiące metrów sześciennych wypalonej cegły, zmielonej na pył wybuchami ładunków dynamitu. W wykopach widać było resztki ścian. Awenir wzdrygnął się.
- To mi przypomina o moich winach - powiedział.
- Jakich winach? - zdumiał się Pan Samochodzik.
- Wiecie, gdy byłem studentem w Kaliningradzie, pomagaliśmy jako ochotnicy w rozbiórce krzyżackiego zamku. Wierzyliśmy, że walczymy w ten sposób ze śladami faszyzmu... Młody był człowiek, głupi. Potem kląłem po nocach.
Przeszedłem się wzdłuż głębokiego wykopu. W dole widać było spory fragment ściany. Grupka młodych Mongołów, zapewne studentów archeologii, doczyszczała profil.
- Cylinder z testamentem znaleziono tam - nasz przyjaciel wskazał nam kolejny wykop. Widniały w nim fundamenty i fragmenty ścian jakiegoś budynku. - To była stupa, wewnątrz znajdował się posąg Buddy - wyjaśnił nam. - A oto i czwarta grupa.
W cieniu kilku rachitycznych drzewek siedzieli na składanych stołkach dwaj poszukiwacze skarbów. Mężczyzna i chłopiec. W trawie leżało kilka ciekłokrystalicznych paneli baterii słonecznych oraz stała solidna stalowa skrzynia. Na białym plastykowym stoliku rozłożyli laptopa i wymieniając jakieś uwagi wpatrywali się w ekran. Na nasz widok oderwali się od tego zajęcia. Mężczyzna ruszył w naszą stronę i po chwili ściskał nam dłoń.
- Paul Vandersyft - przedstawił się. - Miło mi panów poznać.
Wymieniliśmy uprzejmości. Po chwili podszedł też chłopiec.
- Mark - przedstawił się - To panowie są naszymi najniebezpieczniejszymi konkurentami?
Wuj rzucił mu karcące spojrzenie. A ja poczułem się mile połechtany w miłości własnej.
- Widzę, że operują panowie nowoczesną techniką - wskazałem porozkładanie panele. - Własna elektrownia...
- Ach tak - uśmiechnął się Paul. - Tu jest inne napięcie w sieci. Żeby nie było problemów z urządzeniami, zabraliśmy ze sobą od razu źródło zasilania. Chcą panowie zobaczyć, jak to wszystko działa?
- Z przyjemnością - powiedziałem.
Awenir też się uśmiechnął. Jako rasowy poszukiwacz musiał być żywo zainteresowany nowoczesnymi metodami badań. Paul wyciągnął z blaszanego pudła metalową walizkę na kilku małych kółeczkach.
- Oto nasza tajna broń - powiedział z dumą. - Radar geologiczny najnowszej generacji. Zasięg prawie trzydzieści metrów w głąb, a opcjonalnie do pięćdziesięciu metrów, tylko że wtedy bardzo słaba rozdzielczość. Ma wbudowany akumulator i antenkę nadawczą. Ten odbiornik przechwytuje sygnał wysyłany przez urządzenie i kablem przesyła do komputera, gdzie odpowiednie oprogramowanie natychmiast dokonuje jego analizy i interpretacji.
- Obszar A-24? - zapytał Mark po flamandzku.
Wuj skinął głową. Chłopiec pociągnął maszynkę na wskazane miejsce. Ustawił ją starannie.
- No, to do dzieła.
Siedliśmy na składanych krzesełkach. Chłopiec uruchomił radar. Na ekranie pojawiły się faliste linie. Ciągnął walizkę przez dziesięć metrów, aż do miejsca oznaczonego chorągiewką.
- Uruchamiam przedstawianie danych w postaci graficznej... - Paul rozpoczął prezentację możliwości urządzenia.
Na ekranie pojawił się bardzo kolorowy blok wyglądający jak przekrojony kawałek tortu.
- Ustawiam na gęstość zbliżoną do gęstości cegieł - puknął palcem w klawisze.
Na ekranie pojawił się trójwymiarowy obraz muru przecinającego skosem wykop. Mur łączył się z drugim znajdującym się pod kątem do tego.
- Uzupełnimy obraz o naczynia ceramiczne...
Po chwili koło muru zaczęły się pojawiać kolorowe plamki wiszące na różnych wysokościach. W jednym miejscu stanowiły skupisko.
- Dodamy przedmioty metalowe...
W pobliżu jednego z naczyń pojawiła się czerwona kreska.
- Czerwonym kolorem zaznacza żelazo - wyjaśnił poszukiwacz. - Teraz powiększamy ten kawałek i kontrastujemy.
Na ekranie pojawił się obracający się wokół własnej osi karabin z długą lufą. Widać było, że jest silnie zgięty.
- Zobaczmy interpretacje wymiarów w oparciu o katalog standardowego uzbrojenia dla tych stron.
Po chwili komputer wyświetlił dane.
- Mosin model 1938, głębokość zalegania 2,3 metra.
- Rany Julek - szepnął szef. - Przecież to nieprawdopodobne...
- Archeologia XXI wieku - z dumą powiedział właściciel urządzenia. - Nawet nie trzeba kopać.
- Dlaczego urządzenie pokazało mur, przecież wokół walają się metry sześcienne gruzu? - zdziwiłem się. - Odczyt powinien być zupełnie zamazany. To cegła i to cegła...
- To proste. Mur stanowi strukturę, natomiast cegły luzem są warstwą zasypiskową. Pomiędzy nimi są puste przestrzenie. Sygnał radarowy analizuje całą warstwę, eliminując za pomocą specjalnych procedur fragmenty naruszone.
- Cuda, istne cuda - mruknąłem z uznaniem.
- Sądzimy, że w ten sposób uda nam się odnaleźć depozyty barona - wyjaśnił Mark, który właśnie przytoczył urządzenie na miejsce. - Na razie mamy trochę znalezisk, można powiedzieć interesujących. Na przykład kadzielnica...
- Właśnie. Proszę spojrzeć na to - jego wuj postukał palcami otwierając jakiś wcześniejszy dokument. - Ten kawałek będzie przekopany przez archeologów najwcześniej pojutrze, ale już wiemy, że na poziomie dawnej posadzki leży zmiażdżona kadzielnica - wyświetlił przedmiot.
- Wykonana jest z brązu, ale około 4% jej masy to srebro. Nie wiemy jeszcze, czy została posrebrzona, czy też kruszec stanowi domieszkę do stopu...
Milczałem wstrząśnięty. Nie spodziewałem się, że ta technika może dać tak zdumiewająco dokładne dane.
- No cóż - powiedział Pan Samochodzik. - Pamiętam, jak jeździłem z archeologami. Kopaliśmy łopatami przerzucając stosy ziemi i kamieni, czasem coś się trafiało, jak na przykład skarb Atanaryka, częściej trafialiśmy na kilka kamieni ułożonych w znak koła... Czasem były pięknie wykonane urny twarzowe, a czasem potłuczone skorupy. Archeologia była nauką nieprzewidywalną... W każdej chwili mogliśmy znaleźć coś, co wywróciłoby teorie naukowe do góry nogami. Żeby przekopać i zdokumentować ruinę tej wielkości, potrzeba byłoby sztabu ludzi i kilku sezonów badawczych. A tymczasem pojawia się młodzian z pudełkiem na kółkach i w dziesięć minut robi to, na co potrzebowalibyśmy miesiąca... To śmierć tradycyjnej archeologii...
- W pewnym sensie zgadzam się z panem - powiedział Vandersyft. Zauważyłem, że spoważniał. - Jednak sądzę, że upowszechnienie się tych urządzeń przyniesie nieprawdopodobne poszerzenie możliwości badań. Zamiast miesiącami kopać lub wiercić otwory sondażowe, teraz wystarczy przejechać się, jak to pan określił, pudełkiem na kółkach. Można też badać miejsca dotąd całkowicie niedostępne. Załóżmy, że mamy piękny, renesansowy kościół. I istnieje przypuszczenie, że stoi on na przykład w miejscu romańskiego. Po co rozbierać podłogę i kopać wykopy naruszając spokój zmarłych? Wystarczy odsunąć ławki i przejechać radarem. I od razu wiemy, co jest pod spodem.
Pan Samochodzik w zadumie kiwnął głową.
- Być może, ale koni żal... - powiedział.
- Koni? - nie zrozumiał Holender.
- Postęp idzie do przodu - wyjaśnił szef. - Technika odhumanizuje życie. Przemy coraz szybciej do przodu. Na stanowisko archeologiczne przyjdzie człowiek w garniturze, przejedzie radarem i pójdzie, a tymczasem przyjemnie było czuć ból mięśni po całodziennym przerzucaniu ziemi łopatami, przyjemnie było ocierać pot zmieszany z pyłem, wystawiać twarz na podmuchy wiatru wpadające z rzadka do głębokiego wykopu. Myć ręce z zaskorupiałej gliny w wiadrze z mętną letnią wodą... Rysować miękkim ołówkiem układ warstw i kolorować to kredkami ołówkowymi...
- Prawie mnie pan przekonał - uśmiechnął się nasz gospodarz. - Ale, niestety, postępu nie zatrzymamy... Firma SIR w USA robi takich urządzeń około tysiąca rocznie. Cena na razie jest zaporowa, ale wkrótce całe oblicze archeologii ulegnie zmianie. Plany wykopu narysuje komputer sprzężony z kamerą cyfrową. Kawałki skorup, zamiast rysować, zeskanuje się w trzech wymiarach z rozdzielczością umożliwiającą obejrzenie dowolnego detalu w stukrotnym powiększeniu. Nasi przyjaciele testują już programy komputerowe, które posłużą do wirtualnych rekonstrukcji potłuczonych naczyń...
Szef w zadumie kiwnął głową.
- Poza tym jest jeszcze coś - powiedział Holender. - Tradycyjne badania archeologiczne bezpowrotnie niszczą stanowisko. Układ warstw można badać tylko raz. Dzięki technikom nieinwazyjnym możliwa jest kilkukrotna weryfikacja uzyskanych danych... No i oczywiście liczy się czas. Aby przebadać hektar ziemi, trzeba posadzić trzydziestu archeologów na miesiąc. Albo jednego z radarem geologicznym na pięć dni. Zostaniecie u nas na obiedzie?
- Z przyjemnością - powiedział pan Tomasz.
Kończyliśmy już jeść pierożki z baraniną, gdy na ładnej brązowej klaczy nadjechał Michaił. Miał na sobie wysoką karakułową papachę, a przez plecy przewiesił strzelbę. Wyglądał może nieco cudacznie, ale nie różnił się specjalnie od reszty mieszkańców tego kraju. Zeskoczył z siodła i przywiązał konika do niewielkiego drzewka wyrastającego z gruzów.
- I jak tam wielki złoty skarb w podziemiach klasztoru? - zagadnął Vandersyfta po powitaniach.
- Jestem na tropie - uśmiechnął się Holender.
- My też - powiedział poważnie nasz przyjaciel.
Pożegnaliśmy się z gospodarzami i z Awenirem i ruszyliśmy w stronę miasteczka. Michaił prowadził swojego konia za cugle.
- Czego się dowiedziałeś? - zapytałem.
- Zaraz po przybyciu do Karakorum dostałem cynk, że w górach Bogd-Chan znajduje się prawdopodobnie skrytka. Było tam obozowisko hetmana Siemionowa, a on z kolei był prawą ręką Ungerna. Pojechałem tam wczoraj. Na miejscu jednak zastałem pannę Damao. Zdążyła już ogrodzić teren, wystawić warty i krążyła z magnetometrem protonowym po najciekawszym miejscu.
- Nie traciła czasu wczoraj - mruknąłem.
- A od kogo dostałeś ten namiar? - zapytał Pan Samochodzik.
- Koperta z informacją czekała na mnie w hotelu, zaraz po przyjeździe. Jak gdyby ktoś usiłował skierować mnie właśnie tam...
- Dziwne - mruknął. - Szukało tu kilka ekspedycji, a tu nieoczekiwanie jakiś dobroczyńca informuje ciebie...
- Mnie też wydało się to dziwne. Byłem pewien, że to prowokacja, ale trzeba było na wszelki wypadek sprawdzić... W dodatku nie tylko ja zostałem poinformowany.
- Tylko dlaczego...? - zamyślił się pan Tomasz. - Zaraz. Skąd Vandersyft wie, że musi przeszukać ten właśnie klasztor? Ile może być zburzonych klasztorów w Mongolii?
- Tysiące - Michaił wzruszył ramionami. - Zaczęto je niszczyć już w latach dwudziestych XX wieku. Więcej obrócono w gruzy niż pozostawiono.
- A może ktoś celowo wprowadza nas w błąd? - zapytałem. - Vandersyftów wysłał do klasztoru, ciebie w góry, pannę Damao też. Awenir wspominał, że ma jakiś trop.
- Sądzisz, że w grze bierze udział jeszcze jakaś siła? - zagadnął szef. - Czegoś takiego się domyślałem... Tylko dlaczego Michaił trafił w miejsce, które zaproponowano Ungernom?
- Może to ludzie, którzy nawzajem o sobie nie wiedzą? - zauważyłem. - Tylko kim oni są?
- Będzie jeszcze czas, aby się zastanowić - powiedział szef. - Zresztą, jak znam życie, objawią się wcześniej czy później.
Dotarliśmy do miejscowego parkingu. Czekały tu na nas dwa konie pod wierzch i dwa luzaki.
- Mamy przejechać trasę Ossendowskiego konno? - zdumiał się pan Tomasz.
Michaił dał znak ręką. Dwaj Mongołowie do tej pory siedzący w cieniu drzew podnieśli z ziemi pakunki i zręcznie objuczyli dwa zwierzęta. Osiodłałem oba pozostałe.
- Skoro poradziłem sobie z wielbłądem... - mruknął pan Tomasz gramoląc się na siodło.
W kilkanaście minut później nasza mała karawana ruszyła na wschód. Szlakiem złota...
KONNO PRZEZ STEP • ZAKŁADAMY OBOZOWISKO • KOMUNIZM I WIEPRZOWINA • ARCHEOLOGIA LOTNICZA • JESTEŚMY ŚLEDZENI
Do wieczora zrobiliśmy ponad dwadzieścia kilometrów. Jazda była bardzo przyjemna. Słońce, mimo że była już jesień, przygrzewało mile. Okolica też wyglądała uroczo. Po lewej stronie na linii horyzontu rysowało się pasmo niewysokich gór pokrytych lasem. Droga wiła się pomiędzy wzgórzami porośniętymi długą, jedwabistą trawą. Gdzieniegdzie ponad łany traw wyrastały krzewy. Rozglądaliśmy się na boki, ale nigdzie nie było widać nic podobnego do piramidki z fotografii. Robiło się późno i mój żołądek podrażniony świeżym powietrzem zaczął powoli domagać się obitej kolacji najlepiej popitej szklanką zielonej mongolskiej herbaty.
- Zanocujemy tam - Michaił wskazał dłonią niewysokie wzgórze. Na szczycie widać było szkielet jurty wypleciony starannie z leszczynowych prętów.
Podjechaliśmy bliżej. Kiedyś, może dawno temu, a może przed kilku laty stało tu kilkanaście jurt. Obecnie tylko kręgi z niedużych kamieni i podłogi wydeptane starannie z gliny znaczyły miejsca, w których mieszkali ludzie. Na polepach tu i ówdzie było widać krwistoczerwone plamy, otoczone czarnymi obwódkami. Przypatrywałem im się dłuższą chwilę, aż wreszcie zrozumiałem, jak powstały. Płonące w namiotach ogniska spowodowały wypalenie się gliny.
Tylko jeden szkielet pozbawiony wojłokowego przykrycia stał jeszcze na szczycie. Podeszliśmy bliżej. Wiele prętów było połamanych. Od dołu, gdzie silnie penetrowała wilgoć, słupki pokryły się mchem. Niektóre próchniejąc złamały się pod własnym ciężarem.
- Wygląda kiepsko - mruknąłem. - Poza tym brak dachu i ścian.
- Och, z tym sobie poradzimy...
Z pagórka rozciągał się piękny widok. Na północy pasmo wzgórz porośniętych lasem wyznaczało granice parku narodowego. Z pozostałych stron wokoło ciągnęły się stepy poprzetykane gdzieniegdzie zagajnikami rachitycznych drzewek i nisko płożących się krzewów.
- Mamy szczęście, że żaden z nas nie jest uczulony na pyłki traw - zażartowałem.
Pan Tomasz i Michaił roześmieli się.
Wąziutki strumyk opływał pagórek od północy, było więc gdzie napoić konie. Sama górka, dzięki otaczającym jej podnóże krzakom, przypominała ludzką głowę: łysinę otoczoną wianuszkiem włosów. Jurta, gdy miała jeszcze pokrycie, musiała przypominać małą czapeczkę nadzianą na zbyt wielki czerep.
- Sądziłem, że koczownicy zabierają ze sobą słupki tworzące szkielet - zauważył Pan Samochodzik oglądając łączenie prętów. Powiązano je mokrymi rzemieniami. Te, wysychając, skurczyły się, zaciskając beleczki w swoim uścisku.
- Tak zazwyczaj bywa zwłaszcza w okolicach, które nie obfitują w drewno - powiedział nasz towarzysz zręcznie rozjuczając konia. Ja zająłem się naszymi. - W tym wypadku, jak sądzę, porzucono całą jurtę, po pewnym czasie ktoś zdjął wojłok, widocznie jeszcze w niezłym stanie, i zabrał go sobie. A dla nas pozostał szkielet.
- Co z końmi? - zapytałem.
Wyjął z juków cztery długie linki i solidne drewniane kołki.
- Przypalikuj tam na strumykiem. Mają trawę, niech sobie trochę poskubią.
- Nie zmarzną nocą? - zaniepokoiłem się. - Może by je nakryć derkami? Albo...
- To miejscowe koniki. Bardzo wytrzymałe. Cały rok właściwie żyją pod gołym niebem - wyjaśnił. - Nic im nie będzie.
- A wilki? - zapytał szef.
- Wilków tu raczej nie ma, za blisko miasta. Zresztą o tej porze roku mają do upolowania łatwiejszą zdobycz niż nasze szkapiny. Po stepie włóczą się stada zdziczałych świń, które pouciekały swojego czasu z kołchozów.
- I nikt ich nie wyłapał? - zdumiał się szef.
- Tu właściwie nie jada się wieprzowiny. - wyjaśnił nasz przyjaciel. - Tym Mongołom, którzy wyznają islam, zabrania tego ich religia. A buddyści po prostu się brzydzą. Nie tylko Stary Testament rozróżnia zwierzęta czyste i nieczyste...
- To skąd się wzięły? - zapytałem.
- Komuniści kazali hodować. To był jeden z elementów walki z religią. Zmuszanie ludzi do jedzenia wieprzowiny.
- Pamiętam, jak dziadek opowiadał mi o komach - powiedział pan Tomasz w zadumie. - Na kresach, gdzie trzymano je nocami na pastwiskach, zdarzało się, że głodne wilki podchodziły... Wówczas klacze i ogiery stawały kręgiem, źrebięta wpuszczały w środek, a w stronę wilków wystawiały zady. Gdy któryś próbował podejść za blisko, dostawał kopa. Uderzenie kopyta mogło mu złamać szczękę albo i przetrącić kręgosłup...
Zaczepiłem linki karabińczykami do uzd i wbiłem kije solidnie w ziemię. Konie natychmiast pochyliły łby w stronę wody. Nabrałem pełne garście i właśnie miałem ugasić pragnienie, gdy jak spod ziemi wyrósł Michaił.
- Ameby - powiedział ostro, karcącym tonem. - To paskudztwo leczy się potem całymi miesiącami. Zaraz się napijemy. To tak jak w Indiach. Dla zwykłego tubylca to nic takiego, ale dla przybysza trucizna...
- Dzięki, zapomniałem...
Nasz przyjaciel nabrał pełne wiadro i wrzucił do środka kilka pastylek odkażających. Odstawił na bok i przypatrzył się szkieletowi jurty.
- Sądzę, że będzie pasowała - mruknął sam do siebie po rosyjsku. Z juków wyciągnął płachtę z ortalionu. Nakryliśmy drewniany szkielet i wewnątrz zrobiło się całkiem przytulnie. Boki płachty, która nie pasowała dobrze do stożkowatego kształtu domostwa, przygnietliśmy kamieniami. Rozłożyliśmy sobie wewnątrz cieniutkie dmuchane materace, znacznie lepsze niż karimaty, przez które czuje się każdy kamień podłoża. Na to rzuciliśmy śpiwory i spanie było gotowe.
Siedliśmy przed jurtą na ziemi i nasz przyjaciel zagotował wodę w małym mosiężnym kociołku na trójnogu. Po chwili lał nam do menażek gęstą zupę z torebki.
- Świat nie jest taki zły - uśmiechnął się pan Tomasz. - Co robimy jutro?
Michaił rozłożył mapę okolicy.
- Znajdujemy się w tym miejscu - wskazał palcem. - Jak widzicie, droga, którą przyjechaliśmy, biegnie dalej w stronę gór.
- Czyli jutro zrobimy ten odcinek - wskazałem palcem.
Pokręcił przecząco głową.
- Nie. To nie takie proste. Odcinek z Ułan-Bator tutaj mogliśmy przebyć szosą, gdyż zbudowano ją w miejscu dawnego szlaku karawanowego. Niestety, dalej szosa biegnie bardziej na północ, a dawny trakt odgałęzia się na południe. Od lat już nie jest używany. Powinniśmy znaleźć jego ślady...
- Ciekawe jak - mruknął szef. - Przecież szlaki nie były ani wykładane kamieniami, ani nawet moszczone drewnem. Takie drogi po kilkunastu latach nieużywania zarastają zielskiem, potem krzewami...
- Jeśli droga jest dobrze ubita, może długo opierać się atakom przyrody - zauważyłem.
- Do pierwszych poważniejszych deszczów - uśmiechnął się szef. - Ale mówiłeś, że masz metodę na odnalezienie trasy?
- To proste - powiedział Michaił. - Mongołowie wzdłuż szlaków ustawiali słupki z kamieni. Były na tyle wysokie, że jeździec siedzący na koniu widział je ponad łanami traw.
Pan Samochodzik teatralnym gestem złapał się za głowę.
- Zwariowałeś? - powiedział. - To skrajnie nielogiczne!
- Dlaczego? - nie zrozumiał Michaił.
- Jeździłeś kiedyś konno po trawie?
- Wiele razy - wzruszył ramionami.
- Po angielskich trawnikach?
- Nawet po szwedzkich - wyjaśnił z godnością.
- Dobra. A jaka była wysokość tych traw? Dziesięć centymetrów? Piętnaście?
- Zazwyczaj trochę mniej - mruknął.
- Właśnie, mój drogi. Wyobraź sobie koczownika pędzącego przez łany traw sięgające koniom po brzuch. Oczywiście jest to wykonalne, ale nie można się posuwać ani szybko, ani wygodnie. Dedukuję, że tutaj też nie jeździli brodząc w oceanie zielska, tylko raczej poruszali się traktami. Oczywiście słupki mogły stać obok, co kilka kilometrów, aby odróżniać szlak, nazwijmy to, rządowy od dróg lokalnych.
- A ja mam teorię, że to, co uważasz za drogowskazy, to inna odmiana pagórków kultowych Obo - dodałem skromnie.
- Prawie mnie przekonaliście - Michaił nagle odzyskał pewność siebie. - Ale może jednak się mylicie. W zimie, gdy trawy gniją przywalone śniegiem, słupki stepowych drogowskazów mogły być jedyną możliwością odnalezienia zasypanego przez zamiecie szlaku!
- Ten chłopak ma łeb na karku - powiedział pan Tomasz z uznaniem.
- Widzę tu pewien problem - westchnąłem. - Być może spadnie tu śnieg... za dwa albo trzy miesiące.
- Podpalmy step - błysnął pomysłem nasz przyjaciel. - Na pogorzelisku....
- Zwariował - poinformowałem szefa. - Przypuszczam, że plemię, które ma tu tereny przeznaczone pod wypas zwierząt, podałoby nas do sądu.
- To się nie zapali - powiedział pan Tomasz. - Trawy są jeszcze zielone, choć już się ładnie wykłosiły. A co do odnalezienia dawnego szlaku, sądzę, że jest na to metoda...
Popatrzyliśmy na niego zaciekawieni.
- Widzicie, archeologia lotnicza...
- Szefie, to jakiś absurd - zaprotestowałem.
- Co jest absurdem? - nie zrozumiał.
- No, archeologia lotnicza. Przecież samoloty mamy dopiero od czasów pierwszej wojny światowej, więc nie bada się archeologicznie ich pozostałości.
Pan Samochodzik westchnął ciężko.
- Czasami człowiek myśli o nadchodzącej emeryturze. Mógłbym się właściwie już ubiegać o przeniesienie w stan spoczynku, ale jak sobie pomyślę, że musiałbym zostawiać nasz departament tobie... - zerwał się na równe nogi i przez chwilę nerwowo spacerował. - Na terenie powiatu przemyskiego badano archeologicznie pozostałości szop technicznych i, nazwijmy to, polowych portów lotniczych, z których startowały w czasie pierwszej wojny światowej sterowce.
- Sterowce? - nie zrozumiał Michaił.
- To polska nazwa zeppelinów - wyjaśniłem mu szeptem.
Tymczasem szef nadal grzmiał.
- Na Łuku Kurskim, gdzie podczas drugiej wojny światowej Armia Czerwona przełamała front, wydobywa się z bagien radzieckie i niemieckie samoloty strącone podczas walk. Ale to wszystko to, można powiedzieć, archeologia lotnictwa. Natomiast archeologia lotnicza to system poszukiwań stanowisk archeologicznych lub śladów osadniczych za pomocą samolotów lub fotografii lotniczych.
- Aha - mruknąłem. - Nie wiedziałem...
Szef nieoczekiwanie złagodniał.
- Podczas studiów uczęszczałem na wykłady nie tylko z historii sztuki - powiedział. - Chodziłem posłuchać, czego uczą się historycy, archeolodzy, nawet muzykolodzy. Sądziłem, że wiedza taka, choć odległa od moich zainteresowań, może mi się przydać.
- Ja chodziłem na zajęcia z chemii i fizyki - mruknąłem.
- Jak się szuka takich stanowisk z samolotu? - zaciekawił się Michaił.
- To bardzo proste. Ogląda się z wysokości kilku kilometrów teren. Jak wiadomo, ziemia zawsze trochę różni się barwą. Z powierzchni trudno to dostrzec, ale z wysokości kontrasty mogą układać się w jakieś linie lub kształty.
- To tak jak z rysunkami na pustyni Nazca - domyśliłem się. - Z ziemi są prawie niewidoczne. By ocenić ich wygląd, trzeba wznieść się na 200-300 metrów ponad nie...
- Właśnie - kiwnął głową pan Tomasz. - Oczywiście nie tylko kolor ziemi może naprowadzić nas na ślad. W miejscach, gdzie na przykład pod cienką warstwą gleby znajdują się gruzowiska, inaczej ukorzenia się roślinność. Trawy rosną niższe, szybciej żółkną jesienią. To znowu daje plamy widoczne z samolotu. Dla odmiany, jeśli pole przecinał stary rów melioracyjny, obecnie całkowicie zniwelowany, próchnica wypłukiwana z pól osiadała w nim całymi latami. Trawa nad nim rosnąca znajdzie w tym miejscu więcej składników potrzebnych jej do życia. Gleba w rowie będzie lepsza, więc rośliny wyrosną wyższe. W takim wypadku mogą na przykład rzucać cień na otaczające je pole, co będzie widoczne wieczorem, gdy słońce stoi nisko.
- Wszystko to brzmi w teorii bardzo interesująco - powiedział nasz przyjaciel. - Ale czy dało się już zastosować w praktyce?
- Oczywiście. Pierwsze poważne badania przeprowadził w czasie pierwszej wojny światowej G.A. Beazeley. Służył w Mezopotamii, jako pierwszy odnalazł miasto Samarrę. To bardzo ciekawe stanowisko. Wzniesiono je w IX wieku. Po upływie pięćdziesięciu lat zostało spalone i nigdy go już nie odbudowano. Pozostałości pochłonęły piaski pustyni... W latach dwudziestych XX wieku w hrabstwie Wessex na fotografiach lotniczych odnaleziono pozostałości rzymskich miedz i rowów melioracyjnych... Potem badano tak między innymi pozostałości rzymskich umocnień na terenie Afryki, górskie osady i puebla w Meksyku...
- Polacy też nie gęsi - powiedziałem poważnie. - W latach trzydziestych XX stulecia używano balonu na uwięzi, aby fotografować z powietrza wykopaliska grodu w Biskupinie. Robota była koszmarna, używano starego typu aparatu na szklane klisze, po każdym “pstryknięciu” balon trzeba było ściągać na ziemię i ładować nową kasetę z płytą. Jednak dzięki temu wykonano kilkadziesiąt zdjęć o fantastycznej jakości. A obecnie nasza misja badająca Sudan robi fotografie lotnicze za pomocą specjalnego latawca. Braki funduszy można nadrobić pomysłowością...
- Wy, Polacy, jesteście w tym nieźli - przyznał nasz towarzysz.
Gdzieś w ciemnościach wieczoru parsknął cicho koń. Nasze cztery wierzchowce przy palikowane nad rzeczką nadal odznaczały się jasnymi plamami w mroku.
- Chyba mamy gościa - mruknął Michaił.
Wyjął w plecaka noktowizor i przetoczył wzrokiem po okolicy.
- Gdzieś w krzakach - mruknął. - Pawle, wejdziesz do jurty, przeczołgasz się pod ortalionem, obejdziesz wzgórze i spróbujesz zajść go od tyłu.
Przeciągnąłem się udając senność i poczłapałem do naszego schronienia. Szef podjął opowieść.
- Dzięki zastosowaniu archeologii lotniczej udało się między innymi odnaleźć ślady etruskiego miasta Spina nad Adriatykiem. Ta część wybrzeża osiadła. Miasto uległo zniszczeniu na skutek działania fal, a potem zostało zamulone. Obecnie tylko z lotu ptaka widać na nadmorskich bagnach siatkę ulic...
Czołgając się obszedłem po cichu wzgórze. Żałowałem, że Michaił nie dał mi noktowizora, ale niebawem usłyszałem cichy chrzęst. Kawałek dalej osiodłany koń leżąc jadł trawę. Na mój widok na chwilę przerwał to miłe zajęcie i obrzuciwszy mnie wzrokiem, powrócił do posiłku. W trawie, oddzielony od naszego obozowiska kępą krzaków, leżał chłopiec.
- Zdrastwuj, Diadia Moroz prijechał - odezwałem się znienacka.
Tajemniczy obserwator zerwał się na równe nogi i wycelował we mnie jakąś przedpotopową strzelbę. Padłem na ziemię i garść śrutu gwizdnęła mi nad głową.
- Brać ich, piętnastu na lewo, a reszta niech im odetnie drogę do szosy! - wrzasnął po rosyjsku Michaił przedzierając się przez krzaki. Ruszyłem w pościg za tajemniczym szpiegiem, ale już było za późno. Do moich uszu dobiegł tętent szybko oddalającego się konia.
- Jesteś ranny? - zawołał Pan Samochodzik.
- Chyba nie...
- Nie wiem, jakiś chłopak, na oko dwanaście lat - wyjaśniłem. - Położył konia tam trochę dalej. Wskoczył na siodło i uciekł...
- Ciekawe - mruknął.
Wróciliśmy do ogniska.
- Kogoś interesują nasze badania - zauważył szef.
- Niekoniecznie - zaprotestowałem. - Po prostu ktoś mógł zobaczyć poblask ogniska na pagórku i wysłał syna, aby sprawdził, co my za jedni...
- Raczej mało prawdopodobne - uśmiechnął się Michaił. - Gdybyśmy kogoś zainteresowali, to przyjechałby całkiem jawnie, wszedł między nas, przywitał się, poczęstował tabaką, my dalibyśmy mu herbaty, a potem nawiązałby rozmowę. Ludziska tutaj są prostoduszni. Poza tym jest jeszcze coś - wręczył szefowi cos w rodzaju małej anteny satelitarnej z długim kabelkiem.
- Cóż to takiego? - zdumiał się pan Tomasz. - Laser bojowy?
- To mikrofon kierunkowy. Za jego pomocą ten chłopak podsłuchiwał nas. A sądząc po kształcie wtyczki, wyniki nasłuchu nagrywał na magnetofon. Ty, Pawle, widziałeś go najlepiej. Sądzisz, że to był miejscowy?
- Tak wyglądał...
- Bratanek Vandersyfta jest pół-Buriatem - zauważył szef. - Sądzisz, że to mógł być on?
- Nie. Ten, który nas śledził, był wyraźnie niższy...
- Nagrywał na magnetofon. To pośrednio sugeruje, że szpieg, niezależnie ile miał lat, nie znał polskiego... Musiał zawieźć kasetę komuś, kto ją odsłucha... - rozważałem.
- Ile osób w Mongolii może władać naszą ojczystą mową? - zamyślił się Pan Samochodzik.
- Owsianow? - podsunąłem.
- Owszem, umie się po naszemu przywitać.
- Rauber nigdy nie chwalił się, że zna wasz język - uzupełnił Michaił. - Ale po byłym agencie czy też raczej konsultancie KGB, można się wielu rzeczy spodziewać...
- Nie mamy dowodów, że to oni - westchnął pan Tomasz.
- Co więcej, nawet nie mamy poszlak - dodałem. - Jeśli doktor przywiózł ze sobą CD-Rom z kilkoma tysiącami dokumentów KGB, to nasza wiedza na nic mu się nie zda.
- Ungern? - zadumał się Michaił. - Tego nie da się wykluczyć... Chociaż sądzę, że po prostu pojedzie na miejsce i wykopie depozyty. Wspominał coś o listach swojego ojca...
Nasz przyjaciel wyciągnął z walizki telefon komórkowy. Uruchomił go, wystukał jakiś numer i przez dłuższą chwilę rozmawiał w miejscowym narzeczu. Wreszcie wyłączył aparat.
- Samolot dostaniemy jutro - powiedział. - Poszukamy szlaku z powietrza. A teraz chodźmy spać...
MICHAIŁ WYNAJMUJE SAMOLOT • POCZĄTKI PRZEMYSŁU LOTNICZEGO W MONGOLII • POWIETRZNY REKONESANS • ZNOWU JESTEŚMY ŚLEDZENI
Obudziłem się o świcie. Michaiła nie było, ale na jego posłaniu leżała kartka:
Pojechałem po samolot.
Wyszedłem przed jurtę. Nasze konie spokojnie pasły się nad rzeką. Wierzchowca Michaiła nie było. Stanąłem na skraju wzgórza i obserwowałem szosę. Wszędzie panowała cisza. Mongolia. Przebyliśmy tysiące kilometrów, aby siedzieć na pagórku. Umyłem się w rzece i zagotowałem wody na kawę. Szef także wygramolił się z wnętrza namiotu.
- I znowu mamy dzień - powiedział w zadumie. - Gryzie mnie ta piramidka...
- Ta z książki Ossendowskiego?
- Właśnie. Zastanawiam się, czy Mongołowie w ogóle budowali coś podobnego...
- Może wznieśli ją Ossendowski z Giżyckim? - zasugerowałem.
Zjedliśmy śniadanie, popiliśmy kawą. Potem wziąłem konia i przejechałem się kawałek szosą wypatrując zjazdu na dawny szlak karawanowy. Nigdzie jednak nie było widać ani rozjazdu, ani kamiennych słupków. Zawróciłem. Michaiła jeszcze nie było, ale za to niebawem przyjechała rozklekotana półciężarówka. Wysiadło z niej dwóch Mongołów
- Przywieźliśmy benzynę - powiedział wyższy, niemiłosiernie kalecząc język rosyjski. - Trzeba pokwitować.
Pokwitowałem i zaraz wytoczyli z samochodu cztery solidne beczki. Poczęstowaliśmy ich herbatą i pojechali. Pół godziny później na niebie pojawił się niewielki punkcik.
- Chyba jest obiecany samolot - zauważył Pan Samochodzik. - Ale Michaiła jeszcze nie ma...
- Może przyleci tą maszyną - zauważyłem. - Swoją drogą sądzę, że archeologię lotniczą można by uprawiać za pomocą motolotni.
- Chyba będę musiał zmienić pogląd o stanie twojego umysłu - pan Tomasz poweselał. - To chyba niezły pomysł.
Samolot zbliżał się. Widać już było, że to dwupłatowiec. Wreszcie z wdziękiem wylądował na szosie.
Ruszyliśmy w jego stronę. Michaił wysiadł z kabiny i po skrzydle zeskoczył na ziemię.
- Archeologia lotnictwa - mruknął pan Tomasz. - A raczej skansen...
Faktycznie, pojazd był dziwny. Kadłub wykonano ze sklejki pomalowanej lakierem na czarno. Skrzydła zrobiono z aluminiowych kratownic obciągniętych brezentem. Konstrukcją przypominał “latające etażerki” z czasów pierwszej wojny światowej.
- Czyżby nie podobał wam się mój samolot? - zagadnął Michaił złowrogo, ale w jego oczach płonęły ogniki. Po chwili uśmiechnął się.
- Faktycznie, wygląda może trochę niecodziennie... - mruknąłem.
- Dlaczego jest dwupłatowy? - zapytał szef uprzejmie, choć z nutką ironii w głosie.
- To bardzo dobra konstrukcja - zaprotestował nasz przyjaciel. - Dzięki temu, że skrzydła mają dwa płaty nośne, może być węższy i łatwiej utrzymuje się w powietrzu.
- A nie rozpadnie się na kawałki ta drewniana obudowa?
- Sprawdziłem tę maszynę na trasie z Ułan-Bator aż tutaj. Leci równiutko... Zresztą sklejka jest mocniejsza niż deska... A to kilkuwarstwowa, wodoodporna. Skoro łodzie z tego zbudowane utrzymują się latami na wodzie, dlaczego by...
- Łodzie nie są narażone na takie obciążenia, jak konstrukcje latające - mruknąłem. - Masz licencję pilota? - postanowiłem być złośliwy.
- Mam licencję na motolotnię, ale to bez znaczenia. Tu i tak nie czytają po szwedzku. Czy przywieźli benzynę?
- Przywieźli - potwierdziłem. - Tylko że to zwykła, a nie lotnicza.
- No i właśnie taka jest mi potrzebna - kiwnął energicznie głową. - Silnik od garbusa nie wytrzymałby lotniczej...
- Silnik od czego? - zapytał pan Tomasz.
- No, od volkswagena... Jak się to po polsku nazywa?
- Tak samo - mruknąłem. - A więc silnik od samochodu... Kiedy to przestali je produkować? W 1978 roku? Dwudziestoletni silnik, sklejka, brezent... Koła od motocykla - zajrzałem pod spód. - Konstrukcja rodem z lat dwudziestych ubiegłego stulecia... Wybacz, ale samolot wygląda na prawie nowy...
- W Ułan-Bator jest fabryka samolotów - wyjaśnił z dumą nasz przyjaciel.
- Mają tu przemysł lotniczy - westchnął szef. - Szkoda tylko, że dziewiętnastowieczny.
- To dopiero początek. W 1912 roku firma Junkers zatrudniała trzech robotników i produkowała jeden samolot kwartalnie...
- Czyli za sto lat Mongolia będzie produkowała Boeingi - podsumowałem. - No cóż, może faktycznie masz rację. Może tak musi wyglądać początek przemysłu lotniczego każdego niepodległego kraju...
- Silnik jest po kapitalnym remoncie, wytrzyma jeszcze z tysiąc godzin. A sklejka jest naprawdę dobra. Mieli magazyny po wytwórni żaglówek.
- Jakiej wytwórni? - zdumiał się szef.
- Żaglówek. Sklejka wodoodporna, jak już zauważyłem wcześniej.
- Po co wytwórnia statków w pustynnym kraju? - teraz ja postanowiłem dać wyraz swojemu zdumieniu.
- To pewnie błędy w centralnym planowaniu jeszcze z czasów radzieckich - uśmiechnął się pan Tomasz. - Wtedy lokowano huty z dala od kopalń żelaza tylko po to, żeby jakieś regiony stały się bardziej nasycone klasą robotniczą...
- Przecież w Mongolii są piękne jeziora - zaprotestował Michaił. - Zresztą część mogli robić na eksport do Chin i ZSRR...
- To jednak godne pochwały - powiedział szef. - Przyszedł człowiek z pomysłem, zobaczył, że nie ma przemysłu lotniczego i postanowił, że będzie robił samoloty...
- Fabrykę założył jeden Rosjanin. Rozmawiałem z nim zresztą przy zakupie. Dusza człowiek. Wykształcony, kulturalny...
- Zapewne nawet inżynier - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
- Wynalazca samouk. Przed rozpadem Związku Radzieckiego uczył na Ukrainie pracy techniki.
- No cóż, wuj Gromiłło też uniwersytetów nie kończył, a za to miał smykałkę do techniki.
- Gdy służyłem w “czerwonych beretach”, ostrzegano nas, że najdrobniejsze błędy w konstrukcji samolotów mogą mieć katastrofalne skutki dla użytkownika - powiedziałem. - Gdy tonie statek, rozbitkowie mogą utrzymać się na wodzie. Ale gdy w powietrzu rozpada się samolot...
- Są przecież spadochrony? - szef odzyskał optymizm. - Należy doceniać konstrukcje wynalazców...
- Pański wujek był geniuszem. Ale przecież nie każdy wynalazca jest taki jak on...
- Zapewne nie - uśmiechnął się Michaił. - Ale lepsze samoloty są znacznie droższe... Można tu kupić niemieckie awionetki, ale kosztują potworne sumy...
- A ile ten kosztował? - zaciekawił się Pan Samochodzik.
- Tysiąc dolarów za miesiąc. To prawie darmo... Kupiłbym na własność i zabrał do Szwecji, ale obawiam się, że nie pozwolą mi na nim latać... Zresztą tam przeczytają, co jest napisane na mojej licencji. Polecimy po obiedzie? - zwrócił się do mnie.
- W życiu nie wsiądę do tej latającej trumny - zaprotestowałem z godnością.
- Dziwne - mruknął pan Tomasz. - Komandosi to elitarna jednostka, ludzie bez lęku, główna siła uderzeniowa naszej armii na wypadek wojny. To komandosi mają wykonywać zadania bojowe na tyłach frontu, eliminować wyrzutnie rakiet z głowicami jądrowymi, torować drogę jednostkom liniowym...
- Ale komandosi jako elita naszej armii są wyjątkowo cenni - odgryzłem się. - Wyszkolenie komandosa trwa dłużej i jest bardziej kosztowne niż zwykłego żołnierza. Dlatego o komandosów się dba i poza sytuacją bezwzględnej konieczności stara się nie narażać ich w samobójczych misjach.
- Dobra, rób jak chcesz, z przyjemnością się przelecę - szef wyraźnie mnie podpuszczał.
Obszedłem samolot dookoła. Popukałem w kadłub. Wyglądał zadziwiająco solidnie. Znacznie lepiej niż te niepewne konstrukcje z pierwszej wojny światowej. Może jego konstruktor był zwykłym ślusarzem, ale od razu było widać, że umie myśleć. Zajrzałem do środka i zobaczyłem stalowe wzmocnienia. Początkowe wrażenie latającej trumny powoli blakło.
- Szefie, pan nie może się narażać - powiedziałem. - Ja polecę...
Wdrapałem się na skrzydło i zajrzałem do kabiny pilota. Tablica rozdzielcza wymontowana była z garbusa. Był wskaźnik obrotów silnika, drążek steru, a nawet dźwignia zmiany biegów... Wszystko starannie osadzone i dobrze przykręcone śrubami. Tak, konstruktor i mechanicy znali się na rzeczy.
- Dlaczego tu nie ma wysokościomierza? - zaniepokoiłem się.
- Jest - zaprotestował nasz przyjaciel - Z boku. Faktycznie, do burty przybito niklowanymi gwoździkami naręczny wysokościomierz, jakiego używają spadochroniarze. Na ten widok parsknąłem śmiechem.
- Lepszy taki niż żaden - Michaił wyglądał na obrażonego. - Lepiej pomóż mi zatankować.
Przeciągnęliśmy samolot bliżej obozowiska i napełniliśmy bak. Ponadto załadowaliśmy jeszcze na pokład kanister z benzyną.
- Śmiałeś się, Pawle, ale przecież znane były przypadki, jak ludzie uciekali za granicę na samolotach własnej konstrukcji - powiedział w zadumie szef. - Jeden lotnik przeleciał na jakimś poniemieckim złomie, wyremontowanym własnoręcznie, przez Czechy i Węgry do Jugosławii. Inny konstruktor-amator pewnego wieczora wytoczył swój samolot z szopy koło Łeby i poleciał na Bornholm.
- Socjalistyczna niewola wyzwala w ludziach inwencję - powiedział Michaił. - Ja słyszałem o człowieku, który opuścił Związek Radziecki przez Morze Czarne na tratwie zespawanej z metalowych beczek. I o innym, który przez wiele lat kupował kawałki jedwabiu i w tajemnicy szył z nich balon, którym przeleciał nad Zatoką Fińską.
- Anna Wyrubowa, przyjaciółka carycy Aleksandry, po rewolucji uciekała do Finlandii po zamarzniętym morzu - dodał pan Tomasz. - Szła dwie doby, ale dotarła szczęśliwie do celu.
Na obiad zjedliśmy chińską zupę i podgrzewaną mielonkę. Wreszcie byliśmy gotowi. Nasz przyjaciel założył radzieckie gogle lotnicze pamiętające chyba bitwę nad jeziorem Chałcyn-Goł w czasie drugiej wojny światowej. Ja usadowiłem się z tyłu samolotu z lornetką w dłoni.
- Przystąpmy do podboju przestworzy - mruknął nasz przyjaciel.
Samolot warknął śmigłem i po kilkunastometrowym rozbiegu oderwał się od ziemi.
- Boeing to wprawdzie nie jest, ale chyba nie najgorsza maszyna! - krzyknął Michaił.
Pomknęliśmy ponad stepem. “Latająca etażerka” - tak kiedyś nazywano dwupłatowce - wznosiła się powoli, ale leciała pewnie. Była też świetnie wyważona. Zatoczyliśmy niewielkie koło nad obozowiskiem i skierowaliśmy się na wschód. Lecieliśmy nad szosą i niebawem zauważyliśmy wyraźną jasną linię zakręcającą na południe.
- Szlak? - zakrzyknął Michaił.
- Nie mam pojęcia! - odkrzyknąłem - To pan Tomasz zna się na archeologii lotniczej...
Michaił pokręcił korbką, która wyglądała jak wymontowana od maszynki do mięsa i tak też chyba było w istocie, zmieniając ustawienie lotek i maszyna posłusznie zakręciła. Lecieliśmy nad tajemniczą linią.
Nieoczekiwanie poczułem, że lot sprawia mi przyjemność. Samolot, pomimo bardzo pokracznego kształtu, leciał równo, pod nami przesuwał się step naznaczony tu i ówdzie kępami krzewów. Po niebie nad moją głową sunęły białe baranki chmur. Przy szybkości, jaką rozwijaliśmy, wiatr głośno furkotał na owiewce. Silnik garbusa huczał, co jednak nie przeszkadzało słuchać cichej melodii powietrza rozcinanego śmigłem. Przypomniałem sobie swoje dotychczasowe loty samolotami. Człowiek zamknięty w stalowym brzuchu maszyny, odgrodzony od wiatru, powietrza i przestrzeni. Zrozumiałem, jak czuli się pierwsi lotnicy dokonujący podboju przestworzy.
- Serią z działek pokładowych pal! - wydałem rozkaz Michaiłowi.
Odwrócił się i popatrzył na mnie uważnie.
- Za dużo świeżego powietrza może nieco oszołomić - powiedział tonem lekarza stawiającego diagnozę w zakładzie psychiatrycznym. - A jednak szlak! - zawołał, wskazując mi rdzawą plamę na lewo od linii.
Popatrzyłem przez lornetkę. W stepie stała kompletnie przeżarta rdzą ciężarówka. Lakier odpadł, koła dawno utraciły swój kształt. Stała na kapciach... Lecieliśmy dalej. Niebawem zauważyłem pierwszy słupek ułożony z kamieni.
- Szlak! - krzyknąłem i zacząłem badać przez lornetkę umykającą pod nami ziemię. Z następnego słupka pozostał tylko stosik kamieni rozsypanych w trawie. Przelecieliśmy nad pasmem wzgórz. Za pagórkami trakt stał się nieco wyraźniejszy, chyba wybrukowano go kiedyś kamieniami. Wreszcie za kolejnym pasmem pagórków zauważyliśmy rozsypujące się gliniane mury.
- Karczma, zajazd albo coś, co u Arabów nazywa się karawanserajem! - krzyknął Michaił. - I zobacz, szlaki się tu rozchodzą. Stąd będziemy prowadzili dalsze badania.
Wyjął z kieszeni namiernik GPS i zapisał współrzędne karczmy.
- Późno już, zawracamy? - pokazał mi zegarek.
Lataliśmy już półtorej godziny. Kiwnąłem głową. W drodze powrotnej mój towarzysz usiłował wypróbować samolot. Pędziliśmy z dużą prędkością, wznosiliśmy się w górę, robiliśmy pętle. Na szczęście nie przyszło mu do głowy próbować bardziej skomplikowanych akrobacji powietrznych. Pod nami umykał step. Widać było gdzieniegdzie jasne jurty i pasące się stada zwierząt. Michaił prowadził jednak maszynę tak, aby ich nie spłoszyć. Zagonienie rozproszonych stad z powrotem na wyznaczone pastwiska mogłoby zająć pasterzom nawet wiele dni. Godzinę później osiedliśmy koło obozowiska.
- No i jesteśmy z powrotem - powiedział Michaił. - Żywi, cali i zdrowi. Lataliśmy nisko i powoli - mrugnął okiem.
- I co ciekawego znaleźliście?
- Zrobiliśmy mniej więcej sto kilometrów - wyjaśnił nasz przyjaciel. - Sądzę, że trzeba będzie przenieść obozowisko...
- A co z końmi? - zaciekawił się szef.
- Odeślę właścicielowi. Na razie trzeba przejrzeć jeszcze film z lotu.
Wymontował z kokpitu kamerę video. Koło jurty położyliśmy dwa panele ogniw słonecznych, identycznych jak te używane przez Vandersyftów. Połączyliśmy z nimi maleńki turystyczny telewizor i magnetowid. Raz jeszcze w zwolnionym tempie wyświetliliśmy całą trasę. Szef oglądał film uważnie.
- Trzy słupki - powiedział. - Ale żaden ani trochę niepodobny do naszej piramidki... Ale trzeba będzie raz jeszcze przepatrzeć ten odcinek szlaku, gdy jutro będziemy przenosić obozowisko...
Michaił raz jeszcze przejrzał cały film. Po zachodzie słońca baterie stały się jednak bezużyteczne, więc nie zdążył obejrzeć taśmy do końca. Poszliśmy spać dość późno.
Obudziłem się w środku nocy. Włożyłem na uszy słuchawki wshipera i wsłuchiwałem się w ciszę. Wiatr szumiał w łanach traw. Ortalion jurty trochę łopotał. Stary szkielet skrzypiał przy każdym podmuchu. A jednak usłyszałem to. Delikatny stukot kopyt na szosie. Wyczołgałem się ze śpiwora i pośpiesznie naciągnąłem spodnie. Wyciągnąłem ze skrzynki gogle noktowizyjne Michaiła i ruszyłem przez krzaki. Chłopiec na koniu, zapewne ten sam, który śledził nas poprzedniej nocy, wjechał na szczyt pagórka. Dłuższą chwilę buszował po krzakach, widocznie szukając zgubionego mikrofonu, wreszcie zrezygnowany podkradł się do samolotu. Obszedł go dookoła i zajrzał do kabiny. Ponownie zastukały końskie kopyta. Drogą nadjechał drugi. Przez chwilę rozmawiali przyciszonymi głosami. Wreszcie obaj zniknęli. Poczekałem do rana i starannie obejrzałem nasz samolot, ale wbrew moim obawom nie podczepili do niego bomby. Czego więc szukali?
NOWE OBOZOWISKO • RUINY KARAWANSERAJU • KOLEJNY LOT • WZGÓREK KULTOWY • POCZTA W CZASACH CZYNGIZ-CHANA
Rankiem Michaił zadzwonił gdzieś z telefonu komórkowego, a potem zabraliśmy się do przeniesienia obozowiska. Jako pierwszego przerzucił pana Tomasza i część tobołków. Po dwóch godzinach wrócił i zabrał beczki z benzyną. Wreszcie przyszła kolej na mnie i resztę ekwipunku. Zastanawiałem się, jak wylądujemy, ale okazało się, że koło dawnego zajazdu jest spory brukowany placyk. Samolot osiadł na ziemi. Wyskoczyłem. Pan Samochodzik, wykorzystując widocznie swoje umiejętności nabyte w harcerstwie, naciągnął ortalion na mur zajazdu. Zastąpił nim nie istniejący od dawna dach, tworząc w ten sposób tymczasowe, ale dość sympatyczne schronienie. Dźwigając ostatnie skrzynki wszedłem do sporej salki. Na palenisku gotowała się już woda w czajniku, a powietrze wypełniał silny aromat kawy.
- Nasza tymczasowa baza - szef z dumą zatoczył dłonią okrąg. - Wedle obserwacji lotniczej, z tego miejsca rozchodzą się trzy szlaki. Będziecie latali samolotem wzdłuż nich, a ja będę analizował wykonane filmy.
- Nareszcie nasza operacja zaczęła nabierać rozmachu - uśmiechnąłem się. - Teraz pozostaje odpowiedzieć sobie na pytanie, czy nie znaleźliśmy się za daleko.
- Jak to? - zdziwił się szef.
- Przyjmijmy, że Ossendowski wyruszył w drogę z karawaną wiozącą złoto. Ruszyli z klasztoru. Jesteśmy jakieś sto siedemdziesiąt kilometrów stamtąd. Taki odcinek mogli przebyć w cztery dni... Czy ryzykowaliby tak daleką trasę?
- Oddalali się od ośrodków zamieszkanych - zauważył Michaił stając w drzwiach. - Tu nikt by już nie szukał. Pozostaje pytanie, który szlak wybrał Ossendowski. Z tego miejsca rozchodzą się trzy...
- Na północ w stronę gór Eren-Daba i dalej do Władywostoku, na wschód w stronę Mandżurii zajętej przez Chińczyków, a może na południe do Dzuunbajan... - wyliczał szef.
- Skoro zdjęcie wołów ciągnących podarowany mu przez barona samochód wykonano na pustyni Gobi, to należy przypuszczać, że skierowali się na południe - mruknął Michaił.
- Niekoniecznie - odparowałem błyskawicznie. - Mogli ukryć skarby, a potem dopiero zawrócić i pojechać ku południowi...
- Polatamy i poszukamy - mruknął. - Na początek na wschód.
- Daleko? - zaciekawił się szef.
- Najbliższe miasto to Baruun Urt, jakieś 220-230 kilometrów stąd... - mruknął nasz przyjaciel. - Oczywiście bliżej na stepie są osady ludzkie i pojedyncze jurty...
- Przeniesienie się tutaj ma swoje dobre strony - zauważył pan Tomasz.
Brwi Michaiła uniosły się do góry w niemym pytaniu.
- Przestaną nas śledzić ci chłopcy na koniach - wyjaśnił.
- Nie przestali - powiedziałem ponuro.
Streściłem, co widziałem w nocy.
- To można bardzo łatwo wyjaśnić... - mruknął Michaił.
- Wrodzona ciekawość mongolskich dzieciaków - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
- Och nie. Zaproszono nas tutaj i dano pełną swobodę poruszania się. Jednak władze z pewnością nie puściły nas tu tak zupełnie luzem. Dlatego też poinformowano miejscowych pasterzy, że kręcić się tu będą jacyś cudzoziemcy i warto by się dyskretnie przyjrzeć temu, co robią... A gdyby kombinowali coś podejrzanego - zadzwonić i powiedzieć. To wyjaśnia, dlaczego tamten miał mikrofon kierunkowy. Nie wyklepał go przecież młotkiem ze starych puszek znalezionych na stepie...
- Czyli na dobrą sprawę nic nam nie grozi? - odprężył się szef.
- Na wszelki wypadek - Michaił postawił w kącie coś w rodzaju małej gaśnicy. - Gaz pieprzowy pod wysokim ciśnieniem. Wystarcza na kilkadziesiąt “strzałów” na odległość kilkunastu metrów. Ale nie sądzę, żeby miał się przydać.
Zjedliśmy obiad, po czym siadłem do samolotu i polecieliśmy na pierwszy rekonesans. Od czasu, gdy szlak został porzucony, minęło wiele lat. Chwilami w ogóle nie mogliśmy natrafić na jego ślad.
- Jeśli chciał ukryć złoto tutaj, to było to idealne miejsce! - krzyknął Michaił - Zupełne odludzie!
- To prawda! - zawołałem. - Tylko nigdzie nie widać naszej piramidki.
Nie było też słupków ułożonych z kamieni. Chwilami nie wiedziałem już, czy faktycznie kiedyś wiodła tędy droga, czy może ulegamy złudzeniu. Jednak za każdym razem, gdy zaczynałem wątpić, pojawiały się jakieś ślady starożytnego traktu. Kilka razy przelatywaliśmy nad studniami starannie wymurowanymi z kamienia.
- Ja bym na jego miejscu wsypał złoto do studni i zawalił! - krzyknął.
- Szkoda studni, poza tym nie zapominaj o warstwie wodonośnej.
- Co z tego? Złoto nie rdzewieje...
- Ale jeśli tu jest mokry piasek, tak zwana kurzawka, to już by tego nigdy nie odzyskali - wyjaśniłem. - W takim piachu potrafią tonąć nawet kręgi studni. Dziadek mi opowiadał, jak przed wojną wykopali studnię we wsi. W ciągu trzech dni ruch kurzawki był tak silny, że kręgi betonowe wygięły się jak rura od odkurzacza, a po dalszych kilku dniach odpłynęły gdzieś na bok i studnia przestała istnieć. Sztaby złota wsiąkłyby bez śladu. A grunt mamy tu chyba głównie lessowy...
W ciągu dwóch godzin dolecieliśmy prawie do miasta. Wykonaliśmy łagodny zwrot i znowu badaliśmy szlak. Tym razem udało nam się natrafić na rozsypaną kupę kamieni. Michaiła znalezisko podnieciło do tego stopnia, że zdecydował się lądować. Osadził maszynę na kawałku traktu akurat wolnym od traw. Dłuższą chwilę szukaliśmy widzianego z góry usypiska. Wreszcie trafiliśmy w wysokich trawach na rozsypane głazy. Z bliska było jednak widać, że nie tworzyły nigdy kształtu zbliżonego do tego z fotografii. Michaił wygrzebał spomiędzy nich kilka zetlałych zupełnie kawałków materiału.
- Obo - zawyrokował wreszcie.
- Taki totem, jak opowiadałeś?
- Bo ja wiem, jak to po polsku nazwać? Wzgórek kultowy? Tu był taki zwyczaj, że czasem w niebezpiecznych miejscach układano kilkanaście kamieni jeden na drugim, a pomiędzy nie wtykano gałąź. Tak powstawało coś w rodzaju przydrożnej kapliczki. Przechodzący dla zapewnienia sobie szczęścia musiał zostawić strzępek materiału i dołożyć do stosu jeszcze jeden kamień... Jako prawosławny fundamentalista...
- To są prawosławni fundamentaliści? - zdumiałem się.
- Skoro są islamscy... Dobra, żartowałem z tym fundamentalizmem, ale tak czy siak szmatek nie będę zostawiał. Natomiast, skoro już tu jesteśmy, może przywrócimy wygląd pierwotny?
- Dobry pomysł - przyznałem.
Poukładaliśmy kamienie jeden na drugim tworząc dość stabilną, choć niewysoką konstrukcję. Znaleźliśmy też nowy kij i przywiązawszy doń wstążki i szmatki, których większość rozłaziła się w palcach na skutek zbutwienia, ale te nylonowe trzymały się całkiem dobrze, wetknęliśmy go pomiędzy głazy.
- Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek - mruknąłem, przypominając sobie przysłowie związane ponoć z osobą Władysława Jagiełły.
- Wolę to rozpatrywać w kategoriach ratowania dziedzictwa kulturowego Mongolii - zaprotestował z godnością mój towarzysz. - Słońce jest już nisko. Lecimy!
Polecieliśmy. Szef siedział na szczycie muru i w zadumie palił papierosa. Przelecieliśmy nad nim i wylądowaliśmy na naszym lotnisku.
- I jak znaleziska? - zaciekawił się.
Opowiedzieliśmy o naszych dokonaniach. Pokiwał w zadumie głową.
- Stare szlaki - powiedział. - Pomyśleć, że jesteśmy o dwanaście dni drogi od naszego kraju.
- Pociągiem tylko jakieś jedenaście dni - zaprotestował Michaił.
- Dziewięć dni z Ułan-Bator do Moskwy i jeszcze jeden, żeby dojechać do Warszawy.
- Miałem na myśli przebycie tego dystansu konno - wyjaśnił szef.
- Niemożliwe - uśmiechnąłem się. - Koń nie zrobi dziennie więcej niż 40 kilometrów.
- Jeden koń nie - Pan Samochodzik popatrzył w zadumie na step.
- Jednak w czasach, gdy imperium mongolskie rozciągało się od Chin do Podola, posłańcy przebywali tę trasę w ciągu mniej więcej dwóch tygodni.
- Słyszałem o tym - powiedział Michaił. - Może wie pan coś bliżej na ten temat?
Szef uśmiechnął się.
- Oczywiście, opowiem wam. A więc posłańcy przebywali trasę około pięciu tysięcy kilometrów. Odcinek podzielony był na kawałki nie dłuższe niż dwadzieścia kilometrów. Kurier otrzymywał albo dokumenty, albo instrukcje ustne. Krępowano go bandażami wykonanymi z jedwabiu i sadzano na ogiera. Pędził co koń wyskoczy, z szybkością około dwudziestu kilometrów na godzinę. Na postojach specjalna ekipa przesadzała go z konia na konia. Jechał tak po jakieś osiemnaście godzin dziennie, robiąc w tym czasie około 250-300 kilometrów. Nocą nie mógł jechać, nie było widać szlaku, mógł więc na stacji etapowej przespać się kilka godzin, po czym znowu krępowano go jedwabiem i w drogę. Gdy docierał do celu, miał prawo odpocząć kilka dni, po czym z nowymi rozkazami lub odpowiedzią na list wracał.
- Fascynujące - mruknąłem. - A gdyby go tak opadły wilki?
- Ponieważ bezpieczeństwo kuriera było absolutnym priorytetem, mieszkańcy poszczególnych osad w razie czego mieli obowiązek przydzielić mu eskortę. Gdyby kurier zginął po drodze z ich winy, wycięto by w pień całą wieś, albo i całe plemię. Przypuszczalnie gdyby nie był w stanie wyruszyć w dalszą drogę, ktoś musiał go zastąpić...
- To mi przypomina sztafety biegaczy u Inków - powiedziałem w zadumie - tylko że tam wiadomości przenosili szybkobiegacze zmieniający się co kilka lub kilkanaście kilometrów... Dziennie mogli przebyć też około dwustu kilometrów...
- Nic nowego pod słońcem - powiedział Pan Samochodzik. - Starożytni Grecy i Rzymianie też mieli tego typu system przenoszenia informacji, tylko że szło im to znacznie gorzej. Konni kurierzy robili maksymalnie sto kilometrów dziennie... Były też sztafety biegaczy, ale szybko z nich zrezygnowano. O ostatnich wspomina się w republikańskim Rzymie.
- W Chinach było coś podobnego - powiedział Michaił. - Ale też sztafeta konna. Przenoszono różne towary. Jedna z cesarzowych uwielbiała owoce liczi, ale w okresie ich dojrzewania, przebywała z reguły na północy. Dowożono je konno, a gdy po drodze się zepsuły, posłaniec był niestety likwidowany...
- Brr - wzdrygnął się szef.
- Ciekaw jestem swoją drogą, ile czasu szedłby obecnie list z Mongolii do Polski? - zamyśliłem się.
- Około dziesięciu dni - wyjaśnił Michaił. - Może jedenaście...
- Czyli od ośmiuset lat nic się nie zmieniło? - zdziwił się szef.
- Jeśli zależy wam na szybkości - nasz przyjaciel wyjął z kieszeni komórkę - to można podłączyć telefon do laptopa i wysłać list pocztą elektroniczną. W Polsce będzie za dwadzieścia minut...
- Akurat - uśmiechnął się szef. - Twój telefon komórkowy tu nie łapie pola.
Michaił uruchomił telefon i popatrzył na wyświetlacz.
- Faktycznie - mruknął. - Jesteśmy za daleko od stacji przekaźnikowych...
- Czyli witamy w krainie rozwiniętych technologii - uśmiechnął się Pan Samochodzik. - Technika techniką, a człowiek zawsze będzie się liczył jako najważniejszy element...
- Przynajmniej do skonstruowania sztucznej inteligencji, co zdaje się ma nastąpić już około 2035 roku - uśmiechnąłem się.
- Widzisz, Pawle, w latach sześćdziesiątych XX wieku, gdy futurologia święciła triumfy, sądzono, że da się przewidzieć postęp technologiczny. Zdaje się od 1985 roku mieliśmy kontrolować pogodę... Od dziesięciu lat powinny istnieć stałe bazy na Księżycu... Nikt natomiast nie przewidział komputerów czy Internetu... Jedna z prognoz zakładała, że około 1990 roku ludzkości w pracy pomagać będą myślące roboty... Zresztą pożyjemy, zobaczymy... Co planujecie na jutro? - szef zmienił temat.
- Przelecimy się szlakiem na południe - wyjaśnił Michaił. - Czuję, że to właściwy. Wiedzie z grubsza w stronę pustyni Gobi...
- A ja posiedzę przed telewizorem i przejrzę film z dzisiejszego lotu - zaofiarował się pan Tomasz. - Tylko jak znajdziecie piramidkę, to nie zapomnijcie po mnie przylecieć!
- Oczywiście - Michaił poważnie skłonił głowę.
PONOWNE SPOTKANIE Z VANDERSYFTAMI • LOT NA POŁUDNIE • PRZYMUSOWE LĄDOWANIE • NAPRAWIAMY SAMOLOT • DWIEŚCIE KILOMETRÓW NA PIECHOTĘ!?
Rano obudził mnie dźwięk pracującego silnika samochodowego. W pierwszej chwili sądziłem, że to Michaił uruchamia samolot, ale gdy wyszedłem przed zajazd, zobaczyłem obłok kurzu na szlaku, który biegł z zachodu.
- Mamy gości - powiedziałem.
Michaił otworzył jedno oko i zerknął na budzik. Była ósma rano.
- Co za brak wychowania, tak o świcie wpadać z wizytą - mruknął. - Ilu ich jest?
- Jeden samochód. Zbliża się i to dość prędko. Wygląda na niedużego jeepa.
- Dubeltówka stoi w kącie, zastrzel ich i zakop - wymamrotał i zapadł w sen.
Wyszedłem ponownie przed dom. Stary radziecki UAZ ciągnący za sobą przyczepkę zatrzymał się z piskiem hamulców. Z wnętrza wygramolił się wysoki mężczyzna. Poznałem Paula Vandersyfta. Z tylnego siedzenia wyskoczył jego bratanek.
- Co za spotkanie - uśmiechnął się nasz rywal. - Jaki ten świat jest mały...
Michaił wygrzebał się z zajazdu. A więc jednak zdołał się obudzić.
- O, goście - powiedział. - A ja nieuczesany. Cóż was tu sprowadza?
- Nie mieliśmy szczęścia w klasztorze - wyjaśnił Holender. - Przeczesaliśmy ruiny i jedyne, co znaleźliśmy, to skrzynka posążków liturgicznych ukrytych tam widocznie przed komunistami. Nie powiem, znalezisko cenne i ciekawe, ale niezupełnie to, czego szukaliśmy...
Michaił uśmiechnął się lekko.
- A jak pozostali konkurenci?
- Rauber został wydalony z Mongolii, ale Awenir buszuje nadal.
- Za co został wydalony?
- Dopatrzyli się jego przynależności do KGB - wyjaśnił. - Nie to, żeby mieli coś przeciwko, ale doszli do wniosku, że obcych wywiadów lepiej nie angażować na swoim podwórku...
- A Ungernowie?
- Poszło im nie najgorzej. We wskazanym miejscu znaleźli kilka skrzyń amunicji. Ponieważ były to głównie naboje do mosina, wydedukowali, że to skrzynka z czasów barona... Teraz kopią w innym miejscu. Tym razem wykorzystując dokumenty, które przywieźli ze sobą.
Gwizdnąłem cicho przez zęby.
- Mamy tu mały problem z podziałem przestrzeni życiowej - powiedział Michaił. - Interesuje nas zwłaszcza, jak tu trafiliście i co chcecie dalej robić.
- Postanowiliśmy pojechać starym szlakiem karawanowym na południe. Tam znaleźliśmy odnogę prowadzącą na wschód. Ponieważ w czasach walk Azjatyckiej Dywizji Konnej były to tereny dość pustynne, pomyśleliśmy, że może gdzieś tu kryje się rozwiązanie zagadki. Na zdjęciach satelitarnych wypatrzyliśmy ten klasztor...
- To raczej karawanseraj - wyjaśniłem.
- Przychylę się do pańskiej teorii - skłonił się w moją stronę. - Pomyśleliśmy, że może warto zbadać to miejsce. Niestety, chyba spóźniliśmy się.
- Ujmę to tak: dotąd nie interesowaliśmy się budynkiem, który udzielił nam tymczasowego schronienia - powiedział Michaił. - Zajmujemy się głównie poszukiwaniem z powietrza interesujących obiektów. Zajazd jest duży. Zajmijcie sobie część...
- I mamy tu siedzieć i odpoczywać? - uśmiechnął się Vandersyft.
- Nie. Zawrzemy spółkę. Przeczeszecie swoją maszyną budynki i okolicę, a ewentualnym łupem podzielimy się. My tymczasem będziemy sobie latali prowadząc nasze badania...
- Oczywiście, jak wy coś znajdziecie, to my dwaj nic...
- Takie są prawa dżungli - wyjaśnił Michaił z krzywym uśmiechem. - Ładnie wyraził to Ossendowski, dając swoim wspomnieniom z więzienia tytuł “W ludzkiej kniei”...
Paul roześmiał się. Tymczasem wstał pan Tomasz. Na widok gości nieco się zdziwił. Zasiedliśmy do wspólnego śniadania.
- Powinniśmy wam jeszcze o czymś powiedzieć - odezwał się milczący dotąd chłopiec. Pan Samochodzik uniósł pytająco brwi.
- Byliśmy śledzeni - wyjaśnił jego wuj. - Zdaje się, że nawet podsłuchiwano nas za pomocą mikrofonu kierunkowego.
- Nas też - mruknął Michaił. - Dwa dni temu prawie przychwyciliśmy chłopaczka na koniu... Zdobyliśmy taki drobny łup - z torby wyciągnął znaleziony w krzakach mikrofon.
- Ciekawe - mruknął Vandersyft. - Kto może nas śledzić? Damao ze swoim dziadkiem? Czy też może Awenir z Rauberem, o przepraszam, obecnie bez Raubera.
- Podejrzewamy miejscowe służby specjalne - podsunąłem.
- Nie sądzę, zbyt prymitywna robota... Chociaż z drugiej strony, jakie mogą mieć służby specjalne? Wychowani na stepie agenci, którzy o szpiegowaniu uczą się hollywoodzkich filmów...
- A nie zostało trochę fachowców z miejscowego KGB? - zdziwiłem się.
- Trudno powiedzieć. Nie wiemy nawet, czy tu mieli własne KGB, czy w całości rosyjskie. W takim wypadku po prostu wróciliby do domu w 1991 roku... - zauważył Michaił.
- Może powinniśmy ostrzec Ungernów - mruknął Pan Samochodzik. - Jeśli to ich dzieło, to będą wiedzieli, że mamy się na baczności. Jeśli sami są śledzeni, to mogą spróbować złapać tych szpiegów...
- To niegłupia myśl - mruknął Vandersyft... - Ale wyobrażacie sobie, co by się stało, gdyby teoria o służbach specjalnych okazała się prawdziwa?
- Niestety, mój telefon nie działa - Michaił wzruszył ramionami. - Tu nie ma pola...
- Mamy satelitarny - bratanek Holendra przydźwigał z samochodu sporą walizkę.
Otworzył. Błysnął wewnątrz ekran, klawiatura i kilkanaście świecących diod.
- Czy macie ich numer? - zwrócił się do nas. Popatrzyliśmy na siebie bezradnie, a potem nieoczekiwanie wybuchnęliśmy śmiechem.
- Tak, jak mówiłem - westchnął szef - technika techniką, a człowiek człowiekiem...
- Wobec tego zabieramy się powoli do roboty, a wy też róbcie swoje - uśmiechnął się nasz gość.
- Racja - Michaił poderwał się raźno z ziemi. - Słońce już wysoko, a my mamy do przelecenia może nawet kilkaset kilometrów.
Wsiedliśmy do samolotu i wystartowaliśmy. Mój towarzysz uruchomił kamerę. Trakt był dobrze widoczny. Co jakiś czas przelatywaliśmy nad kamiennymi słupkami. Upłynęła godzina.
- Mamy kłopoty z paliwem - odezwał się nieoczekiwanie Michaił.
- Co się stało? - zaniepokoiłem się.
- Kończy się. Dziwne, wieczorem tankowałem.
- Mamy jeszcze kanister - zauważyłem. - A przy starcie nie zauważyłeś tego na kontrolce?
- Ano nie... Dobra, trzymaj się, próbuję siadać. Po chwili samolot znieruchomiał na pylistej powierzchni traktu. Wysiedliśmy. Ja żeby rozprostować kości, Michaił po to, żeby dolać paliwa z kanistrów.
- Damy radę na tym wrócić? - zaniepokoiłem się.
- Spokojna głowa. To zapas na dwieście kilometrów, a my zrobiliśmy dopiero sto dwadzieścia. Zresztą będziemy lecieć z wiatrem, więc zużycie będzie mniejsze.
Wgramoliliśmy się do samolotu i wystartowaliśmy z powrotem.
- Jak to się mogło stać? - zastanawiał się Michaił. - Trzeba będzie lecieć jeszcze raz.
W tym momencie silnik zakaszlał i śmigło nieoczekiwanie zatrzymało się.
- Co, do diabła.... - zaklął i nasz wehikuł runął w dół. Michaił zręcznie przerzucił ster i przestawił korbką łopatki lotek. Weszliśmy w dość spokojny ślizg.
- Może spróbujesz zapalić motor jeszcze raz? - zaproponowałem.
- Nic z tego, chyba silnik się zatarł... Uwaga, próbuję lądować...
To był bardzo kiepski kawałek drogi, ale nie mieliśmy innego wyjścia. Samolot uderzył ciężko w ziemię, jedno koło musiało się niemal natychmiast scentrować, bo zarzuciło nas w bok. Zaczepiliśmy skrzydłem o nieduże drzewko. Ucierpiało zarówno drzewko, jak i skrzydło. Do moich uszu dobiegł paskudny dźwięk rozdzieranego brezentu, a potem przód samolotu uderzył w słupek ułożony z kamieni. Pojazd stanął.
- To zabawne, ale zawsze na filmach w tym momencie samoloty wybuchają - mój przyjaciel popisał się wisielczym humorem i zaraz na wszelki wypadek odpukał w sklejkę.
Wysiedliśmy. Pochyliłem się nad kamieniami.
- Niestety, pagórek zupełnie niepodobny do piramidki - zameldowałem. - W dodatku niewiele z niego zostało...
- To byłaby niezła ironia losu - westchnął - gdybyśmy w ten sposób znaleźli skarby Ungerna... Ano zobaczmy. Skrzydło mocno się zdefasonowało, widocznie uderzenie o drzewo pogięło aluminiowe kratownice wewnątrz. Pewnie każą mi za to zapłacić...
Brezent też był podarty. Śmigło od uderzenia złamało się... Michaił kopnął pogięte koło.
- No to jesteśmy uziemieni - mruknął. - Teraz pytanie, co dalej?
- A co ma być? - zdziwiłem się. - Jak do wieczora nie wrócimy, Vandersyft wskoczy w samochód i pojedzie nas szukać. W dwie godziny dojedzie tutaj. Na wszelki wypadek rozpalimy ognisko sygnałowe...
- O ile to nie on nas urządził, choć nie sądzę...
- Ale dlaczego silnik się zatarł?
- Ktoś nam dosypał cukru... Jasne. Komuś zależało, żebyśmy się rozbili na stepie. W nocy ktoś spuścił część paliwa z baku, a do kanistra dodał cukru. Paliwo wyczerpało się i dopełniliśmy tym zaprawionym... Czyli jednak nie mongolskie służby specjalne. Pewnie jakaś lokalna mafia chce nam uniemożliwić poszukiwania... Znasz się na silnikach?
- Oczywiście - odpowiedziałem z dumą. - Co i raz naprawiam trabanta panu Tomaszowi.
- Dobra. Będziesz umiał rozkręcić i wyczyścić?
- Cukier w paliwie - mruknąłem. - Gruba warstwa węgielków na ściankach cylindra, zanieczyszczona głowica, zablokowane zaworki. Ciężka sprawa... Mamy narzędzia?
- Całą skrzynię.
Wymontowanie silnika okazało się bardzo trudne, ale jakoś się udało. Zabrałem się za jego rozkręcanie. Wewnątrz wyglądał tragicznie.
- Spróbuję wypłukać to benzyną - powiedziałem bez przekonania. - Tylko nie wiem, czy wystarczy, żeby usunąć ten zapieczony nalot.
- A może nożykiem poskrobać? - zaproponował. - Albo papierem ściernym?
- Lepiej nie, to wbrew pozorom bardzo precyzyjna konstrukcja. Wszystko dopasowane do dziesiątych części milimetra.
- Rób jak uważasz - powiedział.
Z piłką na ramieniu ruszył w stronę powalonego drzewka. Wypiłował z pnia kilka długich prętów i zabrał się do naprawy skrzydła.
Dłubałem przy silniku ponad dwie godziny. Przedmuchałem zawory, wyczyściłem tłoki i cylindry, przetarłem głowice.
Tymczasem mój przyjaciel wzmocnił skrzydło, pozszywał brezent i wystrugał piękne drewniane śmigło.
- Nie wiem, czy to dobry pomysł - zauważyłem. - Wytrzyma?
- Weźmiemy jeszcze jedno, zapasowe. Ostatecznie “Kitty Hawk” braci Wright też miała drewniane śmigło.
- I przeleciała sto dwadzieścia metrów - mruknąłem.
Wmontowaliśmy silnik. Umocowaliśmy drewniane śmigło. Wsiedliśmy.
Popatrzyłem zaniepokojony na skrzydło wzmocnione drewnem.
- W Sudanie było gorzej - mruknąłem sam do siebie.
Michaił przekręcił kluczyk.
- Zatrzymaj! - krzyknąłem.
Wyłączył.
- Co się stało?
- Jeden tłok nie pracuje. Chyba głowica uległa uszkodzeniu i nie spala benzyny...
- Czym to grozi?
- Benzyna wtryskiwana jest do komór w cylindrach i jej wybuch wypycha tłoki, które napędzają wał. Teraz, gdy w jednym cylindrze nie spala się paliwo, nie dość, że gubimy jedną czwartą, to jeszcze ten tłok wysuwa się siłą pozostałych, ciągnięty przez wał. Tym samym to upośledza pracę silnika...
- Rozumiem. Jest na to jakaś rada?
- Wykręcę go.
Pracowałem przez kolejną godzinę z wydatną pomocą Michaiła. Tymczasem zaczęło się ściemniać. Wreszcie zdołałem wyjąć tłok i zablokować wtrysk paliwa.
- Do domu, tam już się pewnie niepokoją - zakomenderowałem.
Siedliśmy znowu do samolotu. Michaił uruchomił silnik. Tym razem wszystko szło dobrze. Śmigło obracało się coraz szybciej, aż nieoczekiwanie rozległ się upiorny wizg i dwa kawałki drewna poleciały ze świstem w step.
- Dziwne - mruknął mój przyjaciel. - Przecież w klubie paralotniowym widziałem drewniane śmigła.
- Zapewne wykonane ze specjalnej, kilkunastowarstwowej sklejki wzmacnianej poprzez zastosowanie kleju rodem z programu gwiezdnego NASA i prasowanej pod gigantycznym ciśnieniem - wydedukowałem. - Może wytniemy nowe śmigło z ogona?
- Za cienka blacha...
- To może ze wspornika koła? Albo wykręcimy z kabiny stalowy płaskownik...
Mój towarzysz walnął się w głowę aż zadudniło.
- Nawet gdybyśmy mieli nowe śmigło i tak daleko nie polecimy...
- Dlaczego?
- Przecież nie wymieniliśmy benzyny! Ciągle mamy tę zapaskudzoną... Nie ma rady, Pawle, trzeba zasuwać na piechotę. Z tego samolotu na razie nie ma żadnego pożytku.
- Protestuję - powiedziałem z godnością. - Wyczyściłem silnik. Mamy też trzy koła. Zbudujemy samochód! Taki mały trójkołowy pojaździk...
- Benzyna... - przypomniał.
- To może rower?
- Idziemy na piechotę - powiedział z naciskiem. - Samolot się zamknie i ściągnie z drogi. Wrócimy jutro z nowym śmigłem.
- Do jutra nie zajdziemy do obozowiska - zauważyłem trzeźwo.
- Wcale nie mam zamiaru iść taki kawał. Gdy lecieliśmy, od czasu do czasu widać było jurty.
- Faktycznie.
- Na szlaku widać odciski racic jakichś zwierząt, prawdopodobnie krów. Stada widzieliśmy z góry. Musimy więc odnaleźć jurtę pasterzy i kupić lub pożyczyć od nich dwa konie. Rano będziemy w następnym koczowisku, gdzie wymienimy je na wypoczęte. Za dziesięć godzin będziemy w zajeździe...
- Dobry plan - mruknąłem. - Tylko że w nocy nie uda nam się wymienić koni...
- Będziemy się martwili później. W drogę.
STARZEC W JURCIE • TRZY ŚWIĘTE KAMIENIE • PAUL WYRUSZYŁ NAM NAPRZECIW • SPLĄDROWANA BAZA • ZNIKNIĘCIE PANA SAMOCHODZIKA • CZERWONI MŚCICIELE
Ruszyliśmy szlakiem. Wędrowaliśmy spokojnym krokiem. Właściwie nie było gdzie się spieszyć.
Szliśmy wolno. Było już prawie ciemno, ale w dali przed nami coś bielało. Oględziny dokonane przez lornetkę potwierdziły nasze przypuszczenia. Biała jurta z wojłoku podświetlona od wewnątrz kilkoma żarówkami.
- Ciekawe, skąd mają prąd elektryczny? - zadumał się Michaił.
- Może z generatora - podsunąłem.
- Oto i przejaw cywilizacji - powiedział Michaił z zadowoleniem. - Zajdziemy, jeśli nam się poszczęści - wynajmiemy człowieka z samochodem, jeśli poszczęści nam się mniej - wynajmiemy konie...
- No, to do dzieła - skręciłem ze szlaku.
Jurta miała ładne drewniane drzwi. Były szeroko otwarte. Michaił zapukał w nie delikatnie. Z wnętrza rozległ się głos o wyraźnie zachęcającej intonacji.
- Nie stań przypadkiem na próg - syknął do mnie. - To tutaj bardzo źle widziane.
Weszliśmy do wnętrza wojłokowego domostwa. Michaił delikatnie pchnął mnie na lewo. Przeszedłem parę kroków i usiadłem na macie. Oczy powoli przyzwyczajały się do gryzącego dymu i półmroku. Pośrodku jurty w niewielkim kociołku z brązowej blachy płonęły wysuszone końskie odchody. Po drugiej stronie siedział bardzo stary Mongoł.
- Sajn banju - Michaił wypowiedział słowa powitania.
Gospodarz obrzucił nas ciekawym spojrzeniem.
- Orojnmend - odpowiedział poważnie.
- Życzy nam miłego wieczoru - poinformował mnie Michaił.
Gospodarz wyciągnął z ognia baranią łopatkę i oskrobał ją nożem z żaru. Wpatrzył się w osmoloną po wierzchnie...
- Przybyliście z daleka - powiedział po rosyjsku.
Miał bardzo dziwny akcent i niemiłosiernie kaleczył język Puszkina, ale byliśmy w stanie go zrozumieć.
- Potrzebujemy samochodu lub telefonu - powiedział Michaił.
Starzec wpatrzył się w baranią kość. Coś przy tym mruczał sam do siebie. Wreszcie odezwał się.
- Samochodu musicie poszukać sami. On szuka was. Niedługo spotkanie...
Obrócił kość na drugą stronę i ponownie poskrobał ją nożem.
- Rozdzielicie się - powiedział. - A potem spotkacie. Szukacie w złym miejscu.
Odłożył łopatkę za siebie.
- W dawnych czasach gościa podejmowano u nas w ten sposób, że gospodarz jurty zabijał barana, a jego głowę gotował. Potem każdy z nich zjadał jedno oko. Jedno gospodarz, drugie najważniejszy z gości. Dla was, Europejczyków, zjedzenie oka wielkiego jak mała piłeczka jest trudne. Dlatego też, choć czułem, że przyjdziecie, zdecydowałem się nie stawiać was w tak ciężkiej sytuacji.
- Jesteśmy wdzięczni - odpowiedziałem skłaniając głowę.
- Mieliśmy jeszcze jedną potrawę dla znamienitych gości - odezwał się starzec. - Z piersi barana wycinało się tłuszcz rosnący na mostku i razem z sierścią piekło w ogniu. Tylko że wam od takiej tłustości wątroby wysiadają... Za słabi jesteście, by żyć między nami...
Zapatrzył się w ogień, jakby szukając potwierdzenia swoich słów, a potem sięgnął do torby wiszącej na słupie wspierającym strop. Wyjął z niej płaską miedzianą czarkę oraz butelkę czegoś potwornie mętnego.
Nalał płyn do miseczki, po czym ostrożnie upił kilka łyków i podał ją Michaiłowi. Podał dziwnie, trzymając na jednej ręce, gdy drugą dotykał jednocześnie łokcia. Wyglądało to na gest rytualny.
Michaił przyjął poczęstunek prawą ręką i także upił kilka łyków. Zauważyłem, jak ledwo dostrzegalnie zwęziły się jego źrenice. Coś z tym płynem było nie tak. Podał mi tak samo, prawą dłonią, wspierając łokieć lewą ręką. Przyjąłem nieoczekiwany poczęstunek i ostrożnie upiłem trzy łyki. W pierwszej chwili sądziłem, że to kumys, ciecz miała bowiem wyraźny zapach przywodzący na myśl dawno nie sprzątaną mleczarnię. Po chwili jednak poczułem palenie w przełyku i ciepło w żołądku.
- Bimber z kobylego mleka - wyjaśnił półgłosem Michaił.
Oddałem miseczkę gospodarzowi, naśladując jak mogłem najlepiej dziwny gest. Gospodarz zadowolony wyciągnął z sakwy nieduży biały przedmiot. Odkręcił czerwony korek i metal ową łyżeczką nabrał ze środka trochę ciemnego proszku. Posypał nim palec i umieścił po odrobinie w każdej z dziurek nosa.
- Tabaka - szepnął Michaił.
Gospodarz podał mu tabakierkę. Mój towarzysz powtórzył rytuał i oddał starcowi naczynie. Ten podał je mnie.
Nie wiem, czym był proszek w pudełku, z pewnością nie był to jednak sproszkowany tytoń. Oddałem tabakierkę gospodarzowi, na polecenie Michaiła nie dokręcając jednak korka. Po chwili potężne kichnięcia o mało nie pourywały nam nosów.
- Nie jestem znawcą tabaki, ale moc ma straszliwą - powiedziałem po rosyjsku, gdy opanowałem gwałtowne ataki kichania.
Starzec uśmiechnął się szeroko.
- Jest mocna - powiedział.
Popatrzył na Michaiła.
- Ty wiesz - odezwał się cicho. - Opowiesz mu, jak wyjdziecie...
- Co ma mi opowiedzieć?
- Jak robimy tabakę - uśmiechnął się gospodarz. - Słyszałem, że Ungern wrócił do Mongolii? Wy coś o tym wiecie. Czuję to przez skórę...
- Przyjechał do Ułan-Bator Ałmaz Ungern von Sternberg - powiedział Michaił. - Syn barona Romana...
- Pamiętam - odezwał się starzec. - Dawno nie mieliśmy wodza. Chan Roman umiał przemawiać, pociągnął za sobą wielu... Otrzymał pierścień Czyngiz-chana... Oddał go komuś, zanim umarł... Ten ktoś wędruje przez stepy albo po drogach innych krajów. Kiedyś przybędzie do nas. I pójdą za nim Mongołowie. I poniosą imię Czyngiz-chana w świat...
Zapadła cisza. Starzec patrzył w ogień.
- Może kiedyś zostanie znaleziony czarny kamień - powiedział w zadumie. - A gdy to nastąpi, odrodzi się Mongolia. Znowu będziemy potęgą. Zegną się karki Rosjan i Chińczyków. Zgroza ogarnie Europę...
- Czarny kamień? - zapytał Michaił.
- Trzy są kamienie święte - powiedział w zadumie starzec. - Jeden wmurowany w grobie waszego proroka Aarona daleko stąd, w Libanie. Drugi zdobi Kaabę, święte miejsce muzułmanów. Trzeci należał do władców Karakorum... W połowie XIX stulecia biały człowiek ukradł go. I opuściło nas szczęście. Byliśmy dumnym narodem, a gniew bogów był straszny. Staliśmy się niewolnikami... Nasi wysłannicy szukają czarnego kamienia po świecie. A gdy go odnajdą, powrócą dawne, dobre czasy. Znowu będziemy panami Azji...
Czułem, jak coraz bardziej ogarnia mnie groza. Starzec wpadł w uniesienie prorockie. Miałem wrażenie, że nie snuje rozważań o przyszłości, tylko patrzy w nią i głosi to, co nastąpi.
- Ja już tego nie doczekam. Ale wasze dzieci może... Teraz wam pora ruszać. Rozgrzaliście się, a niedaleko znajdziecie samochód, który po was jedzie... W drogę.
Podziękowaliśmy za poczęstunek i opuściliśmy jurtę. Zapadł już zmrok, ale szlak na szczęście był dobrze widoczny.
- Miałeś mi powiedzieć o tej tabace - przypomniałem Michaiłowi.
- Wybacz, Pawle, nie chcesz o tym usłyszeć...
- Nie drocz się, mów. Zapewniam cię, że jestem twardym człowiekiem. Co to było? Sproszkowany jałowiec?
- Roślina zwana jurguj... rośnie na stepach. Pasie się nią kozy, ale wyłącznie te o idealnie białej sierści.
- Ale trochę zostaje do robienia tabaki?
- Nie. Widzisz, odchody tych kóz suszy się odpowiednio, miesza z odrobiną mleka, znowu suszy i proszkuje. Tak powstaje najlepsza miejscowa tabaka...
- A niech to... - zakląłem i energicznie zacząłem przedmuchiwać obie dziurki.
- On miał rację - uśmiechnął się Michaił. - Nie powinniśmy żyć między nimi. Ich obyczaje kształtowały się przez tysiące lat w zupełnie innych warunkach niż nasze...
- O co chodzi z tym kamieniem? - zagadnąłem.
- Prawdopodobnie to meteoryt, taki jak ten wmurowany w Kaabę w Mekce. Widocznie jakiś parszywy typ ukradł go, żeby sprzedać w Europie.
- Sądzisz, że zdołają go odnaleźć?
- Trudno ocenić. Mają pewne szansę. Mógł wzbogacić jakąś kolekcję. Może wystawia go któreś z muzeów. Meteoryty są dość rzadkim znaleziskiem. Jeśli był odpowiednio okazały... W każdym razie trzymajmy za nich kciuki.
- Czekaj, co on powiedział o grobie Aarona?
- Tam także jest taki kamień, w Dżebel Harun, w Jordanii. Ludziska czczą dziwne rzeczy...
- Głaz wmurowany w Kaabę jest meteorytem - mruknąłem. - A ten w grobie Aarona?
- Nie wiem. Nigdy go nie widziałem. Jest na terenach arabskich. Nad grotą, gdzie spoczywa ciało proroka, nadbudowano meczet. Tam nie wpuszcza się niewiernych - uśmiechnął się lekko. - Czasem może nie warto zastanawiać się, co jest czym i skąd się wzięło... Mongołowie wierzą, że gdy odzyskają swoją relikwię, powróci do nich utracone szczęście... Dlatego życzmy im, aby ją odzyskali.
Kiwnąłem głową, choć w zapadającym zmierzchu nie mógł mnie chyba widzieć.
W tej chwili na horyzoncie zabłysły dwa światełka. Zbliżały się szybko i niebawem Paul Vandersyft zatrzymał samochód koło nas.
- Witajcie, lotnicy - uśmiechnął się. - Gdzie to zgubiliście swoją dwupłatową maszynę?
- Stoi kilka kilometrów stąd - wyjaśniłem. - Trochę przetrącona; trzeba będzie zdobyć nowe śmigło i poprawić lewe skrzydło...
- Wsiadajcie, podrzucę was - zażartował.
Usadowiliśmy się we wnętrzu jeepa i pomknęliśmy w stronę zajazdu.
- Dziękujemy, że pan po nas przyjechał - powiedziałem.
- Drobiazg. Na moim miejscu postąpilibyście tak samo.
- Jak posuwają się badania w zajeździe? - zainteresowałem się.
- No cóż, wygląda na to, że szukamy znowu w niewłaściwym miejscu - westchnął. -Wewnątrz budynku znaleźliśmy skrzynkę obitą blachą, niestety była pusta, kawał łańcucha, pewnie do przypinania zwierząt, bo miał karabińczyk na końcu. A, i felgę od ciężarówki.
- To faktycznie niewiele - zadumałem się. - A co u was?
- Chwilowo nic - powiedziałem. - Ale nie tracimy nadziei. Do pustyni Gobi jeszcze spory kawałek...
- Sądzę, że wszyscy szukamy źle. Nie odwieźliby złota taki kawał od klasztoru.
- Dlaczego nie? - zdziwiłem się.
- Teren naprawdę kontrolowany przez barona Ungerna był dość szczupły. Wywiezienie skarbów poza zasięg posterunków wojskowych groziło, że wpadną one w ręce lokalnych watażków...
- Odważyliby się wystąpić przeciw baronowi? - zdumiałem się. - Nazwisko Ungern musiało budzić grozę...
- Być może, ale baron daleko, a złoto blisko. Po prostu spróbowałem postawić się w ich sytuacji i wygląda mi to bardzo mętnie. Sądzę, że skarby ukryto blisko. Może zakopano je w miejscu, gdzie dziś stoją przedmieścia Ułan-Bator? A może w stepie, gdzieś o rzut kamieniem od klasztoru? Któż to może wiedzieć...
- Może syn barona? - zamyśliłem się.
- Nie sądzę, żeby miał coś więcej niż ogólne wskazówki. Zwróćcie uwagę, że zaczęli kopać w jakimś wskazanym im miejscu, potem dopiero przenieśli się gdzieś dalej. Może gdybyśmy siedli wszyscy razem i podzielili się posiadanymi informacjami, coś by się udało z tego złożyć?
- Na razie my mamy pewien trop, a pan z bratankiem szukacie na ślepo - zauważył Michaił.
- My za to mamy radar geologiczny mogący sięgnąć nawet pięćdziesiąt metrów w głąb ziemi - zauważył pogodnie Paul. - Wy dacie wiedzę, a my technikę.
- Jeśli skrytka znajduje się w miejscu, w którym podejrzewamy jej istnienie, to wyrafinowana technika nie będzie potrzebna - powiedział Michaił. - Ale rozważymy propozycję.
Pędziliśmy przez ciemny step.
- Pożyczyłby mi pan jutro samochodu? - zagadnął Michaił.
- Żaden problem - uśmiechnął się Holender. - A dokąd chce pan jechać?
- Do Ułan-Bator. Potrzebuję nowego śmigła. I trochę aluminiowych rurek na wzmocnienie skrzydła...
- Przywiezie mi pan też kilka gazet?
- Oczywiście.
- A ja bym chciał paczkę zielonej herbaty - przypomniałem sobie.
- Zrobię zakupy dla wszystkich.
Wyjechaliśmy na wzgórze koło rozstajów. Przed nami w ciemności widać było już zabudowania zajazdu.
- Dziwne, że nie zapalili światła - mruknął Paul.
- Może śpią? - zagadnął Michaił.
Poczułem nagły niepokój. Holender zaparkował samochód koło bramy. Wyskoczyłem na klepisko i coś zachrzęściło mi pod nogami. Schyliłem się i poświeciłem małą latarką.
Wszędzie na ziemi walały się łuski od kałasznikowa.
- Wot czort - zaklął Michaił i chciał puścić się pędem do środka, ale Paul stalowym chwytem unieruchomił jego ramię.
- Mogą się tam czaić - powiedział. - Pan był, zdaje się, komandosem - zwrócił się do mnie.
- Byłem - potwierdziłem.
- Mam nóż i rewolwer...
- Nóż.
Złapałem ciężką stalową klingę i podrzuciłem w dłoni. Była idealnie wyważona.
- Zajdę od tyłu - zaproponowałem.
Kiwnął głową. Obiegłem zajazd dookoła. Wskoczyłem przez jedno z okien i z nożem w dłoni zacząłem przeglądać po kolei wszystkie pomieszczenia. Było pusto i cicho.
- Pusto - odezwał się Paul w jednym z sąsiednich pomieszczeń.
Zapaliliśmy latarki. Napastnicy rozwalili drzwi seriami z karabinów. Drewno w postaci drzazg poniewierało się wokoło. Ślady serii z karabinu maszynowego znaczyły też ortalionowy dach. Ściany również połupane były zdrowo... Pan Samochodzik i Mark Vandersyft zniknęli. Do środka wszedł Michaił.
- Sprawdźcie, co zabrano - polecił Paul.
- Nie ma laptopa, za to zostawili telewizor i magnetowid - zameldował nasz przyjaciel.
- Nie ruszyli też mojego radaru geologicznego wartego pół miliona dolarów, ale zniknęły wszystkie notatki, fotografie lotnicze i zdjęcia - mruknął Vandersyft. - Śladów krwi na szczęście nie widać.
- Ostrzelali drzwi. Potem wdarli się do środka i strzelali po ścianach, najwidoczniej po to, żeby wywołać panikę - mruknąłem. - Wreszcie uprowadzili naszych i zabrali wszystko, co ich zdaniem mogło się wiązać z poszukiwaniami...
- Ale zostawili mój radar, a to znaczy, że albo nie wiedzieli, jak się go używa, albo nie mieli pojęcia, co to jest...
- Czyli to nie oni śledzili pana w klasztorze? - mruknąłem. - W przeciwnym przypadku widzieliby go przy pracy.
Wyszliśmy przed zajazd i dokładnie obejrzeliśmy przy świetle latarek drogę i podwórze.
- Cztery motocykle, w tym dwa z przyczepkami - mruknął Michaił. - Sądząc po szerokości opon harleye albo kawasaki... A może te największe hondy? Cztery motocykle warte po kilkanaście tysięcy dolarów w kraju, gdzie średnia płaca oscyluje około dwudziestu dolarów...
Vandersyft wyciągnął z kąta porzuconą walizkę z telefonem satelitarnym. Uruchomił urządzenie i włożył w odpowiednie miejsce kartę kodową, aby odblokować zabezpieczenia. Wystukał numer.
- Poproszę z prezydentem - powiedział po rosyjsku.
Wyszliśmy, aby zapewnić mu konstytucyjne prawa do poufności rozmowy. Po chwili wyszedł do nas.
- Prezydent poderwał na równe nogi swoje służby specjalne. Podałem mu, gdzie jesteśmy.
- Ale dlaczego? - zamyśliłem się.
- Jest kilka możliwości... Albo komuś nie podobają się nasze badania i chce nas zmusić do rezygnacji, albo komuś nasze badania podobają się tak bardzo, że postanowił zostać naszym wspólnikiem.
- To może być zwykły napad i porwanie w celu wymuszenia okupu - zauważył Michaił.
- Nie sądzę - zaprotestował Paul. - W takim przypadku zabraliby radar... I magnetowid. Zresztą w tej części świata nie ma chyba tradycji porwań dla okupu...
Godzinę później na niebie pojawiły się dwa światełka. Niebawem silne reflektory omiotły zajazd. Helikoptery. Pobiegliśmy na nasze lotnisko i ustawiwszy się w trójkąt zapaliliśmy latarki. Po chwili maszyny wylądowały. Wysypało się z nich kilkunastu komandosów oraz milicjantów. Jeden podbiegł do nas.
- Azis - przedstawił się - Jestem zastępcą koordynatora służb specjalnych. Prowadzę śledztwo w sprawie zaginięcia Damao Ungern von Sternberg...
- To ona też zaginęła? - zdumiałem się.
- Nie tylko ona. Od dwu dni nie możemy odnaleźć Awenira Owsianowa...
Ekipa sprawnie zabezpieczała ślady, a my tymczasem opowiadaliśmy o wszystkim, co wydawało nam się podejrzane. Notował pilnie, starając się z naszych chaotycznych wypowiedzi poskładać w miarę logiczny obraz sytuacji.
- Robimy co w naszej mocy - powiedział wreszcie. - Ale sami panowie rozumieją, ogromny kraj, prawie nie zaludniony... To tak jak szukać igły w stogu siana...
Kiwnąłem ponuro głową. Ekipa niebawem zakończyła badanie śladów i odleciała. Zostaliśmy sami.
- Nie dość, że nie znajdziemy skarbów, to jeszcze na razie zgubiliśmy twego szefa... - powiedział Michaił.
- Sądzę, że trzeba go odnaleźć - mruknąłem. - I to im szybciej, tym lepiej...
Wszedłem do sali i zacząłem pakować nasze graty. Nieoczekiwanie zauważyłem coś dziwnego. Pośrodku pomieszczenia leżała kupka węgli drzewnych po ognisku. A przecież paliliśmy je na zewnątrz. Zawołałem Michaiła i Paula.
- Zwróćcie uwagę - powiedziałem - gdyby płonął tu ogień, przepaliłby ortalion.
- Ktoś przyniósł tu kilka garści węgli drzewnych i upozorował wygaszone palenisko - mruknął Paul - Rozgarnijmy to, tylko ostrożnie.
Na polepie pojawiły się zatarte napisy, wyryte pospiesznie nożem. Wykonano je po mongolsku. Widocznie naskrobał to bratanek Holendra. Michaił poszedł po słownik. Dłuższą chwilę kartkował go.
- Czerwoni Mściciele - przetłumaczył napis. - Co to za jedni?
- Mam wrażenie, że niebawem się dowiemy - mruknąłem.
BADANIA ZAJAZDU - RETROSPEKCJA • PAUL WYRUSZA NA POSZUKIWANI A • NOCNY NAPAD • SZTURM KARAWANSERAJU • UCIECZKA W STEP • AMATORZY CZY ZAWODOWCY?
Paul z westchnieniem wyłączył radar geologiczny. Popatrzył na kontrolkę przy panelu baterii słonecznej.
- Słońce już nisko - powiedział. - Zaczyna brakować energii. Ta maszynka sporo jej jednak potrzebuje.
Pan Samochodzik wstał z rozkładanego krzesełka.
- No trudno - powiedział. - Jutro dokończymy?
- Chyba tak - powiedział Holender. - Choć, szczerze mówiąc, nie ma tu chyba niczego. Ten zajazd nie był nawet podpiwniczony.
- To dziwne - mruknął Mark. - Sądziłem, że muszą mieć piwnicę na wino...
- Wiązka radarowa pozwoliłaby wykryć te partie gleby, które uległy jakimś zmianom - wyjaśnił jego wuj. - Tymczasem aż do głębokości skalnego podłoża, czyli ponad dziesięć metrów pod nami, nie natrafiłem na żadne ślady zmian struktury gleby... Wino mogli trzymać w którymś z tych małych pomieszczeń za kuchnią. Nie wiem zresztą, czy mieli wino.
- Dlaczego nie? - zdziwił się Mark.
- Tu nie rosną winogrona - uśmiechnął się Pan Samochodzik. - Najbliższe, jeśli się nie mylę, znajdziemy w Indiach.
- To nie tak daleko - mruknął Vandersyft. - Mogli importować...
- Owszem - przyznał pan Tomasz - ale przez Himalaje i Tybet. Miejscami kupcy musieli pokonywać przełęcze na wysokości siedmiu tysięcy merów... Sądzę, że wino, jak już tu dojechało, było potwornie drogie.
- A Chińczycy nie robili wina? - zdziwił się Mark.
- Z tego co wiem, nie mieli winogron aż do XIX wieku - wyjaśnił pan Tomasz. - Oczywiście znali potęgę fermentacji. Robili coś w rodzaju wina z ryżu. Napój miał kilkanaście procent mocy. Nasi chłopi powiedzieliby pewnie, że niezły zacier na bimber... Fermentowali też soki niektórych owoców. Ale tu w Mongolii popularny był głównie kumys, którego nie da się długo przechowywać.
- Tutejsze ludy chętnie oszałamiały się haszyszem i opium - dodał Paul. - Haszysz przywozili z Indii, opium z Chin...
- A w północnych regionach kraju szamani zapewne znali właściwości wywaru z muchomorów - dodał szef. - Coś nie widać chłopaków - popatrzył na zegarek.
- Ja też się niepokoję - dodał Paul. - Mieli benzyny na jakieś sześć godzin lotu, powiedzmy dwie i pół, żeby polecieć, a trzy, żeby wrócić....
- Michaił załadował jeszcze pełen kanister - dodał Mark. - Więc może polecieli dalej?
- Nie sadzę - mruknął Pan Samochodzik. - To miał być rekonesans.
- Mogli wylądować, aby coś zbadać - zauważył Paul. - Nie pochwaliliście się wprawdzie, czego szukacie z powietrza...
- Powiedzmy, że inicjałów Ossendowskiego wysokich na kilka metrów ułożonych z głazów - szef uśmiechnął się chytrze.
- Słyszałem o tym waszym szalonym globtroterze - Paul z zainteresowaniem przekrzywił głowę. - Ale czy naprawdę mógł mieć coś wspólnego z ukryciem łupu Ungerna?
- Jego serdecznym przyjacielem był Kamil Giżycki, prawa ręka barona - wyjaśnił. - Obaj byli ludźmi honoru, co raczej trudno powiedzieć o zgrai międzynarodowych najemników otaczającej barona. Przypuszczamy, że im mógł powierzyć ukrywanie skarbów. Poza tym testament wyznacza ich jako świadków i wykonawców woli barona...
- A skąd wiadomo, że to Ossendowski, a nie na przykład sam Giżycki? - spytał Vandersyft. - Baron mógł mu ufać bardziej, ostatecznie wojowali razem już jakiś czas. Tymczasem Ossendowski znał się z baronem bardzo krótko. Jeśli wierzyć jego relacji, zaledwie kilka, może kilkanaście dni...
- Może faktycznie warto by prześledzić szlak podróży Giżyckiego - mruknął szef. - Tylko jak to zrobić? Na razie znamy tylko daty ich wyjazdu z Urgi.
- To może być ciekawe - zauważył Mark.
- Z dżary wynikało, że Ossendowski wyruszył pięć dni przed Giżyckim - powiedział pan Tomasz.
- Może miał wyszukać miejsce na skrytkę - zastanawiał się Paul.
- A może miał go potem dogonić?
- Trudno ocenić - westchnął pan Tomasz. - Gdybyśmy wiedzieli na przykład, że Ossendowski wyruszył karawaną wozów ciągniętych przez woły, a Giżycki wyruszył pięć dni później konno, to moglibyśmy zakładać, że miał go dogonić. Gdyby to Giżycki brał karawanę, moglibyśmy podejrzewać, że Ossendowski pojechał przodem i szukał szlaku albo ewentualnych miejsc ukrycia... Mamy tylko dwie daty i nic z nich nie wynika.
- A może to Giżycki ukrywał złoto, a potem tylko miał powiadomić Ossendowskiego? - zadumał się Paul.
- Też nie da się wykluczyć, ostatecznie fotografię Ossendowski mógł dostać od niego - zamyślił się Pan Samochodzik.
- Fotografię? - podchwycił Vandersyft.
Pan Tomasz niechętnie kiwnął głową.
- Faktycznie, mamy fotografię być może pokazującą miejsce ukrycia skarbu - powiedział - ale pokazać jej nie mogę...
- Rozumiem, jesteśmy konkurentami - przypomniał sobie Holender.
- Och, nie o to chodzi - Pan Samochodzik puścił do niego oko. - Nauczyłem się jej na pamięć, a potem ją zjadłem.
Przez chwilę obaj poszukiwacze wpatrywali się w niego zdumieni, a potem zrozumieli, że żartuje, i wybuchnęli śmiechem.
Zapadała noc. Pan Samochodzik coraz bardziej zaniepokojony wdrapał się na wzgórze koło lotniska wypatrywać samolotu, zaś obaj poszukiwacze pozostali przy zajeździe. Rozpalili na podwórzu małe ognisko i zaczęli gotować wodę na zupę i herbatę.
- Jak sądzisz, wujku, co może być na tym zdjęciu, o którym wspomniał pan Thomas?
- Chyba wiem, skąd mógł je wziąć - uśmiechnął się jego wuj.
Poszedł do sali, gdzie zostawili bagaże. Po chwili wrócił z przedwojennym holenderskim wydaniem książki “Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów”. Przekartkował ją szybko.
- Zobacz - powiedział. - Są tu fotografie przywiezione przez Ossendowskiego z Mongolii. To zapewne jedna z nich...
- Trochę to nie w porządku - mruknął Mark.
- No cóż, informacje wydarliśmy niejako podstępem - uśmiechnął się jego wuj. - Jeśli znajdziemy, weźmiemy grupę Tomatowa jako wspólników... Chyba że oni znajdą to wcześniej. Zwróć uwagę, że buszują po Mongolii już kilka dni i cały czas dysponują tą informacją...
Kartkował książkę.
- Zobacz to. Główna ulica mongolskiego Uljasutaj.
Pochylili się nad fotografią przedstawiającą dwa rzędy koszmarnych baraków skleconych z desek.
- Jeśli to główna ulica, to w tej chwili, jak przypuszczam, została zupełnie inaczej zabudowana - westchnął Mark. - Postawili tam dobrze podfundamentowane budynki mieszkalne, ze sklepami na parterze. Tych drewnianych bud nie znajdziemy, bo oczywiście rozebrano je dziesięciolecia temu...
- Ossendowski mógł się liczyć z tym, że skarby pozostaną w ziemi dość długo - mruknął Paul. - Faktycznie, to jednak nie jest to miejsce...
Kartkował tomik.
- A co powiesz o tym?
- Miasto mongolskie Kobdo, główna ulica - odczytał Mark.
Na fotografii było widać podwójny szpaler drzew, a za nimi koszmarne baraki.
- To już wygląda bardziej zachęcająco - mruknął. - Mógł pomyśleć, że drzewa ocaleją.
- Tylko że w dziupli drzewa nie można chyba upchnąć więcej niż tonę złota... Chyba że zagrzebano pod drzewami... trzeba będzie przemyśleć... Następna ilustracja przedstawia chińską świątynię konfucjańską w Kobdo.
- Sądzę, że możemy od razu ją skreślić - odezwał się od drzwi Pan Samochodzik, który już dłuższą chwilę musiał podsłuchiwać, i choć zapewne nie znał języka flamandzkiego, to dzięki dobrej znajomości francuskiego i niemieckiego musiał wyłapać ogólny sens. - Ungern był buddystą i Chińczykom zdrowo dał popalić. Zwróćcie uwagę, przed budynkiem stoją dwa maszty. Gdyby był używany przez wiernych, coś chyba powinno na nich powiewać.
- Może ungernowcy wygnali Chińczyków, a opuszczoną świątynię użyli jako magazyn? - zamyślił się Mark.
- Kobdo jest bardzo daleko od Urgi. Co mamy dalej? Posunęli się, robiąc mu miejsce koło ogniska.
- Forteca chińska w mieście Kobdo w 1912 roku, zburzona przez księcia... - odczytał Mark.
- Takie obiekty raczej należy wykluczyć... - przerwał mu Paul. - Są jeszcze dwa zdjęcia: Na koczowisku Mongołów z plemienia Czacharów i to słynne przedstawiające woły ciągnące przez piaski Gobi samochód, który Ungern podarował Ossendowskiemu.
- To z pustynią Gobi można od razu skreślić - odezwał się Mark. - Dwie wydmy i samochód to zbyt mało, by zidentyfikować to miejsce. Choć z drugiej strony fotografia jest dziwna. Wąska i długa, jakby ktoś odciął górną lub dolną część. Być może na negatywie widać jakieś szczegóły topograficzne, pasmo górskie, może jakąś charakterystyczną skałę...? - popatrzył zaciekawiony.
Pan Samochodzik przyłożył dłoń do serca.
- Nie dysponuję negatywem ani lepszą odbitką - powiedział szczerze.
- Zastanawia mnie to koczowisko - mruknął Paul. - Teoretycznie widać na nim tylko grupę ludzi i jurtę, ale to może być dobry trop. Koczowisko nie było zapewne duże, kilka hektarów do przebadania... Jeśli plemię było nieliczne, to koczowisk mogli mieć kilka. Przy odrobinie uporu można zbadać wszystkie.
- Podziwiam precyzję myślenia panów - Pan Samochodzik wykonał nieco szyderczy ukłon - ale w takim razie po co moi współpracownicy uganiają się samolotem ponad stepem? Zapadła cisza. Wreszcie odezwał się Mark.
- Szukają śladów koczowiska. Wytypowali pewien obszar, który może wchodzić w rachubę, a teraz z powietrza usiłują odnaleźć polepy podłóg jurt.
Pan Samochodzik przypomniał sobie o nieobecnych. Popatrzył na zegarek.
- Nie ma ich już tyle godzin - mruknął.
- Mogli gdzieś awaryjnie lądować i teraz nocują gdzieś w jurtach u pasterzy...- podsunął Paul.
- Lecieli nad szlakiem - wyjaśnił Pan Samochodzik.
- Wobec tego wezmę samochód i pojadę im naprzeciw - zaproponował Paul. - Jeśli awaria zdarzyła się niedaleko, to mogą próbować wrócić na piechotę.
- Będę wdzięczny... Szczerze powiedziawszy, jak przypomnę sobie tę latającą trumnę, do której wsiedli... - odpukał w kawałek polana.
- Proszę się nie martwić. Dwupłatowce to najbezpieczniejsza konstrukcja lotnicza z możliwych - powiedział Paul. - Mogą wy lądować prawie wszędzie, nawet jeśli w powietrzu zepsuł im się silnik, to spokojnie zeszli na ziemię lotem ślizgowym...
Po kilku minutach wsiadł jednak do samochodu i pojechał w kierunku, w którym zniknęli zdobywcy przestworzy. Pan Tomasz i Mark siedli w bramie zajazdu. Mrok ogarnął już step.
- Lecą - zauważył nieoczekiwanie Mark. - Tylko z jakiegoś dziwnego kierunku...
Faktycznie, ponad pofałdowaną równiną pojawiło się nieduże światełko wyraźnie przemieszczające się po wygwieżdżonym niebie.
- Od wschodu? - mruknął Pan Samochodzik. - Pewnie zgubili drogę po ciemku...
- Nie, to nie oni - pokręcił głową chłopiec. - Ten samolot nie miał świateł.
- Jesteś pewien?
- Absolutnie. Zwróciłem na to uwagę, jak się dowiedziałem od Michaiła, że jest zrobiony z volskwagena. Wyobraziłem sobie wtedy piękne reflektory jak oczy ważki...
Tajemnicze światełko nieoczekiwanie opadło ku ziemi.
- To helikopter - wyjaśnił Mark. - Tylko on mógł tak pionowo wylądować.
- Czyli tam gdzieś jest cywilizacja - uśmiechnął się pan Tomasz. - Może stacja benzynowa, a może inne miejsce wyposażone w telefon.
- Dlaczego w telefon? - nie zrozumiał Mark.
- Podobno zdałeś maturę w wieku czternastu lat. Sam wymyśl - zauważył pogodnie pan Tomasz.
- Rozumiem. Kraj jest wielki, więc aby zapewnić ochronę zdrowia ludności robi się tak, że chorego dowozi się do miejsca, gdzie znajduje się linia telefoniczna, i tam wzywa do niego helikopter sanitarny? To miał pan na myśli?
- Coś takiego podejrzewam. Chyba że to maszyna wojskowa albo policyjna. Szczerze mówiąc nie widziałem tu policjantów. A to co?
Na szczycie wzgórza pojawiły się na chwilę reflektory czterech pojazdów. Zaraz ukryły się w dolince.
- Motocykle - powiedział Mark w zadumie. - Cztery. Jadą starą drogą prosto w naszą stronę... Ciekawe.
- Pewnie po prostu jadą starym szlakiem do Ułan-Bator.
- No nie wiem. U nas w Holandii jest sporo problemów z gangami motocyklowymi.
- To jest Mongolia - uspokoił go Pan Samochodzik. - Skąd tutaj wziąłby się gang motocyklowy?
- Faktycznie, idiotyzm - uśmiechnął się Mark. - Do Ameryki daleko, a tutejsze szosy nie sprzyjają chyba rozwojowi transportu. Ale na wszelki wypadek może zgaśmy światło? Mamy tu sprzęt wartości pół miliona dolarów.
- Sadzę, że wręcz przeciwnie, powinniśmy zapalić coś dodatkowego. Żeby, jeśli zechcą się tu zatrzymać, zobaczyli, że kwatera jest już zajęta. Zresztą tam po drugiej stronie podwórza są jeszcze jakieś pomieszczenia, tak że w razie czego pomieścimy się...
Cofnęli się jednak na dziedziniec i zatarasowali zdezelowaną bramę deską. Motocykle nadjechały drogą i zatrzymały się na placyku. Przez szparę między deskami spostrzegli, że zsiadło z nich sześciu mężczyzn.
- Co oni mają na sobie? - zdumiał się Mark. - To nie są ani skórzane kurtki, ani mundury.
- Kombinezony z drelichu - mruknął Pan Samochodzik. - Mundur o podobne...
W tej chwili pierwszy z przybyszów załomotał pięścią w spróchniałe wrota i wykrzyczał dłuższą tyradę po mongolsku.
- Co on powiedział? - zaciekawił się pan Tomasz.
- Powiedział z grubsza, żebyśmy wychodzili z rękami podniesionymi w górę i nie próbowali żadnych sztuczek, bo i tak wie, ilu nas jest w środku... Podał też nazwę organizacji...
Mark wziął swoją finkę i pośpiesznie wyrył kilka słów na polepie pokrywającej podłogę. Następnie nagarnął na to miejsce węgli drzewnych, starając się, aby stosik wyglądał na wygaszone ognisko. Wycofali się cichutko do budynku i zamknęli drzwi. Te szczęśliwie były solidne. Podparli je belką i kilkoma kamieniami.
- Wuj mógłby już wrócić - mruknął Mark.
Na zewnątrz rozległa się głucha eksplozja.
- Wysadzili bramę - Pan Samochodzik wyjrzał ostrożnie oknem. - Poszła w drzazgi razem z kawałem muru...
- Wystrzelają nas jak kaczki.
- Gdyby bardzo chcieli, to już by to zrobili...
Dwaj napastnicy wycelowali w drzwi automaty i wypuścili długie serie. Drzazgi zawirowały w powietrzu.
- Twój radar geologiczny nie jest tego wart - pan Tomasz wydał szeptem rozkaz. - Zostawiamy to i uciekamy.
- Nie mogę zostawić sprzętu - jęknął Mark. - Nie jesteśmy bogaci, rok oszczędzaliśmy, żeby go kupić.
Pan Samochodzik miał na końcu języka ciętą replikę na temat ludzi, którzy rok oszczędzają na sprzęt wart pół miliona dolarów, ale powstrzymał się. Zamiast tego złapał chłopca za ramię i wykorzystując chwilę, gdy strzelający wymieniali magazynki, pobiegł z nim na tyły budowli. Okno, dawno pozbawione ramy, o szybach nie wspominając, wychodziło na step.
- Skacz. Po ciemku nie znajdą nas - popchnął młodzieńca.
Ten wyskoczył w ciemność. Pan Tomasz nie namyślając się długo poszedł w jego ślady. Trzask i łomot dobiegające z wnętrza zajazdu oznaczały, ze napastnicy wdarli się do środka przez nadwątlone pociskami drzwi. Uciekinierzy oddalili się cicho. Mrok i wysokie trawy ukrywały ich przed wzrokiem wrogów.
- Swoją drogą to wyjątkowo amatorski napad - powiedział Pan Samochodzik. - Zwróć uwagę, młody przyjacielu, że nasi niespodziewani goście zastosowali najgłupszą taktykę ze wszystkich możliwych. Podjechali oświetlonymi pojazdami i przystąpili do szturmu, zamiast podkraść się po cichutku i wyłapać nas, gdy będziemy wychodzili do toalety... Nie martw się radarem. Nawet jeśli wiedzą, co to jest, to chyba nie będą potrafili go użyć?
- Aby uruchomić radar, trzeba umieścić w czytniku kartę mikrochipową i wystukać dwa kody - wyjaśnił Mark. - Nie ma mowy, by obejść zabezpieczenia. A jeśli spróbują to sprzedać... Zresztą urządzenie jest zabezpieczone pluskwą, którą można wyśledzić z satelity...
- To po co tyle czasu zmarnowaliśmy? - obruszył się Pan Samochodzik.
- Bo zapomniałem o tym. Ale pułapka faktycznie zrobiona po amatorsku. W dodatku nie zabezpieczyli terenu i mogliśmy łatwo się wymknąć.
Trzask repetowanej broni zabrzmiał prawie tak głośno jak wystrzał. W słabym świetle księżyca spostrzegli przed sobą dwóch mężczyzn z automatami Kałasznikowa w dłoniach. Mężczyźni ubrani byli w drelichowe kombinezony, a na głowach mieli gogle noktowizyjne.
- Wymknęliśmy się... - zdążył mruknąć Pan Samochodzik, nim dosięgnął go strumień gazu usypiającego.
JAK TO Z HERBATĄ BYŁO • PONOWNIE STOLICA • ODWIEDZAM SKLEP Z MOTOCYKLAMI • PAŁA ZBÓJA MADEJA • PRZEBUDZENIE W TRUMNIE! • BIJATYKA NA STEPIE
Nad stepem wstał świt. Michaił ciężko dźwignął się od ogniska.
- Panowie - powiedział w zadumie. - Nasze położenie wymaga choćby prowizorycznej narady.
Paul Vandersyft popatrzył na niego spokojnie.
- Podsumujmy fakty - powiedział spokojnym mocnym głosem. - Porywacze mają w swoim ręku w tej chwili pannę Damao, mojego bratanka, Pana Samochodzika i prawdopodobnie Awenira Owsianowa... Jeśli moje przypuszczenia są słuszne...
- Gdybyśmy mogli poprosić o ich zreferowanie... - wtrąciłem nieśmiało.
- Istnieje kilka możliwości, kilka przesłanek porwania... Po pierwsze, okup. To wysoce prawdopodobne. Po drugie, mogła to być próba zniechęcenia nas do poszukiwań. Ale znając mentalność ludzi postradzieckich, homo sovieticus raczej strzela między oczy niż pisze listy z pogróżkami.
- Jesteśmy w Mongolii - zauważył Michaił. - Może tu porywają, by odesłać okaleczone zwłoki. Przepraszam, tak mi się pomyślało... - spuścił głowę.
- A ja sądzę, że nie - zaprotestował Vandersyft. - Gdyby chodziło o zastraszenie, egzekucji dokonaliby tutaj. Z jakiegoś powodu nasi przyjaciele i krewni są im potrzebni żywi... A to może oznaczać, że potrzebują ich wiedzy lub ich mózgów...
- Czyli że Pan Samochodzik ma dalej szukać skarbów krwawego barona, tylko że nie dla nas, a dla jakichś Czerwonych Mścicieli?
Paul skinął głową.
- Tak sądzę. Prawdopodobnie Damao zostanie użyta jako karta przetargowa wobec Ungerna. Zmuszą go szantażem, aby zdradził, co wie na temat skrytek. Mój bratanek z kolei może służyć do szantażowania waszego szefa. To człowiek o gołębim sercu i jeśli zagrożą, że chłopcu może stać się krzywda, zgodzi się na współpracę.
- Tak czy siak wygląda to nieciekawie - powiedziałem. - Czerwoni Mściciele. Brzmi to jak nazwa jakiejś komunistycznej organizacji terrorystycznej....
- Niewykluczone - powiedział Michaił. - Sprawdzę to przez moje kontakty.
- Proponuję wracać do Ułan-Bator - odezwał się Vandersyft. - Po pierwsze, trzeba zameldować służbom specjalnym o tym znalezisku - wskazał napis. - Po drugie, dalsze poszukiwania chyba chwilowo należy przerwać. Po trzecie wreszcie, pan - zwrócił się do Michaiła - potrzebuje nowego śmigła, żeby uruchomić samolot.
- Nie da się ukryć....- uśmiechnął się mój przyjaciel.
- Wreszcie w Ułan-Bator spotkamy barona Ałmaza Ungerna... I może dowiemy się, gdzie wcięło Awenira...
- Oto głos rozsądku - uśmiechnął się Michaił.
Zapakowaliśmy wszystkie nasze obozowe graty do samochodu i pojechaliśmy. Podróż ciągnęła się jak guma do żucia.
- Trakt biegnący przez step - powiedział w zadumie Holender. - Ledwie widoczny, pozarastany trawą. Nie wiem, dlaczego drogi puszczono nie dawnymi szlakami, tylko nową trasą...
- Może nowe szosy biegną na skróty? - zaryzykowałem przypuszczenie. - Trakt może biec od osady do osady. Gdy przekracza rzekę, musi być tam bród. Wreszcie na stepie ważne są źródła wody... Szosę można wyznaczyć linijką na mapie...
- Być może ma pan rację - mruknął Paul. - Jednak szkoda. Pomyślcie tylko: tędy gdzie jedziemy, przed laty biegł szlak herbaciany.
- O jedwabnym słyszałem...
- Szlak herbaciany prowadził z grubsza z Pekinu, przez pustynię Gobi, do Urgi. Z Urgi wiódł na północny zachód do Irkucka i dalej, w stronę Europy. Wiele jest ludów, które przypisują sobie sprowadzenie herbaty na nasz kontynent. Portugalczycy podkreślają tu zasługi swoich handlowców, którzy docierali do Indii. Anglicy lubią przypominać, że to oni podporządkowali sobie Chiny. Także Szwedzi lubią pokazywać siedemnastowieczne paczki z herbatą przywiezione przez szwedzką kompanię wschodnioindyjską...
- Widziałem takie w muzeum w Sztokholmie - przypominał sobie Michaił.
- W Rosji herbata pokazała się po raz pierwszy w 1638 roku. Przywiózł ją carowi Michałowi Romanowowi wracający z Mongolii poseł Wasyl Starkow. O ile w Europie upowszechniła się dopiero w końcu XVIII wieku, o tyle w Rosji bardzo szybko zyskała sobie powszechne uznanie. Wtedy też powstał szlak herbaciany. W XIX wieku przywożono herbatę prasowaną w kostki wielkości mniej więcej cegieł. Wiecie, dlaczego ten sposób transportu był bardzo popularny? Pleśniała tylko po wierzchu - szepnął konspiracyjnie. Uśmiechnęliśmy się.
- Oczywiście w Europie herbata nie od razu się przyjęła - ciągnął nasz towarzysz. - Początkowo wiele autorytetów lekarskich ostrzegało przed jej używaniem. Potem zaczęto stosować ją jako napar o właściwościach leczniczych. Nie zapominajmy, że początkowo była dość droga, choć oczywiście cukier z trzciny cukrowej, którym ją słodzono, był jeszcze droższy. Blokada kontynentalna podczas wojen napoleońskich wymusiła produkcję taniego cukru z buraków i dopiero w XIX wieku zaczęły pić herbatę szerokie warstwy społeczeństwa.
- A jak było z nią w Chinach? - zainteresowałem się. - Najstarsze ślady uprawy herbaty pochodzą z około 3000 roku przed naszą erą. Przypuszczalnie jakieś napary z tej rośliny przygotowywano już dwa tysiące lat wcześniej... Oczywiście z czasem rozwinął się cały ceremoniał picia naparu, odpowiednie technologie suszenia liści, fermentowania, stąd trzy główne rodzaje: zielona, czerwona i czarna. W ramach każdego z rodzajów są oczywiście różne klasy.
- Jakościowe? - zainteresowałem się. - Herbata czysta, z dodatkiem trawy...
Uśmiechnął się.
- Nie, w zależności od tego, kiedy prowadzony jest zbiór. Najlepsze gatunki są produkowane z liści i kwiatostanów zbieranych w ściśle określonym momencie. Gorsze - z liści zbieranych podczas normalnych herbacianych żniw. To, co trafia na rynki europejskie, to najgorszy szmelc. Liście zbierane mechanicznie, z gałązkami, wszystko przemielone... Są też oczywiście różnice w cenie. Najwyższa klasa może kosztować nawet czterdzieści razy drożej niż gatunki bardziej poślednie... Są do tego jeszcze dla prawdziwych snobów gatunki specjalne, zbierane tylko określonego dnia, przy pełni księżyca, specjalnie preparowane... Wtedy cena paczki może być po prostu niedostępna dla zwykłego śmiertelnika... To oczywiście przynosi zyski mniejsze niż produkcja normalnych herbat. Nie można luksusowych odmian robić w dużych ilościach, bo przestaną być luksusowe...
- Znałem prawdziwą japońską arystokratkę - powiedział Michał w zadumie. - Pamiętam, że zaprosiła mnie kiedyś z przyjaciółmi na herbatę i zaserwowała kompletne... - zawiesił głos, ale wiedziałem, co chciał powiedzieć. - W każdym razie było to barwy słomkowej i trudno było się doszukać jakiegokolwiek smaku...
- Czyli w Rosji herbata przyjęła się od razu, a w Europie były z tym problemy... - mruknąłem.
- Podobnie było z kawą - wyjaśnił Paul. - Początkowo napiętnowano ją jako niemal truciznę powodującą niepokój i zawały serca. Potem uznano za lekarstwo. Nie wiem, jak przyjęła się w Rosji, ale jeśli chcecie, służę jeszcze jedną wesołą anegdotką o pewnym zielsku, które weszło do powszechnego użytku.
Popatrzyliśmy zaciekawieni.
- Tytoń, panowie. W Europie uznano go od początku za lek. Palenie tytoniu miało rozjaśniać umysł, poprawiać krążenie, dobrze wpływać na płuca i układ oddechowy... Palenie szybko stało się niezwykle modne. Tymczasem w Rosji car Piotr I za palenie tytoniu kazał wieszać.
- Ostry gość - mruknąłem z uznaniem. - Współczesne ruchy walczące z paleniem papierosów powinny wziąć go sobie za patrona...
Przed nami wyrosły jurty i wydeptane w błocie ścieżki: Ułan-Bator. Rozstaliśmy się przed hotelem. Vandersyft pojechał pogadać z ludźmi ze służb specjalnych, Michaił wybierał się po śmigło, a ja postanowiłem coś sprawdzić na własną rękę. Umówiliśmy się na spotkanie za dwie godziny.
Ruszyłem w stronę dzielnic handlowych. Ułan-Bator, mimo że sporą jego część zabudowano blokami o różnej estetyce wykonania, przypominało nie miasto, lecz raczej gigantyczne koczowisko. Ulicami pędzono bydło, wielbłądy, owce... Tu i ówdzie nieoczekiwanie pomiędzy budynkami murowanymi wyrastały całe wioski zabudowane wojłokowymi jurtami. Minął mnie chłopiec na oko pięcioletni, jadący na wielkim, spasionym wielbłądzie. Chwilę potem mało nie zginąłem pod żelaznymi kołami traktora. Poznałem ten model po obrotowym reflektorze osadzonym na błotniku. Produkowano je w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. Ten ciągle był jeszcze na chodzie, choć sądząc z terkotu, jaki wydawał jego silnik, znajdował się już u kresu żywota. Opodal ktoś, leżąc pod równie antyczną ciężarówką “zaparkowaną” na środku ulicy, beztrosko dłubał w silniku. Stroje mieszkańców zdumiewały swoją różnorodnością. Widać było tradycyjne płaszcze z wielbłądziej wełny, europejskie lub chińskie dżinsy, mignął mi nawet osobnik ubrany w dres adidasa.
Przez chwilę zastanawiałem się, czy nie skręcić na duży bazar wabiący swoją wschodnią egzotyką, ale po namyśle ominąłem go. Potrzebowałem bardziej solidnych firm. Rozpytawszy o drogę trafiłem wreszcie tam, gdzie chciałem. Przed sklepem na chodniku stał potężny motocykl, japońska honda. Podziwiałem go przez dłuższą chwilę i w ten sposób wywabiłem ze sklepu sprzedawcę. Zaczął mówić po angielsku, ale tak potwornie kulawo, że po chwili przeszliśmy na rosyjski.
- Widzę, że podobają się panu motocykle - zagaił z przymilnym uśmieszkiem.
W moim mózgu zapaliła się ostrzegawcza lampka. Uśmiech tego typa nie podobał mi się. Był zbyt przymilny, nachalnie lizusowski. Jednocześnie w jego oczach widać było coś dziwnego, co czasem widywałem u młodego Batury.
- Tak, pasjonują mnie zwłaszcza duże maszyny, o mocnej konstrukcji - powiedziałem. - Chciałem trochę pozwiedzać Mongolię i pomyślałem, że może niegłupio będzie oglądać stepy z wysokości siodełka motoru.
Widocznie musiałem użyć jakiegoś idiomu, który skojarzył mu się z jazdą konną, bo zaśmiał się trochę idiotycznie. Jego śmiech też był dziwny. Śmiały się tylko jego usta i dolna część twarzy, za to w oczach zapaliły się nowe ogniki. Wyglądało, jakby przeliczał przypuszczalne zyski, więc zdecydowałem się ostro potargować, choć motor oczywiście nie był mi do niczego potrzebny. Liczyłem, że wyciągnę trochę informacji.
- Moja firma może zarówno wypożyczyć, jak i sprzedać panu odpowiednią maszynę - powiedział. - Polecam hondę. Ciężki motocykl, niestraszne mu bezdroża, do tego nie ma problemu z częściami. Z Japonii przemycane - znowu się uśmiechnął.
Tym razem chyba szczerze.
- A coś trochę lżejszego?
- Mamy też lekkie hondy - powiedział. - Takie bardziej wyścigowe.
- Myślałem, szczerze mówiąc, o harleyu davidsonie - powiedziałem. - Rozkręcałem wielokrotnie takie maszyny, więc w razie awarii jestem w stanie sobie od biedy poradzić. Ma pan harleye?
- O, to w naszym kraju rzadkość... - mruknął.
- A jednak widziałem na stepie harleye z bocznymi koszami - naciskałem.
- Tak, ale to rzadkość.
Pokiwał głową ze smutkiem. Też chyba szczerze.
- Załatwię panu harleya, ale to nie będzie tania impreza - zastrzegł.
- Jestem z dziewczyną! mamy trochę bagażu. Boczny kosz też by nam się przydał - zełgałem. - Ktoś je tu robi, bo chyba nie są zamawiane w USA?
- Robimy je sami z miejscowych surowców - aż się wyprężył z dumy.
Popatrzyłem uważnie.
- A jak jest z ich wytrzymałością? - zainteresowałem się.
- Są bardzo dobre. Sam je robię z pomocnikiem. Z solidnych stalowych rurek. Spawane, wytrzymują bardzo długo, nawet na naszych drogach.
- A jak z łożyskowaniem bocznego koła? Nie wyciera się z czasem?
- Trzy łożyska. Japońskie.
- Jak mogę znaleźć tutejszych harleyowców? - zapytałem. - Pojechałbym do nich w odwiedziny, jak już kupię motor.
- No cóż - powiedział sprzedawca. - Mam na mapie zaznaczone, w jakich wsiach chłopcy mają takie motory. Chodźmy na zaplecze. Zobaczy pan też, jak robią kosze...
Przeszedłem przez sklep zastawiony motocyklami; był nawet polski, produkcji PZL Świdnik. Właściciel sklepu wykonał zachęcający gest w stronę niepozornych drzwi prowadzących gdzieś w głąb. Złapałem za klamkę i w tej chwili otrzymałem silne uderzenie prądem. Musiała być podłączona bezpośrednio do sieci. Elektryczność płynęła mi przez ramię, paraliżując całe ciało. Nie mogłem puścić klamki, bo palce odruchowo zacisnęły się na niej jak szpony. Próbowałem, jak mnie nauczono w komandosach, wykonać skręt ciałem, by stracić równowagę, upaść i oderwać się od źródła prądu, ale zdołałem tylko przekręcić głowę. Spostrzegłem sklepikarza, który z przepraszającym uśmiechem uniósł straszliwą dębową lagę, zapewne odziedziczoną po swoim przodku, rozbójniku Madeju, a potem zobaczyłem jasny rozbłysk i straciłem przytomność.
Przebudzenie było nawet przyjemne. Leżałem w ciepłym i suchym miejscu. Ktoś był tak miły, że podłożył pode mnie kilka skór baranich i nakrył mnie pledem. Zapewne ten sam miły człowiek założył mi na oczy opaskę, aby słońce nie przeszkadzało mi spać, zakleił usta plastrem, aby nie wpadały w nie owady i związał ręce oraz nogi. Chyba po to, żeby nie majtały się niepotrzebnie. Jedna dłoń bolała mnie i nie mogłem poruszać palcami. Zapewne był to skutek porażenia, ale w ciągu kilku dni powinienem odzyskać w niej pełną sprawność. Bolał mnie też solidny guz nabity na potylicy. Swoją drogą było to miłe ze strony sklepikarza. Zamiast poczekać, aż załatwi mnie prąd, przyspieszył moją podróż w ramiona Morfeusza. Ale maczugę miał kiepską. Gdyby był fachowcem, przygotowałby j ą sobie w kilka lat. Czytałem, jak w dawnych czasach “hodowano” maczugi. Rosnące drzewo, najlepiej dąb, nacinano odpowiednio, by zakłócić krążenie soku w jednej z gałęzi. W niektóre nacięcia wkładano kawałki krzemienia. Drzewo rosnąc, w miejscach uszkodzonych przyrastało grubiej, z czasem dokładnie obudowując krzemienie nową tkanką, tak że wystawały tylko ich czubki. Po ośmiu lub dziesięciu latach maczugę odcinano i dodatkowo formowano...
Zamknąłem oczy i zacząłem analizować sytuację. Byłem uwięziony w skrzyni mającej z grubsza kształt i wymiary trumny (tyle mogłem stwierdzić macając związanymi nadgarstkami). A może naprawdę więzili mnie w trumnie? Miałem nadzieję, że dali mi nową, a nie wykopali używaną z jakiegoś cmentarza... W skrzyni nawiercono otwory, abym się w niej nie udusił, co mogło świadczyć, że już wcześniej kogoś tak transportowali. Niejako z podświadomości wypłynęła mi scena z komiksu o Tytusie, Romku i A’Tomku, w której bohaterowie uwalniają ze skrzyni uwięzioną tam blondyneczkę wiezioną do haremu dla sułtana. Ponieważ zdecydowanie nie zaliczałem się do płci pięknej, ten wariant odpadał. Natomiast pomysł z uwolnieniem nie był taki głupi. Pomacałem dłonie. Na porażonej lewej miałem zegarek otrzymany kiedyś od brata. Metalowe zapięcie bransoletki pomysłowy braciszek nieznacznie przerobił. Naostrzył zwykłym ślusarskim pilniczkiem brzeg blaszki, toteż po otwarciu można było uzyskać nożyk kilkucentymetrowej długości. Operacja była dość skomplikowana, ale po kilku minutach udało mi się przeciąć krępujący nadgarstki rzemień. Teraz powolutku przyciągnąłem nogi w stronę brody. Niestety skrzynia była zbyt niska, abym mógł ich dosięgnąć. Udało mi się natomiast zzuć prawy but. Rozmaitymi skurczami zacząłem przesuwać go do góry, aż wreszcie zdołałem dosięgnąć go ręką. Z podeszwy wyciągnąłem żydowski włos - cieniutką piłkę ze specjalnie hartowanej stali.
W tej chwili usłyszałem tupot kroków po drewnianej podłodze. Nadchodziło co najmniej dwóch ludzi. Przygotowałem się duchowo do walki natychmiast po tym, jak otworzą wieko skrzyni, oni jednak dźwignęli ją i gdzieś ponieśli. Wreszcie załomotała rzucona na najwyraźniej blaszaną płaszczyznę, a po chwili zaterkotał motor ciężarówki i zaczęło trząść, z czego wydedukowałem, że dokądś jestem wieziony. Niestety, w chwili, gdy rzucali skrzynię na pakę samochodu, z palców wypadła mi piłka. Czasami zdarza się, że zgubimy coś bardzo ważnego. Na przykład śrubkę od zegarka lub od okularów. Spada na podłogę. Widzimy miejsce, w które uderzyła i zaczynamy jej szukać. Tymczasem ona znika bez śladu. Zakopuje się w dywanie, zlewa z otoczeniem i tak czeka, złośliwa i triumfująca. Ściągnąłem z głowy opaskę i odkleiłem kneblujący mnie plaster. Jednak odzyskanie wzroku nic mi nie dało. Wnętrze skrzyni pozostawało ciemne. Macałem dookoła siebie; ostatecznie piłka miała ponad dziesięć centymetrów długości, a przestrzeń do przeszukania nie była duża. Jednak w jednej ręce jeszcze nie do końca odzyskałem czucie, co bardzo utrudniało obmacywanie posłania i skór, którymi byłem pierwotnie przykryty. Wreszcie wpadłem na kolejny genialny pomysł. Zapalniczka.
Obmacałem wszystkie kieszenie, ale jak się okazało, zrewidowano mnie starannie. Nie miałem przy sobie paszportu, prawa jazdy, kluczyków od Rosynanta (ale te od mieszkania w Warszawie mi zostawili), brakowało mi też chustki do nosa oraz cesarskiej pięciokopiejówki noszonej na szczęście. Zapalniczkę też sobie oczywiście przywłaszczyli. Wreszcie po kolejnej godzinie poszukiwań wpadłem na pomysł godny zaiste geniusza. Zegarek miał podświetlany cyferblat. Wcisnąłem guzik oświetlenia i w bladym światełku zegarka rozejrzałem się. Piłkę dostrzegłem prawie od razu. Jej koniec ciągle wystawał z buta. Widocznie nie wyjąłem jej całkowicie. Tymczasem ciężarówka pędziła naprzód podskakując na wertepach. Delikatnie zacząłem przekręcać piłkę na wylot przez sufit. Byłem ciekaw, czy na ciężarówce oprócz skrzyni znajdują się jacyś ludzie, ale przez ostatnie dwie godziny żaden hałas nie wskazał na ich obecność. Wreszcie przebiłem się. Dalej poszło jak z płatka. W ciągu kilku minut wypiłowałem ogromną dziurę i wypchnąłem deskę. Żydowski włos przeznaczony do piłowania krat sklepowych przeciął drewno jak masło. Wypełzłem z trumny i uwolniłem nogi. Kabina ciężarówki nie miała okienka pozwalającego zajrzeć na pakę; mogłem obawiać się tylko zauważenia w bocznym lusterku. Jak się po chwili zorientowałem, samochód miał tylko jedno lusterko, po lewej stronie... Wobec tego przerzuciłem się przez burtę po stronie prawej i w odpowiedniej chwili gruchnąłem na ziemię. Uderzyłem całą powierzchnią pleców i znieruchomiałem na dłuższą chwilę. Samochód oddalał się szybko. Kierowca najwidoczniej nie usłyszał mojego upadku. Stoczyłem się nie tracąc czasu do zagłębienia obok drogi i tam przyczaiłem się. Pojazd zniknął niebawem za wzgórzami. Wstałem i otrzepałem się z kurzu. Byłem wolny i jednocześnie zagubiony.
Wokoło mnie rozciągały się wzgórza wyższe niż te, przez które przejeżdżaliśmy z Michaiłem. Popatrzyłem na zegarek. Od chwili, gdy skrzynia stanęła na pace, minęły trzy godziny. Mogłem więc przejechać w tym czasie od stu pięćdziesięciu do dwustu pięćdziesięciu kilometrów. Popatrzyłem na słońce i na zegarek. Ustaliłem z grubsza strony świata. A więc ci, którzy mnie porwali, jechali na wschód. Usiłowałem sobie przypomnieć mapę kraju, ale niewiele z tego wyszło. Zamyśliłem się na chwilę, a potem zdecydowanym krokiem ruszyłem na zachód. Wprawdzie porywacze ograbili mnie z portfela z pieniędzmi, ale sądziłem, że może uda mi się znaleźć jakiś ciężarówkowy autostop do Ułan-Bator, a w najgorszym razie spróbuję namówić kogoś z samochodem na podwiezienie w zamian za zegarek. Okolica była dość sympatyczna, step lekko sfalowany. Drzew prawie się nie widziało. Po obu stronach drogi rosły wysokie jedwabiste trawy. Nigdzie jak okiem sięgnąć nie było widać siedzib ludzkich, ale miałem nadzieję, że najdalej po kilku godzinach marszu spostrzegę jakąś jurtę lub nawet osadę. Po mojej lewej stronie pojawił się kopczyk z kamieni. Podszedłem do niego i przypatrzyłem mu się uważnie. Zupełnie nie przypominał piramidki z fotografii. Ruszyłem dalej. Grunt stał się bardziej kamienisty, aż wreszcie step przeszedł w rozległe pola usiane kamiennymi odłamkami. Szedłem nie zrażając się naprzód, spokojnym wyciągniętym krokiem. Słoneczko przygrzewało, ale było raczej chłodno. Jesień... Powoli narastało uczucie łaknienia.
- Coś by się zjadło - mruknąłem sam do siebie. - I chyba wypiło...
Gardło wyschło mi na wiór.
- W sumie przejść nawet dwieście kilometrów to nie jest duży wysiłek - mruknąłem. - Ostatecznie biegało się w komandosach podwójny maraton, z przerwą na dwu-, trzygodzinny wypoczynek. W Australii są zawody o tytuł żelaznego człowieka, gdzie są trzy maratony, przepływanie wpław zatoki, coś z dziesięć kilometrów, wspinaczka na skały i inne atrakcje. Tylko na tysiąc uczestników do mety dociera siedmiu...
Czułem się coraz bardziej zmęczony. Słońce powoli chyliło się ku zachodowi. Popatrzyłem znowu na wierny zegarek. Od opuszczenia ciężarówki minęło pięć godzin. W tym czasie mogłem przejść od dwudziestu czterech do trzydziestu kilometrów. Łydki trochę mnie już bolały.
- Oj, nie dbało się ostatnio o kondycję - mruknąłem sam do siebie.
Nieoczekiwanie na szlaku spostrzegłem grupkę mężczyzn na koniach.
Pędzili na zachód.
- No, wreszcie cywilizacja - mruknąłem ł zacząłem układać w myślach powitalne przemówienie.
Jeźdźcy podjechali bliżej.
- Sajn bajnu - powiedziałem podnosząc rękę.
Wpatrywali się we mnie zaciekawieni, po czym zeskoczyli z koni. Jeden wyjął z cholewy buta gazetę i rozłożył jaw skupieniu. Wygładził ją dłonią i pokazał mi.
Na pierwszej stronie widać było mnie i Pana Samochodzika na lotnisku w stolicy. Widocznie jakiś miejscowy paparazzi nas sfotografował.
- Tak, to ja - dumnie wypiąłem pierś. - Jestem kumplem waszego prezydenta. Możecie mnie podrzucić do Ułan-Bator? - zapytałem po rosyjsku.
- Obawiam się, że musimy podrzucić cię gdzie indziej - odezwał się nieoczekiwanie jeden z jeźdźców wyglądający na dowódcę.
Dwie minuty później leżałem na trakcie przywalony czterema Mongołami, którzy krępowali mi ręce i nogi rzemiennymi pętlami. Rozejrzałem się i z pewną satysfakcją zauważyłem czterech poszkodowanych. Jeden badał, czy mój lewy sierpowy bardzo naruszył mu zęby, drugi macał obite żebra, trzeci rozmasowywał kolano, a czwarty leżał i jęcząc trzymał się za żołądek. Ci czterej leżący dotąd na mnie wstali i ocenili swoje dzieło. Cóż, mumia egipska mogłaby mi pozazdrościć... Byłem związany niezwykle starannie.
- Coś mi się zdaje, że mnie tu nie lubią - mruknąłem sam do siebie.
Niebawem przerzucony przez łęk siodła jechałem na wschód. Podróż była bardzo nieprzyjemna. Kulbaka wbijała mi się w żołądek, a na skutek tego, że głowa zwisała mi w dół, dość szybko poczułem mrowienie w skroniach. Po mniej więcej półgodzinie galopady spostrzegłem zbliżający się obłoczek kurzu. Poznałem obleśnie zielony kolor karoserii odnowionej olejną farbą. Wracała “moja” ciężarówka. Zaraz też wrzucono mnie na pakę, gdzie leżała trumna z wypiłowaną dziurą. Jeden z jeźdźców oddał cugle przyjacielowi i usiadł na trumnie. Wycelował we mnie przedpotopową dubeltówkę i pojazd ruszył. Mijały godziny, samochód pędził przez step podskakując na wybojach.
NARADA W HOTELU • JAK WYLĄDOWAŁEM W KOMUNIZMIE • DAVID • SPOTKANIE W BARAKU • ZAKŁADNICY • PLANUJEMY UCIECZKĘ • ZNAMIĘ UNGERNÓW
Michaił, trzymając pod pachą śmigło, wszedł do hotelu rządowego w Ułan-Bator.
- Czy pan Daniec nadal się nie pojawił? - zapytał recepcjonistę.
Ten w milczeniu przecząco pokręcił głowa. Z piętra zszedł Paul Vandersyft.
- Nadal nic? - zapytał.
- Niestety. Minęło już tyle godzin... Obawiam się, że Paweł też został porwany.
- Wykończą nas po kolei - westchnął Holender. - Lepiej nie chodzić nigdzie samemu.
- Pan Samochodzik nie był sam i nic mu to nie dało...
W tej chwili zza zakrętu korytarza wytoczył się wózek inwalidzki. Ałmaz Ungern obrzucił ich uważnym spojrzeniem.
- Panowie - odezwał się - z waszych min wnioskuję, że niestety Paweł się nie odnalazł?
Pokręcili przecząco głowami.
- Zapraszam do mnie. Musimy się naradzić...
Przeszli do jego pokoju. Baron wstał z wózka i przesiadł się na krzesło.
- Sytuacja ogólnie rzecz biorąc wygląda nieciekawie - powiedział. - Trzeba się zastanowić, czy istnieje ryzyko kolejnych porwań...
- Zasięgnąłem informacji o tej organizacji - powiedział Vandersyft.
- Czerwoni Mściciele to kilkudziesięcioosobowa grupka rebeliantów. Ukrywają się na południowym wschodzie kraju w pobliżu granicy z Chinami. Według faceta z kontrwywiadu, z którym rozmawiałem, mają na koncie sporo napadów z bronią w ręku. Łupami dzielą się z miejscową ludnością. Usiłują budować jakąś sieć konfidentów w całym kraju... Uchodzą za raczej niegroźną grupę, jeśli pominie się ich “zarobkową” działalność. W każdym razie starają się nie mieć żadnych ofiar na sumieniu...
- Drużyna Robin Hooda - mruknął Michaił. - Rabują bogatych, rozdają ubogim, czyli sobie...
- Typowe komunistyczne myślenie - mruknął Ungern. - Rabować. Socjaliści nie umieją budować, umieją tylko niszczyć...
- No, polemizowałbym - odezwał się Vandersyft. - Magnitogorsk, Kujbyszew, Norylsk... - wymieniał wielkie budowle komunizmu.
- Kosztem życia setek tysięcy więźniów - westchnął Ałmaz. - Tak czy inaczej ci tam stosują dawną zasadę. Rabować bogaczy, likwidować kapitalistów... Tylko nie myślą o jednym. Gdy wytępią kapitalistów, kto im będzie dawał zjeść i zarobić...
- Facet z kontrwywiadu powiedział mi jeszcze jedną ciekawostkę. Na ich czele stoi niejaki David, były student z USA. Założył jeszcze na uniwersytecie komunistyczną organizację na wzór dawnych komun hippisowskich. Organizacja utrzymywała się z rabowania bogatych. Powtórzył tu po prostu schemat organizacyjny z lat poprzedzających rewolucję. Potem wzorem Lenina zaczęli produkować banknoty wyglądające prawie dokładnie tak jak te emitowane przez bank centralny... No i organizacja została rozbita. Nie wiadomo dokładnie, jak jej przywódca przeniknął do Mongolii, ale jest tu i szaleje...
- Czyli trzeba go dopaść i wyeliminować - powiedział spokojnie staruszek. - Łatwe to nie będzie... A teraz moja propozycja. Wszyscy, nazwijmy to, eksperci od poszukiwań zostali już capnięci. Wpadł Pan Samochodzik, prawdopodobnie Awenir i Paweł. Zostaliście wy dwaj. Jeśli faktycznie ten David chce odszukać skarby mojego ojca, to przypuszczam, że zechce mieć komplet. Dlatego musimy się liczyć, że wy dwaj zostaniecie niebawem porwani.
- Miła perspektywa - westchnął Michaił.
- Dlatego proponuję rozwiązanie naszego problemu - wyjął z szuflady stalową kasetkę. Leżało w niej kilka metalowych przedmiotów wielkości mniej więcej fasoli.
- Cóż to takiego? - zdziwił się Holender.
- To mikroprocesory, takie jak dla piesków...
- Owszem, oznaczamy nasze zwierzęta domowe mikroprocesorami na wypadek zagubienia lub kradzieży, ale nasze są malutkie.
- Żeby odczytać wasze, trzeba przesunąć po psiaku czytnikiem, a te można zlokalizować z satelity z dokładnością do trzech metrów. To najnowocześniejsza technologia. Za kilka lat będą pewnie o połowę mniejsze. Jeśli zgodzicie się na ich zainstalowanie, to mogę wezwać za pół godziny lekarza.
- Wobec tego proponuję, żeby wystawić mnie na przynętę - powiedział Michaił. - Niech mnie porywają. Po elektronicznych śladach dotrzecie do kryjówki terrorystów...
- Duże ryzyko - mruknął Vandersyft.
- Może i duże - powiedział Michaił - ale to chyba jedyna droga. Jedyny sposób, aby uwolnić naszych przyjaciół.
- Masz charakter, chłopcze - uśmiechnął się Ungern. - Po przodkach zapewne?
- Możliwe - uśmiechnął się. - Tomatowowie przelewali krew za carów na wszystkich polach bitew...
- Nie da się wykluczyć, że znowu będzie okazja... - baron pochylił głowę.
- Dobrze. Wobec tego niech pan wzywa tego swojego felczera - uśmiechnął się Paul.
Ungern ujął w dłoń słuchawkę telefonu.
Gdy się ocknąłem, już dniało. Ciężarówka stała w głębokim wąwozie pomiędzy górami. Rzemienie, którymi mnie skrępowano, nawilgły i ściskały mi dłonie. Facet z dubeltówką, który mnie pilnował, gdzieś sobie poszedł.
- Trzeba wiać - mruknąłem.
Ci, którzy związali mi ręce, może umieli pętać kozy i owce, może nawet wielbłądy, ale na krępowaniu ludzi na szczęście kiepsko się znali. W ciągu półgodziny zdołałem poluzować pęta na tyle, żeby uwolnić jedną rękę. W ciągu dalszych piętnastu minut uwolniłem drugą dłoń. Teraz zabrałem się za luzowanie rzemieni na nogach. Na tym zajęciu zastał mnie wysoki chłopak w wieku mniej więcej Michaiła.
- Szkoda zachodu - powiedział spokojnie po angielsku. - Stąd nie ma ucieczki.
- A gdzie ja właściwie jestem? - zapytałem.
- W komunizmie. Myślałem, że się przesłyszałem.
- Gdzie jestem? - zapytałem ponownie.
- W komunizmie - powtórzył.
Przypatrzyłem mu się uważnie. Nie wyglądało na to, że żartuje, ale za to w jego oczach było coś, co wskazywało, że nie jest zupełnie normalny.
- Komunizm nie istnieje - mruknąłem. - Bo nie może istnieć. To ustrój całkowicie niemożliwy z ekonomicznego punktu widzenia.
- My nie narzekamy - uśmiechnął się. - Budujemy tu bezstanowe i bezklasowe społeczeństwo, gdzie każdemu będzie wedle jego potrzeb.
- Aha - zgodziłem się. - Ktoś od was ma potrzebę odżywiać się ludzkim mięsem i dlatego ja się tu znalazłem?
- Niezupełnie - usiadł na pace ciężarówki. - Potrzebujemy funduszy na naszą działalność.
- Jestem biedny jak mysz kościelna - powiedziałem. - I nie mam rodziny, aby mogła mnie wykupić...
Wyjął z kieszeni jakiś papier.
- To jest wasza koncesja na poszukiwania - powiedział spokojnie. - Gwarantuje wam znaleźne...
- Tak - przyznałem. - Ale nic nie znaleźliśmy.
- Nie szkodzi. Po prostu naniesiemy pewne zmiany w tej umowie. Dostaniecie swoje znaleźne, ale zmienia się drugi podmiot. Resztę złota przejmujemy my, a nie rząd Mongolii.
- Wy? - zapytałem.
- Wszechazjatycka Komunistyczna Organizacja Terrorystyczna “Czerwoni Mściciele” - wyjaśnił z dumą.
Zamknąłem oczy, policzyłem do dziesięciu, a potem je otworzyłem. Widziadło jednak nie zniknęło.
- Rany, chłopie, może powinieneś wybrać się do psychiatry? - zaproponowałem.
- Ech, nie. Byłem już u psychiatry, orzekł że wszystko ze mną w porządku. To jak, chcesz dla nas pracować?
- W żadnym wypadku. Jeśli tak kochacie komunizm, to nie dalej jak tysiąc kilometrów stąd jest Północna Korea. Tam macie ten ustrój w apogeum rozkwitu...
- Nie - powiedział z mocą. - To wszystko wypaczone, złachmanione. Jest tylko jeden prawdziwy komunizm. Ten, który budujemy tutaj, w górach Całgan Togoi!
- Jak się nazywają te góry!? - zdumiałem się.
- Całgan Togoi - powtórzył.
A więc to, co wzięliśmy za pseudonim Giżyckiego było w rzeczywistości nazwą łańcucha górskiego... Pochylił się i jednym cięciem uwolnił mi nogi.
- Przespaceruj się - powiedział. - Poznasz innych jeńców.
Odszedł oglądając się, czy czegoś nie knuję. Zeskoczyłem na ziemię. Wokoło ciągnęły się góry pobielone na szczytach śniegiem. Było chłodno. Ruszyłem we wskazanym kierunku. Na dnie wąwozu stał niewielki baraczek zbity z sosnowych desek. Wszedłem do środka. W baraku było osiem pryczy zbitych z desek oraz biurko. Ktoś stał porządkując jakieś papierzyska. Gdy się odwrócił, poznałem Awenira.
- Paweł Daniec? - zdziwił się na mój widok. - Coś podobnego...
- Awenir. Czyli jednak ciebie też porwano?
Wzruszył ramionami.
- No cóż - powiedział - Niezupełnie porwano. Gdy rozwiązano moją koncesję i deportowano doktora Raubera, postanowiłem odnaleźć was i przyłączyć się do waszej grupy. Siedziałem w hotelu i dumałem, kiedy zapukali tacy dwaj i zaproponowali mi odnowienie koncesji, tylko na nowych zasadach.
- Niech zgadnę. Poszedłeś z nimi?
- Tak. Gdy wsiadłem z nimi do samochodu i jechaliśmy do prezydenta, poczęstowali mnie sałatką. Gdy doszedłem do siebie, jechałem w jakiejś skrzyni po bezdrożach.
- No to ci zazdroszczę - mruknąłem.
- Dlaczego? - nie zrozumiał.
- Ciebie kulturalnie sałatką, a mnie prądem i dębową lagą po głowie. Widziałeś może Pana Samochodzika?
- Tak. Powinien być tu za jakieś pół godziny. Nic mu nie jest.
- To dobrze... Ciężarówka, którą mnie przywieźli, stoi niedaleko. Zabieram szefa i spływamy...
- Nie chcę cię martwić, Pawle, ale to nie takie proste.
- Dlaczego?
- Paliwo trzymają pod kluczem. Wydzielają tyko tym, którzy na motorach patrolują okolicę, a i to bardzo oszczędnie. Poza tym ucieczka stąd jest dość trudna....
- Gdzie jesteśmy?
- W tych górach - pokazał mi pasmo górskie na mapie. - Do najbliższych osad ludzkich mamy około stu pięćdziesięciu kilometrów.
- Dwa dni marszu...
- Tak. Po stosunkowo płaskim terenie z pogonią na karku. Nie chcę cię martwić, ale oni mają tu nawet helikopter. W dodatku cała okolica z nimi współpracuje. Zrabowali trzy tiry elektroniki jadące z Chin do Rosji i rozdali okolicznym mieszkańcom...
- Komunistyczne Janosiki budują sobie zaplecze społeczne - mruknąłem.
- Kto to są Janosiki? - zainteresował się.
Wyjaśniłem mu.
- Coś w tym guście - mruknął. - Ale jest jeszcze jeden problem. Gdybyśmy próbowali ucieczki, zlikwidują zakładników.
- Zakładników?
- Tak. Trzymają pod kluczem pannę Damao i Marka Vandersyfta. Gdybyśmy zwiali, obetną im to i owo. Po kawałku za każdą godzinę nieobecności...
- Milutko - mruknąłem.
W tej chwili otworzyły się drzwi baraku. Stał w nich Pan Samochodzik. Patrzył na mnie przez chwilę, potem z uśmiechem wzruszył ramionami.
- Myślałem, Pawle, że zobaczę cię dopiero, gdy przybędziesz nas stąd wyciągnąć...
- Sądzę, że to da się zrobić - odpowiedziałem poważnie. - Tylko będę was wyciągał niejako od środka...
Siedliśmy na koślawych zydlach.
- A więc na czym stoimy? - zapytałem szefa.
Uśmiechnął się odrobinę krzywo.
- Masyw gór Całgan Togoi ma około 12 kilometrów długości i 5 kilometrów szerokości. Mamy tu jeden szczyt dający nazwę całemu pasmu oraz kilka mniejszych. Poza tym wąwozy, turnie, nieprzebyte zarośla czegoś w rodzaju jodły, usypiska skalne i inne atrakcje. Wspaniałe miejsce, żeby sobie przyjechać na wypoczynek, zwłaszcza jeśli lubi się wędrować po górach. Pilnuje nas dwudziestu komunistów...
- Gdzie trzymają Damao i Marka?
- Nad wąwozem jest stara stanica kozacka, jak przypuszczam jeszcze z lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Mają tam helikopter, zapasy paliwa, motocykle.
- Da się ugryźć? - zapytałem. - Nie możemy wiać bez uwolnienia zakładników...
- Nie da rady - odezwał się Awenir. - Pilnuje jej bez przerwy co najmniej czterech ludzi. Mają karabiny lub pistolety maszynowe. Poza tym, jak już mówiłem, ciężko byłoby się stąd wydostać. Stepy na zachodzie są dość gęsto zaludnione. A ludność miejscowa uważa naszych prześladowców za przyjaciół...
- A na wschód? W stronę granicy z Chinami? - zapytałem.
- Dwadzieścia kilometrów... Chińscy pogranicznicy wpadają od czasu do czasu w odwiedziny do naszych porywaczy. Przy wożą im broń, amunicję, materiały wybuchowe... Nie mamy też czego szukać na południu. A na północy w odległości około dwustu kilometrów jest nitka kolei Ułan-Bator-Hałajar.
Kolację przyniósł ponury strażnik z karabinem. Zaraz też przyszła Damao.
- O - powiedziała na mój widok. - Nie spodziewałam się pana...
- Tak wyszło - uśmiechnąłem się przepraszająco. - Jak miewa się Mark?
- Dzielnie się trzyma, choć nerwy trochę mu puszczają - wyjaśniła. - jak panów poszukiwania? - zapytała Pana Samochodzika.
- Na razie nic sensownego nie zdołaliśmy wydedukować - powiedział. - Co więcej, nie wiemy nawet, czy mamy to znaleźć... gdyby pojawiała się taka możliwość.
Kiwnęła w zadumie głową. Wyciągnąłem z buta żydowski włos i podałem jej. Rozpoznała przedmiot. - Nie zakuwają nas na noc w kajdany - wyjaśniła. - Drzwi zamykają wprawdzie na klucz, ale na korytarzu zawsze stoi uzbrojony strażnik.
Zamyśliłem się.
- Chyba mam pewien pomysł - powiedziałem. - Trzeba zmniejszyć liczbę pilnujących.
- Tylko jak ich wystraszyć? - mruknął Pan Samochodzik.
Poskrobałem się w zadumie po głowie. Nic nie przychodziło mi na myśl.
- Coś wymyślę - obiecałem. - Nie mamy tu na przykład radia? Może dałoby się je przerobić na nadajnik...
- Mam telefon komórkowy - wyjaśnił Awenir. - Ale obawiam się, że tu nie łapie pola...
- Pomyślę o tym - mruknąłem.
- Gdyby dało się jakoś zawiadomić dziadka, gdzie nas trzymają, to prawdopodobnie on by nas szybko odbił - wtrąciła Damao. - Tak, nadajnik to dobry pomysł.
Uśmiechnąłem się w duchu, wyobrażając sobie, jak staruszek na wózku inwalidzkim uwalnia nas z rąk dwudziestu uzbrojonych terrorystów.
- Chyba jesteśmy skazani na własne siły - westchnąłem. - Poza tym jest jeszcze jedna kwestia. Jak wydostaniemy się z tych gór. Proponowałbym ukraść helikopter.
- A umie pan go prowadzić? - zainteresowała się.
- Mogę spróbować. Choć, szczerze mówiąc, zawsze tylko patrzyłem, jak się to robi.
- Jak widzę, nie tracicie animuszu - powiedział szef. - To bardzo dobrze. Najgorzej się poddać.
- My, Ungernowie, nie poddajemy się nigdy - powiedziała Damao. - Może się zdarzyć, że zginiemy w walce albo dostaniemy się do niewoli i tak zakończymy swoje życie, ale idea wojny..
Popatrzyłem na nią z zainteresowaniem. Dwudziestoletnia dziewczyna mówiąca o wojnie...
- Słabo znam historię wojskowości - mruknął pan Tomasz. - Ale nazwisko pani kilkakrotnie obiło mi się o uszy...
- Ród Ungernów wywodzi się od jednego z wodzów Attyli i niemieckiej księżniczki. To oczywiście kit, który wciskamy znajomym snobom. Pierwszych ludzi noszących nazwisko Ungern odnotowano dopiero w XI wieku...
Przymknąłem oczy. Tysiąc lat. Przez tysiąc lat z ojca na syna przechodziło nazwisko... I miłość do walki.
- Roman Ungern chwalił się Ossendowskiemu, że jego przodkowie brali udział w wyprawach krzyżowych.
- Tak, to prawda. W pierwszej, trzeciej i czwartej. No i oczywiście w krucjacie dziecięcej... Kilku zginęło w wojnach z Litwą, dwóch poległo pod Grunwaldem... Od czasów Zakonu Kawalerów Mieczowych jedna z gałęzi rodu związała swoje życie z terenami Kurlandii. Jeden z moich przodków pływał z Jakubem Kettlerem na Karaiby... A potem Wilhelm Ungern von Sternberg wzniósł piracką twierdzę na wyspie Dago i łupił statki kupieckie na Bałtyku. Na swoim zamku urządził przytulisko dla alchemików, czarowników i heretyków z całej Europy. Jemu to potomni nadali zaszczytne - uśmiechnęła się na znak, by nie brać jej słów poważnie - miano Brata Diabła. Wszyscy jego potomkowie mają znamię na piersi, podczas gdy inni członkowie rodu nie... Jego syn popłynął na Ocean Indyjski i wpadł w ręce Anglików. Ci sprzedali go Rosjanom. Wyrwano mu nozdrza i zesłano na zawsze na Zabajkale.
- Znamię na piersi - mruknąłem. - Naprawdę wygląda jak ślad czarciej łapy?
Uśmiechnęła się i zawinęła bluzkę. Nieco poniżej lewej piersi widać było rozległą plamę idealnie czarnej skóry. Plama faktycznie układała się w zarys dłoni, o wąskich, długich palcach. Pochyliliśmy się z zainteresowaniem.
- Słabo znam się na medycynie - powiedział szef - ale to mi wygląda na zwiększenie liczby pigmentu w skórze. Ma to pani od urodzenia?
- Tak. Moja kuzynka ma plamę nieco innego kształtu... Niemniej jednak mamy ją wszyscy. Dziadek Ałmaz też. Baron Roman parokrotnie pokazał to znamię publicznie, by wzbudzić strach wśród swoich podwładnych.
- To może być kłopotliwe - zauważyłem domyślnie.
- I tak nie mogę zostać modelką. Nie wypada... Gdy na plaży noszę jednoczęściowy kostium, znamienia nie widać...
- Nie sądzę, żeby miało to jakiś aspekt religijny - odezwał się Awenir. - Każdy człowiek posiada duszę i wolną wolę, więc jakieś tam klątwy i zaprzedawanie rodu szatanowi...
- Także nie sadzę, aby był to znak szatana - uśmiechnęła się. - Po prostu znamię, drobny błąd zapisu genetycznego, który powoduje, że skóra jest czarna, a nie różowa...
- To mi przypomina zabawną legendę o mistrzu Twardowskim - powiedziałem. - Jego ojciec wracając do domu został napadnięty przez zbójców... Uratował go diabeł, a kupiec, jak to w bajkach, oddał mu coś, co miało być w jego domu, a o czym nie wiedział...
- Ówcześni kupcy musieli często i długo wędrować - uśmiechnęła się Damao. - Takie wątki zawarte są w dziesiątkach legend europejskich...
- I co było dalej? - zaciekawił się Awenir.
- Oczywiście w domu czekał na niego nowo narodzony syn, późniejszy mistrz Jacek Twardowski... Kupiec bardzo się zmartwił, ale postanowił przygotować potomka do walki o sprzedaną już duszę. Wysłał go na studia... Młody Twardowski dorósł. Dowiedział się strasznej tajemnicy, po czym wziął cyrograf w rękę i poszedł do piekła. Tam sprawę wyłożył jasno. Jest zapis, że ma pójść do piekła. No to przyszedł. A jest zapisanie, że ma tu pozostać? Ano nie ma. No to do widzenia...
Wszyscy roześmieli się. Zaraz jednak przypomnieliśmy sobie naszą sytuację i spoważnieliśmy.
- Tak więc zadania na najbliższy czas to budowa nadajnika radiowego oraz wystraszenie strażników - podsumował wyniki narady Pan Samochodzik. -Wy - zwrócił się do dziewczyny - siedzicie zamknięci jako zakładnicy, a my musimy szukać skarbu pani przodka... Zastosujemy wariant Twardowskiego. Kazali nam szukać, to będziemy szukać. Ponieważ nie kazali nam znaleźć...
Znowu parsknęliśmy śmiechem.
- Widzę tu tylko jeden mały problem - odezwał się Awenir, gdy trochę się uspokoiliśmy. - A właściwie dwa. Po pierwsze, jak znam komunistów, to ci nasi strażnicy szybko znudzą się pilnowaniem nas i zaczną domagać się efektów poszukiwań... A nawet gdybyśmy się nie spóźnili, to za dwa tygodnie powinienem być w domu. Będą mistrzostwa dzielnicy w szachach i nie chciałbym stracić szansy na puchar...
- Nadajnik trzeba umieścić odpowiednio wysoko na zboczu góry... - rozważałem dalej.
- Właśnie - mruknął pan Tomasz. - Jak chcesz nadawać?
- No cóż, to dość skomplikowane.... Trzeba będzie ustawić prosty automat wysyłający sekwencje sygnałów. Ustawić go na takim paśmie, aby zakłócał jakieś lokalne radiostacje. A potem mieć nadzieję, że odpowiednie służby pilnujące porządku w eterze z wrócą na to uwagę...
Wszedł jeden ze strażników i skinął na Damao.
- Koniec widzenia - powiedział po rosyjsku.
Poszła posłusznie za nim. Zapadł już zmrok. Ułożyłem się możliwie wygodnie na skrzypiącej pryczy i nakryłem grubym kocem z wielbłądziej wełny. Koc miał już swoje lata, nie był też szczególnie czysty, ale nieźle chronił przed nocnym chłodem.
NOCNE PODCHODY • WŁAMANIE DO ŚMIGŁOWCA • NA FALACH ETERU • MAM PLAN • KOLEJNE WŁAMANIE • MICHAIŁ CHCE ZOSTAĆ PORWANY
- I co nowego słychać w szerokim świecie? - zapytał Mark.
Damao rozczesując włosy streściła mu rozmowę z pozostałymi więźniami.
- Paweł kazał ci przekazać to - podała mu brzeszczot.
Młody Vandersyft obejrzał go uważnie.
- Brzeszczot do laubzegi? - zdziwił się.
- Specjalnie hartowana stal - wyjaśniła. - Tym wycinano kiedyś kraty w oknach.
Podszedł do okna i wyjrzał przez nie. Stara stanica kozacka stała na krawędzi urwiska, w wąwozie poniżej widać było dach baraku, w którym uwięziono Pana Samochodzika i jego przyjaciół. W okno wmontowano solidną kratę. Wokoło ciągnęły się dzikie skały.
- Nasze piętro obiega cienki gzyms - powiedział w zadumie. - Sądzę, że dałoby się po nim obejść budynek dookoła.
Dziewczyna uważnie przyjrzała się wąziutkiej drewnianej listwie.
- Nie wiadomo, czy utrzyma nasz ciężar. - powiedziała z powątpiewaniem. - Przez ostatnie sześćdziesiąt lat albo i dłużej ta budowla niszczała na deszczu i mrozie. Gzyms może być całkiem spróchniały.
- Piłka do cięcia krat sklepowych - uśmiechnął się.
Przyłożył ją do stalowej sztaby i po kilku minutach w zdumieniu wpatrywał się, jak żelazo ustępuje bliskowschodniej stali.
- Coś podobnego - powiedział.
Szybko przeciął wszystkie pręty.
- Nawet się nie stępiła - musnął palcem ząbki. - Przecież to niemożliwe.
- To stal samohartująca - wyjaśniła. - Są w niej cząsteczki węgla, złożone z atomów tworzących miniaturowe ostrosłupy. To jakby maleńkie diamenciki. Gdy coś piłujesz, stal oczywiście się ściera, ale one nie. Są niewielkie, więc wbijają się w powierzchnię metalu, aż wreszcie tniesz piłą, która na zębach pokryta jest prawie wyłącznie diamencikami. To daje wrażenie, jakby w miarę pracy narzędzie twardniało coraz bardziej.
- To rewelacja - zapalił się. - Ma tysiące zastosowań... Coś się z tego robi?
- Oczywiście. Na przykład pręty do więziennych krat - uśmiechnęła się.
- Widzę tu tylko jeden problem - mruknął. - Jak to draństwo przeciąć?
- Tarczą karborundową, laserem, strumieniem wody pod odpowiednim ciśnieniem... Ale jest też prostsza metoda - uśmiechnęła się. - Diamenty w temperaturze powyżej 120 stopni Celsjusza zamieniają się w dwutlenek węgla...
- Czyli wystarczy podgrzać...
Wypiłował ostatni pręt i po cichu odłożył go na podłogę.
- Co zamierzasz zrobić? - zapytała Damao.
- Ulatniamy się stąd.
- Przecież jesteśmy zakładnikami.
- No właśnie, zastosujemy wariant Twardowskiego. Poszukiwaczom zagrozili, że poobcinają nam to i owo, ale nam nie mówili nic na temat co im zrobią, jeśli uciekniemy.
- Mogą coś wymyślić - zastrzegła.
- No cóż, jeśli dobrze pójdzie, to za kilka godzin będziemy tu z odsieczą...
Opuścił się na wąski gzyms i przywarł płasko do drewnianej ściany.
- I jak? - zapytała z okna.
- Da się iść, choć trochę trzeszczy pod nogami. Ściana na tyle się rozlazła, że można się dobrze zaczepić.
Powolutku powędrował po gzymsie. Damao odczekała chwilę, po czym ruszyła w jego ślady. Na samym rogu budowli gzyms był silnie spróchniały, ale na szczęście solidne kołki, na których go niegdyś umocowano, ciągle jeszcze tkwiły w ścianie i dały wystarczające oparcie dla stóp. Druga ściana była łatwiejsza do pokonania, zresztą w połowie jej długości można już było zeskoczyć i iść po skale. Helikopter stał na niedużej polance. Przemknęli do niego niezauważeni.
- I co dalej? - zapytała dziewczyna.
- Sądzę, że teraz trzeba dostać się do środka i wystartować - powiedział poważnie.
- Pilotowałeś coś takiego?
- Jeszcze nie, ale mój wujek Paul ma własną maszynę i parokrotnie latałem z nim.
- Tego samego typu?
- Właściwie to jego śmigłowiec jest zupełnie inny... Ten jest chyba chińskiej produkcji, a tamten był amerykański, ale zasady lotu powinny być dość zbliżone...
Pociągnął drzwi, ale nie chciały się otworzyć.
- I co dalej? - zagadnęła odrobinę złośliwie.
- Zaraz się dostaniemy - uspokoił ją. Wyjął żydowski włos i wgryzł się w klamkę. Po kilku minutach piłowania odciął ją płasko przy podstawie odsłaniając wnętrze zamka.
- No to popatrzmy... - mruknął. - Zapadki jak w yale. Będę potrzebował kilku spinek do włosów...
Podała mu bez słowa. Porozginał je i ukształtował w haczyki. Powkładał do dziurki i majstrował nimi dłuższą chwilę. Wreszcie coś chrupnęło i wsad dał się przekręcić. Drzwi cicho odskoczyły.
- Brawo - powiedziała z uznaniem.
Usiedli w kabinie.
- Stacyjka wygląda dość podobnie jak samochodowa - mruknął. - Tylko problem w tym, że pod spodem powinny być druty, które spinają złodzieje, kiedy kradną wóz, a tu tymczasem mamy gładką stalową ścianę...
Wyjął z kieszeni scyzoryk i zaczął odkręcać śrubki mocujące położony obok wysokościomierz. Po chwili odsłoniła się dziura wypełniona kolorowymi kabelkami. Popatrzył na nie bezradnie, a potem naciął izolacje na dwóch z nich i zetknął je ze sobą. Wskaźnik paliwa rozbłysnął, wskazówka wychyliła się do oporu, a potem jakoś dziwnie oklapła.
- Chyba zepsułeś - zauważyła.
- Bez jednego wskaźnika też polecimy - mruknął nacinając kolejny kabel. - Właśnie doszedłem do wniosku, że jak uruchomimy maszynę, to polecimy na dół wąwozu po resztę ekipy - powiedział. Zetknął dwa kolejne kable. Helikopter rozbłysnął jak choinka na Boże Narodzenie.
- Jasny gwint - syknęła Damao. - Rozłącz to! Zaraz nas zauważą...
Mark rozdzielił druciki, ale oświetlenie wcale się nie wyłączyło.
- To niemożliwe - jęknął. - To po prostu niemożliwe... Przecież prąd musi iść po drutach...
- Może coś się przebiegunowało? - podsunęła.
- Co to znaczy przebiegunowało? - zdziwił się.
- Nie wiem, studiowałam orientalistykę, a nie budowę układów elektrycznych. Wygląda na to, że nikt na razie nas nie zauważył, więc nacinaj dalej.
Połączył jeszcze dwa kable i tablica rozdzielcza rozbłysła.
- No to jesteśmy w domu - powiedział. - Włącza się chyba gdzieś koło sterów...
- Przypomnij sobie, jak to robił twój wujek.
- Miał tu taką dźwignię - wskazał miejsce w podłodze, gdzie jako żywo nic nie było widać. - A potem przesuwał taki przełącznik koło steru - obmacał pospiesznie wolant, ale nic nie znalazł.
- Cholerne Chińczyki - mruknęła. - Rozejrzyj się, czy nie ma tu gdzieś instrukcji obsługi....
Instrukcji nie było.
- Nie wiem, jak uruchomić silnik - powiedział wreszcie z rozpaczą.
- Uruchom radiostację - poleciła. - Wezwiemy pomoc. Założył na uszy słuchawki i zaczął szukać sygnału. Wreszcie na jednym z pasm CB-radio złapał odzew.
- Mówi Mark Vandersyft - powiedział powoli po mongolsku. - Grupę cudzoziemców, koncesjonowanych poszukiwaczy skarbów barona Ungerna, uwięziono w stanicy kozackiej w masywie Całgan Togoi. Proszę o powiadomienie służby bezpieczeństwa republiki. Odbiór?
- Fuck! - ryknęły słuchawki po angielsku.
Drzwi stanicy otworzyły się i wypadł z nich David z pistoletem maszynowym w ręce. Na uszach miał słuchawki, a wyszarpnięty z gniazdka kabel powiewał za nim.
- Gdzieś ty się dodzwonił? - jęknęła Damao.
- Skąd mogłem wiedzieć, że on też bawi się radiostacją? - jęknął.
Porywacz otworzył z rozmachem drzwi.
- To było bardzo sprytne - powiedział ze złością. - Marsz do celi.
Podreptali posłusznie korytarzem. Zatrzasnął drzwi.
- No to klops - powiedziała Damnao.
- Niekoniecznie. Ktoś mógł nas podsłuchać - powiedział. - Zresztą mam zamiar spróbować raz jeszcze.
- Jak to? – zdziwiła się.
- Nie spodziewa się, że powtórzę ten numer jeszcze raz tej samej nocy. A w oknie nie wstawili nowej kraty.
- Sprytnie - oceniła.
W tej chwili z zewnątrz rozległ się łomot i trzask pękającego drewna. Skoczyli do okna. Dwaj strażnicy wychyleni z okien po obu stronach odrywali metalowymi drągami gzymsik.
- Żeby wam nic do głowy nie przyszło - powiedział jeden z nich i pogroził więźniom pięścią. Cofnęli się w głąb celi.
- Druga w nocy - powiedziała Damao patrząc na zegarek. - Chyba pora iść spać.
Kiwnął głową. Wyciągnęli się na pryczach.
- Nie przejmuj się - powiedziała. - Nasi przyjaciele na pewno coś wymyślą.
Nie odpowiedział. Już spał.
Obudziłem się w środku nocy. Popatrzyłem na zegarek. Trzecia nad ranem. Pan Samochodzik i Awenir spali jak zabici. Leżałem i zastanawiałem się, jak zbudować najprostszy z możliwych nadajnik radiowy. Kawał miedzianego drutu, źródło zasilania, wzbudzenie fali elektromagnetycznej; tylko jak ustawić pasmo i jak nadawać. Przewróciłem się na drugi bok i nagle doznałem olśnienia. Radiostacja! Nasi strażnicy muszą mieć radiostację! A zatem wystarczy włamać się po cichu do stanicy i szybko nadać komunikat... Całkowicie rozbudzony wygrzebałem się spod koca. Ubrałem się pospiesznie i zrobiłem kilka pompek dla rozruszania mięśni. Zabrałem nożyk i kilka kawałków drutu na wytrychy. Drzwi baraku były wprawdzie na noc zamknięte, ale bez problemu otworzyłem zabite gwoździami okno i wyskoczyłem w ciemność. Właściwie mogłem uciekać, ale perspektywa wędrówki przez step z pogonią depczącą po piętach i helikopterem nad głową nie pociągała mnie. Przy wejściu do wąwozu stał samotny strażnik z karabinem. Mógłbym podkraść się i stuknąć go kamieniem po głowie, potem zabrać karabin i poszaleć, ale takie rzeczy udają się tylko na filmach. Najczęściej stuknięty kamieniem ma na głowie hełm, a poza tym przewaga dwadzieścia do jednego jest zdecydowanie zbyt duża. Kryjąc się w cieniu, obszedłem ciężarówkę i zauważyłem początek ścieżki prowadzącej w górę wąwozu. Ułamek sekundy później zauważyłem w połowie wysokości czerwony punkcik. Któryś ze strażników siedział tam paląc papierosa. Zakląłem w myślach, a potem przyjrzałem się skalnej ścianie. Nie była pionowa, liczne pęknięcia i krzaki powinny dać dobre oparcie dla rąk i nóg. Strażnik mógł mieć noktowizor, ale w takim razie już by mnie zauważył i wszczął alarm. Odszedłem kilkanaście metrów w lewo i ruszyłem do ataku na skarpę. Była stroma, ale tak jak przewidywałem do pokonania. Przynajmniej w dzień.
Drapałem się pod górę prawie po omacku, słaby blask księżyca lizał delikatnie głazy, ale w zagłębieniach panował nieprzenikniony mrok. Po dwóch godzinach znalazłem się wreszcie na rozległym plateau. Położyłem się w zagłębieniu terenu i rozejrzałem po okolicy. Stok góry wznosił się łagodnie, by dalej przejść nieoczekiwanie w stromiznę. Porastał go dość gęsty las. Tu na terrasie stała stanica, rozległy budynek wzniesiony z grubych drewnianych belek. Pierwotnie otaczała go zapewne palisada, ale obecnie nie było widać żadnego jej śladu. Na kawałku starannie wyrównanej łączki stał helikopter. Na dachu budynku wznosiła się dość wysoka antena. Popatrzyłem na zachód. Plateau kończyło się urwiskiem. Przed sobą widziałem rozległy ciemny step. Żadna góra nie mogła zakłócać sygnałów radiowych...
- Bingo - mruknąłem. A potem zamyśliłem się. Włamanie do budynku mogło być trudne. Wprawdzie nie wystawili przed nim warty, ufając widocznie niedostępności siedziby, ale kto mi mógł zaręczyć, że w środku nie czuwa jakiś strażnik? Poskrobałem się po głowie. A potem doznałem olśnienia. Przecież radiostacja powinna być w helikopterze! Przemknąłem się do maszyny. Jak się na miejscu okazało, jedne drzwiczki miały rozbebeszony zamek. Usiadłem wygodnie w kokpicie i poświeciłem sobie zapałką. Pęk kolorowych kabli wystawał z otworu po wykręconym wysokościomierzu. Niektóre były nawet ponacinane. Połączyłem dwa i tablica rozdzielcza ożyła.
- Dobra nasza - mruknąłem zakładając na uszy słuchawki. Przytknięciem uruchomiłem radiostację. Pokręciłem gałkę, szukając jakiegoś zajętego pasma. Wreszcie dostroiłem się do czyjejś rozmowy. Dwaj ludzie rozmawiali po rosyjsku.
- Przepraszam, że przeszkadzam - powiedziałem w tym samym języku - ale zmuszony jestem prosić was o pomoc.
- A kto ty jesteś? - zainteresował się bliższy głos.
- Nazywam się Paweł Daniec, jestem właścicielem koncesji poszukiwawczej, zostałem uwięziony wraz z grupą cudzoziemców w masywie Całgan Togoi. Czy możecie powiadomić służbę bezpieczeństwa republiki?
W tej chwili trzasnęły drzwi stanicy. Zobaczyłem, że w moją stronę biegł David.
- Co to jest? - tu rzucił straszliwą wiąchę przekleństw amerykańskich, rosyjskich i miejscowych. - Lezą zakładnicy do helikoptera jak muchy do miodu!
Z budynku wybiegli także inni strażnicy. Mieli karabiny. David wyciągnął mnie za kołnierz z maszyny.
- Radiostacji wam się zachciało? - zawył. - Trzeba z tym skończyć raz na zawsze! - przyłożył lufę do radia i pociągnął za spust. Zamilkło.
- Marsz na dół i spać. Jutro czeka was ciężki dzień! - huknął.
Jeden ze strażników odprowadził mnie do wąwozu. Mogłem mieć tylko nadzieję, że naszą rozmowę podsłuchał jakiś radioamator. Pół godziny później ponownie leżałem na twardych dechach i spałem.
Nad Ułan-Bator wstawał świt. Michaił wpatrywał się w czerwoną tarczę słoneczną wspinającą się na niebo... Paul Vandersyft podszedł do niego cicho.
- Co robimy? - zapytał.
- Chyba wynajmę samochód i pojadę naprawić samolot - powiedział Michaił. - Ale najpierw trzeba dać szansę porywaczom.
- To znaczy?
- Paweł Daniec miał jakiś pomysł. Poszedł do miasta coś sprawdzić i wyparował... Przepadł jak kamień rzucony w wodę...
- A ponieważ wcześniej spotkało to kilka innych osób, należy podejrzewać, że także został porwany - mruknął Paul. - Myślisz, że mogli go dopaść po prostu na ulicy?
- Tego nie da się wykluczyć. Ale sądzę raczej, że trafił na jakiś trop. Może wszedł do budynku i wtedy go dorwali. Pewnie trzymają go gdzieś w mieście... Gdzie porwano Damao?
- Zdaje się, z miejsca, gdzie kopali, jakieś sześćdziesiąt kilometrów stąd...
- Czyli jest ich dużo i mają spore możliwości - mruknął Michaił. - Pokręcę się po mieście. Co godzinę będę się meldował - poklepał telefon komórkowy. - Jeśli się nie odezwę, to będzie znaczyło, że wpadłem...
Paul poważnie skinął głową.
- Naraża się pan na spore niebezpieczeństwo - powiedział.
Michaił wędrował powoli uliczkami miasta. Miał nadzieję, że ktoś zacznie go śledzić już pod hotelem, ale jak zauważył, nikt za nim nie szedł. Ułan-Bator powoli budziło się ze snu.
Skręcił na plac targowy. Otwierały się żaluzje, rozkładano kramy. Starcy siedzieli na stołkach przed swoimi straganikami. Siedzieli w milczeniu paląc fajki albo wolno żując tytoń.
- Co mogłoby zainteresować Pawła? Jest historykiem sztuki, więc zapewne chciał chociaż rzucić okiem na zabytki...
Jeden z kramów wyglądał jak skrzyżowanie śmietnika z antykwariatem. Piętrzyły się na nim liczne drobiazgi pamiętające wiek XIX. Michaił rozglądał się uważnie po wystawie... Starzec z czarną opaską na jednym oku zadał jakieś pytanie po mongolsku, ale widząc, że potencjalny klient nie rozumie, przeszedł na rosyjski
- Czego szukasz, młody człowieku?
- Głównie rzeczy z czasów wojny domowej - odpowiedział Michaił. - Na przykład pamiątek po Azjatyckiej Dywizji Konnej... Może ma pan jakieś odznaczenia?
- Nie mam - sprzedawca bezradnie rozłożył ręce. - Zresztą nie wiem nawet, czy ungernowcy mieli jakieś własne. Chyba używali rosyjskich, jeszcze z czasów caratu...
Michaił pokiwał ze smutkiem głową i pożegnawszy się ruszył szukać ciekawszych tropów. Zaglądnął do świątyni buddyjskiej, potem do kilku sklepów spożywczych oraz na mały bazarek, gdzie handlowano owcami. W kilku miejscach pokazywał fotografię Pawła Dańca, ale nikt nie przypominał sobie nikogo takiego. Wreszcie zniechęcony wrócił do hotelu. Ałamaz Ungern siedział w holu koło recepcji i coś sprawdzał za pomocą laptopa.
- I jak? - zagadnął.
- Niestety, nikt nie chciał mnie porwać...
- Zobacz, co mam - staruszek odchylił ekran w jego stronę. Było widać na nim imponujący katalog jakichś plików.
- Co to jest?
- Archiwum KGB dotyczące sprawy skarbów mojego ojca i ich poszukiwań.
- Skąd pan to wytrzasnął? - oczy Michaiła stały się podobne do piłeczek pingpongowych.
- No cóż, jak zapewne wiesz, Awenir zniknął z hotelu...
- Nie wiedziałem. Jak to się odbyło?
- Rano koło dziesiątej pokojówka weszła do pokoju, żeby sprzątnąć i wtedy zobaczyła otwarte okno... Sprzątając, w kuble na śmieci znalazła tę płytkę. Myślała, że to muzyka i próbowała posłuchać na odtwarzaczu, ale słychać było tylko jakieś piski. No to postanowiła wywalić i spotkałem ją właśnie, jak wrzucała to do kubła na korytarzu... Paul poszedł kupić kabel do łączenia komputerów, chce sobie skopiować. Też jesteś zainteresowany?
- Mógłbym?
- Oczywiście. Zawsze wyznawałem zasadę, że walczyć należy możliwie czysto... Zaproponuję wam spółkę. Ponieważ już i tak razem szukamy naszych przyjaciół, to może wspólnie poszukamy depozytu.
- Musiałbym to skonsultować z moimi wspólnikami...
- A oni są chwilowo nieobecni. No nic, będzie jeszcze czas, aby się naradzić...
PENETRUJEMY WĄWÓZ • JASKINIA • SKRYTKA • WYSYŁAM BALON • STARA PODKOWA • BUDUJEMY NADAJNIK • BŁĘDNA INTERPRETACJA KONWENCJI GENEWSKIEJ • ODEBRANY SYGNAŁ
Obudziłem się o świcie. Szef już wstał, wyglądał w zadumie przez okno.
- Narozrabiałeś w nocy? - zapytał.
Streściłem mu swoje przygody. Kiwnął w zadumie głową.
- Sądzisz, że ktoś to usłyszał? Jakiś radioamator?
- Nie sądzę, żeby tu istnieli radioamatorzy... Ale może policja lub wojsko prowadzą nasłuch.
Obudził się też Awenir. Wstał i przeciągnął się.
- No to co robimy dzisiaj? - zapytał.
- Właściwie nie było wczoraj czasu, żeby wprowadzić cię w nasze poszukiwania - szef zwrócił się do mnie. - Widzisz, masyw ten jest zbudowany z łupków piaskowcowych, sfałdowanych stosunkowo niedawno z geologicznego punktu widzenia. W łupkach teoretycznie nie zachodzą zjawiska krasowe, ale wody podziemne mogą tworzyć jaskinie. Sądzimy, że do którejś z nich Giżycki, zakładając oczywiście, że to on ukrywał depozyty, wtoczył wozy ze złotem, a potem odstrzelił wejście.
Szef sięgnął do kieszeni na piersi, wyjął kserograficzną odbitkę planu znalezionego w archiwum i podał ją Owsianowowi.
- Pod literami - odcyfrował Awenir.
- Właśnie - mruknąłem. - Na rysunku mamy szyb prowadzący w dół i zaznaczoną jaskinię za czymś, co opisano jako “stal. drz”.
- Stalowe drzwi na przykład - uśmiechnął się szef.
Awenir obrócił kartkę. Pochyłe pismo Ossendowskiego nieco wyblakło.
- Od Całgan Togoi - odcyfrował.
- Właśnie - mruknął szef. - Od Całgana... To pseudonim Kamila Giżyckiego. Sądziłem, że tak wołali na niego w Mongolii. Całgan Togoi - to znaczy “biała głowa”, a on był blondynem. Dopiero tu okazało się, że istnieją góry noszące taką nazwę...
- A więc w jaskini koło napisu - mruknął nasz przyjaciel.
Kiwnąłem poważnie głową.
- Mamy szukać miejsca, które jest dostępne od strony szlaku i jest zaznaczone napisem?
- Przy szlaku? - zmyślił się Pan Samochodzik. - I tak, i nie... Mogli rozładować wozy i nosić złoto na plecach do jaskini leżącej nawet dość wysoko... Ale chyba nie bardzo daleko.
- A ilu ludzi miał ze sobą Giżycki? - zapytałem.
- Tego nie wiadomo.
- I co się z nimi potem stało?
- Tego też nie wiadomo - powiedział Awenir. - Przykro mi to mówić, ale możliwe, że zostali wymordowani...
- Przez Giżyckiego? - zdziwiłem się.
- Nie da się wykluczyć - powiedział poważnie szef. - Niewiele o nim wiemy... Ale robił dla barona gazy bojowe... Więc nie mógł być dobrym człowiekiem...
- Ale pisał książki - zauważyłem. - Mądre książki dla dzieci...
- Jedno drugiego nie wyklucza - zauważył Owsianow. - U nas w Rosji był taki pisarz Arkady Gajdar... Nie wiem, czy słyszeliście?
- A jakże - uśmiechnąłem się. - Byłem chyba ostatnim rocznikiem, który omawiał jako lekturę książkę “Timur i jego drużyna”.
- No właśnie. Napisał sporo ładnych książek dla młodzieży. Ideologię komunistyczną przemycał w nich niezwykle delikatnie, z wyczuciem... Był cenionym pedagogiem... Tyle że w czasie wojny domowej popełnił szereg odrażających zbrodni na ludności cywilnej. W tambowskiej guberni do tej pory opowiadają o nim straszne rzeczy. Nawet za sto lat pewnie będzie żył w ludowych opowieściach jako wampir... Tak więc pisanie książek o niczym nie świadczy.
- Lenin też napisał sześćdziesiąt tomów - uśmiechnął się pan Tomasz. - Ale wróćmy do tematu.
Pochyliliśmy się nad mapą.
- Od szlaku można wjechać w kilka dolin wgryzających się w masyw. Na dnie jednego z takich wąwozów znajdujemy się w tej chwili - powiedziałem.
- Dziś zbadamy sąsiedni - wyjaśnił Owsianow.
Dwaj ponurzy strażnicy znieśli nam z góry śniadanie, trzy baranie kiełbasy na gorąco z sucharami. Kończyliśmy już jeść, gdy pojawił się David.
- Ten numer w nocy bardzo mnie zdenerwował - powiedział. - Nie próbujcie więcej dobierać się do mojego helikoptera. Jak poszukiwania?
Szef wyjął plan tej części pasma górskiego.
- Dziś zbadamy ten wąwóz...
- Grzebiecie się strasznie - warknął. - Dostaniecie do pomocy tę arystokratkę... Mam nadzieję, że traficie wreszcie na jakiś ślad. A waszego młodego koleżkę na razie każę przykuć łańcuchem. I pamiętajcie: żadnych numerów...
Wyglądało na to, że nie żartuje. Chyba pił w nocy, bo miał zaczerwienione oczy i był skacowany.
Ruszyliśmy w drogę. Wyszliśmy z naszego wąwozu i poszliśmy strasznie starą, od dawna nie konserwowaną drogą. Popatrzyłem na nią z powątpiewaniem. Wyglądała z grubsza jak szlaki, które oglądaliśmy z samolotu z Michaiłem.
Po lewej stronie za skalnym cyplem otworzył się kolejny jar. Był szeroki na kilkanaście metrów. Dnem płynął strumyk, wesoło pluszcząc po kamieniach. Na jego widok już się schylałem, aby zaczerpnąć wody, ale w porę przypomniałem sobie o amebach. Po kilku minutach u wylotu wąwozu zatrzymał się motocykl. Strażnik wysadził z kosza Damao. Zaparkował maszynę, a sam ruszył za nami, choć, co należy zapisać mu na plus, zachowywał pewien dystans.
Rozglądaliśmy się po ścianach w poszukiwaniu podejrzanych miejsc. Tymczasem dziewczyna opowiadała nam, co w nocy wyprawiali z radiostacją. Potem ja opowiedziałem nasze przygody.
- Czyli nic nie wyszło - westchnęła. - Szkoda.
- Helikoptera, obawiam się, będą teraz lepiej pilnowali - zauważył pan Tomasz. - Czy masz, Pawle, jakiś alternatywny plan?
- Trzeba będzie zabrać się do budowy nadajnika radiowego - powiedziałem. - Nie wiem jeszcze, jak to zrobię, nie mając transformatora, źródeł napięcia i jeszcze kilkudziesięciu innych detali.
- Nie uczyli was w komandosach niczego na temat budowy nadajników? - zainteresował się Awenir.
- Nie. Korzystaliśmy z gotowych, a szkolenie obejmowało różne typy tych urządzeń, różne sposoby nadawania, kody i ewentualnie drobne naprawy. Ale coś spróbuję zmajstrować.
Wyszliśmy na niewielki kocioł skalny. Wokoło nas pięły się prawie pionowe ściany. Pośrodku było niewielkie bajorko z wodą. Damao zdjęła buty i moczyła sobie nogi, a ja uważnie rozejrzałem się po okolicy. Skalne ściany wyglądały całkiem zwyczajnie. Nigdzie nie było żadnych znaków świadczących o istnieniu jaskiń lub innych potencjalnych kryjówek.
- Jak woda? - zapytałem dziewczynę.
- Nawet dość ciepła, biorąc pod uwagę porę roku i miejsce. Włożyłem do niej rękę.
- Ma jakieś trzydzieści stopni - zauważyłem - To widocznie źródło wybijające z bardzo głęboka, podgrzewane geotermalnie.
- Dno kamieniste i to dość płytko - mruknął Awenir. - Raczej nie mogli tu niczego zatopić. Idziemy dalej?
Ruszyliśmy. Wąwóz piął się pod górę. Dno zaścielały odłamki kamieni.
- Wątpię, żeby po takich rumowiskach mogli jeździć konno - zauważył pan Tomasz.
- Proszę nie zapominać, że minęło prawie osiemdziesiąt lat - powiedziałem. - Pamięta pan stoki Śnieżki? Śląska Droga, zawalona kamieniami, które kiedyś były starannie ubite, a obecnie utrudniają wędrówkę.
- Poza tym tu mogły schodzić nieduże lawiny lub woda naniosła - dodał Awenir. - Pan Daniec ma rację. Kiedyś to mogło wyglądać inaczej.
- Jaskinia - zauważyła Damao.
Faktycznie, w skalnej ścianie widniał ciemny otwór groty.
- Wysoko nad dnem - mruknąłem. - Będzie z piętnaście metrów.
- Na miejscu Giżyckiego wybierałbym miejsca trudno dostępne - powiedział poważnie Awenir. - Sądzę, że warto by się było wdrapać i trochę rozejrzeć.
Strażnik zaciekawiony podszedł bliżej.
- Jaskinia - powiedział po rosyjsku. - Chcecie ją zbadać?
- Potrzebuję haków, raków i liny - wyjaśniłem.
Popatrzył na mnie, wyraźnie usiłując zrozumieć, o co mi chodzi. Narysowałem mu na kartce. Pokiwał głową i zniknął. Dalekie echo przyniosło dźwięk zapalanego silnika motoru.
- Wróci za jakieś dwadzieścia minut - powiedział szef. - Właściwie możemy uciec w górę tego jaru i zaszyć się w lesie.
- Ba, tylko że oni ciągle będą mieli Marka jako zakładnika - zaprotestowała nasza przyjaciółka. - Wymyślcie coś innego.
Ruszyłem w górę wąwozu z Panem Samochodzikiem. Nieoczekiwanie w krzakach zauważyłem coś srebrnego. Wdrapałem się na dość stromą skarpę i po chwili pokazałem szefowi plastykową kulę.
- Co to jest? - zdziwił się.
- To balon meteorologiczny - powiedziałem. - W tej kuli ma zestaw przyrządów do pomiaru ciśnienia i temperatury - wyjaśniłem.
- A to srebrne to powłoka. Musiała się przebić albo gaz uciekł i opadł właśnie tu...
- Zostaw to - powiedział łagodnie szef. - Wracajmy, bo chyba słyszę tego motocyklistę.
Faktycznie, strażnik przyjechał motorem prawie do miejsca, z którego było widać jaskinię. Razem z nim przyjechał David.
- I co jest? - zapytał. - Macie coś?
- Jaskinia - wskazałem mu palcem. - Dość wysoko, ale sądzę, że to może być ciekawy trop.
- No to właź na górę - polecił mi.
Założyłem na buty raki i ruszyłem do ataku na skalną ścianę. Kąt nachylenia zazwyczaj przekraczał sześćdziesiąt stopni, ale radziłem sobie nieźle. Po dwudziestu minutach usiadłem w progu jaskini i wbiłem w skalną szczelinę solidny hak zaopatrzony w kółko. Przewlokłem przezeń linkę alpinistyczną i zrzuciłem ją na dół. Nikt jakoś nie kwapił się, by pójść w moje ślady, tylko David klnąc pod nosem wspiął się na górę.
- I co dalej? - zapytał szef terrorystów, gdy znalazł się koło mnie.
- Nie mam latarki - wyjaśniłem. Podał mi.
- Przodem - polecił dźgając mnie w plecy lufą pistoletu. - Jeden fałszywy ruch i strzelam bez ostrzeżenia.
Jaskinię wyżłobiły wody podziemne. Jej dno było nierówne, na ścianach było widać wyraźne ślady wypłukiwania.
Rozglądałem się wokół, szukając jakichś śladów ludzkich rąk. Potem popatrzyłem do góry i oświetliłem sufit. Ktoś kiedyś musiał tu być. Na stropie widniała cienka smolista smuga - kopeć lamp oliwnych lub pochodni sprzed nie wiedzieć ilu lat. Ruszyłem za tym tropem. Jaskinia nie wyglądała na miejsce kryjówki człowieka pierwotnego. Była chyba mimo wszystko zbyt nowa. Grota rozszerzyła się tworząc niewielką salkę.
- Wygląda na to, że dalej nie ma przejścia - zauważyłem.
David uśmiechnął się wyjątkowo wrednie.
- To popatrz na sufit.
Spojrzałem. Nitka sadzy dochodziła do jednej ze ścian.
- Nie próbuj więcej sabotować badań - warknął. - Bo mogę się naprawdę zdenerwować.
Odczepiłem od paska saperkę i wgryzłem się w zalegające pod ścianą gliniane namulisko. Po kilku minutach kopania natrafiłem na przegniłe deski zasłaniające wejście do głębokiej studni. W jej ścianę wbito metalowe klamry. Stanąłem na brzegu niezdecydowany. Jaskinia wyglądała zupełnie inaczej niż na planie z archiwum. Terrorysta trzymający mnie cały czas na muszce chyba nie chciał ryzykować, że zepchnę mu na głowę jakiś kamień. Milczenie przeciągało się.
- Na co czekasz, złaź - polecił wreszcie.
Niechętnie opuściłem się do studni. Wypróbowywałem po kolei klamry. Trzymały się wprawdzie mocno, ale obawiałem się, że korozja mogła stoczyć je na wylot. Wreszcie stanąłem na dnie studni. Byłem mniej więcej na poziomie wąwozu. Rozejrzałem się. W bok odchodził wąski korytarz. Prawdopodobnie był pochodzenia naturalnego, choć nosił też ślady obróbki przez człowieka.
- I co tam? - zapytał z góry David. - Jest coś?
- Tunel w bok - wyjaśniłem.
- Zaczekaj, schodzę.
Odsunąłem się na bok i po kilku chwilach stanął obok mnie.
- Właź - wskazał mi latarką loch.
Zagłębiłem się w wilgotną ciemność. Na podłodze korytarza stała woda. Miejscami było jej niewiele, niekiedy jednak wpadałem w kałuże po kolana. Nieoczekiwanie tunel zakończył się dość rozległą grotą. Pośrodku ze sporego jeziora wystawały liche drewniane skrzynki. Pachniało gnijącym drewnem oraz jakby zepsutymi jajkami. Widocznie gdzieś tu biło źródełko o wodzie przesyconej siarkowodorem. Opary były bardzo nieprzyjemne i do tego trochę trujące. Szef terrory stów też musiał to zrozumieć, bo nagle zaczął się śpieszyć.
- Zobacz te skrzynki.
- Nie ma po co - odburknąłem. - Stąd widzę, co to jest.
- Co? - nie zrozumiał.
- To skrzynki na amunicję, opisane po japońsku. To rezerwowy skład naboi lub materiałów wybuchowych z czasów drugiej wojny światowej.
Nadal trzymając mnie na muszce podszedł do skrzyń. Woda sięgnęła mu prawie po pas. Oderwał nadgniłe wieko jednej z nich. Jak się okazało, Japończycy wcale ich nie zabezpieczyli. David wyciągnął garść naboi i przesypał je obojętnie z powrotem do pudła.
- Bezużyteczne - powiedział.
Wyszliśmy z jaskini i opuściliśmy się na dno wąwozu. Terrorysta odszedł, zapewne zmienić spodnie na suche, a my w towarzystwie strażnika ruszyliśmy dalej. Wreszcie wąwóz skończył się, zablokowany potężnym głazem.
- Ciekawe - mruknął pan Tomasz. - Kamień nieźle się tu wklinował. Tylko pytanie, kiedy?
- Sądzi pan, że gdy przybył tu Giżycki, ten wąwóz mógł być jeszcze dostępny na odcinku za głazem? - zaciekawił się Awenir.
- Sądzę, że po ukryciu skarbów mogli zablokować dostęp, zwalając ten kamień - uśmiechnął się szef.
- Kilkaset kilogramów dynamitu i usunę głaz - zaofiarowałem się.
- To niegłupia myśl - mruknął szef. - Ile dni zajmie ci rozwalenie go?
- A ile trzeba? - uśmiechnąłem się. - Bo ja mogę go wysadzać choćby tydzień...
- No dobra, wracamy na obiad - powiedział Pan Samochodzik. - A po obiedzie pogadamy z Davidem.
Wracając skręciłem w krzaki i wykorzystując chwilę, gdy strażnik zniknął za zakrętem jaru, obejrzałem jeszcze raz balon meteorologiczny.
- Po co ci to? - zainteresował się szef, gdy go dogoniłem. - Przecież nie uciekniemy stąd drogą powietrzną... Metr sześcienny wodoru ma udźwig około 700 gramów, więc musiałbyś mieć co najmniej sto metrów sześciennych, żeby pofrunąć.
- Zobaczy pan wieczorem - uśmiechnąłem się.
Na obiad dostaliśmy chińską zupę i po kawałku kiełbasy na gorąco. Po obiedzie wdrapałem się do stanicy i zażądałem rozmowy z Davidem. Wpuszczono mnie do jego pokoju. Stanąłem w drzwiach i rozejrzałem się ciekawie wokoło. Na ścianie wisiał piękny sztandar z wyhaftowaną głową Lenina i różnymi napisami po mongolsku. Sztandar był czerwony, hafty złote. Obszyto go srebrnymi frędzlami. Meble zbite z surowych dech tylko podkreślały jego piękno.
- To sztandar naszej tutejszej partii - wyjaśnił terrorysta. - Tam wisi mojej...
Odwróciłem się. Nad drzwiami wisiał drugi sztandar, równie piękny, tylko że z angielskim napisem: “Komunistyczna Partia USA”.
- O co chodzi? - zapytał terrorysta sprowadzając mnie na ziemię.
- Trafiliśmy na głaz blokujący drogę w głąb wąwozu - powiedziałem. - Potrzebuję dziesięciu kilogramów trotylu, aby wysadzić go w powietrze.
- Dziesięć kilogramów - mruknął. - Nie za dużo?
- Może być mniej - zgodziłem się ochoczo. - Zrobię ładunek kumulacyjny.
- Dobra. Ale dostaniecie plastyk, a nie trotyl - zdecydował. - Najpierw chyba trzeba wykuć odpowiednią dziurę?
- Młot pneumatyczny i generator prądotwórczy będą nie od rzeczy.
- Dobra. Ile czasu wam to zajmie?
- Chyba do wieczora - zasugerowałem.
- Młot mam. Jedenastokilowy.
- Powinien wystarczyć - uśmiechnąłem się.
Zawołał strażników i zaczął wydawać rozkazy po mongolsku. Ja zaś powędrowałem do naszego baraczku. Pogrzebawszy w rupieciach wykombinowałem sobie plastykową rurkę długości około metra i dwa kawałki węgla kamiennego.
- Co kombinujesz?- zapytał Awenir.
- Będę kuł ten głaz - wyjaśniłem. - Mogę liczyć na pańską pomoc?
- Jasne. Ostatecznie jestem inżynierem.
Nawinąłem na ramię kilka metrów izolowanego kabla. Po południu stanęliśmy obaj w wąwozie. Strażnicy przywlekli już agregat prądotwórczy i młot. Wyciągnąłem z krzaków powłokę balonu.
- A cóż to jest takiego? - zdumiał się mój towarzysz.
- Nazwijmy to formą powiadomienia świata, gdzie jesteśmy - uśmiechnąłem się.
Otworzyłem plastykową kulę i wyjąłem z niej aparaturę pomiarową. Na jej miejsce wsadziłem kilka kartek z zapisaną w różnych językach informacją o naszym położeniu i prośbą o ratunek.
- To tak jak w tej waszej książce - uśmiechnął się Awenir.
- W jakiej książce? - zainteresowałem się.
- “W pustyni i w puszczy”. Tylko balon zamiast latawca... Czym chcesz napełnić powłokę?
- Wodorem - wyjaśniłem ochoczo.
Dwie bryły węgla oplatałem drutami. Kable podłączyłem do agregatu i uruchomiwszy go zanurzyłem bryły w bajorku. Na powierzchni węgla zaczęły pojawiać się banieczki gazu.
Zapaliłem zapałkę. W chwili, gdy bańka przebiła powierzchnię wody, płomyk buchnął niespodziewanie.
- Tu mamy tlen, a na tej drugiej elektrodzie wydziela się wodór - mruknął Owsianow. Potem osadził jeden koniec rurki w powłoce balonu, a drugi zanurzył ostrożnie w wodzie.
Ja natomiast zabrałem się do kucia dziury w głazie. Piaskowiec okazał się nadspodziewanie twardy. Ale ostatecznie nie było się gdzie śpieszyć. Po dwóch godzinach wyłączyłem młot i popatrzyłem ciekawie, jak radzi sobie Awenir. Balon zrobił się okrągły i wyraźnie rwał w górę.
- To chyba wszystko, co da się osiągnąć - powiedział Rosjanin. - Ciśnienie wewnątrz jest już na tyle duże, że wypycha wodór z powrotem.
- No dobrze - powiedziałem. - Trzeba zaryzykować.
Zawiązaliśmy mocno wlot do powłoki i sprawdziwszy, jak trzyma się kula, puściliśmy balon. Wzbił się w górę, a potem zakręcił na zachód.
- Ciekawe, co z tego wyniknie? - mruknąłem.
- Nie mam zielonego pojęcia, na ile te balony są trwałe - powiedział. - Może przeleci kilkadziesiąt kilometrów. A może kilkaset.
Po kwadransie nadszedł David. Przydźwigał puszkę plastyku, zapalnik, lont i zapalarkę.
- Będę potrzebował jeszcze kawałka blachy, żeby skręcić z niej stożek - powiedział Owsianow.
- Po co? - nie zrozumiał David.
- Uderzę głaz ładunkiem kumulacyjnym. Poskrobał się po głowie i poszedł.
- Coś mi się tu nie zgadza - powiedziałem do Awenira.
- Dlaczego? Może nie wie, co to są ładunki kumulacyjne i jak zbudować najprostsze z nich.
- Ale ten facet jest terrorystą. W dowolnej książce z instrukcjami wydanej przez bliskowschodnich ekstremistów można znaleźć schematy takich rzeczy.
- Widocznie mongolscy komuniści amerykańskiego pochodzenia nie potrafią czytać po arabsku - powiedział z uśmiechem.
Wrócił David z blachą i nożycami. Wyciąłem trójkąt cęgami i wygiąłem, by nadać mu kształt ostrosłupa. Wsadziłem go głęboko do wybitego otworu i okleiłem materiałem wybuchowym. Połączyłem zapalnik z kablem i wcisnąłem w masę wybuchową. Cofnęliśmy się spory kawałek. Przymotałem drut do bieguna zapalarki i puściłem prąd. Odgłos eksplozji był bardzo głuchy. Pobiegliśmy sprawdzić efekty. Ładunek rozsadził głaz na kilkanaście kawałków. Przeszliśmy przez rumowisko i ruszyliśmy dalej wąwozem.
Wąwóz stawał się coraz węższy, aż wreszcie nie dało się nim iść nawet bokiem. Zamienił się w wąską szczelinę wspinającą się do góry.
- No i koniec - powiedział Owsianow. - Zmarnowaliśmy kilka kilogramów plastyku i nic...
- No i dobrze, że zmarnowaliśmy - powiedziałem. - Terroryści będą mieli mniej.
Zawróciliśmy do obozowiska.
- No i co tam słychać w ponurych skalnych wąwozach? - zapytał pan Tomasz.
Zrelacjonowałem mu nasze dokonania. Pokiwał w zadumie głową.
- Jutro zbadamy kolejny - zadecydował. - A na razie trzeba pomyśleć, jak by tu zbudować nadajnik radiowy.
- To żaden problem - uśmiechnąłem się wyciągając spod pryczy garść elektronicznych śmieci.
- Skąd to masz? - zdumiał się szef.
- Och, wymontowałem z tej kuli podczepionej do balonu meteorologicznego - wyjaśniłem. - Czy mogę popsuć trochę radio?
Awenir przydźwigał stojący w kącie zdezelowany odbiornik radiowy, rodem chyba z lat pięćdziesiątych. Odkręciłem tylną pokrywę. Do deski przymocowałem dwie lampy. Ich dolne bieguny okręciłem drutem spinając podwójnie katodę z katodą, anodę z anodą i siatkę z siatką, co znacząco zwiększało ich moc. Wyłamałem długi kawałek anteny ferrytowej i okręciłem miedzianym drutem tworząc dwie cewki. Połączyłem je z transformatorem wymontowanym z balonu. Szef przyciągnął kabel z gniazdka.
- I jak to będzie działać? - zagadnął.
- Transformator wytwarza wysoką częstotliwość, przechodzi ona na lampy, gdzie zostaje wzmocniona. Następnie zostaje przekazana do cewki. Fale moduluje obwód mikrofonowy - wyjaśniłem.
- A mikrofon? - zainteresował się zafrasowany Owsianow.
- Zrobimy z głośnika - wyjaśniłem. - Ostatecznie nie będzie nam potrzebny przekaz słowny. Nadamy sekwencję krótkich i długich impulsów... Alfabet Morse’a.
Awenir zamyślił się.
- Brakuje obwodów, które skoncentrowałyby sygnał - powiedział. - Tak będziesz nadawał jednocześnie na kilkuset zakresach..
- No i o to chodzi - uśmiechnąłem się. - Większa szansa, że ktoś usłyszy. Sądzę, że damy wiązkę fal na setkach zakresów od 20 herców gdzieś do tysiąca. Walnie też w paśmie fal ultrakrótkich... Nawet telewizory będą śnieżyć...
- To zakłóci kilkadziesiąt kanałów radiowych... - mruknął Awenir. - Po prostu piractwo radiowe...
- Za to będzie nas słychać w promieniu kilkuset kilometrów...
Połączyłem obwody i lampy rozjarzyły się czerwono. Napięcie było trochę nie takie jak trzeba, ale liczyłem, że zanim układ się przepali, zdążę kilka razy powtórzyć komunikat.
- Nadamy go co minutę - powiedziałem. - Powiedzmy przez pół godziny. A rano jeszcze powtórzymy.
- Lampy - mruknął pan Tomasz. - Trochę to obecnie przestarzałe...
- Nadal dobre - uspokoiłem go. - Polskie Radio, mam na myśli program pierwszy, nadawało przez ponad trzydzieści lat programy używając lamp próżniowych zmajstrowanych ze słoików typu Wek, przez jakiegoś technika-złotą rączkę.
Usiadłem nad urządzeniem i zacząłem postukiwać dwoma rozizolowanymi drutami. W eter pobiegło nasze przesłanie. Nie wątpiłem, że zakłócę wiele audycji radiowych, mogłem tylko mieć nadzieję, iż ktoś odpowiednio zdenerwowany zapisze sekwencje sygnałów i rozszyfrowawszy je powiadomi kogo trzeba.
- Jeszcze jeden dzień upłynął i ciągle nic - powiedział w zadumie Paul Vandersyft. Wraz z nim siedzieli w jego pokoju hotelowym Michaił i Ałmaz. Staruszek parsknął z irytacją.
- To mnie zawsze wkurza - powiedział. - Cały ten światowy terroryzm, gangi, mafie, to wszystko banda tchórzy. Podkładają bomby, wynajmują snajperów, porywają dzieci, żeby dostać okup. Nigdy nie stają do otwartej, uczciwej walki... Pamiętam, w Etiopii, gdy walczyliśmy z siłami rządowymi, też tak robili. Porwali grupę kobiet i dzieci z wioski i zażądali, żeby partyzanci złożyli broń.
- Ale przecież nie złożyliście?
- Nie. Nie spodziewali się naszego ataku. Odbiliśmy zakładników, a ich powiesiliśmy. Bardzo byli tym zdziwieni, bo do tej pory raczej braliśmy jeńców, żeby ich wymieniać na naszych...
Michaił poczuł, że mu niedobrze.
- Dlaczego ich powiesiliście? - zapytał z oburzeniem w głosie. - Może to i byli komuniści, ale... Zresztą Konwencja Genewska...
Ałmaz spochmurniał.
- Powiesiliśmy ich na mocy wyroku sądu polowego właśnie opierając się na Konwencji Genewskiej - powiedział. - Branie zakładników jest uznane za zbrodnię wojenną. Wieszano za to hitlerowców skazanych po wojnie.
- No właśnie, po wojnie - zareplikował Paul. - Trzeba było poczekać na zwycięstwo, a dopiero potem osądzić i skazywać... Ale odbiegliśmy od tematu.
- Słusznie - mruknął staruszek. - Trzeba się zastanowić, gdzie też mogą ich przetrzymywać. Sądzę, że porwali fachowców, bo sami mają chrapkę na skarby mojego ojca.
- To dlaczego zniknął mój bratanek? - zapytał Paul.
- Dlatego tylko, że był w towarzystwie Pana Samochodzika. - wyjaśnił Michaił. - Co nie zmienia faktu, że też jest poniekąd fachowcem. Skoro razem z panem badał tę winnicę we Francji...
- Skąd pan o tym wie? - zdumiał się Holender.
- Towarzystwo “Rossija” ma dobry wywiad - uśmiechnął się. - Nie jesteśmy fachowcami - westchnął Paul. - Wszystkie nasze sukcesy zapewniła nam, że tak się wyrażę, przewaga technologiczna. Mam bardzo dobry sprzęt poszukiwawczy i tylko dzięki temu mogliśmy odnaleźć kilka ciekawych rzeczy... Poza tym jesteśmy amatorami. Nie umiemy szperać po archiwach, a w każdym razie daleko nam do fachowości panów - skłonił głowę.
- Damao też nie posiada większego doświadczenia w poszukiwaniach - dodał Ungern. - Tym bardziej niezrozumiałe jest jej porwanie...
Nieoczekiwanie zadzwonił telefon. Michaił podniósł słuchawkę.
- Halo? - zagadnął.
- Pan Tomatow? - rozległ się głos recepcjonistki. - Przyszedł do pana jakiś człowiek... Przyjmie go pan?
- Tak, proszę go wpuścić.
- Spodziewasz się kogoś? - zapytał Paul.
- Raczej nie. Nie znam tu prawie nikogo...
- To może być wysłannik porywaczy - zauważył Ałmaz.
- Co w tej sytuacji zrobimy? - zadumał się Michaił.
- Proponuję torturować, dopóki wszystkiego nie wyśpiewa - podsunął staruszek. - Wprawdzie nie mamy tu specjalnie dużo możliwości - ogarnął spojrzeniem wnętrze pokoju - ale dysponujemy wrzątkiem - wskazał gestem czajnik elektryczny - jak również prądem...
- Nie jesteśmy na wojnie - Vandersyft usiłował przemówić mu do rozsądku. - Zresztą nawet gdybyśmy byli, to uważam, że stosowanie jakichś średniowiecznych metod nie przystoi przedstawicielom cywilizacji europejskiej...
- Egzemplarz Konwencji Genewskiej zostawiłem tym razem w domu - warknął Ałmaz.
Rozległo się pukanie do drzwi. Ungern sięgnął pod koc leżący mu na kolanach. W powietrzu głucho zabrzmiał trzask odbezpieczanego pistoletu.
- Proszę - odezwał się Michaił.
Do pokoju wszedł starszy mężczyzna w okularach. Lekko skośne oczy zdradzały domieszkę krwi mongolskiej, ale wyglądał bardziej na Europejczyka. Przywitał się po rosyjsku. Akcent miał raczej fatalny.
- Czym możemy służyć? - zapytał Michaił.
Gestem zaprosił nieznajomego, aby usiadł w fotelu.
- Reprezentuję miejscowe towarzystwo zajmujące się upowszechnianiem CB-radio... - wyjaśnił gość. - Dzisiejszej nocy ktoś pogwałcił zasady honorowe stosowane przez nas przy rozmowach...
- Żaden z nas nie dysponuje nadajnikiem - Michaił uśmiechnął się niepewnie.
- Ktoś nadał niezwykle silny sygnał, w dodatku na kilkunastu częstotliwościach jednocześnie. Zagłuszył ponad trzydzieści prowadzonych rozmów... Ponownie zaczął nadawać rano. Tym razem narozrabiał jeszcze więcej. Nie wiem, czy panowie się orientują, ale drogą radiową prowadzone jest u nas w kraju nauczanie początkowe. Zwłaszcza w niewielkich wsiach odległych od skupisk miejskich to jedyna możliwość zapewnienia dzieciom wykształcenia... Tymczasem wasz przyjaciel radośnie zakłócał lekcje... Proszę - położył na biurku wydruk. - Nadawał alfabetem Morse’a, szumy, długie i krótkie...
Ungern ciekawie zbliżył kartkę do oczu.
- D-a-n-i-e-c-i-i-n-n-i-C-a-ł-g-a-n-T-o-g-o-i-p-o-w-i-a-d-o-m-c-i-e-T-o-m-a-t-o-w-a-U-ł-a-n-B-a-t-o-r
- Nie wiem, kim jest ten cały Daniec - przybyły nieco podniósł głos - ale powiedzcie mu, że tak się nie postępuje...
- To dla nas bardzo ważna wiadomość - odezwał się Ałmaz. - Chciałbym niniejszym przekazać czek na tysiąc dolarów na rzecz pańskiego towarzystwa.
Gość zbladł nieoczekiwanie, a jego brwi uniosły się w niemym zdumieniu.
- Ja też coś dorzucę - odezwał się Paul wyjmując z kieszeni książeczkę czekową. - Idee rozpowszechniania CB-radio w Mongolii są wyjątkowo bliskie mojemu sercu...
- Jako główny adresat wiadomości skłonny jestem przelicytować moich przyjaciół - Michaił wyciągnął z kieszeni plik banknotów. - Poprosimy jedynie o pokwitowanie.
- Ależ... - gość machinalnie podpisał. - Kupimy za to setkę nowych urządzeń...
- I bardzo dobrze - powiedział Ungern. - Tutejsze dzieci powinny się uczyć, zwłaszcza historii tego kraju - uśmiechnął się do swoich myśli.
Przedstawiciel popatrzył w zdumieniu na podpis na czeku.
- Czy pan...? - zwrócił się do Ałmaza.
- Tak - odpowiedział Ałmaz. - Jestem synem waszego chana, Romana Ungerna von Sternberga.
Gość wahał się tylko chwilę, po czym padł na kolana przed starcem.
- Wstań i idź kupować sprzęt radiowy - powiedział Ałmaz. - A pamiętaj, ukradniesz choć jednego dolara... - znacząco zmrużył oczy.
- Wasza wysokość - wychrypiał klęczący - nigdy bym...
- Dziękujemy za przekazane informacje - odezwał się Michaił.
Gość rozpływając się w podziękowaniach wyszedł.
- No to do dzieła - Paul poderwał się z fotela. - Powiadomimy miejscowe służby specjalne, a sami chyba polecimy na miejsce samolotem.
- Jakim samolotem? - zdziwił się Ałmaz.
- Mam samolot - uśmiechnął się Michaił. - Tylko trzeba go trochę wyremontować...
- Najpierw służby - zdecydował Paul. - Poza tym kupmy jakąś broń...
- Może taki minigun jak w filmie “Predator”? - zaproponował Michaił. - Rozwali wszystko, co się rusza...
- Do dzieła - krzyknął Ałmaz.
INTUICJA TERRORYSTY • KTO NAS WIĘZI • INICJAŁY WYRYTE NA SKALE • SKRYTKA GIŻYCKIEGO • UCIECZKA
Następnego ranka przy śniadaniu zaszedł do nas David. Siedzieliśmy właśnie przy stole. Na blacie nakrytym świeżą gazetą leżały suchary i stała otwarta puszka mielonki. Jej zawartość podzieliliśmy na plasterki i teraz każdy sięgał sobie nożem i nałożywszy płat mięsa na suchar, ze smakiem konsumował taką kanapkę. Na małym ognisku z połamanych desek, rozpalonym w kącie, gotowała się woda na herbatę. Dym uchodził przez dziurę w dachu. Terrorysta wszedł bez pukania.
- Zaszedł nasz kierownik - udałem radość na jego widok.
Chyba mi nie uwierzył. Był ponury jak diabli.
- Jak posuwają się poszukiwania? - zapytał.
Szef wzruszył ramionami.
- Robimy, co możemy - powiedział. - Ale sam najlepiej wiesz, że te góry są spore. W dodatku jest tu masa wąwozów, jaskiń i innych potencjalnych kryjówek. Zresztą ni gdzie nie jest powiedziane, że skarby znajdują się właśnie tutaj...
- Intuicja podpowiada mi, że tu je ukryto - mruknął.
- Intuicja to bardzo przydatna rzecz - powiedział Pan Samochodzik. - A teraz właśnie podpowiada mi, że za dziesięć dni powinienem być z powrotem w ministerstwie w Warszawie. Ponieważ podróż koleją transsyberyjską trwa osiem dni, byłbym zainteresowany jak najszybszym odwiezieniem nas do Ułan-Bator.
Mina Davida stała się jeszcze bardziej ponura.
- Umowa nadal obowiązuje - powiedział. - Znajdziecie skarb i jesteście wolni. Dostaniecie do pomocy tę Damao. Chyba że wolicie tego młodego głupka?
- Nie obrazimy się, jeśli przydzielisz nam oboje - powiedział szef.
David wzruszył ramionami.
- Stąd i tak nie ma ucieczki - powiedział.
Pół godziny później, pilnowani przez dwóch strażników, szliśmy badać kolejny wąwóz.
- Dobra - powiedziałem. - A teraz powiedzmy sobie co nieco na temat naszych drogich - tu udałem, że spluwam - gospodarzy. Skoro wreszcie jesteśmy razem, to może spróbujemy pomyśleć o wywianiu?
- Ale przecież okoliczne wioski z nimi współpracują - zaprotestował Mark.
- Podobno zdałeś maturę w wieku czternastu lat - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
- Do czego dążycie? - zdumiał się Awenir.
- Co wiemy o tych ludziach? - spytał pan Tomasz. - Tyle co nam powiedzieli. A powiedzieli nam to, co chcieli.
- To znaczy, że... - zaczął Mark.
- To mała grupka awanturników - wyjaśniłem - która siedzi tu dobrze ukryta przed oczyma pasterzy z otaczających góry osad. Owszem, mają kumpli rozsianych po Mongolii, ale żadnych w pobliżu...
- Skąd wiesz? - zdziwiła się Damao.
- To bardzo proste - wyjaśniłem. - Czym się tu żywimy? Zarówno my, jak i ci, którzy nas pilnują?
- Puszkami - rzucił odkrywczo Mark.
- Właśnie, puszkami. A gdzie są owcze sery, pieczona baranina, warzywa, chleb, mleko? Zwróćcie uwagę, że ciągle mamy suchary i chińskie zupy z torebki... A to oznacza, że przyczaili się tak dobrze, że nawet boją się wyskoczyć po zakupy!
- To brzmi logicznie - zauważyła dziewczyna. - Jaki więc jest plan?
- Na początek trzeba pozbyć się tych dwóch - wskazałem strażników wędrujących naszym śladem. - Ale co potem? Mamy do wyboru ciężarówkę albo helikopter. Z helikopterem jest ten problem, że chyba żadne z nas nie umie go pilotować - rozejrzałem się.
Pokręcili przecząco głowami.
- Natomiast problem z ciężarówką jest taki, że dogonią ją na motorach albo helikopterem.
Pan Samochodzik zamyślił się głęboko.
- Chyba jest na to metoda - powiedział.
- Jaka?
- Motory i helikopter trzeba unieruchomić. Najlepiej za pomocą cukru. Tak się składa, że mam cały słoik. Sypniemy po garści do baków...
- Obawiam się, że za dobrze ich pilnują - powiedział Mark. - W dodatku będzie problem z paliwem. Ciężarówka wymaga benzyny, a tę także trzymają pod kluczem.
- W dodatku pilnuje nas zbyt wielu złych facetów - dodał Awenir. - Trzeba pomyśleć, jak zmniejszyć ich liczbę...
- Otruć - podsunął Mark.
Zamyśliłem się głęboko.
- Otruć... - powiedziałem w zadumie. - Tylko czym?
- Najlepiej fenoloftaleiną - podsunął. - Wywołuje wymioty i rozwolnienie, ale nie jest bardzo szkodliwa... To znaczy powinni przeżyć...
- Widzę tu pewien problem - mruknąłem. - Skąd weźmiemy ten odczynnik.
- Można dość łatwo wyprodukować - zauważył Mark. - Z chemii byłem niezły...
- A masz tu może laboratorium? - zagadnąłem złośliwie.
W tej chwili szef złapał mnie za ramię.
- Zobacz - syknął.
Wąwóz, którym szliśmy, zakręcał prawie pod kątem prostym. Na ścianie przed nami ktoś pracowicie wykuł inicjały: “K.T.”.
- K.T. - mruknąłem - Co też to może znaczyć i czy wiąże się jakoś z naszymi poszukiwaniami?
- K.G. - odezwał się Owsianow. - Kamil Giżycki.
- Racja, to pewnie cyrylica - powiedział Pan Samochodzik. - Pod napisem?
Obejrzeliśmy litery.
- Wykuto je dłutem - powiedział pan Tomasz. - Ten, który kuł, nie spieszył się, zwróćcie uwagę na wykończenie.
- Czy mógł je zostawić Giżycki? - zapytał Mark.
- Na skutek wpływów atmosferycznych krawędzie nie są już specjalnie ostre - mruknął szef. - Tak, sądzę, że to możliwe. Muszą mieć co najmniej kilkadziesiąt lat.
Ruszyliśmy dalej wąwozem, rozglądając się uważnie. Nigdzie jednak nie było widać żadnych śladów ludzkiej działalności. Jar kończył się pionową skalną ścianą. Zawróciliśmy znowu do liter.
- Trzeba się zastanowić - powiedziałem. - Czy Giżycki wyrył je po to, żeby zaznaczyć miejsce skrytki dla siebie, czy też po to, żeby ewentualni poszukiwacze mogli tu trafić. Słowa “pod napisem” można dość dowolnie interpretować...
- Nigdy nie ukrywa się skarbów w miejscu, gdzie zostawia się wskazówkę - mruknął szef. - Określenie “pod napisem” nie może chyba oznaczać dokładnie tego miejsca....
Awenir z uśmiechem odczepił saperkę od plecaka.
- A skąd Giżycki wychowany w głębi Rosji mógł wiedzieć, jak ukrywają skarby przedstawiciele cywilizacji łacińskiej? - zapytał z uśmiechem, a potem wbił łopatkę pomiędzy kamienie wyściełające dno wąwozu.
- Faktycznie - powiedziałem. - Mógł o tym nie wiedzieć - zacząłem kopać tuż obok.
- A niech was - zaklął Pan Samochodzik. - Giżycki na pewno czytał różne rzeczy, w tym niewykluczone, że także powieści zeszytowe. A tam mogli opisać ukrywanie skarbów!
Damao usiadła sobie na kamieniu i zaczęła się opalać. Wybraliśmy luźne kamienie i glinę, docierając do skalnego podłoża. Ział w nim nadal zasypany żwirem prostokątny otwór, prowadzący ukosem w głąb.
- Znaczy, nie czytał - powiedziałem.
Szybik był bardzo wąski, miał nie więcej niż 70 centymetrów przekroju. Wygarniałem z niego gruz skalny, a Awenir odsuwał to na bok.
- Właściwie to popełniamy w tej chwili gruby błąd - odezwał się szef. - Przecież wszystko, co znajdziemy, wpadnie w łapy...
Po dnie wąwozu zatupotały buty.
Obejrzałem się. David przybiegł w towarzystwie wszystkich swoich ludzi. Stanęli półkolem nad odgruzowywanym szybem. Awenir oddał jednemu z Mongołów łopatkę i teraz ten zabrał się za wygarnianie mojego urobku. Nieoczekiwanie spod rumoszu zaczęły wyłaniać się deski. Pracując jak wariat w kilkanaście minut odsłoniłem stare, drewniane drzwi. Nie dawały się otworzyć, więc wyłamałem je. Ktoś podał mi latarkę. Korytarz biegnący w głąb był bardzo wąski, musiałem iść bokiem. Nieoczekiwanie rozszerzył się w niewielką jaskinię. Przed wielu laty ktoś wmurował w jedną ze ścian stalowe drzwi do sporego sejfu. Obok wzniesiono fachowo betonową ścianę. Konstrukcja wyglądała na wyjątkowo mocną. Plan nie kłamał. To była skrytka Giżyckiego.
- Faktycznie, nie spieszyło mu się... - mruknąłem.
Podszedłem do drzwi. Były potwornie zardzewiałe i zamknięte na głucho. Poświeciłem latarką i spostrzegłem butelkę typu aptekarskiego, stojącą na ziemi. Coś w niej bielało. List... Odkleiłem wosk, którym zabezpieczono szyjkę, i wydobyłem ze środka papier. Przeleciałem szybko wzrokiem równe rządki liter. Krótka i treściwa informacja sprawiła, że odetchnąłem z ulgą. Ktoś przepychał się przez korytarz. David. Pośpiesznie schowałem papier do kieszeni.
- Brawo, to jest sejf - mruknął, patrząc na stalowe wrota. - Gratuluję. Opróżnimy skrytkę, a potem poszukamy jeszcze nad jeziorem...
Walnął pięścią w stalowe drzwi.
- Poradzimy sobie - powiedział. - Mamy dynamit...
Wyminąłem go i wyszedłem na słoneczko.
- I co? - zapytał jeden z terrorystów.
- Skarby za żelaznymi drzwiami - wyjaśniłem po rosyjsku.
Cała banda, wyjąc z radości, zaczęła się wpychać do środka.
- Na nas czas - dotknąłem ramienia Damao.
Wymknęliśmy się całą piątką. Maszerowaliśmy szybko i niebawem znaleźliśmy się koło baraczku. Ciężarówka stała ciągle na miejscu.
- Gdzie trzymają paliwo? - zapytałem Marka.
- Zaprowadzę.
Wdrapaliśmy się ścieżką do stanicy. Za budynkiem leżało kilka beczek z paliwem oraz kilkanaście kanistrów. Stały tu także motocykle. Sześć sztuk.
- Będziecie robaczki gonić nas na piechotę - powiedziałem mściwie.
Odkręciłem korki od baków i dosypałem do paliwa hojną garść piasku. Następnie wykręciłem świece i porozbijałem kamieniami.
- Spieszmy się - syknął chłopiec.
- Chwileczkę...
Wbiegłem do budynku. Byłem przygotowany, że ktoś został na straży, ale widocznie wszyscy pobiegli do skrytki.
Z pokoju Davida zabrałem oba sztandary, a potem wywaliłem barkiem drzwi sąsiedniego. Na łóżku leżał piękny karabin snajperski z celownikiem optycznym, a koło drzwi wisiał automat Kałasznikowa. Wyrwałem szufladę z biurka. Wewnątrz była paczka naboi do karabinu snajperskiego i dwa magazynki do kałasznikowa. Zabrałem je również. Wybiegłem z budynku.
- Pospieszmy się - syknął Mark.
- Biegnij do wąwozu z dwoma kanistrami... Dasz radę?
- Dam, ważą po jakieś piętnaście kilogramów.
- W razie czego znoś po jednym. Ja za chwilę będę.
Pobiegłem do helikoptera. Roztrzaskałem kolbą wszystkie zegary w kabinie, a potem wyciągnąłem spod płyty rozdzielczej wiązkę kabli i przeciąłem je bagnetem.
- Będziecie nas gonić na piechotę - warknąłem ponownie.
Złapałem pozostałe kanistry i zbiegłem po stromej ścieżce na dół.
- Zabieramy radio? - zapytał pan Tomasz, który właśnie wrzucał na pakę ciężarówki koce.
- Zabieramy - zdecydowałem.
Awenir lał z kanistra benzynę do baku.
- Gotowe - powiedział.
Siadłem za kierownicą i szybko spiąłem druty. Silnik zagrał.
- Wszyscy na miejsca - powiedziałem.
Wskoczyli na platformę. Awenir usiadł koło mnie w szoferce.
- Pojechali - powiedziałem po rosyjsku i dałem gaz do dechy.
Wyjechaliśmy na trakt, a dziesięć minut później zakręciliśmy na rozjeździe na zachód. W stronę Ułan-Bator. Nikt nie zauważył naszego zniknięcia. Głuche odgłosy z wąwozu świadczyły, że terroryści usiłują się dobrać do złota.
POŚCIG • DZIEJE SIEMIONOWA • ODROBINA FIZYKI • POTYCZKA NA STEPIE • ODSIECZ • OSTATNI REKONESANS
Ciężarówka podskakiwała lekko na wybojach, ale pruła dzielnie naprzód. Pasmo górskie zostawało powoli za nami. Minęło czterdzieści minut od chwili, gdy opuściliśmy miejsce uwięzienia. Zatrzymaliśmy się na chwilę i zamieniłem się miejscami z szefem. Teraz on siadł za kierownicą. Ten odcinek szlaku był w nienajgorszym stanie. Załadowałem karabin i z niepokojem patrzyłem w tył.
- I jak tam? - zapytał z szoferki pan Tomasz.
- Na razie nie widać pościgu... - wyjaśniłem. - Ale zanim się zorientują, minie kilkadziesiąt minut. Następną godzinę poświęcą na uruchomienie choćby jednego motocykla...
- Przydałaby się lornetka - mruknął Awenir.
- Jest luneta przy karabinie snajperskim - wyjaśniłem. - Ale może lepiej jej nie odczepiać...
- Jeśli szybko uda nam się znaleźć jakiś telefon, to możemy zadzwonić na policję - powiedział szef. - Może uda się ich dorwać, zanim wy wiozą skarby.
- Nie wywiozą niczego - stwierdziłem stanowczo.
Wszyscy zamilkli i popatrzyli na mnie ciekawie. Wyjąłem papier z kieszeni i odczytałem z namaszczeniem.
- Ja, Grigorij Siemionow, hetman kozacki i głównodowodzący Białej Armii czynię wiadomym wszem i wobec, że złożone za tą ścianą złoto, będące częścią depozytów Azjatyckiej Dywizji Konnej, zdecydowałem się podjąć w lutym 1941 roku. Po przewiezieniu do cesarstwa Mandżukuo zostanie ono spieniężone. Za uzyskane w ten sposób pieniądze zamierzamy zakupić broń dla naszych partyzantów walczących z czerwoną zarazą.
- Ambitny plan - mruknął szef. - Choć nie wiem, czy się powiódł...
- Powiódł się - potwierdziłem. - W przededniu wybuchu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej Rosjanie uderzyli na japońskie pozycje nad jeziorem Chałcyn Goł. Armia została odrzucona nagłym uderzeniem dziesiątki kilometrów w tył, w głąb Mandżurii. Nieoczekiwanie Rosjanie wstrzymali ofensywę i zaproponowali pokój. Japończycy chętnie na to przystali, nie byli jeszcze wystarczająco silni, by walczyć z tak potężnym wrogiem. Parę tygodni później hitlerowcy uderzyli na Związek Radziecki. Ale Japończycy bali się wszczynać kolejną wojnę. Dobrze zapamiętali baty, które zebrali. Natomiast z przyjemnością wspierali oddziałek Siemionowa, który buszował na terytorium zajętym przez Rosjan.
- Ostatni człowiek barona Ungerna - uśmiechnęła się Damao. - Nie poddał się nigdy...
- To prawda. Dobrali się jak w korcu maku, dwaj niezłomni bohaterowie wojny domowej - powiedziałem w zadumie. - Ungern poległ, ale Siemionow walczył nadal. Dwadzieścia lat w partyzantce, dwadzieścia lat ukrywania się po lasach, nagłych ataków na radzieckie posterunki... Istotnie twardy gość, choć z drugiej strony wieszanie chłopów zagonionych przez komunistów do kołchozów nie przysparza mu chluby...
- Co się z nim ostatecznie stało?
- W 1945 roku, gdy Armia Czerwona uderzyła na Mandżukuo, udało im się pochwycić ostatniego cesarza Chin - Pu Yi. Niemal jednocześnie w ręce komunistycznej armii chińskiej wpadł hetman Siemionow. Cesarz został przekazany Chińczykom, Siemionow Rosjanom. Po pokazowym procesie został rozstrzelany.
- A co się stało z cesarzem? - zainteresował się Owsianow.
- Cóż, przewodniczący Mao wydał decyzję, aby byłego cesarza zresocjalizować. Po dziesięciu latach tortur i poniżeń nawrócił się na komunizm i do końca życia pracował jako ogrodnik w Pekinie... Wybaczcie, że muszę przerwać, ale chyba zaczyna się coś dziać...
Daleko za nami, na szlaku, pojawiły się obłoczki kurzu.
- Sądzisz, że to oni? - zapytał Awenir.
- Ani chybi. Szybko im poszło z tą skrytką... - mruknąłem. - Niedobrze, sądziłem, że zejdzie im trochę dłużej...
- Musieli mieć zapasowe świece - powiedział ponuro Mark. - Choć dziwne, że nie zatrzymał ich piasek w paliwie.
- Może i zatrzymał - mruknąłem. - Ale godzinka roboty i można go usunąć...
- Trzeba było spalić motocykle albo poprzecinać opony - podsunęła nasza towarzyszka.
- Oto głos rozsądku - westchnąłem. - Nie przyszło mi to do głowy.
- Nie przejmuj się - powiedział pan Tomasz. - Działałeś w stresie...
Przetarłem lunetę karabinu i popatrzyłem przez nią. Zbliżali się, wypatrzyłem cztery motocykle. Widocznie dwóch nie zdołali uruchomić. Dalmierz pokazał odległość tysiąca siedmiuset metrów. Trochę dużo, ale postanowiłem spróbować.
- Potem będą mówić, że pierwszy zacząłem - uśmiechnąłem się, po czym starannie wycelowałem i posłałem pierwszą kulę.
Trafiłem idealnie w oponę. Motor stanął dęba, a pasażerowie polecieli na wszystkie strony, zupełnie jak na filmie. Miałem nadzieję, że żaden nie skręcił sobie karku. Wycelowałem w kolejną maszynę i strzeliłem. Ponownie celowałem w oponę, ale ciężarówka akurat lekko podskoczyła na wyboju i pocisk trafił w bak z paliwem. Motor zatrzymał się natychmiast, a motocykliści zeskoczyli i odbiegli. Nie dziwiłem się im, bo po przebiciu zbiornika musieli być cali upaćkani benzyną. Jeźdźcy na dwóch pozostałych motocyklach otworzyli ogień. Kule z kałasznikowa gwizdnęły mi nad głową.
- Padnij! - krzyknąłem, ciasno przywierając do blachy.
Szef i Awenir skulili się w szoferce, ale starali się nadal utrzymać rozpędzony samochód na szlaku. Damao przeładowała karabin.
- Osłonię pana. Proszę się wychylić i strzelać - poleciła.
Wypruła w niebo krótką serię.
Wychyliłem się i wystrzeliłem dwa razy, ale obie kule nie dosięgły celu. Przeładowałem karabin. Teraz oni strzelali; kilka pocisków załomotało po blasze skrzyni, ale na szczęście miały zbyt małą energię, by przebić metal. Powstały za to paskudne wgniecenia.
- Jeszcze raz - poleciła.
Wychyliłem się ponownie i wystrzeliłem. Jeszcze jeden motor zaczął broczyć benzyną z przebitego baku, a kierujący maszyną Mongoł zatkał dziurkę palcem. W tym celu musiał puścić kierownicę. Wystarczył moment nieuwagi i motocykl wywalił się prosto pod koła następnego. Obserwowałem przez lunetę, jak jeźdźcy usiłują rozplatać kupę połamanego żelastwa, w którą zamieniły się ich piękne pojazdy. Znowu zaczęli strzelać i jedna z kul przebiła nam oponę w tylnym kole.
- A niech to... - zaklął szef. - Mają nas...
- Nie mają - powiedziałem. - Wszystkie motory uziemione. Zanim dogonią nas na piechotę, zdążymy załatać dziurę.
- Ba, ale nie mamy czym - westchnął Awenir. - Zapasowego koła też nie...
Przebicie było stosunkowo nieznaczne, ale powietrze szybko zeszło i musieliśmy zatrzymać ciężarówkę.
Wysiedliśmy. Przed wzrokiem prześladowców zasłaniały nas pagórki.
- A może odkręcić koło i pojechać na trzech? - zaproponowała Damao.
- Nie da rady - łagodnie wyjaśnił pan Tomasz. - Nie utrzyma równowagi.
- A gdyby tak dociążyć przeciwległy róg samochodu? - zaproponowałem. - Mamy dziurawe lewe tylne koło. Więc po prawej stronie szoferki ułożymy przeciwwagę... Na przykład kilka głazów - wskazałem stos kamieni.
Cała trójka popatrzyła na mnie ze zdumieniem.
- To chyba niemożliwe - powiedział Pan Samochodzik.
- Ciężarówka jest dość lekka. Musimy zrównoważyć mniej więcej połowę jej masy, czyli jak przypuszczam w szoferce trzeba ułożyć półtorej, może dwie tony kamienia. W tej chwili róg, pod którym jest zniszczone koło, opada po osi przecinającej samochód w płaszczyźnie...
- Nigdy nie lubiłem matematyki - westchnął szef.
- A ja jestem inżynierem, ale coś tak szalonego nie przyszłoby mi do głowy - mruknął Awenir. - Nie będziemy wiedzieli, póki nie spróbujemy.
Wyrwaliśmy siedzenie obok kierowcy i zaczęliśmy ładować do środka kamienie. W tym czasie Damao odkręciła uszkodzone koło i obojętnie kopnęła na pobocze. Wreszcie kamienna piramida w szoferce urosła do odpowiednio imponujących rozmiarów. Obszedłem samochód dookoła. Stał, a oś, od której odkręciliśmy koło, wisiała metr nad ziemią.
- No, to w drogę!
Usadowiliśmy się po prawej stronie skrzyni, aby swoim ciężarem dodatkowo zwiększyć równowagę, po czym szef zapalił silnik. Ruszyliśmy powoli. Piramida kamieni spełniała swoją rolę.
- To niemożliwe - powiedział Awenir. - To przeczy prawom...
- Fizyki? - zagadnąłem złośliwie. - Zapewniam pana, że nie...
Zamyślił się. Wjechaliśmy na pagórek. Niestety, w trakcie jazdy w dół piramida rozwaliła się i większa część kamieni poleciała na ziemię, zabierając ze sobą przednią szybę i boczne drzwi. Ciężarówka mocno się zdeformowała.
- Czy masz jeszcze jakiś dobry pomysł? - zapytał Pan Samochodzik.
- Obawiam się, że nie...
- Gonią nas na piechotę - odezwała się milcząca dotąd Damao.
Faktycznie, ze szczytu wzgórza dostrzegliśmy naszych prześladowców. Szli gęsiego. Jeden z nich obserwował nas przez lornetkę.
- Wiedzą już, że nie mamy transportu - zauważyłem markotnie.
- W drogę - polecił szef. - Za kilka godzin będzie ciemno, zgubimy ich.
- Może to i dobry pomysł - popatrzyłem z powątpiewaniem na rozciągające się wokół nas wzgórza. - W drogę.
Miałem, szczerze powiedziawszy, poważne wątpliwości, czy ten prosty plan się powiedzie. Pan Tomasz i Awenir byli wiekowi. Damao nie wyglądała na szczególnie twardą dziewczynę, z pewnością więcej jeździła samochodem, niż chodziła po górach. Tymczasem po piętach deptało nam sześciu wysportowanych tubylców. Musieli nas niebawem dogonić... Ruszyliśmy równym, dziarskim krokiem. Wspięliśmy się na szczyt kolejnego wzgórza. Obejrzałem się i zobaczyłem obrazek, od którego zrobiło mi się zimno. Od strony gór nadlatywał helikopter Davida. Nasi prześladowcy też go musieli zauważyć, wyraźnie bowiem ożywili się.
- Nie ma rady - powiedziałem. - Trzeba się przygotować do odparcia oblężenia.
- Co robimy? - zapytał Owsianow.
- Ty, Damao, uciekaj w step. Odbiegnij jak najdalej i połóż się płasko w trawie. My postaramy się ich zatrzymać. Ty, Mark, to samo, tylko w innym kierunku. Może nie uda im się was wypatrzyć. Wtedy po zapadnięciu zmroku ruszajcie dalej.
- Mowy nie ma - powiedział młodzieniec z godnością. - Jestem mężczyzną.
- A ja też umiem strzelać - powiedziała Damao. - Płynie we mnie krew pięćdziesięciu pokoleń nieustraszonych wojowników.
Tego właśnie się obawiałem...
- Trzeba szybko zbudować jakiś wał, który choć częściowo zasłoni nas przed kulami - poleciłem.
Śmigłowiec wylądował koło grupki byłych motocyklistów. Dźwigaliśmy pospiesznie kawałki skały i układaliśmy je w okrąg. Szef z saperką w ręce kopał płytkie doły za kamieniami. Nim maszyna wroga znowu wzbiła się w powietrze, prowizoryczny punkt oporu był gotowy.
- Wiesz co, Pawle - odezwał się szef w zadumie - ty chyba przynosisz mi niefart.
- Dlaczego? - zdumiałem się.
- Przez wiele lat byłem detektywem i jakoś do mnie nie strzelano. No, może z jednym czy dwoma wyjątkami. A od kiedy poznałem ciebie, nieustannie tropią nas bandy facetów z karabinami. Możesz mi to wyjaśnić?
- To chyba takie parszywe czasy - powiedziałem. - Jak sądzisz, w co trafić helikopter, żeby go unieszkodliwić, a jednocześnie nie pozabijać załogi? - zwróciłem się do Marka.
- Boczny zbiornik paliwa - powiedział. - Jak benzyna dobrze tryśnie, to się zdrowo przestraszą.
- A nie wybuchnie? - zaniepokoił się Awenir.
- Nie powinien - uśmiechnął się chłopiec.
Wycelowałem i wystrzeliłem. Śmigłowiec odpowiedział ogniem. Przeczekaliśmy chwilę wtuleni w ziemię. A potem wychyliłem się i trafiłem w tylne śmigiełko stanowiące stabilizator. Maszyna zaczęła kręcić się w powietrzu jak bąk, po czym opadła na ziemię i wylądowała przechylona na jeden bok. Z drzwi wysypali się terroryści. Było ich ośmiu. Sześciu motocyklistów właśnie nadchodziło drogą.
- Ma pan jakiś pomysł taktyczny? - zapytał Awrenir.
- Ile mamy naboi? - inżynier zwrócił się do mnie.
- Trzydzieści. To znaczy trzydzieści do snajperskiego...
- I jeszcze dwa magazynki do kałasznikowa - wyjaśniła Damao. - Tyle tylko, że one mają inny kaliber i nie da się przełożyć...
- Czyli osiem można poświęcić, żeby ich odstraszyć, na przykład dziurawiąc im nogi, a potem niestety trzeba będzie strzelać tak, żeby zabić - podsumował rzeczowo Awenir.
- Nie zabiłem dotąd nikogo i nie zamierzam - powiedziałem ostro.
- Rany boskie - jęknął szef i teatralnym gestem złapał się za głową. - Komandos pacyfista? I to ma być najlepszy trzon naszej armii, ludzie, którzy będą operowali na dalekim zapleczu frontu...
- Nie jesteśmy na wojnie - powiedziałem łagodnie.
- A co to jest? - zapytała Damao.
Nasi przeciwnicy przyczaili się na szczycie pagórka oddalonego o jakieś dwieście metrów od nas i zaczęli podobnie jak my stawiać sobie prowizoryczną barykadę. Nie chciałem marnować amunicji, zwłaszcza że kryli się za kamieniami, ale zdołałem postrzelić jednego z nich w łydkę.
- Aby do nocy - powiedziałem spokojnie. - Wtedy się wymkniemy.
- Wracając do naszej rozmowy - odezwał się szef. - Bandy facetów z karabinami...
Terroryści ostrzelali nasze pozycje. Na szczęście kule niegroźnie gwizdnęły nam nad głowami.
- Nie utrzymamy się - powiedziała Damao pół godziny później.
Terroryści otaczali nas ze wszystkich stron. Podeszli kryjąc się za głazami i stokami wzgórz.
- To co, wywiesimy białą flagę? - zaproponował szef.
- Sądzi pan, że oni tu słyszeli o Konwencji Genewskiej? - zadałem retoryczne pytanie.
Znowu kule zagwizdały nam nad głowami. Tylko dwie uderzyły w kamienie stanowiące szaniec. Wykorzystując chwilę, gdy leżeliśmy nakrywając głowy rękami, nasi prześladowcy podeszli jeszcze bliżej. Popatrzyłem z niepokojem na słońce. Stało jeszcze wysoko, lecz... Lecz na zachodzie na niebie pojawił się szybko zbliżający się ciemny kształt. W pierwszej chwili sądziłem, że się mylę, ale niebawem rozpoznałem sylwetkę. Dwupłatowe skrzydła pokryte brezentem...
- Nasi! - krzyknąłem.
Damao wygarnęła w niebo krótką serię z kałasza. Latający wehikuł zakręcił. Wyjrzałem ostrożnie zza kamieni. Nasi wrogowie widocznie też zauważyli nadciągającą odsiecz, bo zaczęli wygrażać bronią. Samolot wykonał łagodny zwrotna skrzydło. Coś oślepiająco jasnego pomknęło z gwizdem nad stepem i uderzyło w helikopter, który natychmiast zamienił się w słup ognia. Kolejny tajemniczy pocisk uderzył w stanowisko naszych wrogów. Kilku wyjąc nieludzko wybiegło z okopu i tarzając się usiłowało zdusić płomienie. Koledzy pomagali im posypując piaskiem. Wreszcie ugasili.
- Co to takiego? Pociski rakietowe? - zdumiał się szef.
- Nie mam pojęcia - powiedziałem również zaskoczony. - Dotąd nie zetknąłem się z czymś takim.
- Myślałem, że w komandosach przerabiacie wszystkie rodzaje broni?
- Oczywiście, ale już dobrych parę lat pomagam panu, a w tym czasie postęp techniczny idzie do przodu...
Samolot zatoczył koło. Kolejny pocisk wpadł pomiędzy skały kawałek od nas. Znowu strzelił słup ognia wysoki na kilkanaście merów, a poparzeni terroryści wybiegli na otwarte pole. Byli przerażeni. Miejsce, w którym przed chwilą się kryli, gorzało teraz jak piec hutniczy. Z wysoka zagadał megafon. Człowiek siedzący w samolocie wydał jakiś rozkaz. Terroryści zbili się w przerażoną gromadę. Z niebios padł kolejny rozkaz. Zrozumieli. Wszyscy natychmiast rzucili broń i zamarli z rękoma podniesionymi do góry.
- Co on mówi? - zapytałem Marka.
- Grozi, że spali ich wszystkich - wyjaśnił.
Poderwałem się i ruszyłem pozbierać porzuconą broń. Samolot zahamował gwałtownie na pylistej drodze. Zeskoczyły z niego trzy postaci. Przodem szedł Paul Vandersyft. W dłoniach dzierżył jakąś straszliwą rurę. Za nim kuśtykał o lasce Ałmaz Ungern. Michaił Derekowicz zamykał pochód. On także trzymał podobną broń w ręce. Przyglądałem się jej uważnie, ale nie mogłem zidentyfikować.
- Który tu szef? - zapytał Ałmaz po rosyjsku, a potem wyciągnął z grupki Davida. - Prawdziwy amerykański komunista - powiedział. - Czy ty chociaż wiesz, z kim ośmieliłeś się zadrzeć?
A potem wsparł się jedną ręką na lasce, a drugą... Jak żyję, nie widziałem tak pięknego sierpowego. Szef bandy gruchnął na plecy wzbijając tuman kurzu.
- A teraz patrzcie - staruszek rozpiął koszulę i obojętnie rzucił ją na ziemię. - Wiecie, co to oznacza?
Na widok jego znamienia wszyscy jak na komendę padli na kolana. Kilku zaczęło łamanym rosyjskim jęczeć jakieś prośby.
- Chcą, żeby ich po prostu zastrzelił - powiedział cicho Mark. - Mówią, że wiedzą, iż zasłużyli na pal, ale apelują do jego humanitaryzmu.
Zamroczony David poruszył głową i wypluł kilka zębów. Usiłował wstać, ale ręce się pod nim ugięły i znowu opadł w pył. Michaił podszedł do mnie z naręczem jednorazowych plastykowych kajdanek.
- Skuj ich - polecił.
Ungern stał ciągle, miażdżąc wzrokiem swoich jeńców. Bladzi jak śmierć czekali na wykonanie wyroku. Spokojnie pozakładałem im kajdanki. Nie bronili się.
- A teraz słuchajcie - odezwał się. - Dziś są urodziny mojej wnuczki - wskazał gestem Damao. - Więc zrobię wyjątek i daruję wam życie.
Popatrzyłem na ich twarze. Malowało się na nich więcej zdumienia niż radości.
- Za parę minut przylecą tu rządowe helikoptery, odwiozą was, robaczki, do więzienia. A jeśli któremuś kiedyś przyjdzie jeszcze do głowy szukać skarbów mojego ojca, to wykopię go jak glizdę spod ziemi!
Pomyślałem sobie, że trzeba mu będzie potem powiedzieć, że pod ziemią żyją dżdżownice, a nie glizdy.
Zostawił ich skutych kajdankami i klęczących w pyle i podszedł do nas.
- Jak tam? - zapytał. - Nie zrobili wam krzywdy? Jak was traktowali?
- Nie najgorzej - powiedział pan Tomasz.
- Znośnie, dziadku - powiedziała Damao.
- Wasze szczęście - warknął w stronę jeńców, którzy wtulili głowy w ramiona.
- Nie ma to jak zła sława - powiedziałem w zadumie.
- Czasem się przydaje - uśmiechnął się Ałmaz.
- Gdybym wiedział wcześniej... - westchnąłem.
Popatrzył na mnie zaciekawiony.
- To co byś zrobił?
- Pańska wnuczka ma identyczne znamię. Wystarczyłoby, że zadarłaby lekko bluzkę, a ci tam - machnąłem dłonią - sami odwieźliby nas do Ułan-Bator.
- Faktycznie, dobry pomysł - przyznała z uśmiechem. - Szkoda, że nie wpadliśmy na to wcześniej...
- Jak nas pan odnalazł? - zainteresowałem się.
- Odebraliśmy wasz komunikat nadany przez radio - wyjaśnił. - Ci ze służb specjalnych nie chcieli nam specjalnie wierzyć, więc uruchomiliśmy samolot Michaiła i ruszyliśmy wam z odsieczą.
- Co to za zdumiewająca broń? - zapytałem Michaiła, który akurat przechodził obok nas.
- Miotacz ognia - wyjaśnił ochoczo.
- To chyba nie jest miotacz ognia - zaprotestowałem.
- To broń najnowszej generacji, rosyjska - powiedział z odrobiną narodowej dumy. - Odpala kapsułę wypełnioną napalmem i sprężonym powietrzem. Po trafieniu w cel napalm pryska na wszystkie strony i zapala się w zetknięciu z powietrzem.
- Genialne - mruknąłem. - W ten sposób można połączyć zalety miotacza ognia i moździerza... Podpalać na odległość. Muszę o tym opowiedzieć naszym chłopakom ze służb specjalnych...
- Znaleźliście coś? - zaciekawił się staruszek.
Był już zmęczony, więc przysiadł na kamieniu.
- Trafiliśmy na niedużą skrytkę przygotowaną przez Kamila Giżyckiego - wyjaśniłem. - Niestety, została opróżniona - podałem mu list wydobyty z butelki.
Przebiegł go szybko wzrokiem.
- Nie da się wykluczyć, że hetman po prostu zużył wszystkie skarby... - mruknął. - Skoro wiedział, gdzie są ukryte...
- Może nie o wszystkich wiedział? - zauważyłem. - Może pod tą kamienną piramidką faktycznie są ukryte najważniejsze części depozytu?
- Pod piramidką? - zdziwił się.
Opowiedziałem mu o fotografii z “Puszcz polskich”. Pokiwał głową.
- To brzmi zupełnie prawdopodobnie - westchnął. - Nie udało wam się jej odnaleźć?
Pokręciłem przecząco głową. Ałmaz zamyślił się.
- Sądzę, że trzeba jej poszukać - powiedział. - Wasz samolot jest naprawiony, Michaił z przyjemnością jeszcze polata. Gdybyście znaleźli, dajcie znać... Ja wracam do domu... Mam już dosyć...
Uśmiechnąłem się szeroko.
- Z pewnością powiadomimy - powiedziałem.
Na niebie pojawiło się kilka ciemnych punktów. Nadlatywały wojskowe helikoptery, a w nich milicjanci, by aresztować schwytanych przez Ałmaza terrorystów. David potrząsając głową zdołał wstać na czworaka. Zauważyłem, że wielu jeńców odetchnęło z ulgą. Dopiero teraz uwierzyli, że unikną wbijania na pal.
Nad rozległym stepem wstawało słońce. Nad łanami traw snuły się opary. Wyszedłem przed karawanseraj i głęboko wciągnąłem w płuca powietrze.
- Chłodno - zauważył Michaił, który opatulony w koc obserwował wschód słońca. - Tu chyba niedługo będzie zima...
- A na nas powoli czas, by zbierać się do kraju - powiedziałem w zadumie.
- Znajdziemy tylko piramidkę i możemy wracać - uśmiechnął się szeroko. - Zresztą znaleźliście z panem Tomaszem jedną ze skrytek...
- Owszem, ale nie zapominaj, że zawieźli nas niemal na miejsce i prawie siłą zagonili do odpowiedniego wąwozu... Taki sukces nie cieszy. Zresztą tam już nie było depozytu...
- Czyżbyś cierpiał na gorączkę złota? - uśmiechnął się.
- Nie, Michaił. Wyleczyłem się.
- I słusznie, w tej robocie trzeba zachować odpowiedni dystans.
Patrzyliśmy w zadumie, jak tarcza słoneczna wspina się coraz wyżej i wyżej.
- To będzie ładny dzień - powiedział. - Polecimy na południe i sprawdzimy ostatni odcinek szlaku.
- Tak właśnie zrobimy - uśmiechnąłem się. - Przecież ta przeklęta kupka głazów gdzieś tam musi być.
Wróciłem do zajazdu i nastawiłem wodę na kawę i herbatę. Silny zapach kawy obudził Pana Samochodzika. Otworzył leniwie oczy.
- Wcześnie dziś wstaliście - zauważył. - Jakie plany?
- Zaraz wytoczymy samolot z hangaru...
- Przecież on stoi po prostu na łące - uśmiechnął się.
- Owszem, ale to ładnie brzmi: “wytoczymy z hangaru”. Wsiądziemy i polecimy na południe wypatrując piramidy. Jakoś po południu ją znajdziemy i przylecimy po pana, żeby nie wydobywać skarbów bez czujnej kontroli kierownika...
- Tym kierownikiem jest chyba Michaił - uśmiechnął się Pan Samochodzik. - W każdym razie to jego wyprawa...
Zjedliśmy śniadanie. Czułem się wolny i gotów do wielkich czynów. Wsiedliśmy z Michaiłem do jego koszmarnego latającego wehikułu i wystartowaliśmy. Owiał nas wiatr pachnący jesienią, ale jednocześnie było ciepło i przyjemnie.
- W Polsce nazywamy taką ciepłą jesień babim latem - powiedziałem.
- A w Kanadzie nazywa się ją indiańskim latem - odpowiedział. - Często nie sposób dojść, dlaczego różne rzeczy nazywają się tak, a nie inaczej...
Wysoko nad nami przemknął boeing lecący pewnie z Moskwy do Pekinu. Pod nami stada zwierząt skubały trawę. Było spokojnie. Po napięciu ostatnich dni odpoczywałem...
- Aż mnie kusi, żeby tu zostać - westchnął Michaił. - Tylko pomyśl, Pawle, facet chałupniczo buduje tu samoloty. My z twoimi umiejętnościami wejdziemy z nim w spółkę i będziemy wyposażać je w nadajniki radiowe...
- Albo będziemy latali nad krajem przewożąc owce samolotem - przypomniałem sobie, jak leciałem z panem Tomaszem do Chartumu.
- Można i owce - uśmiechnął się.
- Obawiam się, że to radosne bezhołowie szybko się skończy - westchnąłem. - Zaraz pojawią się żądni pieniędzy biurokraci, którzy zażądają licencji pilotów, badań technicznych samolotu...
- Ma niezłe parametry aerodynamiczne - powiedział Michaił. - Myślę, że niektóre testy byłby w stanie przejść.
- Tak, ale lotki ustawiasz korbką. Poza tym nie wiem, czy w krajach, że się tak wyrażę, cywilizowanych nie ma przypadkiem zakazu lotu dwupłatowcami.
- Chyba nie. Ja w każdym razie nie słyszałem.
- To dlaczego, skoro to lepsza konstrukcja niż jednopłatowce, już się takich nie robi?
- Tego nie wiem - zasępił się. - Sądzisz, że szybko ten kraj się ucywilizuje?
- Obawiam się, że błyskawicznie - westchnąłem. - Rak biurokracji to ma do siebie, że jak się w jednym miejscu zaszczepi, to niczym nie można go usunąć. Tu po prostu znajdujemy się w krótkim momencie dziejów, gdy stara kadra komunistyczna odeszła w niebyt, a nowa nie jest w stanie kontrolować wszystkiego.
- To może reaktywujemy herbaciany szlak. Kupimy sobie juczne wielbłądy i będziemy wozić herbatę z Pekinu do Moskwy... Albo chociaż do Irkucka.
- Obawiam się, że cywilizacja za szybko zacznie nam deptać po piętach. Ale można ją wykorzystać. Ty wiesz, jaki to gigantyczny rynek na panele baterii słonecznych i telefony satelitarne?
- To wielki kraj - westchnął. - Nie podbijemy go...
- To miejsce, gdzie mieliśmy przymusowe lądowanie - Michaił pokazał kawałek szlaku pod nami. - Teraz wkraczamy w nieznane...
Kilka kilometrów dalej przelecieliśmy nad sporym miasteczkiem.
- Trzeba było iść wtedy w drugą stronę - powiedział. - Trafilibyśmy prosto na stację benzynową i zapewne telefon...
- Mądry Polak po szkodzie - mruknąłem.
Roześmiał się.
Do miasteczka od zachodu dochodziła asfaltowana szosa, a na południe znowu biegł dalszy odcinek szlaku. Polecieliśmy w tamtą stronę. Ruch na tym odcinku był dość spory. Jeździły ciężarówki, wozy zaprzężone w konie, pędzono stada zwierząt. Okolica stawała się jednak coraz bardziej pustynna. Przelecieliśmy nad jeszcze jedną osadą. W morzu piasków wyglądała niemal jak oaza. Kawałek dalej zgubiliśmy dawny szlak. Łudziliśmy się, że zdołamy go niebawem odnaleźć, ale jak się okazało były to próżne nadzieje. Zbyt wiele lat minęło, zbyt wiele burz piaskowych przeszło nad starą drogą.
- To już koniec - powiedział Michaił rozczarowany. - Pora wracać.
- Jeszcze kawałek - poprosiłem.
Pomknęliśmy nad pustynią w stronę bliskiej już granicy. - Założenia były chyba dobre - mruknąłem.
- Oczywiście. Można powiedzieć, że Pan Samochodzik rozwikłał zagadkę. Ale kraj jest zbyt wielki, żeby odnaleźć właściwy szlak i tajemniczy kamienny ostrosłup... Wybraliśmy dobrze, lataliśmy nad najbardziej prawdopodobną trasą. Tyle tylko, że minęło wiele lat. Być może piramidkę pochłonęły wędrujące piaski, które potem porosły stepową trawą. Może rozwalono ją, by kamieni użyć do obudowy paleniska w jurcie albo umocnienia drogi. Zabytki mają to do siebie, że nie są wieczne... Różnie mogło się zdarzyć...
- Pamiętasz, co mówiłem ci wtedy w Tobolsku? - zapytał Michaił.
- Gdy płynęliśmy przez rzekę?
- Nie, wcześniej, na murze więzienia. Trzeba cieszyć się chwilą. Podziwiać piękno przyrody. Pomyśl, że teraz nie musimy obserwować ziemi. Możemy wznieść dumne spojrzenie naprzód. Jak tamtej nocy, gdy Ungern i Ossendowski pojechali samochodem w step i w ciemności wypatrywali ślepi wilków... - nadal jednak nie odrywał spojrzenia od stepu.
Wypatrzył ją pierwszy i obniżył lot. Kamienna piramidka niemal identyczna jak w Międzybrodziu stała na niewysokim pagórku. Osadził samolot na szosie. Wyjąłem z kieszeni fotografię.
- Jesteśmy u celu - powiedziałem poważnie.
W trzy godziny później Michaił przywiózł pana Tomasza i Awenira. Ja tymczasem obszedłem piramidkę dookoła. Nigdzie nie było śladu wejścia.
- Sądzę, że trzeba podkopać rogi budowli - zauważyłem - albo odmierzyć siedem kroków i tam zacząć kopać.
- Nie zgrywaj się - poprosił Pan Samochodzik. - To poważna sprawa.
Podał mi torbę z wykrywaczem. Zmontowałem go pospiesznie i uruchomiłem. Ruszyłem wzdłuż ściany. Od zachodu, w połowie jej długości, urządzenie cichutko zapikało. Coś małego, głęboko. Ująłem saperkę w dłoń i wgryzłem się w piaszczystą stepową ziemię. Pół metra poniżej powierzchni gruntu natrafiłem na niewielkie metalowe pudełko.
- To wszystko? - zdziwił się Awenir.
- Nie zawsze znajduje się od razu cały pociąg - uśmiechnął się Pan Samochodzik.
Mała willa na przedmieściach Helsinek drzemała pod śniegiem. Gęsty biały puch pokrywał krzewy w ogrodzie i dach. Z rynien zwisały długie sople. Było kilkanaście stopni mrozu. Michaił mimo grubej kurtki podbitej futrem renifera szczękał zębami.
- To tutaj - sprawdziłem raz jeszcze adres.
- Tutaj - potwierdził wskazując herb przykręcony do stalowej furtki. Nacisnąłem dzwonek. Gdzieś zza ciężkich dębowych drzwi rozległo się melodyjne dzwonienie. Jak ci Skandynawowie to robili, że ich dzwonki nie zamarzały nawet podczas najtęższych mrozów?
Drzwi otworzyły się rzucając słup światła. Ku furtce, wydeptując ślady w wysokim śniegu, szła jakaś postać zakutana w futro. Dopiero gdy była bardzo blisko, poznaliśmy Damao.
- Paweł Daniec i Michaił Derekowicz? - zdziwiła się. - Wejdźcie, proszę.
Po chwili znaleźliśmy się w ładnym holu wyłożonym kasztanową boazerią. Na ścianach wisiały rosyjskie szable oficerskie skrzyżowane z karabinami, a pod sufitem dwa sztandary z czasów pierwszej wojny światowej. Zdjęliśmy buty i kurtki. Damao znalazła dla nas wygodne kapcie.
- Obiad będzie dopiero o siedemnastej - powiedziała. - Ale może napijecie się herbaty i coś przekąsicie...
- Jedliśmy w samolocie - uspokoiłem ją. - Chcielibyśmy, jeśli można, zobaczyć się z pani dziadkiem.
- Oczywiście, jest w salonie. Czy coś się stało?
Uśmiechnęliśmy się tajemniczo. Salon wyglądał jak przedłużenie holu, tylko broni było tu więcej. Na ścianach wisiała kolekcja maczet, a pod sufitem kolejne sztandary. Popatrzyłem na nie zdumiony. Na pierwszym z nich widniała głowa Lenina i hiszpański napis “Patria o Muerte” - “Ojczyzna albo śmierć”, na kolejnym sierp i młot oraz krzaczki amharskiego alfabetu. Jeszcze jeden hiszpański, tym razem z gwiazdą... Kolejny zapisany łacińskim alfabetem, ale w jakimś zupełnie niezrozumiałym języku.
- Trofea wojenne? - zapytał Michaił.
- Tak. Dziadek ma jedenaście sztandarów. Dowodzone przez niego jednostki wielokrotnie rozbijały oddziały wrogów. Nazbierało się. Wojna domowa w Hiszpanii, wojna zimowa w Karelii, Etiopia, Korea, Wietnam, Angola, Chile... Tam w gablotce są jego medale i ordery.
Pochyliliśmy się nad gablotą zawieszoną koło kominka. Odznaczeń było ponad trzydzieści. Większości nawet nie próbowałem identyfikować. Na samym dole wisiała złota gwiazdka ozdobiona platynową głową.
- Order Lenina? - zdumiał się Michaił.
- Zdobyczny - wyjaśnił gospodarz wjeżdżając na wózku do salonu. - Trafił mi się w Afganistanie.
Zasiedliśmy w fotelach.
- Cóż panów sprowadza? - zapytał staruszek.
Damao przyniosła herbatę.
- Znaleźliśmy to miejsce - położyłem na stole kolorowe zdjęcie piramidki.
Popatrzył na mnie zdumiony.
- Udało wam się? Niesamowite. I jak? Duże łupy?
- Obeszliśmy ją z wykrywaczem metali i na zachód od niej znaleźliśmy stalową skrzynię.
Staruszek zacisnął dłonie, aż mu zbielały kostki.
- Co było w środku?
- Spora ilość dokumentów - powiedziałem. - Głównie papiery rządu admirała Aleksandra Kołczaka i związane z działalnością Azjatyckiej Dywizji Konnej. Niestety, zachowały się w tragicznym stanie. Zeskanowaliśmy co się dało, a z oryginałami męczą się nasi specjaliści od konserwacji papieru. Ale niewiele da się uratować.
Michaił położył na brzegu stolika płytę CD-Rom.
- Tu są skany - wyjaśnił.
- W skrzynce było jeszcze coś - dodałem. - Mały jedwabny woreczek z rubinami i diamentami
Podałem gospodarzowi. Wysypał je na blat i przeorał palcami... Zalśniły.
- I jeszcze ten drobiazg.
Z kieszeni wyjąłem mały pakunek i rozwinąwszy go podałem mu pudełko po cygarach.
- Jest zalutowane - powiedział Michaił. - Nie otwieraliśmy go.
- Dlaczego mi to wszystko przywieźliście? - zainteresował się.
- Tam był jeszcze list... - podałem mu zetlały częściowo papier.
- Proszę, aby ktokolwiek odnajdzie ten depozyt, dostarczył zawartość tego pudełka księżniczce Miao Asin Gioro lub jej synowi Ałmazowi - przeczytał wzruszony Ungern.
- Tak więc, mimo siedemdziesięcioletniego opóźnienia, przesyłka została dostarczona - powiedziałem uroczyście. - Rozwiązaliśmy tajemnicę Ossendowskiego. Nie wiemy, co jest w środku...
Kiwnął głową.
- Sądzę, że po prostu Ossendowski nie był w stanie dotrzeć do okupowanych przez Japonię Chin - mruknął. - Aż jakiegoś powodu nie wypełnił misji od razu. Może nie zdołał odnaleźć mojej matki, a może nie dopuścili go do niej... Teraz to nieistotne. Czy któryś w was ma może pilnik?
Wyciągnąłem z podeszwy buta żydowski włos. Baron zręcznie odpiłował jedną ściankę zalutowanego pudełka i wytrząsnął na blat stołu dwa przedmioty zawinięte w zetlałe papierowe serwetki. Odwinął ostrożnie pierwszy z nich. Na stole zabłysł Order świętego Jerzego. Biała emalia na ramionach krzyża lśniła jak gwiazda.
- Pośrodku powinien być rysunek świętego Jerzego przebijającego włócznią smoka - zauważyłem. - A tymczasem jest dwugłowy czarny orzeł...
- To odmiana orderu, którą przyznawano innowiercom - wyjaśnił staruszek. - Ojciec był buddystą. Mnie wychowano w duchu religii shin-to, ale gdy podrosłem, przeszedłem na prawosławie. Ostatecznie moi przodkowie od tysiąca lat bronili Krzyża...
- Zobaczmy jeszcze ten drugi pakunek - zaproponował Michaił.
Gospodarz spokojnie rozwinął drugą serwetkę. Spoczywał w niej niewielki sygnet z ciemnego złota. W pierścień wprawiono czerwony kamień, zapewne rubin. Gospodarz podniósł go, a wtedy zobaczyliśmy, że w kamieniu wycięto głęboko znak swastyki.
- Pamiątkowy sygnet Adolfa Hitlera - zażartowałem.
- Prawie zgadłeś - uśmiechnął się Ungern. - To pierścień Czyngiz-chana, który mój ojciec otrzymał od mongolskiej starszyzny. Pierścień, który poddawał jego władzy wszystkie plemiona zamieszkujące historyczne granice Mongolii... Wysłał go dla mnie... Czyżby chciał, aby potomek dumnego rodu niemieckich kondotierów i domu cesarskiego Chin objął kiedyś władzę nad całą tą częścią świata?
- Rany... - wykrztusiłem.
- Teraz sami widzicie, dlaczego nie lubię komunistów - uśmiechnął się. - Pozbawili mnie mojego dziedzictwa...
- Swastyka - mruknął Michaił obracając sygnet w palcach. - Wiele ludów używało tego znaku. Nawet Słowianie ryli go w dnach garnków jako znak ognia...
- Faktycznie, coś w tym jest, że ten znak towarzyszy od dawna ludom sycącym się wojną... - powiedział w zadumie baron. - Pasowałby do nas. My, Ungernowie, od tysiąca lat jesteśmy rodem wojowników, zdobywców, łupieżców, szaleńców Bożych walczących do końca o przegrane sprawy... Tylko że przez najbliższe kilkaset lat umieszczenie czegoś takiego na herbie wywołać mogłoby bardzo niedobre skojarzenia...
- Zawsze będą ludzie, którzy lubią zabijać - mruknął Michaił.
- Owszem - kiwnął poważnie głową nasz gospodarz. - Jedni z sadyzmu, inni z żądzy zysku, a jeszcze inni z potrzeby serca i poczucia sprawiedliwości.
Wiedzieliśmy, że ma na myśli siebie.
- Epoka wojen już się skończyła - powiedziałem. - Obecnie tego typu konflikty załatwia się za pomocą nacisków ekonomicznych...
Staruszek podjechał na wózku do regału i wyjął z niego starą książkę oprawioną w skórę. Otworzył ją i przez chwilę kartkował.
- Proszę - mruknął. - Stopień powiązań ekonomicznych pomiędzy wszystkimi państwami w praktyce wyklucza obecnie wojnę, jako militarny sposób rozwiązywania sporów. Zniszczenia wojenne są na tyle poważnym zagrożeniem, że kapitał prywatny i korporacyjny nigdy nie zgodzi się na jej prowadzenie... - zatrzasnął książkę. - Te słowa zapisano sto dwadzieścia lat temu... Ale ponieważ panowie nie są wojownikami, życzę, aby ominęły was pożogi wojenne. A co do tego - przesunął połowę połyskującego stosiku na naszą stronę stolika. - Podzielcie między siebie, a to - zsypał drugi stosik do woreczka - niech będzie dla Pana Samochodzika. Za kilka lat przechodzi na emeryturę, a te są w waszym kraju niskie... Zresztą niech zrobi z tym, co zechce. Znam go na tyle dobrze, by wiedzieć, że nie zmarnuje.
Podziękowaliśmy za podarunek i zaczęliśmy się zbierać.
- Co zrobisz ze swoją częścią? - zapytał Michaił, gdy staliśmy na zaśnieżonym przystanku czekając na autobus.
- Kamienie sprzedam, a pieniądze przeznaczę na zakup nowoczesnego sprzętu poszukiwawczego dla naszej komórki. Trochę dam na ratowanie zabytków i zakup książek dla Biblioteki Narodowej... - wyjaśniłem.
- A ja chyba przeznaczę część tych funduszy na zorganizowanie nowej wyprawy poszukiwawczej.
- Wyprawy? - zaciekawiłem się.
- Cóż, może już wkrótce znajdziecie na biurku kolejną książkę... Na razie nie będę nic mówił, żeby nie zapeszyć... Muszę też dofinansować pewne badania archeologiczne. Tak więc obaj mamy w perspektywie wydatki... A co zrobisz z resztą pieniędzy?
- Jeśli zostanie jakaś reszta, to ją roztrwonię - puściłem do niego oko.
KONIEC
®Darkman