1. ZIMNA
WOJNA
-
stosunki państw zachodnich a ZSRR i państw socjalistycznych po II
ws
-
początek: przemówienie Churchila '46; atak na ekspansjonizm ZSRR,
wezwanie Zachodu do jednoczenia sił przeciwko rozprzestrzeniającemu
się komunizmowi
-
likwidacja demokracji w Europie Srodkowej
-
odpowiedz zachodu: Doktryna Trumana '47 i utworzenie NATO '49
-
pierwsza zbrojna konfrontacja: wojna koreańska '50-'53 między
komunistycznymi siłami północnokoreańskimi i wspierającymi je
wojskami ChRL, a siłami ONZ wspierającymi wojska Rep Poł Korei.
-
wzrost zbrojeń, wojna psychologiczna
-
po Śmierci stalina '53, XX zjedzie KPZR i przemówieniu Chruszczowa
zimne napięcie w stosunkach Wsch-Zach
-
pomimo odprężeń (rozejm w Korei, ruch państw niezaangażowanych),
powstał Układ Warszawski '55, rewolucja węgierska '56, rewolucja
na Kubie '59, budowa muru berlińskiego '61, kryzys kubański '62,
oblicze wojny jądrowej, wojna w Wietnamie '65-73, interwencja UW w
Czechosłowacji '68.
-
odprężenie: KBWE, Akt Końcowy w Helsinkach '75, SALT I, SALT II
(rozbrojeniowe), Chiny w ONZ
-
nasilająca się ekspansja radziecka na tereny Azji, Afryki i A.
Łacińskiej
-
kolejny etap: interwencja ZSRR w Afganistanie '79, kryzys w Polsce
'80-'81, rozmieszczenie rakiet w europejskich krajach NATO ' 83.
-
konsekwentne realizowanie przez Reagana programu wyścigu zbrojeń –>
ekonom i polit osłabienie ZSRR
-
rozpoczęcie procesu upadku rządów komunistycznych '89 w Europie,
zjednoczenie Niemiec '90, rozwiązanie UW i ZSRR '91 → KONIEC
ZIMNEJ WOJNY
2.
PLAN MARSHALLA
-
amerykański
program pomocy gosp dla Europy po II wś.
-
uchwalony przez Kongres jako ustawa i zatwierdzony przez prezydenta
USA '48 - '51
-
cel: udzielanie pomocy finansowej wszystkim krajom Europy w formie
bezzwrotnych pozyczek oraz niskooprocentowanych pożyczek
długoterminowych
-
ZSRR odmówił udziału w programie, gdyż ten stanowił formę
podporządkowania krajów eur Stanom, co zagrażało ich suwerenności
→ wymuszenie takiej postawy na innych krajach obozu sowieckiego
-
OEEC Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej, obrady 16
krajów europejskich '48 w Paryzu
-
USA i Kanada miały udział jako czloknowie stowarzyszeni
-
efekt: szybki rozwój państw europejskich, szczególnie Niemiec,
rozwój handlu, zmiejszenie interwencji rzadowych, powrót zasad
wolnej konkurencji
-
OEEC → OECD '60 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
3.
DOKTRYNA
TRUMANA
-
program
polityki zagranicznej prezydenta Trumana '47 przedstawiony w orędziu
Kongresu
-
założenia: USA powinny pomagac narodom, przeciwstawiającym się
presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi
przez uzbrojone mniejszości
-
odnosiła się do ZSRR
-
Truman przekazał 400mln$ na ekonomiczną i wojskową pomoc dla
krajów (Grecji i Turcji)
-
doktryna zasadą polityki zagranicznej USA
-
ostateczne zerwanie z powojenną polityką izolacjonizmu
4.
DOKTRYNA
POWSTRZYMYWANIA, KENNAN
-
cel:
powstrzymywanie wpływów ZSRR, później także Chin, poprzez
niedopuszczanie do ekspansji komunizmu na świecie, głównie do
krajów nim nieogarniętych, poprzez tworzenie systemu sojuszy
wojskowych
-
efektem: powstanie NATO '49, ANZUS Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku '51,
SEATO Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej '54, CENTO
Organizacja Paktu Centralnego '55
-
w związku z popularyzacją teorii domina (każde wydarzenie
społeczno-polityczne prowokuje następne) → rozszerzenie
stosowania doktryny powstrzymywania o wsparcie dla proamerykańskich
rządów, także reżimowych oraz rozwiązania siłowe w celu
zapobieżenia „eksportowi rewolucji”
-
teoria domina: jeśli pozwolonoby na przejęcie rządow przez
komunistów w danym kraju, spowodowałoby to zagrożenie komunizmem
dla innych krajów regionu
-
stosowanie doktryny powstrzymywania: wojna w Korei '50-'53, kryzys
kubański '62, wojna w Wietnamie '65-'73, pomoc amerykańska w czasie
wojny w Afganistanie
-
zastosowanie doktryny w przypadku wojny w Wietnamie było
nadinterpretacją doktryny, Kennan nigdy nie usprawiedliwiłby
interwencji wojskowej w ten sposob.
5.
SZANGHAJSKA
ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY
-
organizacja subregionalna utworzona w Szanghaju 2001
-
podstawą byla Piątka Szanghajska z '96 (Chiny, Kirgistan, Rosja,
Uzbekistan, Tadzykistan Kazachstan)
-
wiodąca rola Chin i Rosji
-
cele: kontrterroryzm, zwalczanie ekstermizmu, separatyzmu,
rozwiązywanie konfliktów granicznych, budowa wzajemnego zaufania,
współpraca gospodarcza, przeciwstawienie się trwałej obecnosci
wojskowej USA w Azji Śr
-
organy: coroczny szczyt szefów państw, rgularne spotkania szefów
rządów
-
2004 – Mongolia obserwatorem, 2005 – Indie, Iran i Pakistan
6.
GÓRSKI
KARABACH
-
ormiańska
enklawa, przedmiot sporu Armenia-Azerbejdzan
-
obszar kontrolowany przez orman, wspieranych przez Republike
Armenii
-
prezydenci Alijew i Sarkisjan – spotkanie w Moskwie z Miedwiediewem
2008
-
efekt: dwustronne porozumienie, rozmowy na temat rozwiązania
kilkunastoletniego konfliktu
7.
NUR
MOHAMMED TARAKI
-
afgański polityk komunistyczny, prezydent i premier Afganistanu
'78-'79
-
jeden z gł załozycieli Ludowo-Demokratycznej Partii Afganistanu
-
sekretarz generalny partii
-
po przewrocie wojskowym przewodniczący Rady Rewolucyjnej Afganistanu
'78, szef państwa i premier
-
Wielki Przywódca rewolucji Kwietniowej
-
wprowadził ustrój socjalistyczny
8.
BENAZIR
BHUTTO
-
premier pakistanu '88-'90 i '93-'96
-
pierwsza kobieta na tym stanowisku w krajach muzulmańskich
-
córka prezydenta i premiera Alego Bhutto
-
wygrana Pakistańskiej Partii Ludowej '77, obalenie i uwięzienie
Alego → Benazir na czele partii
-
za swoją działalnośc więziona, oskarżana o korupcję i nepotyzm,
nadużywanie władzy, była celem zamachów
-
zwolenniczka prowadzenia przez Pakistan programu atomowego oraz
odebrania Indiom Kaszmiru i Dżammu
9.
ASLAN
MASCHADOW
-
partyzant, polityk, lider czeczeńskich separatystów
-
dowódca obrony Groznego w czasie I w.czeczeńskiej, jego oddzialy
odbiły miasto z rąk Rosjan '96
-
prezydent Czeczenii '97
-
cele: niepodległośc Czeczenii, pokojowe ułozenie stosunków z
Rosją
-
oskarzony o zamachy bombowe m.in. w Moskwie po rozpoczęciu II
w.czeczeńskiej '99
-
przeszedł do podziemia, prowadzil działalnosc partyzancką
-
zastrzelony przez rosyjskie służby specjalne w 2005
10.
I
WOJNA W CZECZENII
-
konflikt zbrojny Czeczenia-Rosja '94-'96
-
wojska rosyjskie wkraczając na terytorium Czeczenii chciały
zapobiec postępujacym działaniom niepodległościowym.
-
Rosjanie pod przywództwem Lwa Rochlina zajeli Grozny, stolicę
Czeczenii '95
-
Rochlin odmawia tytuły Bohatera Rosji, gdyż nie uznaje za
zaszczytne zwycięstwa nad własnymi obywatelami
-
walka partyzancka: Rosjanie w walcze z bojownikami czeczeńskimi
ponoszą znaczne straty
-
przywódca rebeliantow czeczeńskich, Szamil Basajew, przeprowadza
terrorystyczny rajd na szpital w Budionnowsku '95
-
inny dowódca, Salman Radujew, na szpital w Kizlarze '96
-
po kilku dniach walki zmuszeni do ustąpienia
-
ginie prezydent Dzochar Dudajew, na skutek ataku rakietowego poprzez
namierzenie telefonu
-
latem bojownicy odbijają Grozny '96
-
rozejm kończący Iwc '96 w Chasawjurcie → wpływ porażki Rosji
oraz nadchodzącyh wyborów prezydenckich
-
problem statusu republiki odłożony na 5 lat
11.
II
WOJNA W CZECZENII
-
okres
spokoju w '99 przerwało wkroczenie oddziałów Samila Basajewa do
Dagestanu
-
chciał na Kaukazie ustanowienia islamskiego kalifatu wg zamysłu
wahabitów
-
o zamachu bombowe w Moskwie i Wołgodońsku oskarżano czeczeńskich
terrorytów
-
w początkowej fazie konfliktu w Bośni wykorzystano naloty
lotnicze
-
wojska federalne w niedlugim czasie ogarnęły 50% terytorium
republiki
-
Rosjanie wezwali mieszkańców Grozny do opuszczenia miasta
-
każdy kto odmówił uważany był za terrorystę i bandytę, padnie
ofiarą altyrelii i lotnictwa
-
siły federalne zajmuja ostatnie miasto pozostające w rekach
czeczeńskich – Szatoj 2000
-
Rsoja ogłasza zwycięstwo → element kampanii wyborczej Putina
-
pomimo trwania walk Rosja kończy działania zbrojne i wprowadza plan
„normalizacji” → marginalizacja i pozbawienie legitymizacji
wyborczej ukrywającego się prezydenta Maschadowa
-
podstawy „normalizacji”: nowa konstytucja Kadyrowa, wybory
prezydenckie
-
Kadyrow – były dowódca sil polowych, przechodzi na strone sił
federalnych
-
Konstytucja 2003: Czeczenia jest integralną częścią rosji,
Kadyrow prezydentem (uczciwosc wyborów kwestionowana przez
obserwatorów międzynarodowych)
-
Kadyrow ginie w wyniku akcji bojownikow 2004 w Groznym
-
tymczasowo: Abramow (premier) prezydentem, Ramzan (szef slużby
bezpieczeństwa) wicepremierem
-
Kadyrow faworytem do wyborów właściwych, jednak nie ukończył
wymaganych 30 lat, wygrywa lojalny wobec Moskwy generał milicji i
minister spraw wewnętrznych Ału Ałchanow
-
walki partyzanckie trwają do dziś, separatysci związani z
Basajewem i fundamentalizmem islamskich stosują zamachy na
rosyjskich cywilów
-
czeczeńskie komando więzi 700 zakładników w moskiewskim teatrze
na Dubrowce 2002
-
szahidki wysadzają 2 cywilne samoloty rosyjskie 2004
-
zajęcie szkoły w Biesłanie 2004 – 350 z 1000 zakładników
ponosi śmierc
-
Maschadow odcinal się od tych taktyk
12.
RADA
WZAJEMNEJ POMOCY GOSPODARCZEJ
-
miedzynarodowa organizacja gospodarcza państw socjalistycznych '49
na podstawie konwencji
-
podpisali: Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, NRD '50, Polska,
Rumunia, Węgry, ZSRR
-
Albania wycofuje się '62 z uczestnictwa w działalności rady
-
przyjęcie Mongolii '62
-
Jugosławia podpisuje umowę ' 64o uczestniczeniu w pracach organów
Rady na zasadzie równouprawnienia i wzajemnych korzyści w sprawach
obopólnego zainteresowania
-
przyjęcie Kuby '72 i Wietnamu '78
-
Finlandia podpisuje porozumienie o współpracy gospodarczej '73
-
KRLD i ChRL uzyskują status obserwatora
-
zadania i funkcje regulował Statut RWPG '59 w Sofii
-
RWPG stałym obserwatorem w sesjach i pracach ONZ od '74
-
cele: przyspieszenie postępu technicznego, koordynacjaplanów
gospodarczych, wspólne inwestycje, korzystanie z zasobów
surowcowych oraz podział pracy i specjalizacja w produkcji
ważniejszych wyrobów
-
rozwiązanie RWPG '89, formalne '91 → wraz z rozpadem ZSRR i
wejściem krajów członkowskich na drogę transformacji gospodarek
planowych w rynkowe.
13.
KOMINFORM
-
Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych
-
miedzynarodowy ośrodek polityczny i ideologiczny partii
komunistycznych '47 w Wilczej Górze
-
podczas narady przedstawicieli partii komunistycznych: Bułgarii,
Czechosłowacji, Francji, Jugosławii, Polski, Rumunii, Węgier,
Włoch i ZSRR
-
kluczowa rola Żdanowa (szef delegacji radzieckiej)
-
cele: organizowanie wymiany doświadczeń między partiami i
koordynacja ich działalności na zasadzie wzajemnego porozumienia,
partie miały tworzyc jednolity front w walce z kapitalizmem, a także
udzielac sobie wzajemnej pomocy
-
kierownictwo ZSRR dązyło do stworzenia kierowniczego ośrodka
europejskiego ruchu komunistycznego, w miejsce III Miedzynarodówki
-
siedziba Kominformu: Belgraddo '48, później w Bukareszcie
-
ograniczenie działalności Kominformu ' 53 na skutek konfliktu
Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików ) i
Komunistycznej Partii Jugosławii
-
rozwiązanie Kominformu '56
-
podjęcie uchwał: kolektywizacja wsi, wprowadzenie uniwersalnej
drogi do socjalizmu
14.
UKŁAD
WARSZAWSKI
-
Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej
-
europejski sojusz wojskowo-polityczny ZSRR i państw od niego
uzależnionych
-
podpisany w Warszawie '55 przez: Albanię, Bułgarię,
Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry, ZSRR.
-
podpisanie było odpowiedzią na powstanie NATO i remilitaryzację
RFN
-
cele: ujednolicenie struktur wojskowych i podporządkowanie ich ZSRR,
usankcjonowanie obecnosci wojsk radzieckich na terytorium NRD,
Polski, Rumunii i Węgier
-
miał obowiązywac przez 20 lat z automatycznym przedłużeniem o 10,
o ile żadna ze stron go nie wypowie → przedłużono w '75 o 10 a w
'85 o 20.
-
organy: Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowództwo Sił
Zbrojnych (z siedzibą w Moskwie) – podporządkowane ZSRR,
kierowane przez dowódców radzieckich
-
w ramach układu doszło do inwazji w Czechosłowacji '68, udziału
nie wzięła tylko Rumunia
-
rozpad bloku socjalistycznego w Europie '89 → formalne rozwiązanie
układu na posiedzeniu w Pradze '91
15.
POWSTANIE
WĘGIERSKIE
-
próba narodu węgierskiego zdobycia wolności i uwolnienia się spod
sowieckiej dominacji
-
wybuchło X '56, stłumione XI '56 przez zbrojną interwencję Armii
Radzieckiej
-
duże wsparcie materialne ze strony Polski
16.
PRASKA
WIOSNA
-
efekt próby reformy systemu komunistycznego i osiągnięcia większej
niezależności państwowej
-
początkiem wybór na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii
Czechosłowacji Dubceka '68
-
skupiał wokół siebie partyjnych reformatorów
-
przeforsował program zmian politycznych i gospodarczych
-
program reform „polityka otwartych drzwi”, reformy „socjalizm z
ludzką twarzą”
-
obietnice: rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych, reformy
gospodarcze, rehabilitacja skazanych w procesach politycznych '49-'54
ukaranie ich organizatorów, zniesienie cenzury
17.
TRAKTAT
PARYSKI
-
podpisany: Niemcy, Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, Włochy
'51, wszedł '52
-
na jego mocy powołano Europejską Wspólnotę Węgla i Stali
-
przemysł węglowy i stalowy krajów członkowskich poddane
międzynarodowej kontroli
-
cele: wspólny rynek węgla, stali, rudy żelaza i złomu, rozwój
gospodarczy oparty o wspólny rynek, racjonalna produkcja, podział
produktów przemysłu węglowego i stalowego, regularne dostawy węgla
i stali dla państw EWWiS (Wspólnota została powołana w Traktacie
Paryskim, '51państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg,
RFN,Włochy), jednakowe warunki dostępu do produktów, kontrola cen,
połączenie sektorów węgla i stali, istotnych dla obronnosci →
umocnienie pokoju.
-
nadzór: instytucje o charakterze ponadpaństwowym: Wysoka Władza,
Wspólne Zgromadzenie, połączone z organami EWG i Euroatomu na mocy
Traktatu fuzyjnego '65
-
traktat paryski wynikiem realizacji Planu Schumana '50, → pierwszy
formalny krok integracji europejskiej
18.
TRAKTATY
RZYMSKIE
-
traktaty założycielskie, wraz z paryskim, fundamentalne dla
integracji europejskiej
-
dwa traktaty międzynarodowe '57 w Rzymie
-
podpisali: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy
-
zatwierdzono raport Spaaka ws ogólnej unii gospodarczej i unii w
zakresie pokojowego użycia energii atomowej
-
zawarte na czas nieokreślony powołały EWG '58 → wspólny rynek,
Europejska Wspólnota Energii Atomowej, kontrola i współpraca w
sferze pokojowego wykorzystania energii atomowej
-
konwencja o włączeniu krajów zamorskich: Belgii, Francji,
Holandii, Włoch do Wspólnot → początek Europejskiego Funduszu
Rozwoju
-
cele: silniejsza kooperacja ekonomiczna poprzez eliminowanie ceł w
obrocie wewnętrznym, ujednolicanie stawek ceł zewnętrznych,
wprowadzenie środków umożliwiających coraz swobodniejszy przepływ
towarów, pracowników, usług i kapitału
19.
TRAKTAT
FUZYJNY
-
podpisany '65, wszedł '67
-
zakładał powstanie jednej Rady Ministrów ( dziś Rada Unii
Europejskiej) oraz wspólnej Komisji dla Wspólnot, po połączeniu z
EWWiS, Euroatomem, EWG
-
organizacje posiadły jednolite instytucje, jeden budżet
-
układ wynikiem procesu jednoczenia instytucji, zapoczątkowanym w
Traktatach Rzymskich, łącząc zgromadzenia parlamentarne i
trybunały
20.
TRAKTAT
NICEJSKI
-
kolejny
dokument wprowadzający reformę Unii, szczyt w Nicei 2000
-
zasada równoprawnego traktowania obecnych i przyszłych członków
Unii
-
postanowienia dotyczące wielkości i składu poszczególnych
instytucji w przyszłej, poszerzonej organizacji
21.
TRAKTAT
Z MAASTRICHT
-
układ
dwunastu panstw członkowskich Wspólnot Europejskich
-
zawarty na zjezdzie państw EWG w Maastricht w Holandii '91
-
dotyczy integracji politycznej i gospodarczej tych państw
-
najszersza reforma struktur europejskich
-
powołanie UE opartej na 3 filarach: unia gospodarcza, polityczna,
policyjno-sądownicza
22.
TRAKTAT
AMSTERDAMSKI
-
przyjęty na szczycie Unii w Amsterdamie '97, wszedł '99
-
kończył konferencje międzyrządową UE → przegląd i rewizja
zasad zawartych w Traktacie z Maastricht
-
kolejna próba reform Wspólnoty
-
postanowienia: zmiany stosunku do prawa wspólnotowego, przygotowania
do wyzwań o charakterze światowym, bliższy i bardziej przejrzysty
dla obywateli obraz działań Unii, współdziałanie w zakresie
polityki imigracyjnej, azylowej i kontroli granic
-
potwierdził podstawowe prawa obywateli UE
-
UE mogą podejmowac kroki przeciwdziałające dyskryminacji ze
względu na rasę, pochodzenie, płec czy religię
-
polityka socjalna: poprawa warunków pracy, równouprawnienie na
rynku pracy
23.
TRAKTAT
LIZBOŃSKI
-
kończy dyskuje nt spraw instytucjonalnych 2009
-
zmienia traktaty UE i WE ale ich nie zastępuje
-
daje UE ramy prawne i instrumenty potrzebne do sprostania przyszłym
wyzwaniom i spełnienia oczekiwań społeczeństwa
-
cele: bardziej demokratyczna i oparta na przejrzystych zasadach
Europa, sprawniej działająca Unia, Europa praw i wartości,
wolności, solidarności i bezpieczeństwa, większe znaczenie Europy
na arenie międzynarodowej
24.
KOMISJA
EUROPEJSKA
-jedna
z głównych instytucji UE
-
reprezentowanie i ochrona interesów całej UE
-
zadania: przedstawianie wniosków dot nowych aktow prawnych,
zarządzanie budzetem UE i przydział środków finansowych,
egzekwowanie prawa europejskiego, reprezentowanie UE na arenie
międzynarodowej
35.
TRYBUNAŁ
OBRACHUNKOWY UE
-
powołany '75, siedziba w Luksemburgu
-
zadania: kontroluje finanse UE, przygotowuje sprawozdania nt
wykorzystywania środków publicznych, weryfikuje osoby i organizacje
dysponujące środkami UE, coroczne sprawozdania z roku budżetowego,
wydaje opinie dot przepisów prawa UE e kwestiach finansowych,
wspiera działania UE związane ze zwalczaniem nadużyc
-
nie posiada uprawnien w zakresie egzekwowania prawa
36.
PARLAMENT
EUROPEJSKI
-
europarlamentarzyści reprezentujacy obywateli
-
wybierani w wyborach bezpośrednich co 5 lat
-
odpowiedzialny, wraz z RUE, za stosowanie prawa w UE
-
zadania: debatuje nad aktami prawa europejskiego, uchwala je wraz z
Radą, sprawuje nadzór demokratyczny nad innymi instytucjami UE,
szczególnie nad Komisją, debatuje nad budżetem UE, przyjmuje go
wraz z Radą
37.
TRYBUNAŁ
SPRAWIEDLIWOŚCI
-
dokonuje
wykładni prawa UE
-
czuwa nad prawidłowością jego stosowania
-
rozstrzyga spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami
-
rozpatruje sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa
lub organizacje, których prawa zostały naruszone przez instytucje
UE
38.
GRUZJA
-
dzieli się na dwie autonomiczne republiki: Abchazję i Adżarię
-
zwierzchnikami województw są przedstawiciele prezydenta, zwani
gubernatorami
-
były obwód autonomiczny: Osetia Południowa → nie znajduje się
pod kontrolą władz gruzińskich i jest państwem nieuznawanym
-
Gruzja chcąc przywrócic „konstytucyjny porządek” drogą
zbrojną rozpoczęła wojnę w Oseti Południowej
-
wojska rosyjskie wkroczyły na tereny autonomii Osetii i Gruzji
-
Gruzja składa wniosek do MTS o rozstrzygnięcie sporu z Federacją
Rosyjską → czystki etniczne stosowane przez Rosję na terytorium
Osetii
-
wniosek Gruzji o ludobójstwie w Abchazji '92 do MTK
-
Federacja Rosyjska nie jest stroną statutu rzymskiego, jurysdykcji
Trybunału podlegają zbrodnie popełnione na terenie Gruzji
-
wg raportu UE Gruzja rozpoczęła nieuzasadnioną wojnę
39.
PREZYDENCI
GRUZJI
-
Gamsachurdia
-
Szewardnadze
-
Burdżanadze
-
Saakaszwili
-
Burdżanadze
-
Saakaszwili