Historyzm
adekwatniejsza jest liczba mnoga, a więc historyzmy a nie historyzm, ponieważ nastąpiło rozmnożenie postaw metodologicznych.
HISTORYZMY to po pierwsze działalność amerykańskiego historyka Haydena White'a („Metahistory”) - przełom w myśleniu o historii i historiografii. Po drugie nowy ruch akademicki „New Historeism” (Nowy Historyzm). White jest uznawany za strukturalistę, a członkowie Nowego Historyzmu za marksistów. White'a interesuje przede wszystkim teskt historiograficzny jako retoryczna maszyneria do produkowania efektu realności, to Nowy historyzm zajmuje się ideologiczna relacja pomiędzy tekstem a historią. White bada struktury językowe, dzięki którym historyk stara się uzasadnić obiektywności swojej pracy, a Nowy Historyzm odsłania światopoglądowe przesłanki mówienia o świecie i wpływ materialnych praktyk kulturowych na pisanie literatury.
White – TROPOLOGIA (nauka o tropach), Nowy Historyzm – IDEOLOGIA
przesłanki tradycyjnej historiografii – historyk powinien trafiać bezpośrednio do dziejów i przedstawiać je takimi jakie były; powinien je prezentować neutralnie w swoim dziele; podwójna obiektywność (obiektywność przedmiotu badania i dyskursu); pokazać coś tak jak to się naprawdę stało, pokazywać rzeczy takimi jakie były; rola historyka polega na rozumieniu oraz nauczeniu rozumowania; wiara w działanie Boskiej Opatrzności (min. Leopold Ranke)
rozumienie historyzmu wg Nietzschego (XIXw) – krytykował obiektywizm, J.G. Droysen był jego mentorem „co nie przydaje się w życiu nie jest prawdziwą historią”; Nietzsche zarzucał obiektywizmowi maskowanie przyjmowanych niejawnie założeń filozoficznych; wolał przeżywanie historii od pojmowania intelektualnego; krytykował absolutna wiarę w fakty oraz pozorne uwolnienie od wartościowania; „obiektywne jest tylko to co bezmyślne”;
EPISTEMOLOGIA POKANTOWSKA – uniemożliwia wszelka formę poznawania bezpośredniego, historia nie jest tym co kiedyś było, ale po prostu to jest istniejące obok natury inne pojęcie; historia jest czymś, co organizuje naszą percepcję;
Zadanie historyka wg Droysena i Nietzschego – nie poznaje rzekomego obrazu przeszłości, a poszerza i pogłębia ciągłość ludzkiego rozwoju moralnego; jedynym narzędziem poznawania historycznego jest rozumienie a nie wyjaśnianie; nie rekonstruujemy historii, ale przywracamy ją na nowo do życia;
Historia jako konstrukcja – historyk nie rekonstruuje, ale konstruuje; nie można znaleźć tego co się naprawdę wydarzyło; historia to seria widziadeł nad mgłami rzeczywistości;
Artystyczna koncepcja historii – dla Nietzschego język nie jest przezroczystym narzędziem, dzięki któremu „czytamy” świat, tylko narzędziem retorycznym, które prowadzi nas do prawdy; a prawda jest armią metafor i sumą ludzkich stosunków;
Trop poznania – poznanie skonstruowane jako trop; szereg przeniesień i substytucji między doznaniem zmysłowym a skonstruowaniem pojęcia; całość ludzkiego pojęcia zamyka się w pięciu tropach (metafora, metonimia, synekdocha, personifikacja i hypallag)
Nieosiągalność istoty rzeczy – sedno Nietzscheańskiego myślenia; nie można poznać „historycznej istoty rzeczy”; nieautonomiczność zdarzeń przeszłych; kreacyjna rola historyka
„Metahistory” 1973 Hayden
White – interpretacja XIX-wiecznej historiografii; dwie tezy –
1. style wyjaśniania historycznego różnią się między sobą
poprzez zastosowanie trzech podstawowych strategii: fabularyzacji,
sigumentacji, ideologizacji. W każdej z nich są możliwe wzorce:
romantyczny, tragiczny, komiczny, satyryczny, formistyczny,
mechanicystyczny, organicystyczny, kontekstualicystyczny,
anarchiczny, radykalny, konserwatywny i liberalny. Styl
historiograficzny uzależniony jest od strategii i wzorca
strukturalnego i historyk zmuszony jest do tego, że jak tworzy
dyskurs to wedle założeń strukturalnych.
2. Praca historyka
nie jest neutralnym odtwarzaniem przeszłości, lecz przypomina akt
poetycki tworzony za pomocą czterech podstawowych tropów:
metafory, metonimii, synekdochy i ironii;
Twierdził też, że
praca filozofów historii od historyków nie różni się niczym, bo
oboje opierają swoje przeświadczenia „trybach świadomości”
lub figurach wyobraźni. Czyli nie istnieje czysta historiografia,
która w ogóle nie ma w sobie filozofii. White jest strukturalistą,
a trochę poststrukturalistą. Strukturalistą, ponieważ przyjmuje
pierwszeństwo strukturalnych inwariantów przed poznaniem tego, co
jednostkowe. Jest także poststrukturalistą, gdyż zakłada
nieuchronną tropologizację poznania i dyskursu.
Rzeczywistość historyczna a opowieść – White odwraca tradycyjną, realistyczną relację między rzeczywistością historyczną a opowieścią i dowodzi, że narracja nie jest wobec świata wtórna, lecz pierwotna i to ona wyznacza jego sens. Nie oznacza to oczywiście, że przeszłość nie istnieje, lecz że nie mamy do niej bezpośredniego dostępu, tylko przez teksty, które nadają jej stronniczy charakter. Teskt historiograficzny jest zatem artefaktem, który kształtuje badaną rzeczywistość za pomocą narracji i tropów.
Ankersmita tezy narratywistyczne – Frank Ankersmit (ur 1954) w swoim dziele „Narrative Logic” zawarł narratywistyczne tezy, dot. rozbieżności między opisem a narracją (reprezentacją). Uważa, że narracje historyczne to interpretacje przeszłości, a nie rejestracja faktów minionych. Rozróżnia badania historyczne i historyczne narracje – przeszłość niezinterpretowana nie może się stać materiałem historycznej narracji, choć może się stać przedmiotem badań historycznych. Uważa także, że język narracji nie jest językiem przedmiotu, czyli że dyskusje o przeszłości, są tak naprawdę dyskusjami o tym co się o przeszłości mówi. Kładzie nacisk na oddawanie sprawiedliwości przeszłości oraz kategorię oświadczenia historycznego. W taki sposób dochodzi do teorii, że mówić językiem historii możemy dopiero po doświadczeniu, z którego wyłania się przeszłość jako potencjalny przedmiot badań historycznych.
Poetyka kultury - w „Genealogii moralności” Nietzschego, Nietzsche podejmuje problematykę dobra i zła, i uważa, że sądy i wartości jakie wyznajemy, są zdeterminowane kulturowo i historycznie i chcąc je badać musimy brać to pod uwagę. Dlatego ważny jest język, bo jest faktem społecznym i nie odbija empirycznej rzeczywistości, lecz nadaje jej sens. N. uważa również, że fakty same w sobie, bez językowej obróbki są pozbawione sensu i to ich językowa postać wprowadza je w obszar naszej kultury. Więc badanie historii jest skuteczne tylko o ile jest badaniem języka – tak postępowali badacze Nowego Historyzmu. Nowi historyści podkreślają podwójną relację pomiędzy historią a tekstem. Przez historyczność tekstów rozumieją kształt kulturowy, sposoby pisania. Przez tekstualność historii rozumieją po pierwsze to, że nie mają dostępu do pełnej i autentycznej przeszłości i to, że tekstualne ślady same następnie podlegają tekstualnej mediacji, gdy się je konstruuje pod postacią „dokumentów”, na podstawie których historycy tworzą własne teksty, zwane „historiami”
„Representations” – czasopismo Nowych Historyków z 1983, które łączyło przekonanie, że literatury nie da się odłączyć od kultury. Badaczy z tego czasopisma interesowała wielostronna wymiana między tekstem a kontekstem. Dzieło literackie jest równie dobrą walutą jak inne działa”podróżnicze, sądowe, prawnicze, lekarskie itp., których zadaniem jest produkcja i wprawianie w obieg wartości i znaczeń, bez jakich żadna kultura nie mogłaby istnieć.
Cyrkulacja wg. Greenblatta (jednego z tych Nowych Historyków) – pojęcie cyrkulacji zastępuje tradycyjne pojęcia opisujące relację pomiędzy tekstem a rzeczywistością (aluzje, symbolizacje). Nowi Historyści dostrzegali również związki pomiędzy cyrkulacją dyskursów a władzą, która musi je kontrolować.