Kpc 25 kwietnia 2012 roku
APELACJA
Zwyczajny środek odwoławczy w procesie – a więc dewolutywny i suspensywny. W pełni dewolutywna i suspensywna (a zażalenie może mieć względną dewolutywność).
Przysługuje od wyroku sądu I instancji do sądu II instancji. Apelacja ma na celu ponowne rozpoznanie sprawy przez sąd II instancji i dokonanie w wyniku tego rozpoznania zmiany zaskarżonego wyroku, czyli chodzi zasadniczo o wydanie wyroku reformatoryjnego. Jednak w naszym kpc apelacja nie ma postaci czystej, bo w pewnych wypadkach może prowadzić do uchylenia przez sąd II instancji wyroku I instancji, czyli do wydania wyroku kasatoryjnego i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.
Apelacja może być:
pełna – dopuszczalne nowości w II instancji, można również w II instancji gromadzić materiał faktyczny i dowodowy;
- niepełna – sąd II instancji rozpoznaje sprawę tylko w oparciu o materiał z I instancji.
W polskim kpc mamy apelację pełną.
Art. 381 kpc – sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeśli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że wynikła potrzeba powołania się na nie później albo strona nie mogła powołać w I instancji. Jest to podkreślenie zasady koncentracji materiału procesowego, a nie wyjątek na rzecz apelacji pełnej.
Art. 382 kpc – sąd I instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.
Skarżący i strona przeciwna – strony postępowania apelacyjnego.
Apelacja jest dopuszczalna pod sześcioma warunkami – tak jak generalnie środki zaskarżenia:
musi istnieć właściwy przedmiot zaskarżenia, a więc wyrok sądu I instancji;
właściwy przedmiot apelacji – zaskarżalny apelacją jest każdy wyrok sądu I instancji: pełny, częściowy, wstępny, końcowy, uzupełniający, poza wyrokiem zaocznym (sprzeciw: szczególny, niedewolutywny dla pozwanego, ale dla powoda apelacja); w postępowaniu uproszczonym strona może po ogłoszeniu wyroku zrzec się prawa do wniesienia apelacji;
legitymacja do wniesienia apelacji: strona, interwenient uboczny, prokurator (nawet może dopiero wstąpić do procesu wtedy);
interes prawny – tak samo przy wszystkich środkach, czyli strona musi być niezadowolona z rozstrzygnięcia;
termin
– dwa tygodnie od doręczenia skarżącemu wyroku z uzasadnieniem;
jednak sąd doręcza wyrok z uzasadnieniem tylko, gdy strona tego
zażąda (inaczej przy wyroku zaocznym, tam z urzędu obu stronom);
strona ma tydzień od ogłoszenia wyroku na złożenie wniosku o
uzasadnienie i doręczenie. Jeśli strona nie złożyła wniosku o
uzasadnienie i doręczenie (a nie musi tego robić, żeby mogła
wnieść apelację), to termin dwutygodniowy na wniesienie apelacji
biegnie od upływu terminu, w któym strona mogła żądać
doręczenia wyroku z uzasadnieniem (art. 362 kpc).
Gdy
apelację wnosi prokurator/RPO/organizacja pozarządowa, muszą to
zrobić w terminie otwartym dla strony;
zachowanie formy – apelacja musi być wniesiona w formie pisma procesowego, ale w sprawach pracowniczych i ubezpieczeń społecznych pracownik/ubezpieczony działający bez adwokata/radcy prawnego może zgłosić apelację ustnie do protokołu we właściwym sądzie; w piśmie tym należy oznaczyć zaskarżony wyrok, przytoczyć zarzuty, jakie skarżący ma do wyroku i musi być sformułowany wniosek o uchylenie albo zmianę wyroku w całości lub w części; w sprawach o roszczenia majątkowe musi być podana wartość przedmiotu zaskarżenia (nie „sporu”); art. 368 kpc – warunku formalne apelacji;
Zarzuty – podstawa apelacji. Mogą to być wszelkie wadliwości, jakimi zdaniem strony skarżącej jest dotknięty wyrok. Naruszenie zarówno prawa procesowego, jak i materialnego; może to być w szczególności nieważność postępowania. Zarzut, że sąd nie rozpoznał istoty sprawy. Niedostateczne wyjaśnienie stanu faktycznego. Wadliwa ocena dowodów.
Skarżący może powołać nowe fakty i dowody, a w postępowaniu uproszczonym inaczej: art. 505 ze znaczkiem 9 kpc wymienia dwa zarzuty, na którym można oprzeć apelację: naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie i naruszenie prawa procesowego, jeśli mogło ono mieć wpływ na wynik postępowania.
Nieważność postępowania – jeden z podstawowych zarzutów apelacyjnych.
Zasadniczo niezauważenie przez sąd przeszkody procesowej powoduje nieważność postępowania (bo powinien był odrzucić wyrok).
Nieważność jest w art. 369 i 1099 kpc. Jest wiele wypadków nieważności postępowania i na każdym można oprzeć apelację:
jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
jeżeli strona nie miała zdolności sądowej;
jeżeli strona nie miała zdolności procesowej;
jeżeli była zawisłość sporu: o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się spraw wcześniej wszczęta;
res iudicata;
skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa:
w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
gdy sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której właściwy jest sąd okręgowy bez względu na wartość przedmiotu sporu;
jeżeli zachodził brak jurysdykcji krajowej.
Sąd bierze nieważność pod uwagę z urzędu – a więc nawet, jeśli strona nie powołała się na nią w apelacji, ale w granicach zaskarżenia. Czyli jeśli skarżący zaskarżył część wyroku, to sąd bierze pod uwagę z urzędu nieważność tylko w tej części – art. 378 kpc.
Nieważność opisana wyżej jest względna, bo dla wywarcia swojego skutku wymaga stwierdzenia w odpowiednim orzeczeniu. Sąd wyciąga skutki tej nieważności i zazwyczaj uchyla wyrok, ale nie może w rozstrzygnięciu dokonać tylko uchylenia wyroku sądu I instancji. Zawsze musi być rozstrzygnięcie dodatkowe.
Art. 64 ustawy o SN.
Nie ma w polskim kpc nieważności bezwzględnej.
We wniosku apelacyjnym można żądać alternatywnie zmiany lub uchylenia wyroku, w zależności od zarzutów.
Zarzuty podniesione przez skarżącego w apelacji są tylko jego zapatrywaniami. Sąd II instancji może je podzielić albo nie. Wniosek apelacyjny jest o tyle niewiążący dla sądu II instancji, że sąd może zmienić lub uchylić wyrok stosowanie do wyników postępowania apelacyjnego, nawet na podstawie innych zarzutów niż podniosła strona, ale nie może zmienić wyroku na gorsze dla skarżącego. Zakaz ten niweluje się jednak, jeśli apelację wniosła również strona przeciwna.
Art. 363 kpc – jeżeli wyrok zaskarżono w części, to w pozostałej części staje się ono prawomocne po upływie terminu do zaskarżenia, chyba że sąd może z urzędu rozpoznać także w tej części.
Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji: przedmiotowych (zakres zaskarżenia wyroku wnioskiem apelacyjnym – część lub całość) oraz podmiotowych (kwestia aktualna przy współuczestnictwie.).
Sąd na wniosek strony rozpoznaje w II instancji te postanowienia sądu I instancji, które nie podlegały zażaleniu, a mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie
Ad. współuczestnictwo i granice podmiotowe:
współuczestnictwo konieczne – jeśli jeden współuczestnik wnosi apelację, to tak jakby wszyscy wnieśli (i to samo przeciwko)
współuczestnictwo po stronie skarżącej – przy formalnym tylko ten, co wniósł, przy materialnym zaś zależy: jak jednolite, to wszyscy, a jak zwykłe, sąd może rozpoznać dla pozostałych, ale nie musi
Apelację wnosi się do sądu I instancji, który wydał zaskarżony wyrok, ale adresuje się ją do sądu II instancji. Wszystkie środki zaskarżenia wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, bo ten sąd przeprowadza kontrolę dopuszczalności wniesienia apelacji. Jeśli strona wniosła apelację od razu do sądu II instancji, to (od 3 maja) termin uważa się za zachowany, o ile wniosła ją przed upływem dwutygodniowego terminu. Sąd II instancji prześle wtedy apelację do sądu, który wydal zaskarżony wyrok.
Wątpliwości:
o JAKI sąd II instancji chodzi – właściwy do rozpoznania apelacji czy jakikolwiek?
a co z wypadkiem, kiedy strona wniosła do sądu I instancji, ale niewłaściwego?
Rola sądu I instancji:
bada przesłanki dopuszczalności apelacji (wspomniane sześć przesłanek); jeśli jest brak usuwalny, przewodniczący wzywa stronę do uzupełnienia braku pod rygorem odrzucenia apelacji (nie pod rygorem zwrotu, jak przy pozwie!) - bo są to braki formalne środka, a nie pisma, który go zawiera;
przy naruszeniu terminu od razu odrzucenie apelacji, bo jest to brak nieusuwalny – wtedy odrzucenie środka zaskarżenia – czyni to postanowieniem, które, jako kończące postępowanie w sprawie, jest zaskarżane zażaleniem;
gdy warunku dopuszczalności apelacji są spełnione, sąd I instancji doręcza odpis apelacji stronie przeciwnej i przekazuje akta sprawy do sądu II instancji.
Sąd II instancji ponownie bada dopuszczalność apelacji. Gdyby stwierdził, ze apelacja podlegała odrzuceniu przez sąd I instancji, sąd II instancji sam ją odrzuci. Może wezwać tez stronę do usunięcia braków, do usunięcia których nie wzywał jej sąd I instancji (o ile są to braki usuwalne).
Postanowienie sądu II instancji kończące postępowanie w sprawie jest zaskarżalne do SN (art. 394 ze znaczkiem 1 par. 2 kpc), ale z ograniczeniem: musi to być sprawa, w której przysługuje skarga kasacyjna. Ma to być więc sprawa, w której w razie wydania wyroku przed sąd II instancji przysługiwałaby skarga kasacyjna.