Fizjologia wykład 13.06.2012

Rytmy biologiczne i ich charakterystyka

• rytmy biologiczne to powszechnie występujące periodyczne procesy życiowe zachodzące w organizmie pod wpływem zmian środowiska naturalnego (temp., opadów oraz zjawisk astronomicznych)

• synchronizacja funkcji życiowych ze zmianami zachodzącymi w środowisku regulowana jest przez mechanizm zegara biologicznego tj. charakterystycznego dla każdego gatunku zespołu czynników wewnętrznych regulujących cykliczny charakter tych zjawisk

Mechanizm zegara biologicznego:

• istnieje w każdej komórce i związany jest z procesami syntezy białek, przebiegającymi w sposób cykliczny, zgodny z informacją genetyczną zakodowaną w DNA

• źródłem okołodobowej oscylacji w przebiegu procesów przemiany materii są rytmiczne zmiany gradientu jonowego po obu stronach błony komórkowej

• ostateczny obraz periodyki okołodobowej jest zależny od synchronizacji procesów zachodzących w komórkach, tkankach, i narządach poprzez mechanizmu nerwowe i hormonalne

Desynchronizacja rytmów biologicznych:

• zegar biologiczny może ulegać rozregulowaniu w wyniku warunków środowiskowych i obyczajów współczesnego człowieka

• zmieniony tryb życia jako wynik pracy zmianowej a zwłaszcza pracy nocnej, może przyczyniać się do nieprawidłowego biegu zegara biologicznego i w konsekwencji dolegliwości zdrowotnych

• przesunięcie fazy szeregu synchronizatorów występuje przy przekroczeniu stref czasowych

Wpływ desynchronizacji rytmów na organizm:

• zaburzenie snu i czuwania

• zaburzenia aktywności fizycznej

• zmiana rytmu pracy serca

• zaburzenia poziomu wydalanych amin katecholowych i kortykosteroidów

• zaburzenia nerkowego wydalania potasu

• zmniejszenie sprawności psychofizycznej

• upośledzenie zdolności do pracy

• chwiejność emocjonalna

• ryzyko chorób o podłożu nerwicowym

• lepsza tolerancja zakłóceń u osób dobrze wykształconych rytmach biologicznych

Podział rytmów biologicznych

1. Czas trwania:

• wysokiej częstotliwości (do 30 minut)

• średniej częstotliwości (od 30 minut do 6 dni)

• niskiej częstotliwości (powyżej 6 dni)

2. Geneza

• rytmy egzogenne np. zależne od spożywanych posiłków i regularnej aktywności fizycznej

• rytmy endogenne zależne od funkcji ustrojowych

Rytmy okołodobowe – przebiegające w cyklach trwających około 24h

Rytmy sezonowe – w których wyróżnia się rytmy:

• miesięczne (związane z cyklem miesiączkowym kobiety)

• okołoroczne – w czasie których następuje zmiana wzrostu, aktywności rozrodczej ubarwienia zachowań