NOTATKI polski


1. Akt mowy

-działaniem – jest dlatego że jest skierowane do kogoś i poświęca mu jakaś intencja


wyrównikami są:

-intencja

-kierunek działania


2.Funkcje języka

a) komunikatywna – rozmowa, kontakt np. która godzina – jest późno

b) fatyczna – podtrzymywanie kontaktów np. co ty powiesz – tak (że po słuchamy, nie możliwe, tak tak, podtrzymujemy rozmowę , ruchy, co ty powiesz

c) ekspresywna np. och taka jestem smutna, jest super (przedstawiamy swoje uczucia, stany swoje)

d) impresywna np. zamnknij drzwii (czyli działanie na zewnątrz)

inne funkcje to:

e)poznawcza -dzięki językowi- wiedza o świecie

f)poetycka-dzieła literackie język ściąga informacje , język jest piękny, poetycki

g)meta języka - język mówi sam o sobie w gramatyce, podmiot, orzeczenie, przydawka

h)prezezntatywna- dzięki języka np. nazywamy się, lubię pieski, kotki, możemy mówić o sobie

i)stanowiąca – przez powiedzenie jakiś słów zmienia wszystko np. zmienia się stan cywilny, zmienia się wszystko, przysięgi

j)magiczna – abra kadabra, skuj się diable – powołać magie



Przykłady:

Oda do młodości – funkcja poetycka i ekspresywna bo język przemawia



Komunikacja literacka schemat akt komunikacji języka

nadawca, odbiorca , tematowi




odpowiedź, mowa jest kodem


kanał


kontekst – danej sytuacji np. o czym rozmawia


kontekst kulturalny


kontekst – to wspólna wiedza o świecie , nadawcy, i odbiorcy (historyczna, kuturalna, sytuacyjna)


W komunikacie literackim nadawcą jest autor


papier jest między nadawcą a odbiorcą, jego dzieło zostało samo i samo musi żyć


my jesteśmy odbiorcę, twórcę w tym komunikacie


w dziele literackim autor nie jest w stanie tak samo bohatera określić tak jak czytelnik wyobraża sobie inaczej


kompetencje czytelnicze interpretatora tekstu (dobrze zrozumieć tekst czytany)


1. rozumienie tekstu czytanego

2.wyobraźnia, wrażliwość

3. znajomość kontekstów dziełach

kontekst: biograficzny, kulturalny, historyczny, wiedza ogatunkach literackich

/////////////////////////////


1. Co to są wyrazy bliskoznaczne?


Są to wyrazy, które różnie brzmią, ale moją takie samo lub bardzo podobne znaczenie.


Rycerz – wojownik – żołnierz


2. Co to jest wyrazy pokrewne (czyli należące so jednej rodziny)?


Wyrazy pokrewne to wyrazy należżące do tej samej rodzinny , posiadające jeden rdzeń


cesarz – cesarzowa – cesarstwo


Epitet z wyrazem określonem

tęgi rycerz

strzęp szaty






///////////////


Komunikat pisemny:

-treść

-forma


1. List

Pamiętajmy o wyróżnikach formalnych listu (nagłówek, data i miejsce, podpis, ewentualnie PS).


List ma trójdzielną kompozycję (we wstępie , zakończeniu nawiązujemy bezpośredni kontakt z adresatem, w rozwinięciu opisujemy wydarzenia).


2. Charakterystyka (porównawcza)

Charakterystyka musi zacząć się od wstępu, który przedstawia „przedmiot” naszego opisu. W rozwinięciu zestawiamy ze sobą porównywanie postacie , szukając tego co je łączy i co dzieli. W zakończeniu podsamowajemy nasze rozważania starając się wysnuć jakiś wnioski.


////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Gramatyka


Odmiana przemiotników


1. Przemiotniki mogą być nacechowane neutralnie – wtedy za ich pomocą ukazujemy obiektywny obraz świata. Mogą być nacechowane ujemnie , lub dodatnio – wtedy ukazujemy cechy świata negatywnie, lub pozytywnie, czyli subiektywnie.


2) odmiana przemiotników

Przymiotniki odmieniają się przez rodzaje , przypadki i liczby.


W języku polskim istnieje grupa przemiotników nieodmiennych: blond, ?, bordo; to także przymiotniki skrucony typu , gotów, łaskaw, godzien, pełen.


3.) Stopniowe przemitoników

a) Stopniowanie regularne (słowotwórcze)

0(równy)

1(wyższy)

2(najwyższy)

gruby

Grub-szy

Naj-grubszy

ładny

Ładni-ejszy

Naj-ładniejszy


b) Stopniowe opisowego

0

1

2

słony

Mniej/bardziej słony

Najmniej//najbardziej słony



c) stopniowanie nieregularne

dobry

lepszy

najlepszy


zły

gorszy

najgorszy


duży

większy

największy


mały

mniejszy

najmniejszy




Uwaga

W języku polskim istnieją przemionki, które niepolegają stopniowaniu np. krakowski, drewniany, europejski, zielony itp.


najzieleńszym-zielony

najkonniejszy-konny

najjedwabniejszy – jedwabny

najwyższy – wysoka

najpochlebniejszy – pochlebny

najpacholątniej -pacholęcy

nadnajśmieniejszy -śmieszny

najgniadszy – gniady

-najprzydrożniejsze – przydrożne


Większość przymiotików w języku polskim ulega stopniowaniu.

Mamy do czynienia przede wszystkim ze stopniowaniu regularnym (słowotwórczym), które polega na dodaniu w stopniu wyższym -ejszy , albo -szy , a w stopniu wyższym przedrostka naj-. Jeżeli przymiotnik wykazuje zróżnicowanie natężenie cechy, ale nie możemy wykonać tego poprzez dodatnie przyrostka, lub przedrostka, wtedy opisujemy ten, że przymiotnik dodatkowymi wyrazami, bardziej mniej , najbardziej, najmniej. Pamiętajmy o przymiotnikach , które nie podlegają stopniowaniu.


Liczebnik. Rodzaje liczebników.


Liczebnik – to odmienna i samodzielna część mowy, która służy liczenia elementów rzeczywistości i porządkowania ich.


Rodzaje liczebników


1.Na plakanie wiszą trzy plakaty

trzy → ile

Jest to liczebnik główny, który mówi w ilości i odpowiada na pytanie ile.


2. Jetsem trzeci.

Trzeci → który z kolei?

Jest to liczebni porządkowy, który mówi o kolejności i odpowiada na pytanie który z kolei.


3. W naszej klasie dzwadzieścioro szejścioro → ile

Kotka ma troje kociąt. → ile

Jest to liczebnik zbirowy, w którym mówim o ilości:

-osób różnej płciowego-ilość istot nie dorosłych (np. czworo szczeniąt, cieląt)


4. Zjadłem pół czekolady, reszte zostało dla wieku. → ile

Jest to liczebnik ułamkowy , który nazywa ilość inną , niż całość


trzy – ile? Liczebnik główny

trzynasty – który z kolei? Liczebnik porządkowy

troje – ile? Liczebnik zbiorowy

jedna trzecia – ile? Liczebnik ułamkowy


Co to zaimki ? - rodzaje zaimków


imię → rzeczownik

zaimek → za imię → za rzeczownik


zaimki

-rzeczowne

*on

*ty

-przymiotne:

*mój

*taki

-liczebne

*tyle

*ile

-przysłowne (jak, gdzie, kiedy?)

*tak

*tam


Zaimki

-osobowe (ja, ty , on, ona, ono, my, wy, oni, one)

-zwrotne

-wskazujące

-pytające

-przeczące

-(względne)

-dzierżawcze (moje, twoje, wasze)



Przysłówek. Stopniowanie przysłówków


przysłówek → przy słowie → przy czasowniku

verbum (łac.) - słowo

verb (ang.) - czasownika

Przysłówek to nieodmienna samodzielna część mowy

Przysłówek odpowiada na pytanie jak? (dobrze, zimno) gdzie? (daleko, blisko), kiedy (wczoraj, dzisiaj)


Przysłówki stopniujemy podobnie jak przymiotniki.


I Stopniowe regularne (słowotwórcze)

ładniej-ładniej-najładniej

mądrze-mądrzej-najmądrzej


II Stopniowanie opisowy

kolorowo – mniej/bardziej -najmniej/najbardziej kolorowo

uroczyście - mniej/bardziej uroczyście – najmniej/najbardziej uroczyście


III Stopniowanie nieregularne


dobrze-lepiej-najlepiej

źle-gorzej-najgorzej

mało- mniej-najmniej

dużo-więcej – najwięcej



Przyimek i wyrażenia przyimkowe i ich funkcjew języku.


Przyimek – przy imieniu → przy rzeczowniku


Przyimek – nadmierną i niesamodzielną częścią mowy. Łączy się natomiast z rzeczownikiem (albo z zaimkiem) w tzw. wyrażenie przyimkowe


I Przyimek (wraz z wyrażeniem przyimkowym)

uniemożliwa tworzenie niektórych przypadków, np. rozmawiam ( z kim? Czym?) z łamkiem rozmawiam (o kim? Czym?) o Kubie


II

Domek z cegły tał pod drzewami na polanie


Domek (jaki?) z cegły – przydawkał

stał (gdzie?) pod drzwiami – oolicznik (miejsca)

stał (gdzie?) na polanie – okolicznik (miejsca)



Z radością uczymy się gramatyki – okolicznik sposobu


Przyimki proste i złoożone – pisownia


I Przyimki proste

z , pod, za , nad, przed


II Przyimki złożone


spomiedzy = z + po + między

spośród = z + po +środku

spoza = z + po + za

sponad = z + po + nad

zza = z+ za

znad = z+ nad

spod = z + pod

poprzez = po + przez



Nieodmienne części mowy


I Spójnik → spajać (łączyć)

spoiwo, spoina


1. Spójnik w zadaniu pojedynczym – łączy pojedyncze wyrazy, albo związki wyrazów, np.


Mam brata i siostrę.

Mam sympatyczną ciocię i zabawnego wujka . Muszę w domu sprzątać i zamiatać i gotować i zmywać naczynia.


2. Przecinek w zdaniu złożonym


Pójdę do kina albo zostanę w domu.


Albo pójdę do kina, albo zostanę w domu.


Uwaga

Zawszeodzielamy przecinkiem zdania podrzędnie złożone, tzn. ustawiamy przecinek przed spójnikiem.


Ponieważ miałem pustą lodówkę, poszłam na zakupy

N

|

|

P


Poszłam na zakupy, ponieważ miałam pustą lodówkę


N

|

|

P


II Partykuły


1. Czy jesteś przygotowany?


2a) On zrobiłby to najlepiej

2b) On by to zrobił lepiej.


Partykuła tworząca przypuszczenie.


Niech pisze wyraźnie


2. Ja nie przyjdę do ciebie.



Nie dam ci książki, oni ci jej nie pożycze


3. Oby nie było klasowi

(wyrażenie życzenia)


4. Może nię będzie sprawdzianu, chyba pani zapomniała.

(partykuła wyrażajaca propozycje, lub przypuszczenie)


Tylko ty wiesz jak to zrobić.

Nawet Tomek tego nnie potrafi.

Karolnie również się nie udało


Dajże spokój


Idźże! Idźże!


Funkcje nieodmiennych części mowy w języku.


5. Wykrzykniki – nieodmienne części mowe, które wyrażają uczucia i emocje mówiącego (piszącego). Służą także do nawoływania i naśladowania różnych dźwięków.



Och! Oj! Oha! Ej! Ho! Hop! Brzdęk! Taś, taś ! Sio! Brzdęk! Pif-pif! Hau! Kwa! O! Ojej! Och! Brr! Jejku! Rety! Halo! Hej! Bęc! Bach!


Wypisz i nazwij części mowy:

Rety, nie tylko dostałam wczoraj dwie jedynki w trudnego sprawdzianu z gramatki, to również zapomniałam zabrać z domu zeszytu z matematyki.


Rety- wykrzyknik

nie – partykuła przecząca

tylko -pprzysłówek

dostałam – czasownik

wczoraj- przysłówek

dwie- liczebnik

jedynki -rzeczownik

z – przyimek

trudnego – przyimek prosty

trudnego -przymiotnik

sprawdzian – rzeczownik

z -przyimek prosty

gramatyki – rzeczownik

to – zaimek wskazujący

również – partykuła

zapomniałam – czasownik

zabrać – czasownk, bezokolicznik

z – przyimek prosty

domu – rzeczownik

zeszytu – rzeczownik

do – przyimek prosty

matematyka – rzeczownika


Jejku, przecież oni, ci, o których wam mówiłam , są moimi najlepszymi przyjaciółmi z przedszkola.


Jejku- wykrzyknik

przecież – spójnik

oni – zaimek rzeczowny, osobowy

ci – zaimek przymiotny, wskazujący

o – przyimek prosty

których – zaimek pytający

wam – zaimek rzeczowny, dzierżawczy

mówiłam – czasownik

są – czasownik

moim – zaimek przymiotny, dzierżawczy

najlepszymi -przymiotnik st. 2 (najwyższy)

przyjaciółmi – rzeczownik

z – przyimek prosty

przedszkola – rzeczownik


Co to są synonimy i antonimy?


Synonimy – (inaczej wyrazy bliskoznaczne) to wyrazy o takim samym, lub podobnym znaczeniu , np. król-władca


Antonimy – to wyrazy , których znaczenie przeciwstawia się znaczeniu danych wyrazów np. gorący-zimny, czerń-biel


Homonimy – to wyrazy mające identyczną postać (brzmienie) , znaczą zupełnie coś innego


Wyrazy pokrewne – to wyrazy należące do tej samej rodziny (posiadające ten sam rdzeń)


Wyrazy wieloznaczne – które mają więcej, niż jedno znaczenie.


Czym się różni homonim pod wyrazu wieloznacznego?



W gąnczu znaczeń


Język – jest jedynym z narzędzi porozumiewania się , najbliższy człowiekowi


Język

a) słowa – jest to zbiór wszystkich słów w dolnym języku

b) gramamtyka – reguły rządzące językiem



części mowy:

a) odmienne

-czasownik (koniugacja)

-rzeczownik (deklinacja)

-przymiotnik

-zaimek

-liczebnik


b) nieodmienne

-przyimek

-spójnik

-przysłówek

-wykrzyknik

-partykuła


Imiesłowy

a) przymiotnikowe

-czynne (czytający)

-bierne (czytany)

b) przysłówkowe

-współczęsne (idąc)

-uprzedni (wszedłwszy, zbiwszy)


Imiesłowy są formami czasownika, ale nieodmieniają się przez osoby.




Czym jest komunikacja . Jak się porozumiewamy?


Nadawca → komunikat → pdbiorca



komunikat

a) słowy (werbalny)

-ustny

-pisemny

b) pozasłowny (niewerbalny)


Funkcja komunikatywna językach

Używając języka jako narzędzia nie tylko przesłany konkretną informacje możemy wpływać na naszego odbiornce , więc nim manipulować. Możemy również przekazać nasze uczcia i emocje.


Co to jest „intencja wypowiedzi”?


Co to jst wypowiedzenie>


Rodzaje wypowiedzenia

-składania

-fleksja

-słowotwórstwo

-głosownia (fenetyka)







Wypowiedzenie
→ zawiadomienie


-zdania


-równoważnik
zdania








I
rodzaje orzeczeń 









1.
Mili uczniowie uczą się gramatyki co robią?


Jest
to orzeczenie czasownikowe wyrażone osobową formą czasownika








2.
Michał jest zadowolony z nowego miejsca w klasie.


Jest
zadowolowny (jaki jest?)


jest
– łącznik


zaowolony
– orzecznik








Jest
to orzeczenie imienne. Składa się z elementów: łącznika i
orzecznika. Łącznikiem są osobowe formy czasownikió: być, stać
się , zostać . Orzecznikiem może być kilka części mowy np.
imiesłów, rzeczownik, przemiotniki np. 



Dawid
jest niegrzeczny.


Kuba
zostanie austronatą.


Kamila
stanie się sławna.


Marcin
jest w domu. (gdzie jest?) 



marcin
jest zamyślony. (jaki jest?)




















do
czego służa słowniki?


a)
słownik wyrazów obcych


b)
słownik ortograficzny – do wyjaśnienia pisowni wyrazów


c)
słownik frazeologoliczny – frazeologia to nauka zajmująca się
zw. Frazeologolizmami, czyli stałymi połączeniami wyrazów,
których znaczenie jest inne,  niż znaczenie poszczególnych wyrazów








biały
kruk – unikat, rzecz bardzo rzadka








d)
słownik synonimów














Co
to jest mowa zależna i niezależna?








Król
powiedział „Nie będziemy ingerować w prawy sumienia swoich
obywateli”








Rafał
powiedział: „Jestem zaskoczony tą sytuacją”.








Jest
to przykład mowy zależnej:


Rafał
powiedział, że jest zaskoczony tą sytuacją.








Król
powiedział, że nie będzie ingerował w sprawach swoich obywateli.








Magda
zapytał: „czy przejdziecie do mnie na impreze?”








Magda
zapytała, czy przyjdziemy do niej na impreze/m








Przekształcił
w mowę niezależną.








1.
Tomasz zapytał, czy pomaga mu i jego bratu z mattematyki.


Tomasz
zapytał: „Pomożesz mi i i mojemu bratu z matematyki”.








2.
Koledzy powiedzieli: „zrobimy wam dyskotekę”.














Podmiot
i orzeczenie jako dwie główne części zdania.








Moja
wspaniała klasa jest bardzo pomysłowa.


Jest
– być – łącznik


→
jaka
jest?


Pomysłowa
-przymiotnik orzecznik








Moja
klasa jest na liście uczestników konkursu.


Jest
co robi?








Mój
ojciec stał w kolejce.


Stał
– co zrobił? Orzecz. Czas.








Moja
koleżanka stała się sławna.


Jaka
się stała? Orzecz imi.








Karol
został w domu.


Co
zrobił? Orzecz. Czas.








Marcin
został naukowcem.


Został
kim? Orzecz. Imi.








Dawid
był grzeczny.


Jaki
był? Orzecz. Imi.








Dawid
był w szkole.


Co
zrobił?  Orzecz. Czas.








Rodzaje
podmiotów








Klaudia
często się uśmiecha.


Kto
co?


Klaudia
– podmiot gramatyczny, bo jest w mianowniku.








Przemka
 nie ma dzisiaj w szkole.


Kogo?
Czego?


Przemka
– podmiot logiczny , zazwyczaj w dopełniaczu








Piszemy
 (my) ciekawe zdania w zeszycie.


(my)
podmiot domyslny








Zaskoczono
nas trzecią lekcją języka polskiego.


Zdanie
bez przedmiotowe








Byliśmy
(my) niegrzeczni.








Marka
złapano na kłamstwie.








Marka
nie było na dyskotece. 









Ania
jest zamyślona.








Jak
napisać ciekawą i poprawną rozprawkę?








Rozprawka
jest uproszczoną wersją rozprawy naukowej. Jej celem jest refleksja
nad jakimś problemem, uparcie się z jakimś zdaniem, rozpatrzeniem
różnych możliwości jego rozwiązania. Rozprawkę cechuje:
logiczności, konsekwencja i precyzja myślowa.


Najpierw
przedstawiamy problem i wątpliwości , które mu towarzyszą , a
potem mamy dwie drogi:


-jeśli
chcemy zaproponować gotowe rozwiązania, mamy już gotową
odpowiedź, stawiamy wtedy tezę i przebaczamy argumenty , które je
potwierdzą. 









Antygona
słusznie postąpiła grzebiąc swojego brata


a)


b)


c)


d)








Antygona
niesłusznie postąpiła …


a)


b)


c)


d)








-jeśli
nie mamy gotowego zdania, lub wątpliwości, stawiamy hipotezę, a
następnie odwołujemy się do argumentów, które pomogą nam zaleźć
rozwiązanie.








Czy
Antygona ….?


argumenty


a)


b)


c)


d)








kontrargumenty


a)


b)


c)


d)



























Retoryka,
czyli sztuka wygłaszania mów.








Jak
należy przygotować się do dobrej mowy?








1.
Przygotowanie/ Wybranie tematu i odpowiednich do tego materiałów.


2.
Zebranie , uprządkowanie tych, że materiałów.


3.
Napisanie środku językowych (obór środków językowych  )


4.
Opanowanie (pamięciowe mowy)


5.
Wygłaszanie mowy.








Jaki?
Lub: który?, ile?, czyj?, czeo? Dobry. Przydawka jest to kolego.








Zrobiliśmy
wielki bałagan.


Przymiotnik








Rozmawiałam
z technikiem geodeta.


Rzeczownik








Brat
Pawła trenuje boks.


rzeczownik














W
szafie wisi  sukienka w kropli. 



Wyrażenie
przyimkowe








Wioski:


Przydawka
jest określeniem rzeczownika w zdaniu . Odpowiada na pytania: jaki?
Jaka? Jakie? Który? Która? Które? Czyj? Czyja? Czyje? Czego? 



Wyróżniamy
rodzaje:


-przydawka
przymiotnikowa wyrażona przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym,
liczebnikiem, imiesłowem przymiotnym


-przydawka
rzeczowa wyrażona rzeczownikiem w tym samym przypadku co wyraz
określamy.


-przydawka
dopełniacza wyrażona rzeczownikiem w tym samym przypadku co wyraz
określay.


-przydawka
dopełniaczowa wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu


-przydawka
przyimkowa wyrażona wyrażeniem przyimkowym.








Przydawka
w zdaniu może być okresleniem:


-podmiotu


-okolicznika


-dopełnienia








dach
słomiany → dach ze słomy


płyta
marmurowa → płyta z marmuru


dom
narożny → dom na rogu


obszar
bezwodny → obszar bez wody









	
	
	
	

		
			
Wyraz
			określony

				
		
			
przydawka

				
		
			
Część
			mowy

				
	

	

		
			
Żeglarz
			(jaki?)

				
		
			
doświadczony

				
		
			
przymiotnik

				
	

	

		
			
Wyspie
			(jakiej?)

				
		
			
bezludnej

				
		
			
przymiotnik

				
	

	

		
			
Wyspa
			(czyja?) 
			

				
		
			
Robinsona

				
		
			
rzeczownik

				
	

	

		
			
Owoce
			(jakie?)

				
		
			
jadalne

				
		
			
Imiesłów
			przymiotnikowy

				
	

	

		
			
Owoce
			(jakie?)

				
		
			
smaczne

				
		
			
Imiesłów
			przemiotnikowy

				
	

	

		
			
Zwierząt
			(jakich?)

				
		
			
dzikich

				
		
			
przymiotniki

				
	

	

		
			
Klimat
			(jaki?)

				
		
			
umiarkowanych

				
		
			
Imiesłów
			przymiotnikowy

				
	

	

		
			
Klimat
			(jaki?)

				
		
			
sprzyjających

				
		
			
Imiesłów
			przymiotnikowy

				
	

	

		
			
Człowiekowi
			(z czego?)

				
		
			
Europy

				
		
			
Wyrażenie
			przyimkwe

				
	

	

		
			
Z
			 dniu (którym?)

				
		
			
trzydziestym

				
		
			
liczebnik

				
	

	

		
			
Wyspy
			(kogo?)

				
		
			
swojej

				
		
			
Zaimek
			przyimkowy

				
	

	

		
			
Schronienie
			(jakie?)

				
		
			
przyzwoite

				
		
			
przyimek

				
	

	

		
			
Schronienie
			(jakie?)

				
		
			
otoczone

				
		
			
Imiesłów
			przymiotnikowy

				
	

	

		
			
Palisadą
			(jaką?)

				
		
			
drewnianą

				
		
			
Imiesłów
			przymiotnikowy

				
	
















Części
zdania, które służą orzeczeniu. Część I dopełnienie








Wczoraj
moja mama kupiła mi nowe biórko.


Kupiła
→ komu? Czemu → mi


kupiła
→ kogo? Co? → biurko








Nowe
biurko została mi wczoraj kupione przez moja mamę.








Dopełnienie
to część zdania, któa, uzupełniła (dopełniła) informację
niesioną przez orzeczenie. Jeżeli  w zdaniu w Konstytucji czynnej
może być podmiotem w zdaiu w onstytucji biernej – nazywamy je
dopełnieniem bliższym. Dopełnienie, pełni taką samą funkcje w
zdaniach konstrukcji czynnej i biernej – dopełnienie dalsze.








Kolega
dał mi interesującą książkę.


Dał
→ komu? Czemu? → książkę


dał
→ kogo? Co? → książkę








Interesująca
książka została mi dana przez kolegę.








Jakie
części mowy mogą pełnić funkcję dopełnienia?








Dopełnenie
może być wyrażone :


-rzeczownikiem


-wyrażeniem
przyimkowym


-bezokolicznikiem








1.
Jutro pojedziemy na wycieczkę – kiedy – okolicznik czasu


2.
Kuba ładnie rysuję – jak? W jaki sposób? - okolicznik
sposobu


3.
Ze strachu schowałem się do szafy – dlaczego –
okolicznik pzyczyny – gdzie – okolicznik miejsca


4.
Przyjdę jutro posprzątać , - kiedy – oklicznik czasu –
w jakim celu – oklicznk celu


5.
Wbrew zapewniemnim dzień był słoneczny , - czemu – ok
przyzwolnienia


7.
Karol postanowił przyjść do szkoły - - okolicznik miejsca


8.
Mój wujek zaplanował pomalowanie nowego mieszkania. -
okolicznik miejsca?


9.
Wyjdziemy jutro zwiedzać nasze miasto Kraków.














W
niezwykłym świecie języka . O trudnej sztuce dyskutowania..








rozmowa
=/=dyskusja =/= kłótnia








rozmowa
– ma na celu wymianie informacyjne


dyskusja
– ma na celu przekonanie uczestnikó dyskusji, ma na celu wymianę
poglądów








Jakie
są zasady dobrej dyskusji?


1.
Mówimy pojedynczo – czekamy na swoją klejkę


2.
Nie odbiegamy od tematu.


3.
Nie przerywamy osobie mówiącej.


4.
Szanujemy zdania i opinie pozostałych dyskutatów


5.
Nie obrażamy nikogo.


6.
Szanujemy (jesteśmy tolerancyjne) naszych rozmowców i ich opinie


7.
Jesteśmy precezyjnie wyrażamy się zwięźle.








Poznajemy
najważniejsze odmiany języka.








Język
narodowy, którym się posługujemy, zależy od wielu różnych
elementów. W zależności od miejsca zamieszkania (pochodzenia)
wyróżniamy gwary i dialekty w miejscach , gdzie spędzamy nasz
zawodowy czas spotykamy się z tzw. żargonem. Innymi ważnymi
czynnikami są: sytuacja i wiek rozmówców.








1)
język potoczny – jest to język (nieoficjalny, nieformalny) jakim
posługują się na co dzień wykształceni Polacy








1.
Zdanie podrzzędnie złożone:








Uśmiechnięty
Tomek poszedł do tablicy.


Tomek,
, który się uśmiechał, poszedł do tablicy.


__
    __



   |
   |



	
	
		

			
				



				

					
		

	









I
Zdanie podrzędne przydawkowe








Składowe
zdanie podrzędne, które jest treściowo, które jest teściowo
równoważne z przydawką w zdaniu pojedynczym jesrt zdaniem
podrzędnym przydawkowym.








Zobaczyłam
Karolinę, która czytała gazetę.








1.
Zdanie podrzędne przydawkowe np.


Przyglądałem
się długo tańczącej dziewczynie.


Przyglądałem
się długo dziewczynie, która tańczyła.


N



  |



  |P



jakiej?










2.
Zadanie podrzędnie złożine dopełnienie.










Powiedziałem
klasie, że jutro wybierzemy się na wycieczkę



N



  |



  |P



o
czym?










Powiedziałeam
klasie o jutrzejszej wycieczcę










Widziałam,
jak chłopcy grali w piłkę nożną.



N



  |



  |P










Widziałam
chłopców grających w piłkę nożną.










3.
Zdanie podrzędnie złożone podmiotowe



Kto
pod kim dołki kopie ten sam w nie wpada.



  N



  |



P|



kto?










Ten
się śmieje , kto się śmieje ostatni.










N



  |



  |P


kto?








4.
Zdanie podrzędnie złożon orzecznikowe.








Grzegorz
został tym, kim chciał zostać.








N



 |



 |P


został
kim?








Karolina
stała się tak, że nikt z  nie może wytrzymać.


N



 |



 |P


jaką
się stało?








5.
Zdanie porzędnie złożone okolicznikowe – miejsca


Pojechałam
tam gdzie zawsze chciałam pojechać.


///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////








Groteska









Słowo
groteska weszło do współczesnej polszczyzny potocznej. Określamy
jako groteskowe wydarzenia rzeczywiste lub tylko z pozoru
nieprawdopodobne, dziwaczne, zaskakujące, łączące powagę ze
śmiesznością, a także fakty, sposoby postępowania, idee, które
uważamy za niestosowne, świadczące o myślowym mętliku,
niedostosowane do danej sytuacji czy wręcz niemądre lub nawet
żałosne w swej głupocie. Groteska i jej pochodne jest w codziennej
mowie wyrażeniem oceniającym.


Słownik
języka polskiego (1960)
pod kierunkiem Witolda Doroszewskiego definiuje groteskę jako:


    
	
  1. 

    
	Utwór
	literacki, muzyczny lub plastyczny o elementach komicznych,
	karykaturalnych.
    
	
  2. 

    
	Rodzaj
	ornamentu (dla nas mniej ważne).
    




Należy
zapamiętać, że według tej wykładni groteska odnosi się do
utworu, a więc do konkretnego dzieła artystycznego.


Inny słownik
języka polskiego PWN (2000)
określa groteskę jako:


    
	
  1. 

    
	Uwór
	artystyczny, na przykład literacki, plastyczny czy muzyczny,
	przedstawiający świat w sposób dziwaczny i karykaturalnie
	przejaskrawiony, śmieszny i przerażający zarazem.
    
	
  2. 

    
	Drugie
	znaczenie odnosi się do wydarzeń i sytuacji wziętych z realnego
	życia, w jakiś sposób charakteryzujących się tymi
	właściwościami, jakie występują w grotesce artystycznej.
    




Eksplikacja
zawarta w słowniku w roku 2000 jest bliższa dzisiejszemu operowaniu
słowem groteska.


Groteska 
–  w przeciwieństwie do powieści, ballady, komedii i
wszelkich innych gatunków literackich, lub w ogólności
artystycznych – nie jest w sensie dosłownym określeniem
konkretnego utworu, tak jak nie określa się konkretnego utworu
słowami takimi jak „tragizm” czy „komizm”. W ich wypadku,
tak jak w wypadku groteski, chodzi o zjawisko całkiem innego rzędu
i charakteru, chodzi bowiem o kategorię estetyczną. Np. kiedy
stwierdzamy, że Dusiołek Leśmiana
jest balladą, wskazujemy na jego cechy strukturalne i dokonujemy
pewnej operacji klasyfikacyjnej. Możemy też powiedzieć, że wiersz
ten jest groteską, ale dokonujemy wtedy pewnego skrótu myślowego,
chodzi bowiem o to,że ballada ta wykazuje cechy, jakie przypisuje
się pewnej ogólnej zasadzie artystycznego działania.


W Słowniku
terminów literackich Aleksandra
Okopień-Sławińska definiuje groteskę jako kategorię estetyczną,
stawiając ją w tym samym szeregu co tragizm i komizm. Groteska jako
kategoria estetyczna nie jest tylko swoistym rozwiązaniem
artystycznym czy swoistą artystyczną procedurą, kryje się za nią
mniej lub bardziej wyrazista koncepcja świata, a także pełen
zespół wartości. Nie możmy zapominać również o kontekście
historyczno-światopoglądowym, który sprawia, że groteska w
pewnych sytuacjach zdobywa mocną pozycję, w innych zaś przesuwa
się na pobocze i bywa traktowana jako zjawisko marginesowe.



Groteska
różni się od pozostałych kategorii estetycznych w sposób
zasadniczy, te bowiem – nie tylko tragizm czy wznosłość, ale
także komizm – ujawniają pewnien odpowiednio zharmonizowany
zespół wartości pozytywnych i w zasadzie wykluczają wszelkie z
góry ustanowione dysonanse, a jeśli one się pojawiają, to nie
jako realizacja przyjętego założenia, ale – przeciwnie – jako
ciało obce. W grotesce sprawy układają się całkiem inaczej. To,
co dla niej najistotniejsze, co wyznacza wszelkie jej cechy, to
właśnie swoiście traktowane dysonanse, dysonanse niebędące
dziełem przypadku czy wtrętem zaczerpniętym z innej artystycznej
rzeczywistości. Bez świadomie założonych dysonansów groteska po
prostu nie istnieje, jest niemożliwa. Nie wystarczy jednak wskazać
jedynie na ich występowanie, trzeba określić sposób ich
kształtowania i funkcjonowania.



Groteska
to nie tylko pewien typ zorganizowania dzieła artystycznego, to
także swojego rodzaju apel do dominujacej świadomości społecznej.
Apel poprzez negację. Groteska w swych najwybitniejszych i
najoryginalniejszych przejawach kwestionuje przyjęty obraz świata,
pokazuje komplikacje i drugie strony zjawisk, często niespodziewne
lub nawet zaskakujące, te, na które w jego obrębie nie zwraca się
uwagi.



Michaił
Bachtin w swej książce o Rabelais’em uważa, że groteska należy
ze swej istoty do kultury niezależnej, wolnej od wpływów dworu
(dworem tym jest pałac monarchy czy biuro generalne sekretarza
partii komunistycznej).



Nieustannie
spotykamy się ze zjawiskiem groteski, będącej przede wszystkim
konwencją, groteski, nawiązującej do społecznie oswojonych
rozwiązań i wyobrażeń, oczyszczonej z żywiołów buntu i
negacji. Występowanie tego rodzaju groteski charakterystyczne jest
dla dzisiejszej kultury masowej w jej najrózniejszych postaciach.
Spotykamy się w nim w popularnych czasopismach, w telewizji, w
filmach animowanych, twórczości dla dzieci. Zachowane zostają
wówczas zewnętrzne cechy groteski, zlekceważone zaś to, co dla
niej najbardziej istotne. Groteska, występująca w kulturze masowej,
wydziedziczona została z tego, co ją charakteryzuje wtedy, gdy
występuje w wielkich dziełach sztuki i w wielkich prądach w jej
rozwoju. Innymi słowy, groteska w swych wielkich realizacjach bywa
zaprzeczeniem kiczu, ale wielokrotnie właśnie z kiczem się łączy.


Bibliografia: Groteska,
pod red. Michała Głowińskiego, Gdańsk 2003.











groteska
(wł. grottesca)Dodaj
do listy


    
	
  1. 

    



Rodzaj
ornamentu, dekoracji opartej na motywach stylizowanych wici
roślinnych, splecionych z fantastycznie przedstawionymi figurami
ludzi i zwierząt. Odkryty w XV w. dzięki wykopaliskom w dekoracji
ściennej antycznych budowli rzymskich z I w. n.e. rozpowszechnił
się w sztuce odrodzenia.


    
	
  1. 

    



Kategoria
estetyczna mogąca występować w różnych dziedzinach
sztuki, przejawiająca się w takim układzie elementów dzieła, że
jest on odbierany jako absurdalny w zestawieniu z rzeczywistością i
niespójny pod względem wzajemnego stosunku do siebie elementów
świata przedstawionego. Groteska bywa składowym elementem utworu
bądź też całe dzieło jest groteskowe. Podstawowe jej wyznaczniki
to:



fantastyka, niezwykłość,
deformacja, karykatura, wyolbrzymienie (np. w Szewcach Witkacego
uwiązany na łańcuchu Scurvy zdycha z pożądania, jakie budzi w
nim Księżna);



absurdalność, związana
z brakiem logicznego powiązania akcji, przemieszaniem porządku
realistycznego i fantastycznego, nieprawdopodobieństwem życiowym
(liczne przypadki śmierci i ożywienia bohaterów dramatów
Witkacego, widmo matki i żony w dramacie W
małym dworku);



przemieszanie
sprzecznych kategorii estetycznych, tragizmu i komizmu,
trywialności i wzniosłości (sceny z Widmem w dramacie W
małym dworku);



parodia wątków,
motywów, stylów i gatunków literackich, związana z prowokacyjnym
nastawieniem wobec obowiązujących zasad (motyw dziewki i chochoła
z Wesela Wyspiańskiego,
w Szewcach Witkacego);



niejednorodność
stylistyczna, mieszanie języka wulgarnego z podniosłym,
kontrast między sposobem mówienia a sytuacją wypowiedzi
(filozoficzne rozważania szewców prowadzone językiem prostych
ludzi - Szewcy Witkacego).


W
literaturze groteska występuje przede wszystkim w epice i dramacie,
w różnych epokach literackich. Do najwybitniejszych utworów
groteskowych należą: Gargantua i Pantagruel F.
Rabelais'go, utwory M. Gogola, F. Kafki, a w literaturze polskiej
dzieła S. I. Witkiewicza (Szewcy, W małym dworku),
S. Mrożka (Tango), T. Różewicza (Kartoteka), W.
Gombrowicza (Ferdydurke), K. I. Gałczyńskiego (Teatrzyk
"Zielona Gęś").


Groteska (z wł. grottesca)
– kategoria estetyczna,
charakteryzująca się połączeniem w jednym dziele (literackim,
plastycznym, muzycznym, tanecznym, dramatycznym itp.) jednocześnie
występujących pierwiastków przeciwstawnych, takich jak
m.in. tragizm i komizm,fantastyka i realizm, piękno i brzydota.
Utwory groteskowe charakteryzują się najczęściej
niejednorodnością stylistyczną, obecnością kategoriiabsurdu,
elementów karnawalizacji i
atmosferą dziwności.



Pochodzenie
i historia terminu[edytuj]




  
    
  





Freski
w Domus
Aurea


Termin
groteska pochodzi od włoskiego słowa la
grottesca,
wywodzącego się od wyrazu la
grotta,
oznaczającego jaskinię lub piwnicę. Pojawił się we Włoszech na
przełomie XV i XVI w. kiedy to w podziemiach odkryto malowidła
ścienne złotego
domu Nerona.
Owe późnoantyczne freski,
charakteryzowały się występowaniem hybryd zwierzęcych
i roślinnych. Wówczas nie zdawano sobie sprawy z odkrytego pałacu,
dlatego nazwa malowideł o wymienionych cechach wzięła się od
groty w której je znaleziono. W epoce Renesansu typ
tego malarstwa zaczął być naśladowany, początkowo we Włoszech
(m.in. w kaplicy
Strozzich),
a następnie we Francji (m.in. w pałacach w Fontainebleau),
Niemczech i Anglii. Naśladownictwa te nazywano "groteskami",
terminu zaczęto również używać na określenie nieregularnych
ornamentów i fantastycznych malowideł, w tym przedstawiających
diabły i maszkaryśredniowieczne.


Pojęcie
groteski spopularyzowało się w XVII wieku za sprawą rycinJacques'a
Callota,
przedstawiających m.in. wizerunki kalek, karnawały i monstra.
Określane jako "groteski", były reprodukowane i
rozprowadzane w całej Europie, znacząco przyczyniając się do
popularyzacji terminu, jak i jego skojarzenia z dziwacznością,
śmiesznością, fantastyką i karykaturą. Skojarzenie to utrwalił
również rozwój humorystycznych gatunków literackich, takich
jak poemat
heroikomiczny czy satyra.


Groteska
popularna była również w okresie romantyzmu,
kiedy to odgrywała rolę opozycyjną wobec estetyki klasycyzmu.
Jednak, chociaż w pismach teoretycznych pojawiały się postulaty
łączenia brzydoty z pięknem i grozy z komizmem, sam termin
"groteska" pojawiał się rzadko[1].


W
XIX wieku termin został wprowadzony do badań nad poezją
przezWaltera
Bagehota w
studium dotyczącym Roberta
Browninga.



Przypisy


    
	
  1. 

    
	Skocz
	do góry↑ Groteska,
	groteskowość.
	W: Słownik
	literatury polskiej XX wieku.
	Alina Brodzka (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
	1992, s. 349.ISBN
	8304039427.
    




Bibliografia[edytuj]
























Pamiętaj
jednak, że podstawą twojej wypowiedzi jest konkretny frag,emt
tekstu, który musisz zanalizować pod kątem wymagań tematu. Czytaj
tekst i pisz o nim, traktując wiedzę o całości utworu jako
pomocniczą.








Tematy
układane na pisemny egzamin maturalny dla poziomu podstawowego mogą
mieć następujące formy:


-analiza
fragmentu jako klucz do interpretacji całego utworu (lub analiza
wiersza jako występ do omówienia twórczości poety);


-porównanie
dwóch tekstów (lub fragmentów), głównie na poziomie idei;


-analiza
i interpretacja utworu lub jego danego fragmentu w odniesieniu do
innego utworu, przywołanego z pamięci, podejmującego ten sam motyw


-charakterystyka
zjawiska kulturowego (pojęcia, postawy) na podstawie analizy i
interpretacji utworu z odniesienia do innego utworu (z podstawy
programowej)








1.
Zanaizuj dokładnie temat, a następnie zastanów się, czego od
ciebie się wymaga, bądź pewny swego wyboru








2Sposób
sformułownania tematu możesz potraktować jako sugestię dotyczącą
kompozycji twojej pracy.








3.
Przeczytaj uważnie tekst i określ jego rodzaj literacki
(liryka,epika, dramat) oraz gatunek (np. sonet, hymn, opowiadanie,
komedia)








4.
Pamiętaj, że tytuł może być kluczem do interpretacji utworu








5.
Określ konteksty kulturowe utworu – na przykład nawiązania do
antyku, biblii, związki ze światopoglądem i sztuką epoki, w
której utwór powstał, związki z biografią autora








6.
Analiza tekstu lirycznego: określ typ liryki (bezpośrednia,
pośrednia) przynależność tematyczną utworu  (np. liryka miłosna,
patriotyczna, filozoficzna ), sytuację liryczną ( wyzwanie, zwrot
do adresata, modlitwa, polemika), scharakteryzuj podmiot liryczny
(kim jest, jakie poglądy reprezenuje, w czyim imieniu mówi, jaką
przyjmuję podstawę, jak się ujawnia), ewentualnie określ adresata
wypowiedzi lirycznej, zbadaj kompozycję utworu, zwróć uwagę na
zastosowane w teksicie środki stylistyczne  (fonetyczne, np.
onomatopeja, intrumentajca głoskowa; słowotwórcze, np.
zdrobnienia, zgrubienia, neologizmy, ; składniowe np. inwersja,
przerzutnia, anafora, antyteza; leksykalne np. kolokwializmy,
eufemizmy, synonimy; tropy poetyckie- metafory, porównania,
epitety), zinterpretuj je i określ ich funkcję w utworze. Sformułuj
podporządkowane tematowi wi=nioski.








7.
Analiza tekstu episkiego: scharakterycuj narratora (np.
pierwszoosobowy, trzeciosobowy) i techniki narracyjne (np. mowa
zależna, mowa niezależna , mowa pozornie zależna), zanalizuj
kreacje bohaterów (kim są, jacy są, co robią, jak mówią, jakich
dokonują wyborów, czy noszą nazwiska znaczące, co sądzą o nich
inno bohaterowie itd.), opisz świat przedstawiony utworu – określ
czas zdarzeń , czas narracji, miejsce zdarzeń, sposób kreowania
świata przedstawionego (realistyczny, groteskowy, fantastyczny),
przedstaw fabułę – układ zdarzeń, związki między nimi,
określcechy języka i sstylu wypowiedzi, zwróć uwagę na
zastoswoane w tekście środki stylistyczne, zinterpretuj je i określ
ich funkcję w utworze. Sformułuj podporządkowane tematowi wnioski.








8.
analiza tekstu drmamtycznego: określ typ dramatu (np. antyczny,
romantyczny, awangardowy), określ konwencję artystyczną
(np.realizm, symbolizm, groteska), zbadaj kompozycję utworu, określ
funkcję didaskaliów, scharakteryzuj bohaterów, określ czas i
miejsce zdarzeń. Sformułuj podporządkowane tematowi wnioski.








8.
Analiza porównawcza dwóch tekstów: rozpoznaj zasadę zestawienia
tekstów, poszukaj podobieństw i różnic, zinterpretuj tytuły.
Jeśli teksty reprezentują różne rodzaje lub gatunki, zastanów
się, jakie to ma znaczenie. Przemyśl kompozycję swojej pracy:
możesz zanalizować najpierw jeden, a potem drugi tekst i na końcu
sformułować wnioski albo zestawiać kolejne elementy obu tekstów,
formułując wnioski w podsumowaniu.








1)teza


2)argumenty




3)
wniosek








//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////








antyk
od IX i VIII czasy Homera 









pisma
typu A i B


Aojdowie
którzy tworzyli początki 









antyk
któy stworzył biblie XIX 



pierwsze
wersje (trudno utalić początek dokladnie)








V
wiek  upadek Cesarstwa Rzymskigo 



475
rok naszej ery








archetyp
-pojęcia


związek
z psychologią jest związane z osobowością








Mity










mity
kosmologczne, teologiczne, antropologiczne, genealogiczne (mity
rodowe, pochodzenie, ród)








Mit-
to opowieść  bogac i bohaterach, które służyła wytłumaczeniu
zjawisk naturalnych, miała charakter religijny.








Mit
antropologiczny – mit o powstaniu człowieka








kierunek
od chaosu do ładu 









P..mateusza
– tytan dobry, ogień








P..meteusz
z prochu i łez ulepił człowieka, wykradł ogień dał ludziom za
to był ukarany 









Prometeizmu
jest to postawa polegająca na absolutnym poswięceniu dla dobra
ogółu (bunt przeciw bogom) (cztery wieki ludzkości)








żyjemy
teraz w wieku z żelaza


złoty
wiek – dla ludzkości najlepszy


srebny
wiek – nastąpił późniejszewiek brązowy- czas ludzi twardych,
zajmowali się wojną i umierali już








ludzie
powstali z kamienia








wiek
żelazny obecny – żyją krótko, dużo chorują, wieki lepsze
mineły








losy
ludzkości: 



-pandora
– puszka – kobieta stworzona przez bogów – najurodziwsza,
niezbyt mądra








potopy:
wytrącenie luddzi 



1
para staruszków ocalała na szczycie góry








mit
porządku – Demeter i kora


urodzaju,
córka Kora


Hades-
porwał Korę kiedy zbierała kwiaty (mit pory roku, następstwo pór
roku)


łaczność
życia i śmierci


Kora
jest symbolem ziarna, umieranie jest wartością przynosi efekty.


Łoczność
życia i śmierci 



symbolika
ziaren


bukiety
zdobiła zboze i kwiaty








Dedal
i Ikar 



symbol
lekkomyślności, neposłuszny syn na kopięto? Rodziców


-nauka
która poszła w las


-chciał
się wykazać


-przełamać
ograniczenia


-czasem
trzeba się poświęcić


-marzenia
– jest wartością, warte poddania się 



-lot
– to wolność – ecąc spałnienie marzenia














Syzyf
mit – symbolika


król
Tyrantów? - zaprasza na ucztę, pokradł nektar, paplą był
zdradził tajemnice Zeusa i


otrzymał
karę śmierci i przygotował się przez małżonkę (w ustach obolem














przeludnienie
– Hermes – jeden z boszków najszybszy 



Tanoctosa
odmalazł? Zaczął od Syzyfa, odziel. Od ciała ukarany przez bogów
z kamieniem pod górem.








Symbolika
– żmudna syzyfowa praca, nie przynosi efektów














Zaraza
– mit Orfeusza i Ełderyka


Orfeusz,
król j…. i de...li artysta, gral i śpiewał 



żona
Ełderyka – kochał się i z wzajemnością bóg ją gonił  i
biegnąc weszła na żmije i poszła do  Hadesu. O zszedł na dno.


Pies
dwugłowy Hadesu omamił go pięknem 



Persefona
przepuściła


Ełderyka.
On ma iść ona pójdzie za nim. Nie wono mu było obejrzeć się za
nią, nie wytrzymałabyście? Się Ełderyka.








W
amoku rozerwany na strzępy.


Miłość
która sięga za grób, pokonuje przeszkody.


Sztuka
mobilizuje, łagodzi obyczaje


Nerberia?
Która rozdał a strzepy uspokoiła.








Wędrówka
do świata zmarłych (edrował bohater po)


Trzeba
przejść przez śmierć żeby się czegoś dowiedzieć  granica
świadomości








2
postacie boskie








1)
Appolo (bóg piekna, przystojny ężczyzna, patron sztuki, grał na
cyrze) utożsamiany ze słońcem, rozumem








Muzy
-9 muz sztuki: Liyka, tańca, astronomii, historii, bóg pozytywny,
ma coś ciemniejszego jak: pychę i dumę








Marsjasz
na pojedynek (wystąpił i zagrał + Appolo ukarał przywiąz. Do d…
i obdarł go ze skóry)














Sztuka
Appolińska – te które spełnienie zasady, realiz. Kanony piękna,
zadaniem filozofa i panował rozum (ludzie appolińscy prości i
spełniają warónki)








Dionizos
– bóg wina, zabawy, hulanki – został zabity i odrodził się (
w udzie część prochówsobie zachował, część wzmartwyschtania)


gwałtownych
uczuć, zabawy,  kobiety oszalały, zabawowy, winna latorośl, 



4
uroczystości w roku małe, wiejskiei miejsckie








rodzaje
literackie – dramat postacie pozazwierzęce – dramaty – mały –
wielkich dioizach














Sztuka
Dionizyjska


gwałtowność,
prawda uczuć, emocjonalizm, tam gdzie serce patronuje pod kreską,
ludzie dział. Pod wpływ. Natchnienie, gwałt. Nie krępują reguły
natchnienie, wolność 









„król
Edypa”- antygona lektora mitologii














Związki
frazeologiczne pochodzenia mitologicznego


-stajnie
Augiasza (konie brudziły kilkanaście lat – zmienił koryto rzeki
-  straszny bałagan)


-syzyfowe
prace


-puszka
pandory


-węzeł
dorgijski (coś czego pochodzenia nie da się zrozumieć teoretyczni,
a prostu w rozwiązaniu)


-róg
obfitości


-olimpijski
spokój


-nić
ariandy


-koń
trojański


-koszulka
denaniry – nie przyjemna sytuacja trudna (taka w jakiej nie chcieli
byśmy się znaleźć)


-pięta
Achillesa


-iemności


-męki
Tantala (podczas uczty podał syna w kształcie pieczeni, bogiwie go
ożywili, dostał wstawkę za łopatkę złotą- nie możliwości,męki,
odchudzanie


-znaleźć
się midzy Z… a Hydrą – wessanie, trrzeba lawirować żeby się
cecho…


-pod
Eidą (tarcza Zeusa pod osłoną)


-jabłko
niezgody


-lot
ikaryjski – czyny wszelkie skazane na zagłade – młodzieńcza
poywczosć


-ogień
Prometejski (nauka, lepsza przyszłość)














Człowiek
starożytnych-ppotęga


-przepych
, bogactwo


-
wielkobóstwo


-niewolnictwo


-podboje








Geneza
teatru Antycznego








Patron
– Dionizus – procesja  szła grupa ludzi poprzebieranych w stroje
zwierzęce – śpiewając krzycząc przewodnika i chór odśpiewywał
– całość dramatyczna








Ojciec


Ajsy…


SofoklesaTeskis








Teatr
– wóz, stok góry – scena 




  














Aktorzy
– wyłącznie mężczyźni w rolach żeńskich także 9w maskach
scenicznych, buty na koturnach i wysokie duże fryzury, podwyższony
głos, długie szaty)








dojrzał
teatr grecki: 3 aktorów + chór
































topos








Niobe


-
postać z mitologii greckiej (macierzyńska miłość wiąrze się z
cierpieniem)














Arte
– pradwany obraz, wyobrażenia, motyw, wzór działania, metafora
ludzkich spostrzeżeń o świecie prchowywanej w zbiorowej
nieświadomości dziedziczone z pokolenia na pokolenie i odziałująca
na ludzi








Kronos
– bóg który zdobył władze przez pokonanie własnego ojca,
zjadał własne dziecinny








Persefona
– córka Bameter – kiey wraca  do podziemie do męże jest jesień
i zima, do matki wracając z podziemia była wiosna i lato 



życie
i śmierć jest nierozerwalnie złączone








bogini
miłości – narodziła się z morskiej pianu ( nie miała ojca ani
matki)








Topos
– pojęć z języka greckiego miejsce wspólne, pojęcie w utworach
literackich








rajski
ogród – raj odzyskany, utraacony i inne utwory








arkadie
– miejsce gdzie żyją wieśniacy – wszyscy są szczęśliwi (to
jest topos) co pojawia się samo żyje w zbiorowej podświadomości 









Topos
– z języka greckiego miejsce wspólnne d...ne śęgajce antyku i
biblii określenie motywu lub tematu który przechodzi z tekstu do
tekstu i jest świade. Ciągłości kultury (np. rajski ogród)








w
antyku powstało – typ osobowości , formacja humanizmu – postawa
nakierowana na człowieka ( nie powieszchowne bardziej złożone jako
zewnętrzna powłoka a z ddrugiej strony wnętrze)








człowiek
– ma sięgać coraz wyżej








kalos
kagatos – pojęcie od kalos kagatos – to dobry i piękny (to
łączność piękna zewętrznego i wewnętrznego można dyskutować
ale wtedy nie był idealny jeśli nie miał czegoś…








humanizm
antyczny – przejawił się troską o duchowe i materialne potrzeby
oraz wszechstronny rozwój człowieka, zakładał zainteresowanie
jego wnętrzem i możliwościami, żądał pracy nad sobą








sztuka
antyczna – rzeźba dyskalna noręć? Normalne w antyku początkowo
mężczyźni nago a kobiety ubrane później do rzeźby kobiety też
były nagie








piękno
– były wymagane określenie Panille? Okres wzorzec ciała
człowieka nie mogły być ideały podważalne








mimetyczna
– sztuka najbardziej doskonale naśladowanie rzeczywisTOŚci SZTUKA
gdy miała skeze była wyeliminowana doskonałość, piękno było
celem nadrzędnym celem najważniejszy)








hasła
– jasność, prostota, proporcjonalność, harmonia,umiar








najważniejsi
rzeźbiarze: Poliklet, Fidjasz, Mylon ( z kolumnami rzeźby, posągi
bóstwa, domy rzymskie skadały się z atrium cetrum antycznej








Rozróżniani
styl kolumn:


-dorycki,


-joński


-koryński








oświecienie
– nawiązanie do antyku – sztuka klasyczna – klasyka czyli
wyuczony w klasie








sztuka
klasyczna – czyli zgodna z antycznymi zasadami estetyki








Filozofia
antyczna absolutne podstawy: etyka wtedy została powołana do życia








filozofia
– pochodzi od fileo i sophie – mądrość








filozofia
-umiłowanie mądrości (sztuka odpowiedzi na sens życia kim jest
człowiek i jaki powinien być 









-bogowie
wiedzę – religia troskę o człowieka, poszukiwanie kim człoweik
kest szukali odpowiedzi z czego składa się świat 9są atomy które
składają sieę )








Sofiści








sokrates
- - sofiście – nauczycielami byli, z urodzenie nie należeli do
elity do tej śmietanki oni proponowali swoje nauki – szczycili się
tylko że są wstanie udowodnić wszystko (udowodnienie – puste
gadaniesprzeczne z rzeczywistością) – zmuszała do precyzowania
swoich myśli , prowadził jego metoda 









majetną
(on był taką akuszerką met. Położnicza








Sokrates
uczył samych  dobrych rzeczy – zło jest wynikiem niewiedzy, kiedy
nie ma mądrości








nauka
pozytywna








Sokrates
miał proces że demoralizuje wyrok procesu – śmierćprawa swojego
miasta 









niebyło
opuścił Ateny praworządny, miał możliwość opuścić'








Sokrates
to moralistauczył samodzielnego myślenia








majentyczną
(prowadził do tego żeby prawda urodział się w rozmówcy








Twierdził
że podstawę cnoty jest wiedza.


Zło
płynie z niewiedzy








cnota
+ szczęście = dobro








Cnota
 - jest to skłonnośćpostępowania z korzyścią dla innych








szczęście
-jest to umiejętnośc zaakceptowania siebie i swojego losu








uczeń
Sokratesa – Plato 









Platon
– określenie sław, barczystego, dialogi, nauk, Sokratesa znamy
dzięki Platonowi








Platon
jest twórcą idealizmu – uważał że poznanie rzeczywistościnie
daje nam wwiedzy że jest odbiciem tego wszystkiego najważniejszego.








Platońska
metafory jaskini


jest
jaskinią w środku odbić oni plecami do ognia (widzą cienie na
ścianach jaskini, idei nie widzimy)








rzeczy
jest mnej ważna czyli








Idealizm
obiekty.. - rzeczywistość materialna jest tylko odbiciem
istniejącej przed nią idei








Idea
nie istnieje w świecie zmysłowym i poznać ją można tylko rozmową








Platońska
metafora jaskinią


-
pośrodku jaskini płonie ognisko ludzie siedzą w krąg tytułem do
ognia i to co się dzieje poznają tylko zięki cieniom na ścianach
jaskini








Platonowi-zostawił
cikawterje (miłość platońska – miłość piękna ciała –
pojęcie miłości platońskiej – miłośc nie skonsumowan, miłość
do pięknej duszy)








Arystoteles
– uczeń Platonav – filozof, matematyk








Arystoteles
– autor pojęć:


endajmonia
-doskonałość jednostki rozumienia jako szczęście można ją
osiągnąć posługując (tylko) rozumem








każda
czynność ma swoją czynność


chojność
środkiem między rozrzutnością a skąpstwem złoty środek – nie
popadnie








stresowa
śro.  zł. - męstwo (o Horacym później)


twórczość
kochanowskiego








-epikureizm
– twórcą jest Epikur z Samoz – miał szkołę, żył na
przełomie III i II wieku przed naszą erą.








Epikur
– filozof cel. ludz. Życie to szczęście – to do czego człow.
Zna zmierzać – brak nieszczęścia mądrość daje nam szczęście


człowiek
wstrzemięźliwy (wymagający, surowy trybb życia)








Epikureizm
– zakłada że szczęście jest celem każdy człowiek. Można je
osiągnąć przez mądrość bo ona gwarantuje  daje unikanie
cierpienia


źródłem
praw przyjemność jest wstrzemięźli która daje spokój duszy żeby
być szczęśliwym trzeba nie bać się śmierci








Stoicyzm
– twórcą jest Zenon z kitonu, nazwa powstała od słowa …. z
III na II wiek


Stoicy
uczyli – jedyna wartością jest dążenie do cnoty – trzeba
uniezależnić się od świata (jeżeli los przyn. Szczęśc.
Podchodzić spokojnie i nieszczęście spokojnie reagować








Seneka
i marek Aureliusz








Stoicyzm
– jedyną wartością dażenie do cnoty czyli odwagi i skłonności
czynnienia dobra. Nad namiętnościami musi panować rozsądek, świat
trzeba przyjmować beznamiętnie panowaćnad sobą – nie okazywać
przesadnie uczuć.








Cynicy
– założenie szkoły Diogenes z Synopy – czyi pies – styl
życia żyl w beczce bez potrzeb (ograniczał swoje potrzeby do
minmum, był filozofem który chodził z zzapoloną swiecą szukał
człowieka prawdziwie podobnego do siebie)


pozbycie
się żądzeń jest cnotą


odrzucał
prawa, potrzeby, normy


do
cnoty prowadzi praca nad sobą doskonalenie ducha i ciała








Cynik-dzisiejsz
pojęcie odeszło od pierwowzoru








kult
bogini Demeter i kut Dionizosa








Demeter
była uważana wyłącznie za opiekunkę płodów rolnych. Obietnicą
było wieczne żżycie w raju mistrzów, gdzie każdy mógł oddawać
się ulubionym zajęciom














Związek
igrzysk olimpijskich  podlegał na tym w czasie trwania igrzysk poeci
recytowali tzw. epinikia – pieśni na część zwycięzców.
Historycy odczytywali fragmenty swoich dzieł, (państwa ogłaszały
zawartych przezemnie  traktatów i porozumień








Cywilizacja
epoki archaicznej stanowiła swoistą całość – przez religię i
mity  jako mitologicnzną 









Cechy
tragedii antycznej. Antygona i Król Edyp.








1.
Król Edyp parabolą ludzkiego  losu (wieczna walka z
przeciwnościami, nie udane próby kształtowania swego losu,
zależność o bogów fatum, przeznaczenia)








2.
Poznawanie prawdy źródłem tragedii (błogołsawiona niewiedza,
prawda nie zawsze jest wartoscią)








Ironia
tragiczna – przejawiła się tu w wyroku który Edyp wydał sam na
siebie








Liryka
antyczna


(3
postacie z liryki greckiej) – trzzeba znać. Geneza liryki związana
jest z obrzędami religijnymi, u jej początków leży śpiew (utwory
wykorzystywane były z towarzyszeniem instrumentów..


Największy
rozwój liryki antyczne j przypadała na wiek VII i VI naszą erą w
Grecji








Tyrtajos
(żołnierz, poeta) rzecz to piękna zginąć dla ojczyzny








Safona
(poetka Grecka) – mieszkała na wyspie Lejnos kojarzona  z miłością
homoseksualną








Anakreont
– gatunek anakretonczyk, np. wiersze








Tyrtajos
– żołnierz , poeta, Spartanin , który pisał wiersze
zagrzewające do walki i poświęcenia dla ojczyzny








Poezja
Tyrtejska – spełniająca o postawy patriotyczne podporządkowane
tematowi walki o wolność








Safona
– najbardziej znan poetka antycznej Grecji








Anakreont
– poeta wina, miłości i zabawy od jego imienia powstała nazwa
gatunku „Anakreontyk” - wiersz o lekkiej żartobliwej tematyce –
dotyczące flitów uczt dobrej zabawy








/horacy
– poeta Rzymski I wiek 65-68 p.n.e. korzenie niewolnicze) twórca
pieśni, ody, utwory o zasadach pisania etyki


-synw
yzwoleńca (czyli byłego niewolnika). Opiekę nad nim sprawował
mecenas od jego nazwiska powstał termin mecenat








„Exegi
momentum”








pieśń
XXX








Wiersz
jest zapisem przeświadczenia że literatura jest trwalsza iż
wszelkie przejawy kultury materialnej (literatura przetrwa próbę
czasu) motyw - „non omnis moriar” - czyli nie wszystek umrę
pewność że tworzenie sztuk daje nieśmiertelność, że poeta żyje
w swojej twórczości. W wierszu pojawiają się motywy
autobiograficzne ( aluzja do niskiego pochodzenia poety) Horacy
chlubił się tym że udałlo mu się dorównać poetą greskim mimo
że tworzył w innym języku. 









Przerzutia
-zdanie lub część zdania nie mieści się w wersie ale przechodzi
do następnego. „O co poeta...” prosi Apolina 










	
	
	

		
			
O
			co poeta nie prosi

				
		
			
O
			co poeta prosi

				
	

	

		
			
O
			bogactwa (trzody) majątki ziemskie bogactwa (złota, puchary,
			drogie przedmioty) wystawny styl życia

			



			

			
Nie
			prosi o wartości materialne

				
		
			
(
			o łagodną starość)

			



			

			
1.
			Umiejętność cueszeia się tym co mam:

			
-o
			zdrowie

			
-
			o brak trosk

			
-
			o łagodną, radosną starość

			



			

			
Prosi
			o spokój ducha o wartości duchowe

				
	










Malwy
i oliwki, hibiskus








niech
się cieszą tym co mają 









epikureizm
i stoicyzm – połaczył te dwie








Wiersz
jest wyrazem postawy filozoficznej poety łączy on poglądy stoickie
i  epikurejskie. Każe cieszyć się tym co się posiada uuczy
chwytać dzień, czerpać radość z codziennych drobnych
przyjemności „carpe diem” (czyli chwytaj dzień


)
postuluje tzw. złoty środek (po łacinie medium ?) ograniczenie
swoich potrzeb ale nie wyzbycie się ich 





















Budowa
dramatu atycznego








I.
Parodos – wejście chóru


II.
Stasimon -przeplatane


III.
Epejsodion – przeplatane


IV
Exodos -  zejście chóru








-Zasada
 trzech jedności (miejsca, czasu, akcji)








-Jednorodność
stylistyczna








-Zasada
decorum (stosowności)








-brak
scen zbiorowych (o bitwach itp. dowiadujemy się z relacji posłańca)








-maksymalnie
trzech aktorów na  scenie 









-bohaterowie
statyczni








Tematyka
z mitologii:


-deus
ex machina – bóg z maszyny


-katharisis(oczyszczenie)
– cel dla którego pisano te sztuki, poczucia litości i trwogi














Ponadczasowa
problematyka  - Antygona


1.
więzi rodzinne


b)
religia a państwom








Prawa
naturalne a prawa ludzkie. Władza nie może łamać praw
naturalnych. Przywódca który ustala prawa wbrew naturze to tyran.








Kreon:
czyż nie do władzy państwo należy. Lud mi tu będzi mówił jak
mam rządzić. Pokusy władzy.









	
	
	

		
			
Kreon(charakterystyka)

				
	

	

		
			
+

				
		
			
-

				
	

	

		
			
Stanowczy

				
		
			
ambitny

				
	

	

		
			
Ambitny
			
			

				
		
			
upór

				
	

	

		
			
Konsekwentny

				
		
			
duma

				
	

	

		
			
Nieprzekupny

				
		
			
Pewność
			siebie

				
	

	

		
			
bezstronny

				
		
			
Nieumiejętność
			przyjmowania rad

				
	

	

		
			
Stawia
			państwo wyżej niż rodzinę

				
		
			
Zbyt
			surowy (kara była nie współmienna do winny) 
			

				
	

	

		
			
Ma
			plan przywrócenia w państwie zdrowych zasad potrafił okazać
			skruchę

				
		
			
Typ
			osobowościowy

				
	

	

		
			



			

				
		
			
„tyran”

				
	










Jednostka
a Państwo








Ponad
czasowy problem, który będzie istniał zawsze, bywa tak, że
jednostka ma inne potrzeby i oczekiwania niż potrzeby państwa i z
zasady jest ona poświęcona by intytucja mogła działać.








Konflikt
tragiczny w Antygonie:


-między
prawem boskim a prawem ludzkim


-dobrem
jednostki a dobrem ogółu.








Konflikt
tragiczny to sytuacja która przeciwstawionej zostają dwie
rwnorzędne racje , obie strony konfliktu reprezentują jakieś
wartości.








Nie
ma dobrego rozwiązania, katastrof nie da się uniknąć








Król
Edyp – Sofoklesa Edyp -próba charakterystyki. Cłowiek, który
próbował kształtować swój los, był dobrym synem, męzem władcą.
Ale to nie wszysstko, poniósł klęskę. Jego wina była hibris
-duma która  kazała walczyć ze swoim przeznaczeniem fatum (bogowie
nie są wszechmocni – niesprawiedliwi)




















Biblia








stary
i nowy testament – powstał ponad 1000 lat od 13 XvIII


po
narodzeniu i śmierci Chrystusa








Biblia
(księgi) stary testament od 13-tego do 1-go wieku przed naszą erą
.








Nowy
testament od 51 roku do 96 roku naszej ery








stary
testament – 5 ksiąg








biblia
w 3 językach: hebrajski, aramejski i grecki








Przekłady
bibiii 1 septnaginta – 70 uczonych tłumaczy na język grecki na
przełomie 3 i 2 wieku naszej ery








vulgata
– stary i nowy testament








4
wiek naszej ery św. Heronim


tłumaczenie
na łacinę








autorswo
bibli – dzieło tedutrycznym 



dzieło
ludzi i boga (napisane pod natchnieniem ducha świętego)








aut.
Proroków, królów , przywódców narodu Izrealskiego








Nowy
testament są apostałowie








W
bibli są ksiegi: historyczne, dydaktyczne, prorocze








stary
– np. losy rodu Abraham o historii


nowy
– np. o ewangeli – o zyciu i dzieł historii








w
starym testamencie księga rodzaju








dydaktyczne
w starym – księga Kioba, ksiega Przy., ksiega Hoheleha








W
nowym testamencie dydaktyczne są listy apostalskie








Prorocze
 starym księga Izajasza a w nowym Apokalipsa św Jana








Księga
Hioba – jest pochwała wierności, księga dydaktyczna, nauka
pokory, przyjmowanie wszystkiego co zaszła Bóg, wdzięczności,
wytrwałości, bezgraniczne, zaufanie  bogu








nauka
o Bogu i jego wszechmocy; o tym że nie wolno go oceniać w ludzkich
kategorach, o zachowanie godności mimo zewnętrznych okloicznościach
(bólu, cierpienia), niezasłuzone zierpenie Hioba.








(jest
to nauka pokory)


nie
próbować racjonalizować Bóg jest wszechmocny jest przed nami.








Gatunki
w księdze Hioba:


lamentacje,
opowiadanie (początek i koniec księgi jest narracyjny a to wnętrze
i treść, przesłanie jest umieszczone w monologach są elementy
dramatu. Całość przesiąknięta – elementem lirycznymw
monologach bohaterów, elementy retoryki (dobrego mówienie) dialog
filozoficzny, wypowiedzi przyjaciół Hiobai Elihu (imię)








Hiobowa
wieść: zła, tragiczna wiadomość, pocieszyciel Hioba (chodzi o
przyjaciół)


-ktoś
kto usiłuje pocieszyć a taknaprawdę przygnębia








motyw
z cierpienia np. ojciec zadzuminoy, profesor wilczur)














///////


Pożegnanie
z epoką starożytną








Starożytność


-to
epoka, która obejmuje dokoania we wszystkich dziedzinach sztuki od
najstarszych cywilizacji do połowy 5w. n.e. za koniec okresu
przejmują się upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476r.'


Starożytność
obejmuje kilka stuleci , w których mieszczą się różnorodne
kierunki filozoficzne, a najważniejszych dziełomi tamtych czasów
są : Biblia i Mitologii.








Innymi
ważnymi ważnymi dziełami jest eppopeja homera – Iliada i
Oddyseja.








Grecja
poza literaturą, architekturą , teatrem dała światu różnego
rodzaju szkoły filozoficzne stworzone między innymi przez
Arystotelesa, Pitagorasa, Seneke, Sokratesa, Heraklita, i wielu
innych.








Początki
teatru europjskiego sięgają również starożytności , a
konkretnie greckich Aten V w. p.n.e. Z teatrem tym ( i dramatem)
związana jest tzw. Zasada trójdzielności.'








Kainowa
zbrodnia – bratobójstwo (stray testament)


Kainowe
piętno – naznaczenie (stary testament)


Hiobowa
wieść – wieść złokatastrofalna (biblia)


umyś
od czegoś ręce – wycofać od czegoś (biblia)


syzyfowa
praca – niekończąca się praca (mitologia)


nić
andniony – sposób rozwiązania (mitologia)


jabłko
iezgody -powód kłótni (mitologia)


koń
trojański – postęp (mitologia)


piętno
Achillesa – słaby punktach








Najważniejsze
gatunki literackie:


-mit
(epika)


-tragedia
(dramat)


-komedia
(dramat)


-epopeja
(epika)


-hymn
(liryka)


-pieśń
(liryka)


-bajka
(epika)


-satyra
(epika)


-psalm
(liryka)


-przypowieść
(epika)








Najsłynniejsze
kierunki filizoficzne:


-epikureizm


-hedonizm


-stoicyzm














//////


W
niezwykłym świecie średniowiecza








bóg


aniołowie


człowieka


św.
Zwierząt


św.
roślin


przedmiot








papież


król,
cesarz


książęta,
 wyższe duchowieństwo


rycerstwo,
niższe duchowieństwo


mieszczanie


chłopiec


O
średniowieczu fantazjowaniu – marzenia o pięknym życiu








I.
Niezwykły świat potworów


1.
Jedna z baśni 1001 nocy opowiada o znanym do dzisiaj Sidbadzie
Żeglarzu , który będąc zwykłym kupcem , żądany wyrażeń ,
wyruszył w daleką, niezwykłą podróż i przżyło wiele
fascynujących przygód.


Jedna
z nich miała miejsce na przerażającej górze „Włochatych Małp”.
Podróżnicy spotkań tam przerażające swym wyglądem i zachowaniem
potwory, sami zaś pozostali na wyspie zadywajac kolejne
doświadczenia. Opowiadanie to pełne jest niezwykle plastycznych
opisów, szczególnie, zaś dotyczących napotkanych po raz
pierwszyistot








Średniowiecze
smaki i potwory








1450r
– Gutenberg wydał druk














I.
Potwory w świętych księgach


W
średniowieczu przepisywano księgi , a czynili to przede wszystkim
zakonnicy (Benedyktyni). Była to długotrwała i mozolna praca do
XII w. wykorzystywane w tym celu pergain , później przywieziony z
Chin papier.


Każda
strona była przepięknie ilustrowana , szczególnie pracowicie
zdobono ierwszą litere tekstu, którą nazywamy inicjałym.Ilustracje
okalające tekst a stronie (zawyczaj motywy sroślinno-zwierzęce)
nazywamy iluminacjami.


Księga
pisana ręcznie nazywana jest manuskryptem (najstarsze z nich to
inkunabuły?)














Smoki
w świętych księgach i księgach historycznych








1.
Smok świętego Jerzego


Święty
Jerzy, męczennik i patron dwunastowiecznej Anglii był ukazany w
malarstwie średniowiecznym jako rycerz walczący ze smokiem. Smok
ten uosobiał zło i grzech na świecie. Świętemu Jerzemu i innym
świętym poświęcoo wielo opowieści i legend.








2.
Smoki lokalne i państwowego


a)
smok wawelski – fragment „Roczików , czyli kronik sławnego
Królestwa Polskiego” Jana Długsza








Charakter
epoki średniowiecza








Uniwersalizm
– w średniowieczu podlegał na tym, że dominującą religią było
chrześcijaństwa, a kościół we wszystkich krajach wprowadził
łacina jako język obowiązujący , aby poprzez nią zaszczepić te
same wzorce kulturowe we wszystkich krajah chrześcijańkskich








Monoteizm
– wiara w istnienie jednego Boga, przeciwieństwo politeizmu.








Teocentryzmu
– (teo- bóg) był to pogląd uznający , że Bóg jest w centrum
zainteresowania i wszystkie myśli , oraz działania człowieka
powinny się z nim wiązać . Życie doczesne jest tylko próbą, na
ziemi bowiem zapracujemy sobie na prawdziwe życie które czeka nas
po śmierci








geocentryzm
– (geo-ziemia) pogląd mówiący, iż ziemia znajduje się w
centrum wszechświata, a wszystko, łącznie ze słońcem, kręci się
wokół  niej.








W
świecie średniowiecznych legendarnej








Legenda,
która jest gatunkiem epickim , od początku towarzyszyła narodzinam
państw i władzy. Jej rolą było uzupełnienie faktów, tłumaczenie
historii. Każdy naród , a tagże wiele miast ma swoje własne
legendy, które wyjaśniają to, co mogło się dziać w czasach
przedhistorycznych.








1.
Gall Anonim (Kronika polska)








Fragmenty
tej kroniki są legendarną opowieścią , o tym  co zdarzyło się w
domu pewnego człowieka. Ów biedak przyjąwszy w gościne nie
znajomych przybyszów został nagrodzony wraz z całą swą rodziną
za słabe serce i życzliwość. W efekcie stał się protoplastą
rodu książęcego , z którego jak twierdził Anonim , wywodzi się
sam Mieszko I.








Chościk->


Piast
Kolódziej


Chościkowic
+ Rzepka (Rzepicha) →


Siemowit
(Ziemowit) →


Leszek
→


Siemomysł
(Ziemomysł)


Mieszko
I








2.
Opowieść o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu


Opowieści
te ukazują legendarnego króla Artura,który prawdopodobnie żył V,
lub VI w. ; będąc jedynym z Celtyckich władców walczył z
najazdami casów. Król ten stając się w późniejszych wiekach
bohaterem licznych romansów rycerskich, a jeszcze później wielu
powieści, był wzorem średniowiecznego władcy.














Poznajemy
ideał średniowiecznego władcy na przykładzie powieści o królu
Arturze 









W
epoce średniowiecza obowiązywały trzy podstawowe wzorce osobowe.
Jedynym z nich był wzorzec średniowiecznego władcy.


W
Europie dla ludzi średniowiecza ideałem władcy był Karol Wielki.
Władca ten nie tylko podbił wiele krajów w Europie, ale przede
wszystkim stworzył podstawy ładu politycznego, szerzył wiare
chrześcijańską, walcząc z pogonami, dbał również o swoich
poddanych , rozwój gospodarki i kultury.


Władca
śreniowieczny miał wzorować się na Bogu, być jak On
sprawiedliwy, surowy, wymagajacy, ale także troskliwy i miłosierny.


W
Polsce takim wzory był Karol Wielki.








Pozajemy
średniowieczny ideał rycerza.








1.
Dzielimy tekst na części i nadajemy im tytuły.


1)Pogoń
za złotą łanią


2)Zwycięskie
starcie nad strumieniem.


3)
Wygrana walka króla Artura.


4)
Dar Pani Jeziora.








2.
Układamy kodeks honorowy – obowiązujący recerzy zbiór
przepisów.


1)
Rycerz wyzywa przeciwnika jawie na pojedynek


2.
Pojedynek odbywa się w określonym miejscu i czasie.


3)
Przeciwnicy walczą tą samą bronią.


4)
Walaka musi być wyrównana pod względem sił.


5)
Rycerz musi przyjąć wyzwanie.


6)
nie wolno rycerzom stosować żadnych podstępów


7)
nie wolno atakować przeciwnika od tyłu


8)Wrazie
utraty broni przez przeciwnika należy umożliwić odzyskanie jej.


9)
Nigdy nie wolno atakować leżącego


10)
Przegrany potrafi przyjąć porażkę i pogodzić się z nią.


11)
Zwycięsca spełnia ostanią wole przegranego








Rycerstwo
polskie


rycerstwo
europejskie


Zakon
Krzyżacki


Zwyczaje
i obyczaje średniowieczne


Obrzędy
i zawody rycerskie


Historia
w powieści „Krzyżacy”


Giermek








Drugim,
obok idelanego władcy , wzorcem osobowym średniowiecza, jest rycerz
średniowieczny. Jego cechy i obowiązki określa tzw. Reguła Stanu
Rycerskiego mówiła ona, iż rycerz na pierwszym miejscu, w swoim
życiu stawiał honor, wierność i posłuszeństwo, Bogu, władcy i
ojczyźnie. Musiał on także walczyć w obronie wiray katolickiej i
Kościoła, być mężnym, odważnym , szczodrym i uczciwym. Miał on
opiekować się wdowami i sierotami, oraz stawać pojedynki w obronie
słabszych i pokrzywdzonych. Nigdy niemógł splamić się zdradą ,
okrucieństwem, czy tchórzostwem. Miał służyć wiernie damie
swego serca, a wszystkie  kobiety otaczać opieką i okazywać im
względy.








Pomiędzy
lękiem, a nadzieją -o średniowiecznym strachu przed śmiercią.








Obraz
piekło we fragmentach „Boskiej komedii” Dantego Alighieri.








„Boska
komedia” (100 pieśni)


-Pieśń
wstępna 



-Piekło
(33 pieśni)


-Czyściec
(33 pieśni)


-Raj
(33 pieśni)








memento
mori – pamiętaj o śmiercią








Zaraza
we Florencji








Lucyfer
kazał zawsze największych grzesznik w tym fragmencie tarł na
miazgę Judasza Iskande, które zdradził Jezusa, Brutusa – zabójce
Juliusza Cezara; Kasusza – spiskowca przciw Juliuszowi Cezarowi. W
trakcie przegryzania kości tym skazańcom , diabeł swymi szponami
rozdzierał im ciało. Cały czas tkwiąc w paszczy tego potwora,
żyli i nie tylko wtedy, także i później, gdy dotarli do jego
żołądka.








„Boska
komedia” Dantego Aligheri jest arcydziełem włoskiej literatury
średniowiecza , w której autor wykorzystał niemal całą wiedzę
spoki z dziedziny historii, filozofii, przprzypodoznastwa? I
teologii. Utwór ten ukazuje wędrówka bohatera (Dantego) po
zaświatach , Piekło i Czyściec poznaje  dzięki Wergiliuszowi, Raj
ukazuje mu ukochana Beatrycze.








Obraz
piekła w „boskiej komedii” ukazany jest niezwykle plastycznie z
pogłębionymi opisami kręgów piekilnych, znajdujących się w nich
grzeszników i wkącu samego Lucyfera.








Średniowieczny
lęk przed karą za grzechy w „skardze umierającego” to
anonimowy utwór. Religijny, powstały w Xvw. Jego znaczna części
to autentyczna skarga podmiotu lirycznego, który umierając wyznaje
wszystkie swoje grzechy . W dalszych częściach podmiot mówi o
stuchu przed śmiercią i przed piekłem. W końcu przypomina nam i
zachęca do pobożności, która jest ostanią szansą na dobre życia
i zbawienie.








2.
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.


Śmierć,
która została ukazana w tym anonimowym utwoże z XV w., jest
charakterystyczna dla epoki średniowiecza. Zazwyczaj ukazywano ją,
zarówno w utworach literackich , jak i w malarstwie, pod postacią
kościutrupa zkasą , lub mieczem , jadącą konno, lub idącą
pieszo, czasami obrazywanie ją jako rozkładające się ludzkie
ciało. Taki właśnie wierunek miał wzbudzać  lęk przed karą za
grzechy i ognie piekelnym.








W
tym fragmencie „Krzyżaków” śmierć i upiór byli pomocnikami w
realizowaniu postanowienia Zygfrya w samobójstwie.








Odważni,
dumni i wierni rycerze średniowiecza – poznajemy Rolanda,
ucieleśnienia cnót rycerskich epoki.








Rycerstwo
polskie i europejskie w epoce średniowieczna. 















Rycerstwo
w średniowiecznej Europie to uprzywilejowiena warstwa społeczna,
zbrojni wojownicy, które wzieło swój początek z drużyn
książęcych . Możni panowie tworzyli własne zbrojne orszaki
złożone z wojowników, którym w zamian za służbę nadawano
ziemie i przywileje. Rycerze bogacili się również przywożąc łupy
z wypraw wojennych.








Dance
macabre – tańce śmiercią


XI
rycerskie byli tak na… Francja Polska








Król
Artur – Eskalibur


Roland
-  Dulendar…








Ronald
– wzór doskonałego rycerza -  praca z tekstem








1.
Dlaczego Rolanda odmawia wezwania pomocy?








-odmowa
wezwania pomocy była związana z poczuciem honoru i ambicją Ronalda


-rycerz,
nawet za cena życia, nie chciał być posądzony o tchórzostwo


-dbał
o dobre imię własnego rodu i ojczyzny.








2.
Które cechy i cnoty rycerskie ceni najbardziej?








-wierność
i posłuszeństwo swojemu panująca


-gotowość
do oddania życia za pana i ojczyzne


-honor


-męstwo
i odwaga








3.
Czego obawia się Roalda?








-
Roland obawia się hańby (związanej z ustapienia pola Saracenom)


-obawia
się także przegranej








Postać
świętego – męczennika i ascety jako wzorzec osobowy
średniowiecza.








Kolejnym
wzorem osobowym śreniowiecza był święty. Aby zostać świętym ,
trzeba było odać życie w obronie wiary (męczennik) , albo odejść
od ludzi i żyć w samotności i modlitwie (pustelnik), albo wyżec
się wszystkiego i umartwiać (asceta).








Przykładami
polskich świętych są Św. Wojciech i św. Stanisław.














Poznajemy
św. Franciszka „Wesołka Bożego”








Św.
Franciszek z Asyżu (Gioranni Bernardone) żył on przełomie XII i
XIII w. Odnyciwszy bogactwo i bezpieczeństwo domowe podporządkował
swe życie nakazom Ewangalii głosząc światu miłość i pokój i
dobro. 



Za
co św. Franciszek wyraził wdzięczność Bogu w „Pochwale
stworzenia”


-za
słońce, księżyc i gwiazdy na niebieska-za pogodę


-za
żywioły


-za
ziemię , dającą pożywienie i schronienie


-za
miłość i miłosierdzie 



-za
pokój 



-za
dobra śmierć 















Chrześcijanie
(przedstawiciele tej „sekty”) mieli zupełnie odmienne wierzenia
od pogon.








Ludzie
ci, jak wszyscy, mieli swe pozytywne, jaki negatywne strony.








Większość
ludzi, żyjących w czasach, w których nie trzeba było martwić się
o swoje życie na każdym kroku, było dość dobrych i wiernych
swoim wierzeniom, za jednego przedstawicieli tego świata można
uznać Alusa Plaucjusza.








Wiele
osób, takich jak Ligia, Paweł z Torsu, czy Piotr Apostoł byli
idealnymi chrześcijanami.








Podłoże
historyczno-polityczne powieści H. Sienkiewicza „Krzyżacy”.








1.
Geneza utworu


Sienkiewicz
od dawna nosił się z zamiarem napisania powieści, której akcja 
toczyłaby się w XIV i XV wieku. Zamiary te były coraz silniejsze
ze względu na wzrost polityki germanizacyjnej w zaborze pruskim,
pracę jednak utrudniał brak konkretnych żródeł historycznych
ukazujących tamte czasy. Powieść ta miała na celu ukaranie
świetności polski, szczególnie za czasów Jagiellonów, oraz
szerokiego obrazu obyczajowości średniowiecza  kultury rycerskiej/
Zestawiając na zasadzie kontrstu, Sienkiewicz uwypuklał cechy
pozytywne polskich rycerzy i negatywne zakonu krzyżackiego. Utwór
miał krzepić serca i negatywne zakonu krzyżackiego. Utwór miał
krzepić serca i dawać nadzieję na odzyskiwanie niepodległości.
Powieść zaczeła ukazywać się w odcinkach w „Tygodniku
Ilustrowanym” od stycznia 1897r. Do lipca 1900r., w którym to
ukazał się w wydaniu książkowym na jubileusz 25- lecia pracy
twórczej artysty.








2.
Czas i miejsce akcji:


Akcja
rozpoczyna się w 1399r. , kiedy to w Krakowie rodzi się królewne,
a po kilku dniach umiera wraz z matką, Królową Jadwigą, a kończy
bitwą pod Grunwaldem 14 lipca 1410 (epilog sięga do końca wojny
13-letniej do roku 1406). Wydarzenia toczą się w wielu miejscach.








Zakon
Krzyżacki w histoii i powieści H. Sienkiewicza








Szpilat
 - hospicjum pod wyzwaniem Najświętsszej Marii Panny (ok. 1118r. )








1190r.
Zakon Szpitala Najświętszej marii Panny (Domu Niemieckiego)








Cele
Zakonu:


1.
Walka z niewiernymi (szerzenie wiary chrześcijańskiej)


2.
Obrona Grobu Pańskiego


3.
Opieka nad pielgrzymami








W
1226r. Konrad Mazowiecki sprowadza Krzyżaków do Polski , aby
walczyli z pogańskimi prusami i nadaje im w lenno ziemię
chełmińską. Krzyżacy fałszują dokument i poprzez to fałszerstwo
nabywają prawo własności do ziemi. Zaczynają napadać na Polskę
i atakować . W kolejnych latach ich ekspansję się rozszerza na
sąsiadującą ziemię . Rozpoczyna się okres wojen
polsko-krzyżackich. Państwo krzyżackich jest doskoale
zorganizowane z wybitnie rozwiniętym handlem i rzemiosłem. 
Powstaje wiele zamków , również to ziemiach Polskich. W Malborku
mieścił się siedziba zakonu.








Zapowiedź
wielkiej wojny Polsko-Krzyżackiej nadeszła już w roku 1399, po
śmierci królowej Jadwigi, kiedy to zaczął narastać konflikt
Polsko-Krzyżacki. Krzyżacy coraz agresywniej poruszali się na
naszych ziemiach . W 1407r. Po śmierci wielkiego mistrza Konrada von
Jungingena władzaa objął jego brat-Urlyk o wiele ostrzej
występujący przeciwko Polsce. W 1409r. Na Żmudzi wyburza powstanie
poparte przez księcia Witolda (brata Władysława Jagiełły) i
rozpoczyna się wielka wojna.








Postacie
rycerzy zakonnych w powieści H. Sienkiewicza – zbieramy materiały
do charakterystyki








1.
Kuno von Lichtenstein








Poznajemy
go w roli posła krzyżackiego , udającego się do Krakowa z listami
od wielkiego mistrza, okazuje się  człowiekiem pełnym pogardy
wobec polaków, pychy, dumy, buty; jest uosobieniem wszystkich wad
rycerzy zakonnych, chociaż nie ma nic wspólnego z porawniem Danusi.








2.
Hugo de Danveld








Komtur,
pan na zamku w Szczytnie , pochodzący z niewątpliwie dobrej
rodziny; nienawidzi polaków, porwanie Danusi jest efektem tej
nienawiści i zemsty na Jurandzie; kocha Zakon nade wszystki, a także
młodego brata Ratgiera, w codziennych zachowaniach prezentuje wysoki
poziom kultury; pojmany , po przebaczeniu mu win przez Juranda wpada
w obłęd niemogąc  znieść ciężaru tego przebaczenia, popełnia
samobójstwo, przy całej swojej kulturze bez żadnych wątpliwości
wydaje wyrok na Juranda sazując go na okaleczenie.








3.
Zygfryd de Lowe








Kiedyś
pomocnik wójta, obecnie pełnił funkcję dowódcy, załogi zamku w
Szczytnie , człowek cieszący się najgorszą sławą w Zakonie ,
okrutny , przebiegły , pełen agresji i nienawiści do Polaków,
prymitywny, kierujący się rządzami; zawieszany w porwanie Danusi,
kierował się własnym interesem i ewentualnym zyskiem ; w
przeciwieństwie do Zygfryda stawiał własne sprawy na pierwszym
miejscu, został zabity  przez Juranda ze Spychowa.








4.
Bracia Ratgier i Gatfryd


Ulubieniec
Zygryda de Lowe (podejrzewano iż był jego synem), wraz z Gotfrydem
byli braćmi w Zakonie wyróżniali się szczególnym okrucieństwiem,
fałszem i agresją, cechowała ich także chciwość i pazerność
na dobro materialne, Ratgier ginie z ręki Zbyszka.








Rycerstwo
Polskie XIV i XV w. na przykładzie bohaterów powieści H.
Sienkiewicza „Krzyżacy”.








1.
Zawisza Czarny z Grabowa herbu Sulima.








Niepospolita
siła fizyczna, zawsze kierował się honorem. Wzór cnót rycerskich
dla każdego w tamtych czasach. „Polegaj na mnie jak na Zawiszy”
- Zawisza był znany z honoru , uczciwości, lojalności,
dotrzymywania słów, zabił Ulryka von Jungingena w bitwie pod
Grunwaldem w 1410r. Jest postacią historyczną.








2.
Powała z Tczewa








Szlachcic
znakomitego rodu, jeden z najlepszych rycerzy w Polsce, rybołci
opiewali go w pieśniach czyli śpiewali o nim jako wór honoru i
męstwa porównując go do Zawiszy. Eskortuje Kunona von
Lichtensteina: Jest bardzo silny, waleczny, mężny potężny i
wielki.














3.
Juranda ze Spychowa








Rycerz
mazowiecki, mści się na krzyżakach z powodu zamordowania żony, a
potem porwania córki, jego największym wrogiem był Zygfryd de Lowe
– który również go okaleczył, mściwy, porywczy, zatwierdziały
w gniewie i nienawiści, lecz wykle pobożny, wierzący w opaczność
Bożą, mimo wyrządzonych mu krzywd przebacza Zygfrydowi, postępnie
zwabiony Szczytna, schańbiony, poniżony, oddałby życie za swoją
pracę.








4.
Fulko de Loche








Przyjechał
do Malborka z dalekiej Lotaryngi , aby walczyć z niewiernymi, którzy
zamieszkali na wschodzie , młody o smutnym wyrazi tworzy, mizernej
postury, doskonale znał rycerskie i dworskie obyczaje obcy
kulturowo, naiwny, odwaga, bojow nastawiony do walki z niewiernymi ,
lubiany , lecz nie  dokońca przez wszystkich szanowany.








5.
Zbyszko z Bogdańska herbu Tępa Podkowa zawołania Grady








Bratanek
Maćka pochodzący z rodu, którego herbem była Tępa Podkowa, po
śmierci rodziców przyjął opiekę nad nim stryj Maćko, wychowany
przez wojny, ślubował miłość i wierność Danusi, pod wpływem
emocji atakuje posła krzyżackiego i zostaje skazany na śmierć.








6.
Maćko z Bogdańska herbu Tępa Podkowa zawołania Grady








Stryj
Zbyszka, rycerz herbowy (Tępa Podkowa zawołanie Grady); człowiek
mężny, odważny i waleczny , a jednocześnnie lasy na majęte i
zdobycze wojenne; dumny , nieżadko chełpliwy, lubił pochlebstwa,
nade wszystko kochał Zbyszka, za którego gotów był oddać życie;
nie odmiawiał sobie zwykłych , codziennych przyjemności –
ucztowania , biesiadowania z przyjaciółmi.








Wątk
miłosny w powieści H. Sienkiewicza – poznajemy dzieje Zbyszka,
Danusi i Jagienki.








Ramowy
plan wydarzeń


1.
Spotkanie Zbyszka i Danusi w godpodzie „Pod Lutym Turem” pod
Krakowem.


2.
Złożenie ślubów dziewczynie.


3.
Napad na Kunona von Lichtenstina, posła kzyżackiego w celu zdobycia
pawich czubów.


4.
Skarga krzyżacka przed królem i wydanie  wyroku na młodzieńca.


5.
Uratowanie Zbyszka od śmierci dzięki narzuceniu nałęczki przez
Danusię.


6.
Spotkanie z ojcem ukochanej i odmowa oddania ręki dziewczyny.


7.
Roztanie Zbyszka i Danusi.


8.
Nieoczekiwane spotkanie z Jagienką.


9.
Przyjaźń Zbyszka i panienki ze Zgorzelic


10.
Podajowanie rycowi  przez Jagienkę Halwy


11.
Rozstanie się sąsiadów.


12.
Spotkanie się z Danuśką.


13.
Obrona przed turem.


14.
Pasowanie na rycerza.


15.
Fałszywi wysłannicy.


16.
Potajemne zaślubiny Danuśki z Zbyszkiem.


17.
Porwanie Jurandowej córki.


18.
Odkrycie prawdy i wyjazd do Spychowa.


19.
Spotkanie z wysłanikami krzyżackimi.


20.
Wyjazd Juranda i pozostawienie Spychowa Zbyszkowi.


21.
Wyzwanie Rotgiera na Sąd Boży.


22.
Zwycięstwo młodego rycerza.


23.
Wyjazd do malborka na poszukiwanie Danuśki.


24.
Osierocona Jagienka wyrusza z Maćkiem.


25.
Wstrząsające spotkanie z Jurandem.


26.
Sierota zostaje w Spychowie.


27.
Pewna wiadomość o Danuśce.


28.
Tropem porywaczy.


29.
Obicie chorej z rąk porywaczy.


30.
Ostrzeżenie Jagienki przed powrotem Danuśki.


31.
Maćko i Zbyszko w niewoli.


32.
Powrót pary do Sppychowa.


33.
Wyjazd Jagienki z Czechem.


34.
Śmierć Danusi.


35.
Powrót Zbyszka po wojnie.


36.
Melancholi młodego rycerza.


37.
Małżeństwo Zbyszka i Jagienki.


38.
Powiększenie się rodziny i posprzątanie majątku.








Poznajemy
dzieje Juranta ze Spychowa.








Krzyżacy
napadaja na Spychów i doprowadzaja do śmirci żonę Juranda. Rycerz
oddać swoją córkę na wychowanie księżnej Annie Danucie, a sam
rozpoczyna mści się na Zakonie. Ojciec Danusi napada na ziemie
krzyżackie, zabije bierze w niewole rycerzy i knechtów książę
Janusz, za zasługi Juranda dla kraju i przez chęć powstrzymania 
go od dalszej zemsty proponuje urząd miecznika , lecz rycerz ją
odrzuca. Zakonnice porywają ukochaną córkę mścićela.
Zrozpaczonego ojca ogarnia wściekłość i o wiele większa
nienawiść dla Nimców, które po zawezwaniu , go do Szczytna,
ustępują cichej rozpaczy i bezsilnemu podporządkowaniu się woli
porywczy. Okrucieństwo Krzyżaków przekracza jednak jego
wyobrażenia – kiedy porywają Danusię, w trosce o bezpieczeństwo
swojego dziecko, łamie rycerską dumę i udaje się na wezwanie
opraców do Szczytna. Ośmieszony, poniżony, upokorzony, kiedy
orientuje się, że nieodzyska Danusi wybuch gwałtownym atakiem i
błyskawicznie zabija rycerzy, do których ma dostęp. Zostaje
okaleczony i wyrwaniem języka, wypaleniem oka i pozbawieniem prawej
ręki  i wraca dzięki Jagience ociemniałej do Spychowa. Największym
nieszczęściem jest jednak dla niego śmierć ukochanej córki.
Mogłaby się wydać , że teraz dążenie Juranda do zemsty jeszcze 
bardziej nosili , tymczasem on zdobywa się na przebaczenie wobec
Zygfryda de Lowe, od którego doznał tyle krzywd.














Obraz
życia codziennego i kultury rycerskiej na przełomie XIV i XV w
powieści H. Sienkiewicza.








I.
Kultura rycerska w powieści








1.
Ślubowanie rycerskie jako ogół (Zbyszko ślubuje Danusi – w
dowód czci i podziwu żucić powie pióropusze pod nogi dziewczyny)


Zazwyczaj
ten przyszedł do Polski z zachód (Francji) i niezobowiązywał do
ożenków.. W ten sposób Zbyszka stał się rycerzem Danusi, a ona
damą jego serca.








2.Pojedynki


Wszelakie
pojedynki odbywały się według ściśle określonej reguły
rycerskiej i kodeksu walki honorowej (w powieści Maćka z Kunonem,
Zbyszko z Rotgierem, Jurand z Gotfrydem). Zwycięsca miał obowiązek
się również honorowo po zwyciężonej walce.








4.
Paradny wjazd do miastach


Na
sam wjazd do większego miasta rycerze przywdziewali porodne zbroje i
ozdoby, aby je później z szacunku do mieszkańców przebrać się
codzienne ubranie.








5.
Pasowanie na rycerzach


Rycerzem
mógł być syn rycerza, który po latach służby (jako giermek),
przyuczywszy się wielu umiejętności był pasowany na rycerza i
otrzymywał pas rycerski miecz i ostrogi.








6.


Turnieje
sprawiały, iż rycerze mogli wykazać się licznymi umiejętnociami
szczególnie w czasach pokoju.








II.
Obyczaje dworskie








1.
Na dworze królewskim i dworach książęcych ścićle przestrzegania
obyczajów związanych z sporzywaniem posiłków i biesiadowaniem. Do
stołu udawano się zazwyczaj w parach, wedle starszeństwo i
pełnionej przez siebie funkcji. Tak sama zasiada przy samym stole i
w ten sposób (wedle kolejności) goście byli obsługiwana. Królowe
i księżne miały swoje domy dworu. Danusia na dworze królowej Anny
Danuty.








III
Zwyczaje średniowieczne








1.
Ratowanie skazańca od śmierci przez narzucenie nałęczki na jego
głowe.


Był
to stary , polski i słowiański zwyczaj.








2.
Sprzedaż relikwi i odpustów


W
tamtej epoce wielu oszustów, wędrownych handlarzy, zajmowało się
sprzedawaniem przedmiotów „świętych” według nich ze świętymi
związanych. Handowali oni również oni również odpuzczeniem win i
grzechów, które miały swoją cene.








Obraz
życia codziennego w danej epoce tworzą liczne opisy miast, wsi,
zamków, gospodarskich zabudowań , pól uprawnych, strojów
codzienyc i uroczystych, sposób podróżniowego, porozumiewania się,
posiłki i ich sposób przyżądzania, zabawy ,, odwiedzinny , święta
i inne uroczystości.








Krzyżacy
Henryka Sienkiewicza jako powieść historyczna.








1.
„Krzyżacy” to utwór epicki ponieważ:


-formą
podawczą w utworze jest narracjami


-występuje
w nim  świat przedstawiony


-układ
wydarzeń ma charakter fabularnych








2.
„Krzyżacy” są powieścią, gdyż:


-jest
to dłuższy (obszerny) utwór epicki


-ukazuje
wiele wydarzeń sładających się na odrębne wątki (powieść to
utwór wielowątkowy)








Powieść
– jest gatunkiem nawożytnym , mającym swe źródło w epopei i
romansie rycerskim.








3.
W „Kryżakach” występuje narrator wszechwiedzący (jest to
narracja trzeciosobowa), który usytułowany jest na zewnątrz świata
przedstawionego, posiada Nieograniczoną wiedzę o tamtych czasach i
o bohaterach, jest obiektywny.








4.
W „Krzyżakach” mamy do czynienia z wątkiem głównym w powieści
 (w konflikt polsko-krzyżackich), oraz z wątkami pobocznymi (wątek
miłosny, wątek juranda ze Spychowa)








5.”Krzyżacy”
są powieścią historyczną , poieważ Sienkiewicz ukazał w niich
dawne czasy, a nie sobie współczenych; historia pełni w utworze
bardzo ważną rolę i wpływa na losy wszystkich bohaterów.




















Odważni,
dumni, i wierni – poznajemy legendarnego bohatera  Robin Hooda








Robin
Hood to  postać , której imię zaczerpnięto z dokumentów
sądowych, ale o samym Robinie przez dziesiątki lat szczególnie w
XIV i XIII w. powstała legenda.Przez kolejne wieki dopisywano wciąż
nowe wątki, aż w końcu powstała, znana na całym świecie ,
opowieść o rozbójniku, który zabierał bogatym ,a rozdawał
biednym.








Miłość
w średniowieczu








1.
( z Leona Szyltera) Adam Mickiewicz „Rękawiczka” (ballada)








To
romantyczna ballada ukazuje sytuacje w scenerii typowej dla
średniowiecza. Podczas igrzysk z udziałem drapieżnych zwierząt.
Jedna ze  zgromadzonych na ganku dom wystawia rycerza na bardzo
niebezpieczną próbę. Żując rękawiczkę między lwy i lamparty,
prowokuje Emrada, odwołuje się do jego miłosnych przysięg, aby
przyniósł ją, ryzykując własnym życiem. Rycerz, kierowany
honorem i odwagą , spełnia rzyczenie damy swego serca, ale jej
kaprys, który mógł pozbawić go życia , sprawia, że nie chce jej
miłości i nie chce jej dłużej kochać.








2.








Ten
wiersz opowiada o osobach  o zupełnie przeciwstawnych cechach. Marta
była porywcza, nieodpowiedzialna i dziecinna, za to Emrod poważny ,
inteligentny i zastanawiający się nad każdym swoim ruchem.








Postać
kobiety – bohatera, czyli wszystko o Grażynie – tytułowej
postaci powieści poetyckiej A. Mickiewicza.








Twórcy
romantyczni niejednokrotnie sięgali do średniowiecza jako czasu
akcji pisanych przez siebie utworów, gdyż niezwykłość tej epoki
fascynowała najwybietniejszych romantyków.








„Grażyna”
to powieść poetycka powstała 1822r. , sięgająca do schyłku XIV
w. , w którym to istniał konflikt Litewsko-Krzyżacki.








Tytułowa
bohaterka , niegodząca się na potajemne układy swego męża z
Krzyżakami, postanawia  uratować honor jego i całej ojczyzny,
wyruszając do walki i ooddając w jej swe życie.








Żona
księcia Litawona to postać niezwykła szczególnie, kiedy myślimy
o roli i sytuacji kobiety w średniowieczu.








Przedstaw
Grażynę , podaj najważniejsze cechy jej wyglądu i charakteru.














Grażyna
była zamężna z księciem litewskim , Litwanem









	
	
	

		
			
Cechy
			wyglądu

				
		
			
Cechy
			charakteru

				
	

	

		
			
Smukła,
			twarzą podobna, równa z podstawy , piękna , wysoka

				
		
			
Odważna
			, mężna , waleczna, stanowcza, zawzięta, dumna, honorowa,
			ambitna

				
	
















„Niewiasta
z dźwięków, a bohater z ducha” - Grażyna miała kobiecą postać
 i nieprzeciętna uroda, charakter jej zaś , był charakterem
prawdziwego rycerza.








Miłość
w średniowieczu 









I
Miłośc silniejsza od śmirci - „Tristan i Izolda”.








Jak
rozumiesz słowa służebnicy Izldy (Brangiem), które okazały się
przekleństwem młodych „Wypiliście w przeklętym pucharze miłości
i śmierć”.








Tristan
i Izolda wypijając puchar z winem przygotowany przez matke
dziewczyny, wypili z nim własne przeznaczenie, które powiodło ich
przez życie pełne niespełnionej miłości i doprowadziło do
śmierci. To właśnie poniej , młodzi mogli połączyć się po
śmierci, wcześniej to najsilniejsze uczucie było pasmem udręki i
cierpienia, powodem trocenia się i znajdywania, a wszystko w imię
honoru, wierności i odpowiedzialności.








II
Piotr Abelard (Abelard i Heloiza)




















III
Miłość , która ocala – Zbyszko i Danuśka








Miłość
była dosyć powszechnym tematem w literaturze średniowiecznej i to
nie tylko do boga, ale ta która łaczyła mężczyznę i kobietę .
Przypisywano jej niezwykłą , pożyteczną moc, która  sprawiła,
ze to wszechwłande uczucie ogarneło człowieka, nie zwarzajac na
jego wolę . Miłość była silniejsza od śmierci i niejednokrotnie
kochankowie dopiero po śmierci mogli być razem.








Sreniowiecznie
basnie dla dorosłych i dzieci








Co
to jest baśń?








Baśń
jest utwore epickim :


-podmiotem
mówiącego  jest  narrator (formą podawczą jest narracja)


-występuje
świat przedstawiony


-wydarzenia
mają charakter fabularny








Czym
óżni się baśń od bajki i legendy?


-w
baśni wystepują czarodziejskie (fantasstyczne) postacie, magiczne
miejsca i przedmioty


-wydarzenia
dzieją się w nieokreślonym miejscu i czasie 



-
baśnie czerpią pomysły z tradycji ludowej


-w
baśni baroko często występują elementy  historyczne, bo one nie
są  potrzebne tak jak w legendzie 



-baśń
często kończy się ukazaniem winnego (złego) i nagrdzeniem dobrego








Bajka
jest także utworem epickim )zazwyczaj krótkim i wierszowanym), w
którym występują postacie alegoryczne-zwierzęta, przedmioty. Mają
one ukazać prawde o życiu i o nas , ludziach. W bajkach jes zawsze
morał (przedstawiony wprost lub domyślny). Bajka ma funkcję
dydaktyczną.








I
„Księżniczka na szklanej górze”








1.
zas wyznaczamy charakterystycznymi dla baśni okresleniami


„był
sobie kiedyś ..”, „ to pewnie trwa do dzisiaj”.








2.
Miejsce wydarzeń w baśni jest także nieokreślony – na jakiejś
górze, jakiejś łące, w jakimś królestwie.








3.
Bohaterowie mają cechy postaci rzeczywistych , ale niektórze
(Askebde) posiada nadprzyrodzone umiejętnosci. Pojawia się też
niezykłe stworzenie (trzy wierzchowce).








4.
Utwór tan pokazuje zwykłych ludzi – chłopów. Zwycięzca jest
synem chłopca.








5.
Z utworu wynik morał:














II
„Bajka o bajarzu”








1.
Czas jest określony charakterystycznymi dla baśni określeniami
„Pewnego razu ...”, „...I do samej śmierci ...”








2.
Miejsce wydarzenia w baśni jest także nieokreślone – w jakimś
pałacu, w jakiejś górze, w jakiś wsiach, w jakimś mieście.








3.
Bohaterowie mają cechy postaci rzeczywistych , ale niektórzy
(książę , bajarzy) posiada nadprzyrodzone umiejętnosci. Pojawiają
ssię też niezwykłe  stworzenia (mówiące zwierzęta).








4.
Utwór ten pokazuje zwykłych ludzi. Zwycięską jest niechciany,
ślepy książęcy syn.














Liryka
religina w średniowieczu - „Bogurodzica”








To
pieśń opowiada i wielbi i prosi Marie – matką bożą zwraca się
do Chrystusa z prośbami.








Sróbuj
przetłumaczyć i napisać „Bogurodzicem językiem współczesnym


Matko
Boga, uwielbiana przez Boga Mario


U
swego syna wybrana, Maria.


Wyjednaj
i ześlij nam łaski twego syna.


Panie
zmiłuj się nad nam!








Ze
względu na Jana Chrzyciela, Chrystusie


wysłuchaj
głosów i spełnij pragnienia ludzi








Wysłuchaj
naszych modlitw i spełnij je:


szczęśliwe
życie na ziemi i 



życie
wieczne po śmierci


Panie
zmiłuj się nad nami








„bogurodzica”
jest apostrofa – czyli bezpośrednim zwrotem do adresata – Matki
Bożej.




















Z
wizytą w  teatrze Elżbietańskim na sztuce Szekspira.








I
Teatr Elżbietański w Anglii na przełomie XVI i XVII








Cechy
teatru Elżbietańskiego :


-w
1576 r. wybudowano pierwszy teatr poza granizami Londynu


-
wcześniej sztuki były odgrywane pod gołym niebem z wykorzystywanie
galerii i bałkanów.


-
w drugiej połowie XVI powstają zawodowe grupy aaktorski (wędrowny)


-
teatr powoli staje się opłaconą publiczną instytucją


-
w teatrze grają tylko mężczyźni


-dekoracji
było nie wiele (napisy), niebyło kurtyny


--przedstawieniu
towarzyszła muzyka


-początkowo
teatr miał zaspokajać gusta prostwj – nie wybrednej publiczności
(sztuka masowa, komedia)








Szekspir
i dramat szekspirowski








Wiliam
Shakespear


dat
urodzenia : 1564r.


Data
smierci : 23.05. 1616r.


-pochodził
z ubogiej , chłopskiej rodziny ojcem był chłop, a  matka
szlachcianką.


-miał
siedmioro rodzeństwa 



-był
aktorem pożyczał pieniądze, inwestował w nieruchomści.








Wyróżniamy
trzy okresy twórczości Szekspira:


1)
w pierwszym Szekspir pisze pierwsze kroniki historyczne i komedie


2)
w drugim (najważniejszym dla pisarza) powstają wybitnie tragedie,
np. „Romeo i Julia” , tragedie historyczne, kroniiki drmatyczne i
komedie romantyczne


3)
w trzecim okresie to wybitne tragedie „Otello”, „Hamlet”,
„Król Lear”, 1606r. „Makbet”


4)
w czwartym okresie pisze tzw. romanse , czyli tragikomedie








Makbet
jako dramat Szekspirowski.








Szekspir
od samego początku swojego pisarstwa nie stawały się do
dotychczasowych założeń, wręcz je lekceważył , wprowadzając
świadome zmiany.








1.
Zerowanie z antyczną trzech jedności (czasu akcji), uważanana za
kanon dramatu klasycznego.


a)
jedność miejsca, czasu, akcji w „Makbecie” tworzą się w
Szkocji i w Anglii , akcja przenosi się z miejsca na miejsce.


b)
jedność miejsca, czasu, akcji w „Makbecie” jest dokładnie
określony, przerwy pomiędzy wydarzeniami od kilku tygodni do kilku
lat. Wydarzenia rozgrywają się w średniowieczu prawdopodobnie w
latach 1040-1057.


c)
jedność akcji – jest to dzieło składające się z wiem wydarzeń
łączacych się w poszczególne wątki. Liczne są tutaj epizody.








2.
Brak chóru


Brak
chóru sprowadzało wieloznaczność utworu, oraz dało czytelnikowi,
lub widzowi więcej możliwości interpretacyjnych.








3.
Sceny zbiorowe


W
utworach Szekspirach rownoważnie może pojawić się  na cenie
więcej , niż trzech aktoró, a ponadto wprowadził on i do i na
scenie tłum , oraz sceny batalistyczne, adające utworami
przedstawieniom ynamiczny charakter.








4.
Złamanie starożytnej zasady decorum m.in. poprzez wprowadzenie do
utworu elementów języka potocznego ( w innych utworach nawet
wulgaryzmu), wymieszanie stylów.








5.
Wprowadzenie na scenie postaci o niejasnym pochodzeniu, „makbet”
ma dosyć skomplikowaną strukturę, a wynika to z wielkości i
niejednoznaczności wydarzeń, oraz z kilku punktów kuliminacyjnych.








Na
drugie dnie rzeczywistości – czyli o dwóch światach w „Makbecie”
Szekspira.














Szekspir,
twórca nowego dramatu (nowator), wprowadza n scenę postacie ze
świata fantastycznego, spełnia ją czarownicami, duchami i zjawami.
Czyni to, aby ukazać nam nie tylko istniejące według niego drugie
dno rzeczywistości, ale także przekonać nas, że to właśnie
świat nadprzyrodzony wpływa na nasze życie i kieruje naszymi
losami.








Elementy
świata fantastycznego w „Makbecie”.








1.
Spotkanie Makbeta z czarownicami


Czarownice
witają Maketa, nazywając go królem i wzbudzają w nim.








2.
Po zabiciu Banka pojawia się jego duch, aby wzbudzając w Makbecie
strach i przerażenie , przestrzec go przed popełnieniem kolejnych
błędów. Makbet powoli zostaje prowadzony do szaleństwa.








3.
Makbet udaje się po pomoc i rade do czarownic, na spotkanie zjawiają
się zjawy.


Jest
to kolejna interwencja, będąca przestrupą i ostrzeżeniem  świata
nadprzyrodzonego w świat realny.








Ogarnięci
szaleństwem i rządzą władzy.















	
	
	

		
			
Mag
			Makbet

				
		
			
Lady
			Makbet

				
	

	

		
			
-to
			bohaterski wódz szkocki, cieszący się szacunkiem i będący
			autorytetem

			
-ambitny,
			odważny, szlachetny, pracowity, wierny, lojalny, uczciwy, mądry

			
-daje
			się sprowokować  czarownica nazywającym go królem

			
-prowokuje
			go poraz kolejny, a wręcz namawia i zachęca Lady Makbet, która
			dodaje mu w ten sposób siły i jednocześnie dzieli z nim
			odpowiedzialności

			
-popełnia
			zbrodnie

			
-okazuje
			się ,zże Makbet jest słaby psychicznie człowiekiem , podatny
			na wpływy innych , nie posiada prawdziwie silnej woli

			
-bohaterowi
			towarzyszy świadomość dokonanej zdrady , męczą go wyrzuty
			sumienia  ii wątpliwości

				
		
			
-wzorowa
			 żona Makbeta, mąsra kobieta, żyjąca w haromonijnym związku z
			Makbetem.

			
-odważna,
			ambitna (chora), podstępna, sprytna, żądna władzy za każdą
			cene, bystra, inteligetna, pomysłowa, ma ogromny wpływ na męża..

			
-niebierze
			bezpośredniego udziału w zbrodni, ale jest za nią współ
			odpowiedzialna

			
-żądza
			władzy , któa sprawiła , że Lady Makbet popchneła swojego
			męża na drodze zbrodni i wszystkie koneksje z nią związane
			przerosły kobiete i z czasem doprowadziły ją do obłędu i
			szaleństwa

			
-okazuje
			się, że ono także jest słabsza, niż myslała; ściągaja ją
			wyrzuty sumienia i ciąży jej brzmienie odpowiedzialności, przez
			które żyje w ciągłym niepokoju i udręczeniu duszy i umysłu 
			

			
-powoli
			ogarnia ją szaleństwo

				
	
















Cechy
„Makbeta” jako dramat szekpirowski








1.
„Makbet” jest dramatem- utworem przeznaczonym dowystawienia na
scenie (nowożytnym z podziałem na akty i sceny).








2.
„makbet” jest tragedią , gdyż ukazuje działanie i konflikt
wybitnej jednostki dążącej do obranego przez siebie celu i
napotykającego na swej drodze licze przeciwności, które
doprowadzają do katastrofy. Zazwyczaj klęska  bohatera budził u
nas trwogę lub litość.








3.
„Makbet” jest tragedią (dramatem szekpirowskim), ponieważ:


-wprowadził
elementy komiczne do tragedii.


-wprowadził
elementy codzienności


-ukazał
namiętności rządzące ludźmi (pogłębił psychologiczne portrety
i postacie)


-wprowadził
elementy codzienności 



-ukazał
namiętności rządzące ludźmi (pogłębił psychologiczne portrety
i postacie)


-wprowadził
elementy świata fantastyczego , wpływającego na los ludzi.


-wporowadził
 sceny zbiorowe i batalistyczne


-złamał
zasade decorum


-wyeliminował
z treści utworu chór


-
wprowadził do utworu (i na scenę ?) więcej nniż trazy postacie
równocześnie


-wprowadził
postacie o niejasnym pochodzeniu














Człowiek
średniowieczny:


-teocentryzm


-honor


-zabobon


-lęk
przed śmiercią


-
strach


-monoteizm


-asceza


-rycerstwo


-Bóg


-turnieje


-geocentryzm








Schyłek
średiowiecza








geocentryzm
← heliocentryzm (słońce w centrum)


teocentryzm
← antropocentryzm (człowiek w centrumm)








//////////////////


Renesans


//////////////////////








jestem
człowiekiem – to brzmi duminie.








Podstawą
renesansowego myślenia był „hu,manizm reesansowy” w
przeciwieństwie do średniowiecznego koncentrowaniu się na Bogu i
życu wiecznym renesans skupił się na człowieku , życiu
doczesnym. Człowiek ten uczył się cieszyć się życiem, korzystać
z niego, tworzyć i otaczać się pięknem.








Kim
był humanista w epoce renesansu?








To
człowiek żyjący według słów Terencjusza „Człowiekiem jestem
i nic co ludzkie nie jest mi obce”, czyli ososba która interesuje
się inymi lidźmi. Dzięki czemu się rozwwija . Humanista renesansu
to człowiek wszechstronnie wykształcony.








Czym
była reformacja?


W
poszukiwaniu kamienia filozoficznego.








O
czym marzył człowiek renesansu?


-bogactwo(złoto)


-władzyb


-nieśmiertelności
(wiecznej  młodości i pięknie)


-inteligencji








Człowiek
renesansu jest twórcą wielu nauk , które przetrwały do dzisiaj.
To doświadczenia alchemików stały się podstawą późniejszej
chemii. Opierajac istnienie wszechświata na 4 śywiołach : ziemi,
wodzie, ogniu i powietrzu. Rozwinął nauki przyrodnicze i
matematyczne.








Poznajemy
nasłynniejszego alchemika renesansowej Europy Johanna Fausta. 









Dlaczego
Faust poświęcił się magii?








Faust
spędził wiele życia na nauki matematyczno-przyrodniczej, czego
żałował, ponieważ poswięcając tyle czasu im za co oczekiwał że
pozna wiele tajemnic świata. Nie poznał ich więc  bardzo się się
rozczarował , dlatego zają się magię i alchemia.








Niezwykłe
czasy zachwytu  życia i reformacji








1.
Reformacja


Wiek
XVI , ruch religino-społeczny – cel uzdrowienie sytuacji w
kościele, początkowa krytyka porządku konsekwencje – rozłam w
kościele. 



?us,
Luter , 1517r. - Luter ogłosił w Wittenberga 95 tez krytykował,
Kalwin 1541r.  Założył wyznaniową.








Predestynacja
– nauka mówiąca o  przeznaczeniu wysoko ocena wartości pracy,
surowy system etycznej i wysokie kary załamanie tego systemu
rozrywka – modlitwa.








2.
Anglikanizm


1534r.
Akt subremoyli? - odłączenie się od kościoła  angielskiego od
rzysmko-katolickiego.








Reformacja
w Polsce








Zainteresowanie
polskiej szlachty  wolnością religijną – Rzeczpospolita była
krajem wielo narodowościowym 1573 r. - pisanie aktu Konfederacji
Warszawskiej (zpewnienie wolności wyznaniowej) przede wszystkim
Luteranie i Kalwini. Problem reformacji była związana z kłótniami
szlachecko-kościelnymi (podatki).








1562-1565r.
- wyodrębniania się z bór mniejszych , tzw. braci mniejsi polscy
(ariani) 



1596r..
- Unia Brzeska , druga połowa XVI to szczyt wolności religijnej i
tolerancji w Polsce.








Mistrz
Twardowski – najsłynniejszy polski alchemik.








Jedna
ze znanych legend ukazuje Twardowskiego jako słynnego
czarnoksiężnika o alchemika z Krakowa. Zaprzedawczy duszę diabłu,
aby posiadać nieograniczone możliwości, Twardowski zagłębił
tajemnice magii. Medycyny i alchemii w końcu , dotarszy,  do gospody
o nazwie „Rzym”, musiał, zgodnie z cyrografem oddać diabłu swą
duszę.








W
poszukiwaniu nowych o szczęśliwych światów.








Utopią
– to wizja idealnego państwa i szczęśliwego społeczeństwa.








I
świat utopian








1.
Wszyscy , niezależnie od płci ppróbują na rol?


2.
Praca fizyczna zatrzymuje im 6 goal


3.
Każdy dzień jest precyzyjnie zorganizowany


4.
W wolnym czasie  kształcą się i realizują swoje upodobania


5.
Organizacje i architekttura całego miasta jest równie precyzyjnie


6.
Wszyscy mają zapewnione bezpieczeństwo dla sieie i swojej rodziny,
nikomu niczego nie brakuje.








II
świat Atlantydów








Antlantydzi
iich szczęście zależy przede wszystkim od wynalazków techniki i
odryć są to m.in. zbiorniki wyrabiające  rajską wodę, sztuczne
sztuczne  zdroja i bezpieliska.., sztuczne czas rozwijaja roślin.








III
Świat Solarion 









1.
Wszyscy razem pobierają wszystkie nauki


2.
Łączą wiedzę teoretyczną z praktyką


3.
Życie Solarian i ich świat opierają na nauce


4.
Początkowo nauki jest wspólna później uczniowie kierowani są do
różnych specjalistów


5.
Poziom wiedzy dostosowany jest do poziomu i wieku ucznia








Iv
Świat Tele mitoci?








1.
Świat Telemitów wydaje się spełnieniem najbardziej oczywistych
ludzkich marzeń. Każdy z nas tak naprawdę , chociaż na cheile ,
znaleźć , się w świecie , w którym robi się w chce , jest tak
wiele wykształconych osób.














Jakie
cnoty szlacheckie ukazał Mikołaj Rej w „Żywocie człowieka
poczciwego?”








Mikołaj
Rej , będąc szlachcicem, dowodzi w swym utworze, iż sama
przynależność do tego stanu nie wysstarcza, aby być uznanym .
Według niego nie wstarcza szalecki rodowód , oni rodowe herby,
najważniejszymi są:


-jest
poczciwy


-dobrze
postępuje


-honor


-uczciwość


-wartości
moralne








Postać
szlachcica sarmaty w literaturze renesansu.








Mikołaj
Rej (1505 – 1569 r.) szlachcic z Nagłowic uważany był za Ojca
Polskiej Literatury ; kształcnie w szkołach kotynułował
późniejszym samokształceniem; wybitny pisarz i świetny obserwator
zarówno zwykłej codzienności, jak i ważnych wydarzeń 
historycznych. Jego „żywot człowieka poczciwego” jest
doskonałym obrazkiem życia w tamtej epoce i portretem tzw.
szlachcica sarmaty.


Ponieważ
jego szlachta Polska zajmowała uprzewilejowaną pozycję w
społeczeństwie , postanowiła poszukać rodowodu , który by tę
pozycje tłumaczył . Sięgnięto więc do starożytnego ,
koczowniczego ludu, składajacego się z dzielnych i zbrojnych
jeźdźców nazywanych sarmatami. Taka wersja miała udowodnić cechy
współcześnie żyjących szlachciców. Polscy sarmaci
charakteryzowali się : wrodzoną dumą , walecznością, odwagą,
miłowaniem wolności, indywidualizmem, prawością, gościnością. 



Robinson
był zmęczony i brakło mu sił. W tym czterech jego towarzyszy
nagle zatrzymał się  po prostu zamienił się w słup soli.
Zdziwiony wódz wyprawy znieruchomiał i stanął jak wryty. Ze
strachu chwycił oddech . Zobaczył straszny widok więc strzelił
ostrzegawczo. Niestety niewiele to dało. Więc ruszył z miejsca i
zacząć biegnąć. Naśladując go Pietraszek również wziął nogi
za pas, a skunks, którego zobaczyli umysł zaskoczony.








„Czego
chcesz od nas Panie” jako wyraz renesansowej miłości do Boga.








Za
co wielbi i chwali , a także za co dziękuje podmiot liryczny w
pieśni Jana Kochanowskiego?








Podmiot
liryczny wielbi, chwali i dziękuje:


-za
niebo


-za
wodę


-za
gwiazdy


-za
ziemię


-za
owoce


-za
dobrodziejstwa 



-za
noc


-za
dzień


-za
kwiaty








„czego
chcesz od nas, Panie ?” Jako wyraz renesansowego optymizmu.








Optymizm
– podstawą życiowa








Obraz
świata i Boga 










	
	
	

		
			
W
			średniowieczu

				
		
			
W
			renesansie

				
	

	

		
			
-strach
			przed Bogiem

			
-lęk
			przed śmiercią

			
-Bóg
			jest smutny

				
		
			
-radosne
			uwielbienie Boga

			
-radość
			z życia doczesnego

			
-docenił
			człowieka

			
-Bóg
			jest uśmechnięty

				
	
















Mistrz
czarnolasu








Zwierciadło
życia i świata fraszek Jana Kochanowskiego








Fraszka
– z języka włoskiego , gałazka, staropolskie znaczenie:
błahostka, drobnostka – krótki żartobliwy utwór poetycki ,
powstały z starożytnego epidramatu








Fraszki


a)
dworskie (żartobliwe)


b)
czarnolewskie (refleksyjne)








„Sobie
śpiewam, a Muzom” - wizja świata w pieśniach Jana Kochanowskiego








50
pieśni w 2 cyklach przez całe życie pisał pieśni.








Pieśń:


patryjotyczne,
kościelne, żołnierskie, harcerskie, biesiadne








Cechy
pieśni


jest
to utwór zbudowany leguralny zbudowany gatunek liryczny o
uproszczonej budowie układzie stroficznym często z powtórzeniami.
Refrenami, rymami, wywodzi się ze starożytnych pieśni obrzędowych

















	
	
	
	

		
			
życie

				
		
			
rodzina

				
		
			
przyroda

				
	

	

		
			
Życie
			na wsi jest dostatnie , spokojne (bezpieczne), wesołe (odbywają
			się zabawy)

			



			

				
		
			
Żona
			pomaga mężowi w pracach gospodarczych, dzieci szanuje starszych,
			są skromne, nie wymagają wiele o rodziców.

				
		
			
Są
			taki dobre obradzające obfite sady, poasieki, owoce, łąki,
			pola, rzeki, pełne ryb, ptactwo

			
człowiek
			na wsi jest mocno związany z przyrodą występuje cykliczność

				
	
















W
pieśni poeta umieścił obrazy sielankowi i georgicze (odpowiadające
o pracy rolnika) . Życie na wsi jest dostatnie , uczciwe, pobożne,
bezpieczne. Ziemia i przyroda dostarczają człowiekowi i pożytku i
przyjemności. Nagrodą takiego życia jest dostatek i dobrobyt.
Poeta Czondewsk dał początek poezji ziemniajskiej.








Pieśń
IX 



ukazuje
cykliczność ; opisuje świat jako niestały , gdzie dobro następuje
po złu; stoicyzm – zachowanie zimnej krwi.








„Żaden
ociec podobno bardziej nie miłował. „








apokryfu
– utwory napisane po staropolsku








moryguden
– człowiek umierający; uczono się umierać; źli ludzie byli
chowani w bagnach, lasach , na roztoju dróg; 









orseje
– pomieszczenie, w którym chowano trupuszlachciców spod
kościołach








tren
– utwór poświęcony osobie dorosłej, możnej , ważnej , na
części osoby zmarłej.








Budowa
trenów:


a)
pochwała zmarłego


b)
opłabiwanie


c)
pocieszenie


d)
napomnienie








pod
koniec lat 70 zmarła Urszulka Jana Kochanowskiego.








Tren-
gr. lament








Treny


a)
Biblia – t. Jeremiasza


b)
Grecja i Rzym (VII – VI w. p.n.e.)














Kochanowski
napisał cykl trenów składajacych się z 19 utworów.















	
	
	

		
			
Dom
			bez dziecka

				
		
			
Dom
			z Urszulką

				
	

	

		
			
-jest
			cichy

			
-pusty

			
-smutny

			
-roziców
			przepełnia żałość i ból

				
		
			
-była
			pociechą, radością rodziców

			
-pogodny,
			beztroski

				
	




























Tren
ten est zbudowany na zasadzie kontrastu, z jednej strony mamy obraz,
przedstawiony dom z Urszulkom, a z drugiej strony dom bez dziecka,
giezłeczko – koszulka sukienka








Tren
VII-XIII


giezłeczko
– sukinka, koszulka


ochędustwo
-  strój, ozdoby


upłoteczki
– wstążki do włosów


tetniczek
– letnia sukienka


biełeczkę
 …. łaźnica – łoże małżeńskie














podmiotem
lirycznym jest ojciec, Jan Kochanowski, któremu zmarło dziecko,
Urszulka, córeczka!








Omówienie
– środek stylistyczny , który rozwijają peryfrazy.








Tren
X 



Wydarzenia
pod. Lir. Na temat życia pozagrobowego.


-Charon
(mit. gr.)


-raj
– (chrześcijaństwo)


-wyspy
szczęśliwie – ont


-renkoracja?


-Plato
, kiedy człowiek umiera powraca do swego źródła








cierpiący
ojciec – poeta, myśliciel, w któego największej potrzebie
zawiodły ideały , pewniki w aki podsuwała filozofia poborzność,
ludzkie przekonania i wierzenia wątpi.








Co
powinniśmy wiedzieć o „Don Kichocie” M. Cervantesa.








Miguel
de cervantes saaverda


XVI/XVII








Wydanie
książki: 1605r.


Pełna
nazwa książki: „Przemyślny szlahcic Don Kichot z Manczy”


Czas
akcji: XVII w.


Miejsce
akcji: La Mancza, tereny Hiszpani


Bohaterowie:
Don Kichot, Sancho Pansa, Aldonza Lorenzzo (Dulcynea), Rosynat








Rodzaje


a)
dramat


b)
epika – powieść


c)
liryka








Powieść
M. Cervantesa – w polskim  przekładzie nosząca tytuł :
„Przemyślny szlachcic Don Kichot z Manchy” nawiążuje do
tradycji eposu rycerskiego. Był to gatunek obejmujący utwory
narracyjne, pisarze prozą, opowiadające o dziejach legendarnych
rycerzy, opiewające ich czyny przygody, miłości. Fabuła tych
romansów opiewała w elementy fantastyczne i cudowne. Styl cechował
się wzniosłością i patosem. Cervantes nawiązuje do takiego
modelu, ale za cel stawia sobie ukazanie estetyki romansu rycerskiego
w krzywym zwierciadle, sparadiowanie jej.














Cechy
rycerza:


-godny
i prawy


-wierny
i szlachetny














Dlazego
powieść M. Cervantesa „Don Kichot” można nazwać parodią
eposą rycerskiego?








Damą
serca – była duncylea z Tobos , w rzeczywistości była
wieśniaczką (Aldonzo Lorenzo). Imię Dulcynea wydało się Don
Kichotowi „obco brzmiące i pełne znaczenia”








Sancho
Pansa – wieśniak, który w powieści awansuje do roli giermka Don
Kichota , jest człowiekiem trzeźwo myślącym . Ma na uwadze
pprzede wszystkim własne korzyści, ale okazuje się poczciwy i
wierny. Nigdy nie opuszcza swego pana choć jego postępowanie uznaje
za bezsensowne.















	
	
	

		
			
Rycerz
			średniowieczny

				
		
			
Don
			Kichot

				
	

	

		
			
-był
			mężny, odważny, waleczny, dzielny

			
-posiadał
			lśniącą zbroje i nadostoniejszego rumaka

			
-do
			poza miał dołączony miecz

				
		
			
-odznaczał
			się walecznością, był gotów stanąć do walki nawet z
			najgroźniejszym wrogiem

			
-walczył
			jednak nie z olbrzymami i plemieniem diabelskim, lecz z wiatrakami
			i z zakonnikami

			
-jego
			zbroja była zardzewiała, pokryta kurzem

			
-przełbice
			zrobił z kartonu i z szyszkami

			
-rumak
			Rosyna..

			
-po
			starcie kopii w walce z wiatrakami postanowił zastąpić ja
			konarem dębu

				
	






















Kodeks
rycerski



	
	
	

		
			
Rycerz
			średniowieczny

				
		
			
Don
			Kichot

				
	

	

		
			
Rycerz
			był zoobowiązany:

			
1)
			Służyć panu i dame serca;

			
2)
			Szukać przygód by zdobyć rozgłos i sławe

			
3)
			Fazyicyć? Pojedynki z rycerzami

			
4)
			Przyjąć śluby rycerskie 
			

			
5)
			Pod żadnym pozorem nie można łaać danego słowa

			
6)
			Pomagać słabszym, uciśnionym

				
		
			
-damą
			serca Don Kichota była Dulcynea z Tobos 
			

			
-szukał
			przygód by zdobyś sławe

			
-walczył
			z wiatrakami

			
-był
			pasowany  przez karczmarza 
			

			
-dzięki
			rozmowie z gubernatorem otrzymał wyspę

			
-stał
			się pomagać uciśnionym, którzy w rzeczywistości nie
			potrzebowali pomocy

				
	




























Walczyć
z wiatrakami – wojować z czymś , czego nie można pokonać. Z
czymś wymyślonym , urojonym. Walczyć bez sensu, już od początku
walki byś skazanym  na przegraną.








Donkiszteria
– podstawą życia człowieka , który działa za szlachetnych
pobudek, ale jego zapał jest kompletnie nierozsądny. Marzycielstwa
Niezgoda na pospolitość , prozę otoczającego świata . Szukanie
wyniosłych ideałów, uparte dążenie do prawdy, które zakłada
też błądzeie, można przecieś pójść za pozorami ) i cierpienie
. Brak trzeziwości. W osądzeniu sytuacji, ludzi , zdarzeń.
Potoczenie określenia to ma negatywny charakter to walka z urojonym
przeciwnikiem, bez zastanowienia.








Donkiszot
– szlachetny idealista nie liczący się z rzeczywistością,
fantasta, komiczny marzyciel; dziwak, cudak, maniak, utopista; błędny
rycerz; człowiek chudy, wysoki i smętny








błędny
rycerz – jest to rycerz średniowieczny szukajacy niezwykłych
przygód występujący w obronie czci domy swojego serca.








Parodia
– żartobliwe naśladownictwo jakiegoś utworu literackiego, lub
czyjegoś stylu pisarskiego.








Jaki
jesteś donKichocie?








Don
Kichot :


-wierny
damie, zasadom


-dobry


-zwariowany


-szlachetny


-szalony


-dowcipny


-śmieszny









	
	
	

		
			
śmieszny

				
		
			
szlachetny

				
	

	

		
			
-wierzył
			w wszysto co napisano w rycerskich książkach

			
-sprzedał
			ziemię orną w zamian za książki

			
-zapragnął
			zostać błędym rycerzem (czyścił zardzewiałą zbroję, nazwał
			swoją szkapę Rosynat)

			
-walczył
			z wiatrakami (wiatraki potraktował jak olbrzymy)

			
-wziął
			zakonników za narowników? Zaś damę za uprowadzoną księżniczkę

				
		
			
--udowodnił,
			że nie wolno rezygnować z marzeń

			
-marzył
			by dokonać czegoś wielkiego 
			

			
-pragnął
			pomagać biednym , naprawiać krzywdy, narażąjąc się na
			przygody i niebezpieczeństwo

			
-wszystkiemu
			dodawał barw i niezwykłości

				
	
















Don
Kichot patrzył na świat z głową w chmurach , wyobrażał sobie
istoty nierzeczywiste. Kiedy Don Kichot odbył pierwszą wyprawę
napotkał zamek (według niego), ale tak naprawdę była to karczma.
Walczył z olbrzymami, a Sancho Pansa widział wiatraki, lub , kiedy
walczył z czarownikami, Sancho nie widział czarowników, tylko
zakonników.








W
poszukiwaniu Don Kochotów…








Narrator
– to podmiot literacki wystepujący w utworach literackich. Jest to
postać fikcyjna wymyślona przez autora po to, aby dzięki niemu
pokazać świat pezedstawiany.  









Podmiot
liryczny (mówiący) w :


a)
epice narrator


-


-


b)
lliryce – podmiot liryczny


c)
dramacie – wszyscy bohaterowie.








Kiedy
rzeczywistość zplata się z fantazją …. Bolesław Leśmian „Do
Kichot”








Podmiot
liryczny = „ja” lirycznie









	
	
	

		
			
Za
			życia

				
		
			
Za
			śmierci

				
	

	

		
			
-
			wierzył wszystkim we wszystko (był łatwowierny)

			
-był
			ufny

			
-był
			pełen energii życiowej i optymizmu, jego działań

			
-był
			szczęśliwy

				
		
			
-przestaje
			wierzyć 
			

			
-przestaje
			ufać (również samemu sobie)

			
-traci
			nadzieje (sens działania)

			
-jest
			smutny 
			

			
-czuje
			beznadziejność obecnej sytuacji, szydzi z samego siebie i z tego
			jakim był dotychczas

				
	










Kim
są Kichoci?


-ludźmi,
którzy widząc, co chcą zobaczyć 



-idealistami


Idealista
(idea, ideał) ↔ materialista (materia)


-to
ludzie szczęśliwi w swoim świecie wimaginowanym – wymarzonym


rycerz←>
błędny rycerz


wzór
rycerza ↔ antyrycerz














///////




















Odrodzenie
w Europie








Jakie
cechy cechy posiadało średniowiecze, od wieku V do XV. Większość
krajów przyjeło chrześcijaństwo, żeby wpoić ducha
chrześcijaństwa. 









-sztuka
– tylko wizerunki święte


-budownictwo
– romańskie, domińkańskie, język łaciński, słaba znajomość
świata, kościół mówił , że ziemia jest płaska zmuszano do asy










Cechy
średniowiecza 



-większość
krajów przyjeło religię chrześcijańską.


Dominacja
kościoła w życiu człowieka (malarstwo, rzeźba, muzyka,
szkolnictwo, architektura)








Ascetyczny
tryb życia – w średniowieczu w ogóle nie zajmowano się
człowiekiem – mamy żyć tak by nie obrazić Boga. 









W
wieku XV w niektórych nawet w XIV wieku.








Odrodzenie
był to przewrót we wszystkich dziedzinach. Zainteresowano się
człowiekiem i jego życiem oraz otaczającym go światem.








Nastąpił
wszechstrony rozwój nauki i sztuki. Nastąpił nawrót do kultury
starożytnej.








(Odrodzenie
inaczej patrzono na człowieka 40-50 lat życia )














Wybitny
przedstawiciel odrodzenia  (mówimy – ludzie renesansu) Leonardo de
Vinci -malarz








Malarstwo
renesansowe wprowadziło perspektywę przyrody, „Ostatnia
wieczerza”, „Mona lisa”


-
znajduje się w Muzeum w Luwrze, „Dama z łasiczką” muzeum
Czartoryskich w Krakowie.








Wyrysował
album anatomiczny człowieka – są to rysunki. Zaprojektował
maszynę latającą, łódź podwodną, projektował kanalizację
miejską








Michał
Anioł – postać , wybitny malarz wykonał Bazylikę św. Piotra w
Rzymie, „dawid”








Mikołaj
Kopernik -zaliczany jest do człowieka renesansu, mieszkałw
kościele, powiedział wprost, że ziemia jest okrągła, dokładnie
zainteresował się medycyną, „O obrotach ciał niebieńskich”,
int. Ekonmię, pisał wiersze








Literatura
– zaczęto opisywać życie człowieka, jego uczucia, doznania.








Już
w literaturze pisano w języku ojczystym nie w łacinie








F.
Peraka – G. Boccaccio napisał książkę „Dekameron” życie
zakonników w klasztorze








Jan
Kochankowski – bardzo trafnie oceniał charaktery dzieci – treny
(zaczęto opisywać uczucia)








Mikołaj
Rej 









Macenat
artystyczny – rozpowszechnienie druku – w średnioweiczu książki
pisano ręcznie – powierzano to zakonnikom benedyktynom, 3-4 lata 1
książka 









w
1450 roku książki były niesamowicie drogie – były tylko w
dworach 









w
1450 roku Jan Gutenberg 0 skonstruował ruchomą książkę(druk) -
książka była bardziej dostępna – przeważnie biblie








Styl
renesansowy – człowiek  musi żyć miło, przyjemnie














mieszkania
budowy – od potrzebyczłowieka do Polski odrodzenia dociera na
początku XVI wieku księżniczka włoska , pewne rzeczy przywiozła









Zygmunt
  Stary przebudował na Wawelu 









-
podworzec i krużganki (element okna) – duże oszklone – komnaty
stawały się jasne


-komnaty
zagospodarować, ogrzewanie – piece renesansowe, piece z kafli,
każdy piec przedstawiał scene np. z polowania . 









Paleniska
były wystawione na zewnątrz i budowano kominki z marmurów
popielatych albo różowych były otwierane dla ciepła zaczęto
malować ściany na kolor biały, tapety, kurdyban – bardzo
cieniutka skóra








dywany
na podłogi – były robione ręcznie z wełny jagniąt farbowane
naturalnym kolorem, klasę dywanów klasyfikowano węzłami supełkami
w 1cm 48 (28-15) 



meble
– ręcznie robione – rzeźbione, skrzynie, stoły, krzesła,
łóżka z baldachimem, sufity ozdobione, rozety, sceny malarsie,
portrety (mecenat artystyczny)








Odrody
– zajeto się otoczeniem pałacu, budowli renesansowych – to
sukiennice – najpierw były drewniane.


W
połowie XVI wieku się spaliły.








Król
Zygmunt August odbudował sukiennice w stylu renesansowym 





















Obraz
wsi twórczości Mikołaja Reja


Wiek
XVI był okresem wielkiego rozwoju państwa polskiego. Mądrość
króla i szlachty uchroniła kraj Polom od czynnego zangażowania się
w wojny religijne gy więc na zachodzie lała się krew reformatorów
i katolików, państwo Zygmunta Agusta spokojnie rosło  w potęgę u
podstaw tego rozwoju legł handel  zbożowy z zachodnią Europą.
Następuje gwałtowny rozwój folklorów pańszczyźnianych. Mówiąc
krótko Polska staje się spichlerzem Europy.








Nie
dziwi więc fakt że motyw wsi często gości w utworach autorów
tego okresu. Nie mniej percepcja życia wiejskiego nie zawsze
przebiega w ten sposób.








W
pierszej kolejności pragnełabym przedstawić wzję wsi zawartą w
„żywocie człowieka poczciwego”. Z cała pewnością można
stwierdzić, że mistrz Nagłowic jest piewcą życia wiejskiego.
Wpisując żywot człowieka  w cykl pór roku, Rej  wygłasza
pochwałę dla egzystencji zgodnej z naturą. Kolejnym porą roku
odpowiadają fazy życia ludzkiego wiosna – młodość, lato -wiek
średni, jesień i zima – wiek starczy.








Przez
obcowanie z naturą człowiek uświadamia sobie że każda z pór
roku niesie jakieś zadania i wyzwania. I można to inerpretować
zarówno w sensie dosłownym np. wiosna – prace porządowe w
ogródku, jak i meafizycnym tzn. dzieciństwo niesie obowiązek
nanki, na wiek dojrzały przypadają obowiązki małżeńskie, oraz
społeczno-polityczne i wreszcie starość niosąca ze sobą
nieuchroną śmierć. Wizja śmierci nie jest przedstawiona u Reja w
sposób budzący grozę i rozpacz. Śmierć jest wpisana w kalendarz
życia człowieka i stanowi jego integralną część.








Wyraźnie
dochodzą więc tu do głosu echa filozzofii stoickiej. W tym utworze
Rej przedstawia wizję życia jednocześnie „Sposób na życie”.
Propagując wzorzec ziemianina , autor wpisuje się w szeroki nurt
literatury parentycznej














Kolejnym
pisarzem, który przedstawia własną wizję wsi jest Jan
Kochanowski. Najbardziej adekwatnym utworem do analizy z perspektywy
tematu moje pracy jest „pieśń świętojańska o sobótce”/
Dzieło ojca literatury polskiej składa się z cyklu wypowiedzi
dwunastu panien tańczących, zgodnie ze zwyczajem wokół ogniska w
najkrótszą noc w roku. Nie każda z pieśni traktuje o życiu
wiejskim. Obraz wsi dominuje w wypowiedziach panny pierwszej,
szóstej, dwunastej.








Kochanowski
jako prawdziwy twórca renesansowy (Poeta Doctus) nie waha się
sięgnąć do sławnego motywu pochodzącego z IV eklogii
Wergiliusza. Wieś jako  arkadia – kraina dobra i szczęścia
będąca wyrazem tęsknoty za ładem i harmonią. Opartą na prawach
natury.








W
„pieśni świętojańskiej o sobótce” poeta wychwala prace
polowe, które w jego ujęciu, łączą się ze wspólnym obcowaniem
i śpiewem. Zaś w innym fragmencie tego samego utworu mistrz z
czarnolasu raczy nas opisem radości rolników wynikającej z
zebrania plonów lecz nie tylko opisy prac rolnych zawarte są w tej
pieśni. Kochanowski zamyka w wierszach przpiękne  wiejskie
pejzarze, obrazy roślin i zwierząt hodowlanych wszystko to łączy
się charmonijnie będąc dba czytelnika obrazem miejsca idealnego, w
którym nie goście żadne nieszczęście by niepokój








Z
pieśni poranny dwunastej pochodzi ajsławniejsza z pochwał”Wsi
spokojna wsi wesoła jakiż głos twej chwala zdoła”








Kunszt
zmysł i wrażliwość J. Kochanowskiego sprawił że choć georgiki
nie są już w łazkach czytelników, to fragment pieśni zacytowany
przeze mnie jest w dalszym ciągu żywy w świadomości  polaków.
Świadczy to także zo uniwersalizimie myśli Kochanowskiego.








Skrajnie
inną wizje wsi przedstawia najmłodszej z prezentowanych do tej pory
pisarzy Szymon Szymanowiec?. Jego utwór „Żeńcy” znajdują się
można by żec, na atypodach sielankowego przedstawienia życia na
wsi. Stąd „Żeńcy” bywają nazywani antysielanką. Utwór
zbudowany jest na zasadzie dlatego pomiedzy dwoma chopkami (Oluchy i
Pietruchy) oraz Starosty który nadzoruje ich pracę. Pozbawiony
wszelkiej litości starosta jest postrachem dla chłopek, które
niechcąc się naroczić na jego (gniew i chłostę -”Wziełabyś
była pewnie na buty czerwone”) pracują w pocie czoła. Szymonowic
ukazuje stosunki jakie panują na folwarku. Gdzi los prostego ludu
wie obchodzi rządcy, który chcac powieżyć dochody lub utrzymać
na dotychczasowym poziomie (pod koniec XVI wieku dobra komuniktura
załamuje się). Nie wacha się stosować kar cielesnych i
teroryzować podwładnych . Co więcej, chłopi nie mają możliwości
zmiany tej sytuacji są więc skazani na łaskę i niełaskę pana.
Widać więc wyraźnie, że sposób opisu wsi znacznie odbiega od
konceptu przyjętych przez dwóch poprzednio omówionych autorów. 









Reasumując
to co do tej pory napisałam , należy stwierdzić, że problem wsi
jest różnie postrzegany przez autorów XVI wieku. Mikołaj Rej i
Jan Kochanowski są zachwyceni wsią. Rej proponuje wzorzec
ziemianina, któryy według jego myśli gwarantuje życie szczęśliwe
na łonie natury. Z kolei Kochanowski adoptuje potrzeby literatury
polskiej nowy gatunek poetycki – pieśń za pomocą której
przedstawia własną koncepcję wsi , przyrównując ją – arkadi
funkcjonnującej w literaturze jako krainy idealnej w literaturze
jako krainy idealnej . Skrajne inne oblicze ma utwór autorstwa
Szymona Szymanoowic, w którym pisarz przeprowadza ostrą krytykę
stoosunków między chłopami a wałaścicielami folwarków.








Myślę,
że żadna z tych wizji nie stanowi pełnego obrazu wsi, lecz
wszystkie łączy się i uzupełniają tworząc dla czytelnika
współczesnego namiastkę życia plebejskiego XVI wiecznej polski z
jego blaskami jak i cieniami.








U
schyłku odrodzenia








1.
Gdzie ludzie renesansu szukali prawdy o świecie?


a)
Przewrót Kopernikowski


W
1543 r. ukazało się dzieła pt.: „O obrotach sfer niebieskich”,
którego autor – Mikołaj Kopernik dowodził ( w oparciu o własne
badania i obserwacje) , że Ziemia inna planey krążą wokół
śłońca, była to teoria heliocentryczna. Pierwszymi zwolenikami
tej teorii byli twórcy reformacji – Luter i Kalwin ; w 1616r.
Kościół oficjalnie potępił to dzieło i umiescił je na liscie
ksiąg zakazanych. Wielu zwoleników teori Kopernika było
prześladowanych przez inkizycje, a między innymi gorgiano Bruno
został skazany na spaleie na stosie.








2.
Poglądy filozosów starożytnych


„Prawda
to zgodność sondu z rzeczywistością „ (Arystoteles)








3.
Poglądy filozofów nowożytnych








a)
Francis Baron – angielski filozof twórca empiryzmu. Źródłem
prawdy o świecie jest doświadczenie, czyli obserwacja zjawisk i
przeprowadzenie eksperymentów. Kolejnym krokiem jest wyciągnięcie
wniosków z doświadczeń metodą indukcji w oparciu o zaufanie do
ludzkich zmysłów.








b)
filozofia Kartezjusza


Kartezjusz
, Rene Descartes – zaperzecza empiristą, wątpi w poznanie
zmysłowe , ufo rozumowi.








c)
Najsłynniejsze hasło humanizmu „Cogito ergo sum „ (myśle więc
jestem). Kartezjusz jest współtwórcą racjonalizmu








4.
Twórcy nowożytnej nauki:


-empiryzm
i racjonalizm stają się podstawą nowożytnej nauki


-Galileusz
i Isaak Newton doonują przełomowych odrokcji w dziedzinie fizyki


-Blaise
Pascal


*filozof,
matematyk i badacz przyrody


*stwierdza,
że rozum może ogarnąć jedynie cząstkowe prawdy nie jest w stanie
poznać praw ostatecznych








O
metafizycznym niepokoju z przełomu XVI i XVIIw.








Niepokój
metafiizyczny – polega na tym , iż człowiek lęka się czegoś
nieprecyzyjnegoi iracjonalnego. Rozum w takiej sytuacji nie jest już
wystarczający, pytania, które rodzą się wtedy w człowieku,
przekraczają możliwości ludzkiego poznania.








////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


Barok


////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


O
Barokowym niepokoju w prozie i poezji Blaise Pascal – fragmenty
„Myśli”








1.
Pascal, mówi o tym jak maleńką cząstką natury i wszechświata
jest człowiek. Ukazuje w swoich tekstach zderzenie mikrokosmosu
człowieka o makrokosmosem wszechświata.








2.
Charles Boudelaire


W
utworze tym, nawiązującym do Pascala i jego filozofii, podmiot
liryczny wyraża swój lęk przed nicością i nieskończonością.
Ta druga jawi mu się jaako swoista odchłań , w której pograża
się przerażony człowiek. Tęskni za snem jak za ukojenie.








Świadomość
przemijania i moralne dylematy czzłowieka baroku.








1.
Johon Milton „O czasie”


Wybitny
XIII – wieczny poeta angielski, autor poematu , pt. „Raj
utracony”; jego doświadczenia życiowe m.in. utrata wzroku i
śmierć ależy, wywarły ogromny wpływ na jego twórczości.
Problematyka utworów Miltona to przede wszystkim śmierć ,
przemijanie, wieczność, skonczoność. 









a)
podaj przykłady apostrofy








„Pędź
wrogi Czasie śpiesz się/ niech twój bieg się sława”, „Sys
się wszystkim na wpadnie w paszczy twojej mroki, Pożeraj fałsz i
pozów, które prysze służy”








b)
dlaczego Milton nazywa czas  „wrogim”?








Milton
nazywa czas „wrogim”, ponieważ śpieszy on bezlistośnie i
przybliża nas do śmerci.


Czas
jest wrogiem człowieka, bo prowadzi go ku śmierci, bo mija , a wraz
z nim przemija człowiek.








c)
podaj kilka przykładów środków stylistycznych zwiarzanych z
czasem








„wrogi
czas” - epitet


„paszczy
twojej mroku” - przenośnia


„zalśni
jak wieczną zorzą” - porównanie


„ogrom
wieczności” - epitet








Jaką
funkcje biorą środki stylistyczne w tym wierszu? 



Środki
te ukazują potęge i nieuchronność przemijającego czasu, oraz
skończyność i marność wieczności.








d)
wypisz  wszystkie rzeczowniki pisane wielką literą – dlaczego?








Poeta
nazywa pewne pojęcia abstrakcyjne zapisując je wielkimi literami,
gdyż uważaj je za najważniejszw dla człwieka. Wrogi Czas prowadzi
nas ku nieuchronej Śmierci, a naszym życiu często decyduje
przypadek, jeednak w Wieczności , która nas czeka zwycięży Dobro,
Prawda , Pokój, Boże Miłosierdzie.








„Być
, albo niebyć” - czyli moralny dylematy ludzi epoki Szekspira.








2.
Wiliam Szekspir „Hamlet”


Jest
to jeden z najsłynniejszych utworów pisarza; akcja tej tragedii
toczy się na dworze duńskim. Hamlet, po śmierci ojca, podejrzewa ,
iż króla … . Ma pretensje do matki, która wychodzi ponownie za
mąż za brata umarłego meża. Pewnej nocy spotyka ducha swojego
ojca i dowiaduje się , od niego, że król został zamordowany przez
brata. Hamlet przeżywa dylemat moralny , nie umie dobrać wyboru
pomiędzy pomieszczenia ojca, a pogoszeiem się ze zbrodnią.








Hamlet
w swym monologu zastanawia się nad sensem życia , przeciw stawiając
skonczoności, nie skończoności życia wiecznego. Obawia się , że
ziemskie niedole, zniewagi i upokarzenie mogą przejść weaz z nim
pprzez brame śmierci do wieczności.








W
poszukiwaniu rodowodu szlacheckiego „Pamiętniki” Jana
Chryzostama Pesta.








Polska
szlachta od samego początku zajmowała uprzywilejowaną pozycję,
rosła w siłę, a wraz z nią jej znaczenie i wpływ na króla ok.
XVII w. zaczęto poszukiwać rodowodu, który tłumaczył by taką
pozycję, sięgnięto do koczowniczego ludu, żyjącego do III w.
p.n.e. na stepach pomiędzy Donem , a Dolną Wołgą. Był to lud
niezwykle odwanny i waleczny. Noszący nazwę Sarmatów i dla tego
bardzo odpowiadał jako przodowie naszej szlachcie.








Autor
„Pamiętnika” to niezwykła postać , typowy sarmata. Szlachcic,
ziemionin, który brał udział w wielu wojnach w XVII w. Zawędrował
m.in. do Rosji i Danii, uczestnicząc w ważnych wydarzeniach swojej
epoki.


W
swoich „Pamiętnikach” ukazuje siebie jako żołnierza odważnego,
walecznego , pełnego temperamentu i ogromnej fantaczji.
Charakteryzują go także ambicja , chęć zdobycia łupów, oraz
rządza przygód.


„Pamiętniki”
ukazują przy ogromnych sukcesach Polskiego wojska wody naszych
żołnierzy: pieńactwo, pijaństwo, kłótliwość, upór i wiele
innych.








Umiłowanie
szlacheckiej wolności – Wacław Potocki „Pospolite ruszenie”








Barok
– w plsce koniec XVI w.  1763r. 









Barok
w Europie obejmuje wiek XVI, w wielu krajach sięga jeszcze do połowy
XVII w. , w Polsce epoke renesansu kończy śmierci Kochanowskiego
(1584r.) . Trwa nawet do połowy XVIII. Nazwa epoki pochodzi od
portugalskiego słowa „barocco” które oznacza perłe o
nieregularnym kształcie.


Były
to czasy bardzo trudne  niespokojne w Europie do wojny 30-letniej , w
Polsce d wojen ze Szwedami, Kozakami, Rosją i Turkami. We Francji
trwa absolutyzm. W Polsce rządzą kolejni królowie elekcyjni, m.in.
Dynastia Wazów, Jana III Sobieskiego, oraz Dynastia Sasów. Nie
wszyscy monarchowie mieli na celu dobro Polski. Na sejmach zrywano
obrazy przez liberum veto.








O
barokowej metafazie








1.
Kontreformacja – jest sprzeciwem reformacji. Prąd (ruch) w
kościele katolickim. Zwalczającym reformację w celu odbudowy
własnej potęgi, oraz politycznych, gospodarczych , kulturalnych
wpływów. Zaczeła się od poł.. XVI w. do poł. XVII w. Opierała
się do dążenia zrefomowania kościoła. W 1545r. - 1563r. Sobór
Trydencki. Jedną, a z charakterystycznych cech to: propoganda i
święta inkwizycja – instytucja. 1559 – indeks ksiąg
zakazanych. Poparcie sejmu Polskiego dla kontreformacji. W Krakowie
1603r. Wydanie indeksu ksiąg zakazanych. W porównaniu z innymi
rajami w Polsce kontreformacją przebiegła łagodnie.








2.
Metafizyka – pierwsza filozofia








Rozrzutność
i przepych szlachty polskiej XVII 









I
Obraz szlachty polskiej w „Potopie” H. Sienkiewicza ukazuje
typową uczte sarmacką wydaną przez Polskiego Magnata na cześć
króla. Szlachta obecna na uczcie jak gdyby zapomina o tym ,co się
dzieje w Rzeczpospolitej; bawi się , ucztuje, pije pomad umiar.
Niestety, typowe cechy polskiego szlachcica, które są tutaj
najbardziej widoczne, to umiłowanie przepychu, rozrzutności
rozochocenie, krótkowzroczność polityczej i historycznej,
umiłowani wystawności.








II
Zbytek, jako zagrożone dla Polski – Wacław Potocki „Zbytki
Polskie”








O
czym myśli polska szlachta?


Niestety
, w opisanym umiłowaniu do rozrzutności szlacheckiej autor utworu
zauważa zagrożenie dla ojczyzny , a jak pokazuje historia jego
przewidywania wkrótce się spełniają.








III.
Ostatni polscy sarmaci – Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz (Księga II
Zamek)








„Pan
Tadeusz” jest efektem pracy twórczej Adama Mickiewicza z lat
1832-1834, kiedy to poeta przebywał na emigracji w Paryżu, przy
całym bogactwie tematyki i problematyki w utworze tym został
ukazany obraz polskiej szlachty , która w XIXw. Kontynuuje tradycje
sarmackie i z rozczarowaniem wspomina „stare, dobre czasy”. Jeden
z bohaterów, Gerwazy, mówi od tym jak dawiej się piło , ucztowano
nawet na sejmikach i sjmikach.














Wizerunek
szlachcica sarmaty w literaturze Polskiej.








Obok
szlachcica sarmaty wzrocem osobowym w epoce Baroku był tzw.
„dworak”, która niemiał wiele wspólnego z wcześniejszym
dworzaninem – humanistą. Dorak to człowiek, który służąc
możnym, panom, świetnie się bawi, romansuje , bierze udział w
dworskich intrygach.








Szlachcic
sarmata



	
	
	

		
			
Cechy
			pozytywne

				
		
			
Cechy
			negatywne

				
	

	

		
			
-odważny
			
			

			
-cnotliwy

			
-waleczny

			
-pobożny

			
-poczciwy

			
-dumny

			
-honorowy

			
-gospodarny

			
-gościny

			
-szlachetny

			
-prawy

			
-uczciwy

			
-umiłowanie

				
		
			
-rorzutny
			
			

			
-porywczy

			
-gwałtowny

			
-nieznający
			umiaru w jedzeniu i piciu

			
-kłótliwi

			
-pyszny
			(unoszący się pychą)

			
-mściwi,
			mściwy

			
-zazdrosny

			
-próżny
			
			

			
-zawistny

			
-nie
			zawsze wykształconych

			
-chciwy
			(np. łupów wojennych)

			



			

				
	




Złota
wolność szlachecka








Gatunki
literacki i środki artystycznego wyrazu w epoce barok.








I
Literatura piękna


a)
liryka


-psalmy


-pieśni


b)
epika


-pamiętniki


c)
dramat








II
Środki artystycznego wyrazu


1.
Jan Andrzej Morsztyn – twórca epokowej poezji.








2.
„O swej pannie” w tym utworze poszczególne wersy rozpoczynaja
się od celowo powtórzoneg tego samego wyrazu - „biały”.
Podmiot liryczny wymienia różne elementy natury, które są białe.


Po
co?


Odpowiedzia
na to pytanie jest pointa – która wprowadza nowy element do
wiersza – ukochaną poety „płeć” jest jeszcze bielsza. 









Wielokrotne
powtórzenie – dwókrotnie (lub więcej) użycie  tego samego
wyrazu, zwrotu , lub całego wersu aby podkreslić, np. cechę kogoś
, lub czegoś. 









Anafora
– to wielokrotne powtórzenie jednego wyrazu, zwrotu, lub całej
linijki.








b)
„Do Panny”








Pointa
– jest to efektowne i zaskakujace zaskoczenie.








c)
„Nowe słońce”








Barokowy
epitet – jest to epitet, rozbudowany cały wers, a nie raz na cały
utwór.








Co
to jest oksymoron?


Oksymoron
– to połączenie wyrazów o przeciwnym znaczeniu (pozory
nielogicznie) po to , aby zaszokować, sprowakować czytelnika,
wsbudzić emocje.








Co
to jest antyteza?


Antyteza
-  powstaje wtedy, kiedy zestawi się dwie przeciwstawnie znaczeniowo
wypowiedzi, najczęściej dwa zdania.








Wiersz
J. A. Morsztyna „Do trupa” jest przykładem zastosowania tzw.
antytezy. Polega, że zastawia się dwoe przeciwstawne znaczeniowe
wypowiedzi - 









Jan
Andrzej Morsztyn – barokowy mistrz słowa.








W
wierszu pt. „O swej pannie” poeta użył kilku środków
stylistycznych, charakterystycznych dla baroku:


-wielokrotne
powstawienie


-porównanie


-pointy


-barokowy
epitet


wszystko
to ma na celu podkreslić biel i delikatności ukochannej poety.


W
„Niestatku” mamy do czynnienia z środkami artystycznego przekazu
jak:


..








miłość
w literaturze pięknej








I
wiliam Szekspir „Romeo i Julia” - fragmenty 









„Romeo
i Julia” to jeden z najbardziej znanych i najpiekniejszych dramatów
Wiliama Szekspira. Jego autor siągnął popozornie banalny temat,
jakim jest miłość, ale ukazał ją w sposób niezwykły.


Julia
Kapuleti, 14-latka, mieszkanka Werony, zakochuje się na pewnym balu
w nieznajomym – którym był Romeo Monteki ich rody, od wielu lat
zwaśnione od wielu lat niezgadzają  się na to, aby młodzi byli
razem. Romeo i Julia wybierają wspólną śmierć niż życie
osobno.








W
świecie starożytnego i nowożytnego dramatu, czyli wprowadzanie do
„Zemsty” Aleksandra Fredry.








I
Dramat starożytny








Kolebką
dramatu starożytnego była Grecja (Ateny) X w. p.n.e.








Dramat
– jest jednym z trzech rodzajów literackich; obejmuje on swym
zasięgiem utwory przeznaczone do wystawiania na scenie.








Dramat
starożytny opierał się na zasadzie trzech jedności. W
starożytności istnieje wyrażony podział na komedie i tragedie.








Bardzo
ważną rolę pełni chór:


-komentuje




-ocenia


-podsumuje


-przypoina


-ostrzego


-protukuje








epejsodion


stasimon


ejsodos
– pieśń na wyjście chóru


parodos
– pieśń na wejście chóru.








II
Dramat nowożytnych


1.
Dramat Szekspira


-złamanie
zasady trzech jedności


-oceny
zbiorowe (wprowadzenie tłumu) ; sceny batalistyczne


-wprowadzenie
na scene świata fantastycznego


-wprowadzenie
języka potocznego


-wprowadzenie
elementów komicznych, obok tragicznych


-wprowadzenie
elementów codzienności do tragedii


-pogłębienie
psychologiczne postaci, wprowadzenie ich uczuć i emocji


-złamanie
zasady decorum 









Treść
dramatu nowożytnego jest podzielona na akty i sceny, w nich
znajdziemy tekst poboczny (didaskalia).








Geneza
„Zemsty”


Aleksander
Fredro 1828r. Ożenił się z Zofią Jabłonkowskich – Skarbową i
otrzymał w posagu połowę zamku w Odrzykomiu. W starych dokumentach
odnalazł informacje o procesie , który toczy się w pierwszej
połowie XVII. Piotr Firlej i Jan Skotnik byli właścicielami tegoś
zamku i przez wiele lat kłócili się , napadając się wzajemnie i
niszcząc mur graniczny oraz rynny. Spór zakończył się wygraną
Skotnicego, ale wszystko ucichło kiedy Firlej poślubił jego
siostrę.








„Zemsta”
Aleksandra Fredry czyli komedia charakterów.








„zemsta”
jest komedia w IV aktach napisaną wierszem; powstała w romantyzimie
sięgającą w akcji do końca XVII w. Utwór powstał w 1833 r.
został wydany drukiem w 1838r., na deskach teatru pojawił się
poraz pierwszy w 1834r. We Lwowie. Wątkiem głównym jest spór
pomiędzy Cześnikiem i Rejentem. Dotyczący muru graniczącego na
zamku. Wątki poboczne to miłości Wacława i Klary, oraz starania
Czaśnika o Podstolinę.








Bohaterowie
zemsty:








1.
Maciej Raptusiewicz pełni funkcję cześnika (opiekuna zamku); jest
przedstawicielem typowego szlachcica sarmaty; jest opierunek
(stryjem) Klary poprzez co pełni także opieke nad połową zamku;
jego nazwisko odzwierciedlające charakter postaci pochodzi od słowa
raptus (gwałtowny, popędliwy).








2.
Milczek. Ten bohater pełni Urząd Rejenta czyli urzędnika sądowego,
jest właścicielem drugiej połowy zamku, jego nazwisko również
odzwierciedla jego prawdziwą naturę.








3.
Wacław Miczek jest młodym, wykształconym amantem, który po
barwnym śyciu i studiach w Warszawie zmienia się pod dachem
rodzinnego domu i za wszelką cene próbują zdobyć rękę ukochanej
Klary. Z biernego amanta staje się aktywnie działającym ,
dojrzałym młodzieńcem.








4.
Papkin Józef – również posiada nazwisko „mówiące” pochodzi
ono od Papki. To szlachcic bez majątku, przybywa z nikąd to typowy
dworak, przebywający na usługach u możnego pana.








5.
Klara – z początkowo delikatnej i posłusznej stryjowi penny staje
się osóbką zdecydowanie i konsekwentną, wykazując się przy tym
inteligencje i poczuciem humorem.








6.
Byndalski – należy do służby zamkowej. Poczciwy człowiek wierny
swemu panu, nie grzeszący bystrością i inteligencją.








7.
Śmigalski – też należy do służby pałacowej; dworzanin
Cześnika , szybki, zawsze gotowy do wypełnienia rozkazów.








8.
Perełka -kuchmistrz Cześnika , osoba wyjątkowa, jest niezastąpiona
na zamku.








„jedne
ogień, druga woda” - czyli wszystko o Cześniku i Rejencie


























1.
szlachcic sarmata


2.
mieszkanie (właściciel , lub opiekun) zamku


3.
uczestnik sporu o mur graniczny


4.
łączy ich wzajemna niechęć.









	
	
	

		
			
Cześnik
			Raptusiewicz (Maciej)

				
		
			
Rejent
			Milczek

				
	

	

		
			
„Raptus”
			- gwałtowny , popędliwy, łatwo wpada w gniew, mściwy,
			zapalczywy, agresywny, łatwo  traci panowanie nad sobą , jest
			obdażony gwałtownym temperamentem w życiu kieruje się nie
			tylko miłością do Klary, ale również chęci zysku . To typowy
			szlachcic sarmata. 
			

				
		
			
„Milczący”
			- pozornie pozornie pokorny, uniżony, cichy, uległy , jest
			obłudny,m, fałszyw drobikiewiczem, dla korzyści materialnych
			powięca uczucia swojego syna Wacława, skryty , działa w
			Konspiracji, uparty i inteligentny , „cwany lis”

				
	
















„Jam
jest Papkin, lew północ!”








Papkin:


-ubogi
szlachcic, który posiada jedynie pochodzenie (brabia)


-typowy
fizyk, dworak na garnuszku innego mroźnego szlachcica: Cześnika


-nazwisko
mówiąca - „papka” - bo taki jest jego trudny do określenia ….
charakter, takie są wypowiedziane jego slowa.


-jest
pod silnym wpływem mody na franszczyznę ,


-jego
przeszłosć owiana jest tajemnicą, ale o pewnych ciemnych sprawkach
wie Cześnik, który trzyma go w szachu.








Jaki
jest Papkin?


-tchórzliwy,
gadatliwy, z wybujałą wyobraźnią, obłudny, zrobiłby wszystko za
poeniądze, dostosowuje się do każdego, do korzyści sytuacji,
czerpiąc przy tym korzyści, jest przekupny, sprytny, lubi
dramatyzować i wyolbrzymiać sytuację w których ma swój udział.








Komizm
w „Zemście” Aleksandra Fredry.








„Zemsta”
jest komedia, czyli gotunkiem, który od starożytności, będąc
przeciwieństwem tragedii, ma śmieszyć czytelnika. W tym utworze
dzieje się stąd, że błahy problem urasta do tak ogromnego , iż
staje się przyczyną długotrwałej waśni.








Czym
jest komizm?


Jest
on właściwości osoby, rzeczy , sytuacji, itp. , które pobudza so
śmiechu , lub jest sposobem ujęcia, przedstawienia człowiea ,
rzeczy, sytuacji, itp. w taki sposób, że śmieszy.








Komizm


-postaci
(chowaterów?)


-słowny
(języka)


-sytuacji








1.
Która z postaci jest najbardziej śmieszą?








Papkin
– bo jest karykatują : szlachcica, dworaka i fircka








Cześnik
– bo jego specyficzne cechy charakteru zostały podkreślone i
wyolbrzymione;








Rajent-
bo jego charakter został skonstruowany tak, iż słowa bohatera
przena? Działaniu , ale my czytelnicy nie nabieramy się na nie








Dyndalski
– momentami śmieszy jego naiwna prostota i ograniczenie umysłowe.








2.
Komizm słowny








„moćum
panie”- autorstwa Cześnika


„Niech
się dzieje wole nieba, znią się zawsze zgodzać trzeba” -
autorstwa Rejenta.


„Jam
jest Papkin, lew północy” -  autorstwa Papkina








Sposób
w jaki wypowiada się Papkin jest typowy dla baroku, jego gadulstwo
przeplatywane jest licznymi środkami stylistycznymi . W jego słowach
jest mniej trreści, a więcej ornamentyki.








3.
Komiczne sytuacje.


-walka
o mur


-oświadczyny
Klarze


-pisanie
listu Cześnika przez  Dyndalskiego


-spisywanie
testamentu przez Papkina








Świat
sarmackich postaci i obyczajów w „Zemście”








Większość
postaci wystepujących w „Zemście” to przedstawiciele polskich
sarmatów. Typowymi bohaterami; noszącymi również typowe cechy
szlachty sarmackiej są: Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek .
Łąćzą w sobie z jednej strony pochwała życia  ziemskiego i
niechęć wobec obcych z popędliwością i gwałtownoscią
charakteru (Cześnik) uporemi i nieprzejednaniem, (Milczek)
konserwatyzm. Komedia ta pokazuje również czary i środowisko w
jakim żyli jej bohaterowie, zwracają uwage na pewne panujące
wówczas relacje:


-układ
pomiędzy Papkinem, a Cześnikiem (utrzymywał bezmajętnego
Szlachcica w zamian za świadczenie usługi)


-relacje
panujące między dziećmi, a ich rodzicami, lub opiekunami


-sytuacja
kobiety na przyładzie Podstoliny i Klary


-ubiór
bohaterów:


*Cześnik
nasi narodowy strój szlachecki i tradycyjny


*Papkin
ubrany w stylu francuzkiej mody


-zaangażowanie
polityczne sarmatów: patriotyzm (udział Cześnika w konfekcji
wąskiej)








„Zemsta”
Aleksandra Fredry – jako przykład komedii i dramatu nowożytnego








„Zemsta”
to typowe komedia charakterów należy ono do dramtu nowożytnego.
Utwór składa się z aktów i scen, natomiast tekst „Zemsty
podzielony jest na tekst główny (są to treści wypowiadane przez
aktorów na scenie), oraz tekst poboczny – czyli didaskalia (treści
pomocnicze dla aktorów, reżysera, scenpgrafia itp.)








Pożegnanie
z epoką baroku








Barok
w Europie obejmował XVI w., a w niektórych krajach sięgnął,
nawet do połowy XVIIw.


W
Polsce natomiast zaczyna się na przełomie XVI i XVII w. trwa nawet
do połowy wieku XVIII.


Były
to bardzo burzliwie czasy -trudne i niespokojne oś Europie doszło
do wojy trzydziestolletniej, w Polsce do tzw. woojen „siedemnastego
wieku”, czyli ze Szwedami, Kozakami, Rosją i Turkami. W Polsce
rządzą królowie elekcyjni. Poza wojnami polska niszczy wewnętrznie
zbytnia swoboda szlachty i stosowane liberum veto.








Kontreformacja
– odpowiedź kościła na renesansową reformacje.








Rokoko-
nazwa stylu dominującego w architektórze, malarstwie i rzeźbie.








Wzorce
osobowe epoki to : szlachcic sarmata i dworak








Z
barokiem związane są również pojęcia:


-błędny
rycerz


-walka
z wiatrakami


-dontkiszoteria
– to postawa życiowa , którą cechuje marzycielstwo, brak
umiejętności trzeźwego osądzania wydarzeń, ale również
szlachetność i nie rozsądny zapał


-metafizycznosć
– filozofowie  i pisane poświęcali w baroku wiele uwagi sprawom
nie materialnym, które pozostawały poza rycerzami doświadczeniem.
Odwoływali się wtedy do wartości wyższy, takich jak śmierć ,
przemijanie,  życie wieczne.














„Świętoszek”
jako gość w zacnej rodzinie mieszczańskiej








Autor
„Świętoszka” Moilera – francuzki żyjący w XVII w. 









Znane
utwory Morlliera:


„Święstoszek”


„Skąpiec”










fragment
I - „Świętoszek”


Powracający
do domu Oregon, pyta co działo się podczas jego nieobecności.
Służąca opowiada mu  o chorobie żony, ale Oregon niesłucha , bo
jego najważniejsza troska jest Tartufe. Ten ma się znakomicie , ale
każda jego czynność łączenie z brakiem umiaru w jedzeniu i piciu
Orgon kwituje słowom „Biedaczek”. Słowa służącej: „Dziś
oboje są już w dobrym stanie. Teraz śpieszę do pani: niech się
biedna dowie. Z jaką pan troskliwością pytał o jej zdrowie!”
mają charakter ironiczny . Tak naprawdę Doryna usiłuje wytknąć
swojemu  panu brak troski o żonę i zaopatrzebowanie Tartufa.


Dlatego
mówimy o ironi o słowach Doryny








fragment
II – Rozmowa Elmiry z Tartufe


W
czasie spotkania Swiętoszek bez żadnego skrępowania uwodzi panią
domu, pozwalając sobie na zbyt zuchwałe gesty i słowa.














Poprzez
śmiech Mollier napiętnował, skrytykował następujące cechy:
pasożytniczy tryb życia Tartufe żyje kosztem rodziny Orgona ;
łatwowierność , naiwność, zaślepienie – Oregon bezgranicznie
ufa Świętoszkowi; bezczelność , arogancja, bezwstyd, brak
skrupułów, nieuczciwość -podstawa i zachowanie Świętoszka wobec
Elmiry, fałszywa, obłudna pobożność – takiego człowieka
nazywamy ironicznie „Świętoszkiem”.




















///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


Oświecenie


///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////




















////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


Romantyzm


/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////








Nie
boska komedia








Koncepcje
artysty i sztuki w nieboskiej komedii








-kuszenie,
walka o duszę


-Ona
poprzez chrzest wyjechał łaskę dla ojca (18str)


-AS→
żona, miłość rodzinna,nadma?


-ZD→
iluzja


*Drzerwce
→ trupa


*słowa→
orła, stary


*natura,
Eden → spruchniały, zniszczony,zdrewnony?→ oszukać , odsunąć
H od Boga, ozbawić go zbawienia








-Jeśli
czła dędy do sławy niszcząc miłość żyje w świecie ….
krzywdząc innych


-Jeśli
źródłem tworzenie sztuki jest tylko pragnienie sławy to sztuka
którę wtedy tworzy artys? Nie jest przez? A słowa jest złudna?


-Jeżeli
da nie jest czynnikiem natury artysty to dzieło nie może być
dziełem doskonałym


-Artysta
ameny uda?


*


*rejdzie
w życiu lena?


*
stan się zlejn dumny by obcować ze zwykłym cmentarz?


*zklep
pewny reke zniszy uczcie , wartości które są autetyczne


-Jeż….








/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


POZYTYWIZM


////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////








Pozytywizm
w Polsce








Ramy
czasowe – 1864-1890


Rok
1864 – to data ostatecznego zakończenia i upadku  powstania
styczniowego. Jest to także data uwłaszczenia chłopów a terenie
zaboru rosyjskiego. Oba wydarzenia spowodowały narodziny zupełnie
innej epoki. O pierwsze klęska kolejnego zrywu niepodległościowego
wywołała  zniechęcenie do  romantycznych metod walki, sprowoowała
młode pokolenie do poszukiwań innych sposobów protetu przeciw
zaborcom .Po drugie na społeczeństwo spadły represje, po
uwłaszczeniu chłopów ukształtowała się nowa gospodarka .
Szlachta ziemiańska coraz częściej poszukiwała zarobku ,
wykorzystała więc swoje wykształcenie  tak powstała warstwa
inteligencji.








Rok
1890 – przyjmuje się z kolei umownie za początek Młodej Polski .
Wówczas właśnie na arenę pisarską wchodzi młode pokolenie
twórców, debiutują poeci młodopolscy (Tetmajer, Kasprowicz,
Staff), nowy, modernistycznych prąd ogarnia Polskę. Wprawdzie 
nieoznacza to zupełnego zaniku pozytywizmu – powstają jeszcze
ważne dzieła w duchu tej epoki, trwa równolegle realizm i
neutralizm , pozytywizm  i modernizm, lecz ten młody nurt jest
silniejszy i pierwszoplanowy 









Faza
pozytywizmu


-przed
rokiem 1863 -faza przedpowstaniowa


-lata
1864-1875 – faza powieści tendencjyjnej


-lata
1876-1880 – faza nowelistyki


-ósma
dekada XIX w. - faza dojrzalego realizmu








Miasto
pozytywizmu – Warszawa. Tu działają najważniejssi  teoretycy
epoki , rozgrywa się życie kulturalne , sama Warszawa jest
bohaterem prozy tych czasów.








Pozytywiści
głosili:


-ideę
pracy zmiast nierównej walki

-ideał  nauki, o świecenia
społeczeństwa


-organicyzm
i pracę u podstaww zamiast indywidualizm jednostki 



-praktycyzm
amiast ideału „mierz siły na zamiary”


-pracę
na polskiej ziemi zamiast walki zbrojnej 



-utylitaryzm
literatury i sztuki 



-równouprawnienie
mniejszości narodowych


-emancypację
kobietom














Najwybitniejsi
teoretycy nowej epoki to :


-Aleksander
Świętochowski – zwany papieżem pozytywistów


-Piotr
Chmielowski – znany z działalności krytycznej i
historyczno-literyckiej. Do grona młodych pozystywistów
publikajacych swoje poglądy należeli też występujących na
pisarką scenę : Henryk Siekiewicz, Eliza Orzeszkowa, Bolesław
Prus. Propagowaniu publicystyki sprzyjał rozwój  prasy, głosy
młodych znajdowały sszrsze kręgi odbiorców, do których docierały
postulaty reformowania przemysłu , rolictwa i oświaty, pochwała
zawodów użytecznych – lekarza, nauczyciela, inżynieria,
przekłady koncepcji zachodnich – słowem poszukiwanie sposobu
istnienia w tymm nowym świecie.








Drzewko
pozytywityzmu


a)
Poezja


Adam
Asnyk


-cykl
sonetów


„nad
gołębiami”


-poemat
„sen grobów”


-wiersze:


*”Do
młodych”


*”Daremne
żale..”








Maria
Konopnicka


-Obrazki
(„Wolny najmia”, „Jaś nie doczekał”), poezje


-liryki
ludowe


-liryki
miłosne








b)
powieść








Bolesław
Prus


-Lalka


-Faraon


-Placówka


-Emancypatki








Eliza
Orzeszkowa:


-Nad
Niemnem








Henryk
sieniewicz


-Trylogia
(„Ogniem i mieczem”, „Potop”,”Pan Wołodyjowski”)


-Krzyżacy


-Quo
vadis


-Rodzina
Połanieckich








c)
nowela








Bolesław
Prus 



-Antek,
Kamizelka


-Powracająca
fala








Henryk
Sienkiewicz


-Szkice
węglem


-Janko
Mmuzykant








Eliza
Orzeszkowa


-A…
b… c,


-Dobra
pani


-Gloria
victis








Maria
Konopnicka


-Nasza
szkapa


-Mendel
Gdańskich








d)
literatura dziecięca








Henryk
Sienkiewicz


-W
pustyni i w puszczy








Maria
Konopnicka


-O
krasnoludkach i sierotce Marysi


-Na
jagody








Jadwiga
Łuszczewska


-Panienka
z okienka














Gatunki
literackie pozytywizmu

- w pozytywizmie dominuje proza


Chyba
nigdy przedtem w polskiej literaturze proza nie była tak ważna i
nie miała tak wybitnych osiągnięć. Podstawowym gatunkiem
literackim została oczywiście powieść. Najpierw była modna
powieść tendencyjna (np. „Marta”, „Pan Graba” Orzeszkowej),
potem powieść realistyczna (np. „Nad Niemnem”).








Powieść
tendencyjna była skomponowana tak, by udowadniać założoną z góry
tezę – np. konieczność kształcenia warstw niższych . Powieść
realistyczna spełniała już iinne założenia – ukazywała prawdę
o uwczesnym świecie i o  człowieku zatopionym w rzeczywistości. W
materii struktury powieści  realistycznej  obserwowaliśmy pierwsze
eksperymenty , próby uatrakcyjnienia kompozycji – na przykład w
„Lalce” Prusa takim nowatworstwqwm jest podwójna naracja.








-Noowel


Dużo
krótsza utwór od powieści, o ograniczonej liczbie postaci, często
jednowądkowy, bez odautorskich komentarzy , opisów, wtrąceń. W
tej materii struktury powieści realistycznej obserwowaliśmy
pierwsze eksperymenty, próby utrakcyjnienia kompozycji – na
przykład w „Lalce” Prusa takim nowatorstwem jest podwójna
narracja.








-Rpzwineły
się także gatunki publicystyczne, takie jak:


*artykuł
programowy


*felieton


*reportaż








-Mniej
modna była poezja. Na wyróżnienie zasługuje sonet – bowiem cały
cykl sonetów  „nad głębinami” napisał Adam Asnyk.














Prasa
w pozytwityzimie 









Druga
połowa XIXw. To czas prasy. Rozwój prasy, któremu sprzyjał postęp
techniczny, nastąpił błyskawicznie i spełnił ogromną rolę w
popularyzowaniu programu  pozytywistów, a nawet jeśli wziąć pod
uwagę drukowane w odcinkach powieści – w poczytnosci literatury.
Jak to wyglądało w poszczególnych zaborach?








Zabór
rosyjskiego


Mimo
ścisłej cenzury prasa rozwijała się dynamicznie. Modne stały się
tzw. kurierki:


-Kurier
Warszawski


-Kurier
Codzienny


-Kurier
Poranny


Kurierki,
obok Gazety Warszawskiej i Gazety Polskiej, należały do prasy
codziennej. To właśnie w Kurierze Warszawskim Prus zamieszczał
słynne Kroniki …








Czasopisma
młodych:


-Przegląd
Tygodniowy (Aleksander Świętochowski)


-Niwa
(Piotr Chmelewski) od 1872


-Ateneum
(Piotr Chielewski) od 1876








To
były główne trybuny porogramu pozytywistycznego. Ti „ostrzyli”
pióra:


-Śmiechowski


-Chmielewski


-Ochorowicz


-Orzeszkowa


-Prus
i sienkiewicz








Pisma
konserwatywne:


-Biblioteka
Warszawska


-Tygodnik
Ilustrowony


Istniał
wówczas także „dziadek” dzisiejszych pism kobiecych w typie
„Kobiety i życia”, „Pani”, „Urody” - manowicie
„Bluszcz”.








Uwaga
– kariera gatunku.


Robi
ją w tych czasach – felieton. Felietony – nazywany wówczas 
często kronikami – ukazywały się na ogół co tydzień, w stałej
rubryce, której panem stawał się autor. Musiał jakoś dotykać
spraw bieżących, „być na czasie”, ale można w nich było
pisać o wszystkim, byle tylko jak najciekawej i jak najdowcipniej.
Wydawcy starali się  sięgnąć do swych gazet  napopularniejsze
nazwiska – Prusa, Sienkiewicza, by wzmóc poczytność swoich
tytułów. 















Zabór
austriacki (Lwów, Kraków)


Lwów:
urzedowa „Gazeta Lwowska”, prawicowy, konserwatywny, klerykalny -
„Przegląd Lwowski”. 



Kraków:Czas
– gazeta konserwatywna, „Przegląd Polski” - liberalne
czasopismo młodych, „Kraj” - pismo propagujące poglądy
pozytywistów.








Zabór
pruski


Przy
Bismarkowskiej kulturkampf (antypolskiej, wynaradawiającej polityce)
nie istniał prawie spór ideowy między stronami prasowymi. Słabą
tybuną pozytywistycznego światopoglądu był tu „tygodnik
Wielkopolski”.








Co
pisano? 



W
prasie pojawiło się wszystko – powieści w odcinkach, artykuły
społeczno-polityczne, artykuły programowe.Powieść w odcinkach
była stałym elementem każdego pisma i sposobem na przyciągnięcie
prenumeratów. Poza tym wszyscy znani pisarze byli też publicystami.
Prus, Sienkiewicz (pod pseudonimem Litwos), Orzeszkowa, Konponicka
bardzo często na łamach prasy zabierali głos w sprawach zupełnie
nieartystycznych.














Program
pozytywizmu








Trzy
podstawowe hasła:


-praca


-ziemia


-oświata














Praca
organiczna, praca u podstaw








Praca
organiczna – Herbert Spenccer, modny socjolog, porównał życie
społeczeństwa do egzystencji organizmu biologicznego. Organizm jest
zrowy, gdy wszystkie jego części właściwie funkcjonują. Podobnie
jest ze społeczeństwem: aby mogło się rozwijać , konieczna jest
współpraca wszystkich warstw. Każda grupa społeczna – część
organizmu – ma do odegrania ważną rolę, powinna funkcjonować
jak najlepiej. Dlatego praca organiczna – to praca nad każdą
warstwą społeczną w imię dobra całego organizmu.








Praca
u podstaw – czyli nad warstwą najuboższą. W skład społeczeństwa
– orgaznimu – wchodzą też warstwy najmniej wykształcone,
najbiedniejsze. Aby mogło być zrealizowane hasło pracy
organicznej, również te warstwy społeczne powinny współpracować
zresztą społezeństwa. Warstwy lepiej społeczeństwa. Warstwy
lpiej wykształcone, oświecone mają obowiąek zająć się
oświeceniem, edukacją,, pomocą w zdobyciu wiedzy warstwom
najbiedniejszym, a także zadbać o poprawę ich warunków bytowych.








Ziemia


Niech
idea pracy nad polską zimią, gospodarką zastapi zrywy
niepodległosciowe -tak w skrócie można by ująć to założenie. Z
powstań wynikają tylko klęski. Inwestycja w dobrybyt zawsze siię
opłaci.








Oświata


Trzeba
inwestować w rozwój nauki  kształcenie młodzieży. Za tym idzie –
emancypacja kobiet (emancypacja to usamodzielnienie, uzyskanie
równouprawnienie). Pozytywiści domagali się umożliwienia kobietom
wyonywania pracy zawodowej na prawach równych z prawami mężczyzn,
a co za tym idzie – możliwością zarabiania przez panie
pieniędzy. Z kwestią pracy wiązała się też kwestia
wykształcenia. Pensja, którą zwykle kończyły pany, nie
przygotowywała ich do żadnego zawodu. Dziewczęta powierzchniowe
przyswajały przedmioty ogólne i poza tym uczono je  rzeczy niemal
nieprzydatnych – malarstwa, gry na fortopianie, konwersacji
salonowej. 



Po
ukończeniu pensi i wyjściu za mąż młoda kobieta była całkowicie
zależna od męża.








Asymilacja
(z łac. assimilatio – upodobnienie) – narodowa i kulturowa
integracja z ludnością polską mniejszości narodowych, głównie
Żydów.  Udział Żydów w ruchach okołopowstaniowych i ich
stosunek do odzyskania przez Polskę niepodlegości dawał początkowo
nadzieję na integrację dwóch nacji dominujących liczebnie w
granicach dawnej Rzeczpospolitej. Zaprzepaściły te nadzieje różne
fakty, na przykład wielki pogrom Żydów w Warszawie w 1881r.,
usuwanie ich przez władze carskie z guberni rdzennie rosyjskich i
inne.














Lektury








Geneza
powieści Henryka Sieniewicza pt: „Quo vadis”








geneza
– przyczyna powieściowa








1.)
Henry Sienkiewicz żył i tworzył w czasach , gdy Polska była pod
zaborai i jego piarstwo było „ku pokrzepieniu serc”








2.)
Zafacynowanie Sieniewicza historią Polski i świata, w tym także
historię starożytną (gruntowane studia nad historią i kulturą).








3.)
Wielokrotne wyjazdy Sienkiewicza do Rzymu.








4.)
Moda na antyk, przyjaźń Sienkiewicza z artystami propagującymi
antyk w literaturze i malarstwie (Henryk Siemiracki „ …..
Nerona”)








„Quo
vadis” powstało w odcinkach na zamówienie „Gazety Polskiej” w
latach 1895-1896r. W roku 1905 Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką
nagrodę Nobla.














Polscy
laureaci nagrody Nobla








1.)
1903r. Maria Składowska-Curie (wraz z mężem) – w dziedzinie
fizyki za odkrycie pierwiastków promieiotwórczych.


2.)
1905r. Henryk Sienkiewicz za „Quo vadis” - w dziedzinie
literatury.


3.)
1911r. Maria Składowska-Curie – w dziedzinie chemii.


4.)
1924r. Władysława Reymonta „Chłopi” - w dziedzinie literatury
– praca


5.)
1982r. Czesław Miłosz za całokształt twórczości literackiej,
publicystycznej i translatorskiej.


6.)
1983 r. Lech Wałęsa – pokojowa Nagroda Nobla


7.)
1996r. Wisława Szymborska – w dziedzinie literatury, poezji, prazy
– za całokształt








Fundacja
Nagroy Nobla została założona w Sztokholmie w 1900r.








Elementy
świata przedstawionego w powieści Henryka Sienkiewicza „Quo
vadis”








Świat
w którym żyjemy to świat rzeczywisty, realny.








Świat
przedstawiony, to świat fikcyjny, zmysłowy przez autora na potrzeby
utwora literackiego w świecie przedstawionym , może znajdowac się
wiele elementów świata rzeczywistego. Elementy świata
przedstawionego to czas i miejsce wydarzeń, wszystkie wydarzenia i
wszyscy bohaterowie, którzy w nich uczestniczą.








1.)
Czas akcji: I w.n.e., od wiosny 63r. Do roku 68 (samobójstwo Nerona)


2.)
Miejsce akcji: Rzym i jego okolice, Ancjum








Historia
i fikcja w powieści Henryka Sienkiewicza








I
Bohaterowie









	
	
	

		
			
Bohaterowie
			historyczne 
			

				
		
			
Postaci
			fikcyjne

				
	

	

		
			
Petroniusz

			
Neron-
			następca Kaliguli

			
Poppea
			Sabina

			
Tygeliusz
			-prefekt pretorianów

			
św.
			Piotr Apostoł

			
św.
			Paweł z Tarsu

			
Seneka

			
Alus
			Placjusz

			
Pomania
			Grecyna

			
Akte

				
		
			
Marek
			Winicjusz

			
Ligia
			(Kallina)

			
Chilon
			Chionides

			
Ursus

			
Glankos

			
Kryspus

			
Kroton

			
Nozariasz

				
	










Świat
pogański i świat chrześcijański jako dwa systemy wartości
ukazane w „Quo vadis”.



	
	
	

		
			
Świat
			stary (antyczny, starożytny , pogański)

				
		
			
Świat
			nowy (chrześcijański)

				
	

	

		
			
-świat
			stary, dawny, z wielowiekową tradycją i kulturą

			
-jego
			przedstawiciele myślą  jedynie o wojnach i przyjemnościach, są
			już tym zmużeni i znudzenia-z łatwością zabijali i krzywdzili
			innych, posiadali niewolników, których często nieludzko
			traktowali

			
-jest
			to świt kłamstwa, obłudy, zepsucia, egoizmu, upadku moralnego,
			bogactw materialnych

			
-powstaje
			nieliczna grupa prezentujący świat dawnej wartościowa

			
-świat
			posiadający ogrom bogactwa duchowego w niemal każdej dziedzinie
			sztuki i kultury

				
		
			
-świat
			młody , przede wszystkim ludzi biednych

			
-świat
			wartości moralnych

			
-uważami
			przez pogon za sekte , kierowali się w życiu miłością do
			bliźniego

			
-skazeni
			na męki, które przyjmowali z godnością

			
-monotejizm

			
-ludzie
			cisi, łagodni, spokojnie-pełni wewnętrznej harmonia

			
-miłosierni

			
-wierzą
			w życie wieczne opatrzność bożą

			
-odważni,
			nię lękliwi

			
-żyją
			w poczuciu swobody i wolności

			
-miłość
			Boga i bliźniego dwie najważniejsze wartośći

				
	










Marek
Winicjusz – ewolucja powieści Henryka Sienkiewicza








Wątek
Marka Winicjusza i Ligi – ramowy plan wydarzeń














Plan
ramowy – jest ujęciem w konkretne ramy najważniejszych wydarzeń
. Kolejne punkty takiego planu są zapisywane w układzie
chronolocznym w zadaniach pojedynczych, lub równoważnikach zadania.














Plan
wydarzeń 



1)
Spotkanie Winicjusza i Ligi w domu Alusów.


2)
Ponowana wizyta w domu Alusa Placjusza


3)
Odebrania Ligi, Alusowi i Pomponi.


4)
Odbicie dziewczyny przez chrześcijan.


5)
Przyjazd św. Piotra z zgromadzenie w Ostrinanem?


6)
Odnalezienie kryjówki Ligi.


7)
Pokonanie Krotona przez Urusa i Okolicznie  Marka


8)
Wyznanie miłości do Winicjusza przed Kryspusa.


9)
Powrót Winicjusza do domu.


10)
Droga ucieczki Ligi.


11)
Odnalezienie ukochanej dzięki informacjom od Chibna.


12)
Prośba o rękę dziewczyny i błogosławienie św. Piotra.


13)
Pożar Rzymu


14)
Spotkanie chrześcijan u ubogiego kopacz chrzest Winicjusza.


15)
Aresztowanie Ligi.


16)
Ciężka choroba Kalliny.


17)
Prośba uwolnienia dziewczyny.


18)
Ligia z Ursusem na arenie.


19)
Uratowanie Ligi.








Poznajemy
niezwykłego arbitra elegancji.








Petroniusz
był niegdyś rządcą Bityni, którą rządził silną ręką i
sprawiedliwie. W momencie , gdy go  poznajemy przy neronie – jest
arbitrem elegancji, zaufanym doradcą cezara w kwestiach sztuki ,
filozofii i życia codziennego. Petroniusz to człowiek bardzo dobrze
wykształconym (w duchu helleńskim), zna łacine i grekę interesuje
go teatr, literatura i filozofia; sam również pisze (jest między
innymi satyrykiem). Ma ogromny wpływ na Nerona , którym dawali
manpulacje, narzuca mu swe łasne gusta i upodobania, nie
wykorzystuje jednak tej władzy. Czuje ogromny dystans do świata
barbarzyńców i do pustego i zepsutego. Petroniusz to człowiek o
wykwitnym guście i smaku, oraz wyszukanych upodobaniach, z wiekiem
staje się leniwy, coraz bardziej sceptyczny i wymagajacy. Lubi
otaczać się pięknymi przediotami, piękno odgrywa jego życiu
najważniejszą role, z pozoru chłodny i wyrachinowany, a nawet
sceptyczny i powściągliwy kryje pod maską głębokie uczucie do
marka, a z czasem do Eunice. Jest wrażliwym esttetom to estetyka
zastępuje mu moralności , chroniąc go jednak przed połością w
zachowaniu. Ze wszech miar kocha życie i umiał się nim rozkoszować
, doceniał nade wszystko wygodne , niebał się śmierci, przyjmuąc
za konieczność zadbał , aby pieknie umżeć.








Postacie
kobiece w powieści „Quo vadis”








1.)
Ligia


Jest
córką króla Ligów, zakładniczka Rzymu, barbarzyńskie imię
Kanina; wychowana w domu Alusów w duchu chrześcijańskich wartości,
spokojna, (opis Poppei dokończenie)


Była
inteligetna i przebiegła, żyjąc w nieustannym poczuciu zagrożenia,
była zagrożeniem.








„Quo
vadis” jako powieść historyczna














Literatura
piękna (rodzaje)


-liryka
(bez świata przedstawionego, opisuje emocji)


-epika


-dramat
(podział na role)








Epika




-to
jeden z trzech rodzajów literackich, obejmujący wym zasięgiem
utwory, które łączą charakterystyczne cechy:


*formą
podawczą jest narracja


*przedtawiony
świat (świat przedstawiony) składa się z takich elementów , jak:


**wszystkie
wydarzenia


**wszyscy
uczestniczący w nich bohaterowie


**czas


*miejsce
wydarzeń


*układ
wydarzeń ma charakter fabularny














Epika:


-legenda


-baśń


-bajka


-mity


-powieści


-opowiadania








Powieść


-to
jedne z gatunków literackich charakteryzujący się tym, iż utwory
nazyane powieściami są: obszarem wielowtkowe wyróżniany jest
wiele odman powieści historyczne, przygodowe, fantacji,
detektywistycznej.








Poznajemy
terminy literackie związane z epikom 









akcja


-
to układ wydarzeń w utworze literackim (, lub w dziele filmowym),
które powiązane są ze sobą następstwem chronologicznym , oraz
więźnią  przyczynowo skutkową, lub celową. Głównymi elementami
akcji są : zawiązanie , rozwinięcie, rozwiązanie. Czasami przed
rozwinięciem akcji możemy odnaleźć tzw. punkt kulminacyjny
utworu. Akcja jest objęta fabułą








fabuła




-układ
zdarzeń w utworze epickim , w dramcie, lub w filmie składających
się na kolejne życiowe ukazanych postaci pozostajacych między sobą
w związkach czasowych, przyczynowo-skutkowych i teologicznych. Na
fabułe składają się wszystki wydarzenia , tagże te wspomniane
przez narratora , lub bohaterów, oraz opisy statystyczne i
dynamiczne; tak więc fabuła obejmuje akcje, przedakcja, poakcja,
prologi i epilogi, epizody i depresje








wątek


-
element składowy fabuły ciąg wydarzeń związanych z bohaterem ,
lub żadziej przedmiotem; w utworach fabularnych jest to szereg
zdarzeń twoezący pewien układ przyczyn i skutków; wyróżniamy
wątek główny (związany z głównym  lub głównymi bohatermai),
oraz wątki poboczne (związanie z bohaterami drugoplanowymi.








Epizod




-
wydarzenie (część utworu literackiego ) liczne związane z fabułą
utworu, mające samodzielny charakter, nie odgrywające większej
roli w utworze; służy do uzupełnienia charakterystyki środowiska,
ukazania obyczajów








Narrator
w powieści Henryka Siekiewicza „Quo vadis”








Narracja
– jest to forma podawcza w uteorze epickim , odtwarzajaca zdarzenia
w ciągu przyczynowo skutkowym, uzasadniająca ich wzajemnie
powiązana , opisująca , komentująca, oraz krytykująca.








Narrator
– to postać fikcyjna, stworzona przez autora utworu, czasami z
nimi tożsama.








Podmiot
mówiący = podmiot literacki = osoba mówiąca








Narrator
wszechwiedzący w „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza








Narrator


a)
pierwszosobowy 



-
w liczbie pojedynczej


-w
liczbie mnogiej


b)
wielosobowy


-wszechwiedzący




















„Nad
niemnem” Elizy Orzeszkowej








Przestrzeń


Dwory
nad piękną rzeką niemnem. Akcja rozgrywa się pewnego latach 80.
XIXw. Świat, który przedstawia Orzeszkowa, jest piękny, został
skonstrułowany według swoistego ładu. Siedziby tutejszych
mieszkańców:


-Korczyn
– dwór Benedykta Korczyńskiego,


-Bohatyrowicze
– zaścianek,


-Olszynka
– dwór Kirłów, 



-Osowce
– siedziba Andrzejowej Korczyńskiej


-Wołowszczyzna
– majątek Różyca


Teren
przecina Niemen i otaczają gęste lasy. Bór skrywa dwa miejsca
święte odgrywające kluczową rolę w powiesci:


-mogiłę
protoplastów rodu – Jana i Cecylii


-mmogiłę
powstańców 1863r. - w tym Andrzeja Korczyńskiego i Jerzego
Bohatyrowicza.














CzasopismObowiązuje
tu zasada podwójnej perspektywy czasowej, czyli:


-powieściowa
teraźniejszość – wszystkie wydarzenia, o których czytamy,
trwają od końca czerwca (powrót dzieci ze szkół), przez lato
(czas żniw, imieniny Emilii), aż po wrzesień  (jesienne połowy
jacicy na Niemniie). Jest to zatem lato jednego roku, określonego na
mniej więcej dwadzieścia lat po powstania (czyli być może jest
rok 1883).


-czas
przywoływany – przeszłość, która wciąż funkcjonuje w świecie
powieści – to liczne wydarzenia historyczne;


-XVIw.
- historia Jana i Cecylii,


-XVIIw.
- okopy szwedzkie, wspomnienie najazdu Szwedóe,


-XIXw.
- epoka napoleńska (opowieść dziadunia o odwrocie Napoleona spod
Moskwy), 



-powstanie
1863r. - mogiła w borze, opowieść Janka.


W
jakim celu autorka stosuje taką technikę? Czas przeszły staje się
oparciem dla współczesnych, przemijanie i trawienie rodzi wspólnotę
przeszłych i obecnych pokoleń.








Co
się dzieje?


Osią
główną powieści jest intryga miłosna,a jej główną postacią –
Justyna Orzelska, młoda zubożała szlachcianka, która wraz z ojcem
mieszka w Korczynie – dworzec  bogatych kuzynów. Justyna ma za
sobą pierwszą miłość do Zygmunta Koeczyńsiego, który ożenił
się z majętną panną, lecz tego właśnie lata, znudzony miłością
małżeńską, stara się „odgrzać” dawne uczucie. Kuzynka tę
prpozycję. Zaleca się do niej także pan Różyc. Zniechęcony do
życia magnat  znajduje rozrywkę i pociechę w uczuciu do Justyny
tego stopnia, że propunuje jej małżeństwo. Dziewczyna jednak
odrzuca kontrakt zwany dobrą partią ku zdumieniu i oburzeniu
otoczenia. Odrzuca z bardzo prostego powodu – bo nie koch Różyca.
Kocha Jana Bohatyrowicza. Ta miłość narasta przez cały czas
trwania powieści, jej kolejne etapy to wyprawy do obu mogił,
odwiedziny Justyny w Bohaterowiczach, jej udział w pracach w polu.
Jan powoli wciąga pannę w obręb  swojego świata i ten swiat
zaczyna się jej podobać. Decyduje się zatem na związek z młodym
gospodarzem, popełniając tym samym mezalians, gdyż Jan należy do
schłopiałej szlachty. Decyzja Justyny jest też jakby zadość
uczynieniem przeszłości naprawą błędu Marty, która się bała
takiego kroku i odrzuciłą niegdyś Anzelma Bohatyrowicza – stryja
Janka.








Poza
tym ważnymi wątkami „Nad Niemnem” są:


-
wydarzenia historyczne i aluzje do popowstaniowej sytuacji,


-spór
Korczyńskich i Bohatyrowiczów o szkodę w zbożu (relacja dwór –
zaścianek),


-problemy
finansowe Benedykta Korczyńskiego.














Postacie


Ich
przeżyciem pokoleniowym było powstanie styczniowe.


Są
to:


-Benedykt
Korczyński (teraz głoszący ideę pracy na swojej ziemi),


-Dominik
Korczyński ( żyjący w Rosji), 



-andrzejowa
Korczyńska (arystokratyczna wdowa po powstańcu, trzecim bracie
Korczyńskim) ,


-Marta
(pracowita i zniechęcona do życiaa krewna Korczyńskich),


-Emilia
Korczyńska (żona Benedykta wiecznie chora, rozkapryszona
romantyczka),


-Kirłowie
– sąsiedzi (ona – tytan pracy , sama prowadzi gospodarstwo, on –
obibok, intrygant, wieczny gość Korczyna),


-Anzelm
Bohatyrowicz – powstaniec , który ocalał, szlachetna postać o
złamanym życiu. 









Generacja
„spadkobierców” - młodych, tych, którzy określą przyszłość.
To przede wszystkim:

-Justyna Orzelska – kuzynka Korczyńskich,
dumna dziewczyna opiekująca się zdziwaczałym ojcem muzykiem, 



-Zygmunt
Korczyński – zmanierowany artysta malarz, pogardliwie odnoszący
się do prowincji


-Różyc
– bogaty arystokrata, szukający podniet w narkotykach i
mocniejszych wrażeniach natury uczuciowej,


-Witold
– syn Benedykta, młodzieniec przejęty ideą pracy i reformy
społecznej,


-wreszcie
Jan Bohatyrowicz – przedstawiciel młodego pokolenia w zaścianku
Bohatyrówiczów (syn powstańców pochowanego w mogile).














Kompozycja
„Nad Niemnem”


„nad
Niemnem” Eliza Orzeszkowej jest powieścią realistyczną, z
elementami tendencji (powieści z tezą).


-Nad
Niemnem jako powieść realistyczną na plan pierwszy wysuwa świat
przedstawiony i prawdę o nim 



-Orzeszkowa
jest narratorem wszechwiedzącym, nie ujawnia bezpośrednio swoich
ocen.


-Epickość
powieści ujawnia się w opisach przestrzeni, w których dostrzegamy
realizm zczegółu i dokładność relacji. Przykładem może być
opis siedzib , np. Korczyna, który rysuje się jako długi ,
drewniany dwór z wielkim gankkiem i rządem okien. Dalszy opis
postępuje „okiem kamery”, jakby z punktu widzenia kogoś , kto
zbliża się do budynku , wchodzi do środka i ogląda wnętrze.


-Autorka
dokładnie przedstawia ludzi, zaznaczając ich wiek, wygląd,
charakter, przeszłość, uderza drobiazgowość opisu stroju –
wystarczy portrety Justyny i niechlujnej Teresy.


-Orzeszkowa
dokładnie  określa czas – porę roku, pogodę, wprowadza słynne
opisy przyrody stanowiące panoramę  nadniemeńskiej okolicy.


-Bohaterowie
– ludzie z krwi i kości, realni, są przedstawicielami różnych
warstw społecznych, mówią językiem , który odzwierciedla
rzeczywistość obyczajową i społeczną 



-Akcja
jest prawdopodobna, pozbawiona jakoejkolwiek fantastyki czy
baśniowości, zawarta – jedyne wydarzenia pociągają zza sobą
następne. Może śmiało nazwać tę powieść nadniemeńskim
zwierciadłem. Działania bohaterów umotywowane są nie tylko
przyczynami współczesnymi , ale także dawnymi – wystepują
odniesienia do historii, czyli nawiązania do niedawnych powstań  i
bardzo odległych w czasie dziejów  Jana i Cecyli.


-Elementy
tendencyjności – Orzeszkowa zakłada sobie udowonienie wartości
pracy , ośmieszenie mitów romantycznych, konwenansów – i tak
kształtuje  opis bohaterów i ich losy.  To cechy powieści
tendencyjnej.


Słabym
punktem powieści jest romans i małżeństwo Justyny i Janka
Bohatyrowicza. Orzeszkowa bardzo stara się uczynić je
prawdopodobnym, ale związek ów przede wszystkim spełnia cele
programowe. Uczucie Justyny i Jana posłużyło Orzeszkowej do
pokazywania idei – nie jest więc prowadzi, a w dodatku mało
zmysłowe.














Problematyka
Nad Niemnem








-Obraz
społeczeństwa polskiego lat 80. XIXw. - autorka przedstawia
przekrój warstw społecznych, sytuację finansową każdej z nich,
relację: dwór – zaścianek.


-Motyw
powstania styczniowego – temat licznych odwołań, nawet dyskusji o
roli i skutkach powstania, symbol patryiotyzmu.


-Etos
pracy – praca jest najbardziej wyekspanowanym i postulowanym w
powieści hasłem pozytywistów. Organizuje bieg zdarzeń –
kierując losem postaci i określając ich portrety, Orzeszkowa
udawadnia wartość pracy.


-Obczajowość
szlachty i piękno przyrody – te tematy stanowią odrębną, choć
bardzo zespoloną z innymi, warstwę powieści Nad Niemnem .
Orzeszkowa podąża tu śladem Mickiewicza, który podobną technikę
wykorzystał w Panu Tadeuszu, dlatego możemy się czasem spotkać z
twierzeniem, że Nad Niemnem jest epopeją.


-Program
pozytywistyczny – oprócz niechęci do pewnych podstaw
romantycznych autorka włącza w materię powieści program
pozytywistyczny, argumentując kolejne pojęcia (program
pozytywistyczna)


-Scjentyzm
– potrzebę nauki udowadnia m.in. kreacja Witolda, który jst
pozytywną postacią, ma wiele planów na przyszłość – a to
dzięki naukom, które pobiera i które umiał spożytkować.


-utylitaryzm
– hasło ściśle związane z postulatem pracy. Ludzie muszą być
użyteczni dla kraju, społeczeństwa. Wystarczy popatrzeć  na los
tych, którzy są „pasożytami”: Emilii, Różyca, Zygmunta,
Kirły. Są bezużytecznymi, niezbyt szczęśliwi, nie widzą sensu
istnienia.


-Ziemia
jako idea ojczyzny – pojęcie zastępujące mit walki zbrojnej,
która nie była możliwa (czasy po klęsce powstania) . Ziemia
polska jest ziemią polską bez względu na zabory i trzeba o tę
ziemię dbać , w ten sposób czynnie czekając na wolność. Taki
pogląd głosi Benedykt, Witold, potwierdza go też tryb życia
Bohatyrowiczów.


-Praca
organiczna . Porównanie społeczeństwa do organizmu jest adekwatne
w przypadku bohaterów nad niemnem . Oglądamy tu arystokrację ,
szlachtę ziemiańską, szlachtę zaściankową – niemal
schłopiają. Tylko ta ostatnia wydaje się bardzo zdorwa, wyższe
dotknięte są chorobą i wymaga reform. W dodatku są to warstwy
skłocone – trudno więc, by współdziałały w jednym organizmie.
Postulat o 



„leczenie”
- reformy i pojednanie 0 jest w powieści wyraźny.








Romantyzm
i romantycy w świetle Nad Niemnem








Romantycy
to:


-emilia
Korczyńska – kobieta rozczytana w romansach, żyjąca w
iluzorycznym świecie wyobraźni, tęskniąca za wymyślonym mitem
miłości romantycznej miłości, Jej wypowiedzi śmieszą, a postawa
bywa denerwująca, tym bardziej , że bujając w obłokach, lekceważy
szczerze uczucie Benedykta.


-Zygmunt
Korczyński. Wybitna jednostka – uduchowiony artysta, wyobcowanie w
tłumie przeciętniaków. Oczywiście , należy rozumieć to
ironicznie. Ta jednostka koniecznie potrzebuje Paryża – by tworzyć
i romansu – by snuć romantyczną miłość… Wzbudza niechęć i
pogardę.


-Rodzajem
romantyka jest Różyc (podobny do hrabiego Henryka). Nie wzbudza on
pogardym llecz współczucie . Jego wyobcowanie, bierność życiowa,
ciągła potrzeba sztucznych podniet ukazują romantyczną manierę.








Przypada
im w udziale:


-choroba
fizyczna, słabośc ciała i duszy


-brak
motywu do życia, ospałość i bierność,


-sztuczność
uczuć, maniera i falsz








Romantyzm:


-Orzeszkowa
ośmiesza schematy romantyczne , pogardza biernymi podstawami
romantyków, drwi z ich wyobrażeń, a nawet okazuje im współczucie
. Romantyczne mity, np. uduchowianego artysty, puste pozy romansowe
zdecydowanie odrzuca jako nieprzydatne, a wręcz szkodliwe.


-Nie
potępia jednak całkowicie romantyzmu. Są dwa motywy dzięki.
Którym autorka składa hołd minionej epoce . Pierwszy to mogiła
powstańców 1863 – wątek patryioztyzmu i czci, jaki składa
bohaterom ostatniego zrywu romantycznego. Drugi element, który
zdradza sentyment pisarki romantycznych upodobań, to rola, jaką
spełnia w tej powieści przyroda : liczne nastrojwoe opisy wpiewaj
piekno kraju i współistnienie człowieka i natury.








A
jaki efekt daje pracowita egzystenjca?


Popatrzmy
na zaściane:


-autentyczność


-siła
fizyczna, zdrowie, radość, życia, uroda


-zdrowie
moralne 



-aktywność
życiowa


-satysfakacja
z pracy i wolności


Orzeszkowa
nie pozostawia wyboru czytelnikowi: opłacalność pracy została
klarownie wyłożona.








Uwaga
– pokrewieństwo Nad Niemnem i Pana tadeusza.


Oba
utwory łaczy:


-rozlewność
epicka


-prezentowanie
urody natury litewskiej 



-perezentowanie
warstw szalacheckich – dworu i zaścianka, a także arystokracji


-sppór
„o miedzę” sąsiadujących dworów


-prostoa
uczuć głównych bohaterów


-ważna
rola wydarzen historycznych








Idea
pracy Nad Niemnem








Teza:
praca jest najważniejszą wartością wolnego cłowieka, stanowi o
jego godności, nadaje życiu sens i zapewnia szczęście .








Dowody


-Wypowiedzi
bohaterów reprezentujących pogląd autorki, przede wszystki młodego
Witolda  jej porte-parole.


-Losy
i charakterystyka bohaterów: osoby pracwite to postacie sympatyczne,
wyraźne kreowane przez Orzeszkową na wzory pozytywne . Ich losy
przebiegają sensownie, zwłaszcza zwycięska i szczęśliwa miłość
Jana i Justyny, która wydaje się nagrodą za prawidłowe poglądy.
Osoby oddalone od pracy są chore, niezadowolne z życia,
nieszczęśliwe.








Reprezentaci
idei pracy


-Benedykt
Korczyński – wiążę ideę pracy z umiłowaiem ziemi, a pracę na
ziemi polskiej uważa nie tylko za sens życia, lecz również za akt
patryiotyzmu równy walce zbrojnej.


-Marta
Korczyńska – ciężko przepracowała całe życie i był to jedyny
sens egzystencji , jaki znalazła. Jako młoda panna bała się pracy
, z tej przyczyny odrzuciła Anzelma Bohatyrowicza – ceną była
samotność przez całe smutne życie.


-Jan
i Anzelm Bohatyrowicze – praca jest sensem życia i źródłem
utrzymania. Daje im zadowolenie, poczucie wolności a nawet zdrowie.
Praca zakodowana jest w ich świadomości jako wartość  od
początków ich rodu – pierwsi Bohatyrowicze ciężką, rzetelną
pracą opanowali bór i założyli siedzibę (historia Jana i Cecyli)


-Jusyna
Orzelska – nie od razu jest rzeczniczką pracy. /Na początku
powieści nie może znaleźć sobie miejsca w świecie i wiedzie byt
nieco próżniaczy. Powoli poznaje prace, próbuje jej na końcu
powieści jest już zwoleniczką pracy.


-Witold
Korczyński – młodzieniec , który kończy szkoły po to, by
kiedyś przejąć Korczyn. Jego poglądy są z bieżne z postawą
Benedykta Korczyńskiego, z tym że Witold pragnie reformować
rolnictwo i  stosunki społeczne na wsi. Widzi w tym zadanie i
obowiązek obywatela wobec kraju.








Ci,
którzy nie pracują:


-Emilia
Korczyńska – chora , nieszczęśliwa, wiecznie narzekająca, słaba
istota, która budzi niechęć otoczenia i czytelników.


-Różyc
– brak pracy, a nadmiar pieniędzy pwoduje apatię, bezwolność i
niechęć do życia. Potrzebuje on sztucznych , wyrafiniowanych
podniet – np. narkotyków . Łatwo wyczytać sugestię  autorki, że
gdyby zagonić go do roboty, rychło przeszłyby mu duchowe boleści.


-Zygmunt
Korczyński – zarozumiały malarz. Jest nieszczęśliwy – nie
może znaleźć z daleka od Paryża natchnienia, a z nudów roją mu
się po głowie pomysły rozrywek  niezbyt moralnych i niezbyt
uczciwych wobec młodej żony.














Potop
Henryka Sienkiewicza








Geneza




Potop
powstał w podróży po europejskich sanatoriach. Pisarz podróżował
z chorą na gruźlicę żoną  - Marią z Szetkowiczów. Czytał jej
fragmenty swojej powieści , jej głos także wpływał na kształt
Trylogii. Umarła, gdy powieść nie była jeszcze ukończona
(Sienkiewicz pisał ją od paździerika 1884 do sierpnia 1886r.).


Po
śmierci Marii nie przerwał pracy  - pisał gorączkowo, odrywając
się w ten sposób od myślenienia  o rzeczywistości. Drugim
czynnikiem wpływającym na kształt powieści była podróż po
Stanach Zjednoczonych. Tam Sienkiewicz spotkał się ze schematem
westeru, z mitem bohaterskiej postaci szeryfa westmana, co zgrabnie
zaadaptował do naszych realiów. Trzecim , oczywistym czynnikiem
było zainteresowanie wiekiem XVII, który pisarz badał i w którym
umieścił akcję powieści.








Przesłanie


Celem
Trylogii było „pokrzepienie serc”!


Pisarz
doceniał rolę historii w dziejach narodu, zwłaszcza że był to
naród żyjący wtedy w niewoli.








Trylogia
ma celu:


-rozpropagować
wiedzę o historii XVIIw. (wzgląd poznawczy);


-ukazać
wielkośc dawnych wydarzeń , świetną przeszłość ojczyzny;


-natchnąć
Polaków otuchą i nadzieją , wiarą , że duch i wola bywają 
ważniejsze niż, siła , że wygrywa się nawet w sytuacjach bez
wyjścia


-ukazać
ideały patriotów XVII w. - wzorce postępowania dla ludzi wieku
XIX.








Historia
w Potopie


Potop
to metaforyczna nazwa najazdu Szwedów na Polskę w połowie XVII w.
Dokładnie powieść obejmuje dwa lata najzadu szwedzkiego –
1655-1656. Centralnym wydarzeniem  historycznym w powieści jest
obrona jasnej góry.








Uwaga!


Większosć
fkcyjnych postaci na swoje historyczne pierwowzory. Na przykład
Kmicic














///////////////////////////////////////


/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////


Młoda
Polska


////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////








Leśmian
Bolesław



Dusiołek



Szedł
po świecie Bajdała, 

Co go wiosna zagrzała - 

Oprócz
siebie - wiódł szkapę, oprócz szkapy - wołu, 

Tyleż
tędy, co wszędy, szedł z nimi pospołu. 



Zachciało
się Bajdale 

Przespać upał w upale, 

Wypatrzył
zezem ściółkę ze mchu popod lasem, 

Czy dogodna dla
karku - spróbował obcasem. 



Poległ cielska
tobołem 

Między szkapą a wołem, 

Skrzywił
gębę na bakier i jęzorem mlasnął, 

I ziewnął
wniebogłosy, i splunął, i zasnął. 



Nie wiadomo
dziś wcale, 

Co się sniło Bajdale? 

Lecz
wiadomo, że szpecąc przystojność przestworza; 

Wylazł
z rowu Dusiołek, jak półbabek z łoża. 



Pysk miał
z żabia ślimaczy 

(Że też taki być raczy!) 

A
zad tyli, co kwoka, kiedy znosi jajo. 

Milcz, gębo
nieposłuszna, bo dziewki wyłają! 



Ogon miał ci z
rzemyka, 

Podogonie zaśz łyka. 

Siadł Bajdale
na piersi, jak ten kruk na snopie - 

Póty dusił i dusił,
aż coś warkło w chłopie! 



Warkło, trzasło,
spotniało~ 

Coć się stało Bajdało? 

Dmucha w
wąsy ze zgrozy, jękiem złemu przeczy - 

Słuchajta,
wszystkie wierzby, jak chłop przez sen beczy! 



Sterał
we śnie Bajdała 

Pół duszy i pół ciała, 

Lecz
po prawdzie niedługo ze zmorą marudził - 

Wyparskał ją
nozdrzami,zmarszczył się i zbudził. 



Rzekł
Bajdała do szkapy: 

Czemu zwieszasz swe chrapy? 

Trzebać
było kopytem Dusiołka przetrącić, 

Zanim zdążył mój
spokój w całym polu zmącić"! 



Rzekł Bajdała
~~ 

Czemuś skąpił mozołu? 

Trzebać było
rogami Dusiołka postronić, 

Gdy chciał na mnie swej
duszy paskudę wyłonić! 



Rzekł Bajdała do
Boga: 

O rety - olaboga! 

Nie dość ci, żeś
potworzył mnie, szkapę i wołka, 

Jeszcześ musiał
takiego zmajstrować Dusiołka? 















Jan
Kasprowicz DIES IRAE



 



Trąba
dziwny dźwięk rozsieje,



ogień
skrzepnie, blask ściemnieje,



w
proch powrócą światów dzieje.



Z
drzew wieczności spadną liście na



Sędziego
straszne przyjście,



by
świadectwo dać Psalmiście...


 



A
ty, psalmisto Pański, nastrój harfę swoją



już
na ostatni ton!


 



Grzech
krwią czarną duszę plami...



Bez
obrońcy staniem sami -



któż
zlituje się nad nami?


 



Kyrie
elejson!...



O
Boże! Ty bądź naszą łaską i obroną!



Kyrie
elejson!


 



O
Głowo, owinięta cierniową koroną,



gasnącym
wieki wieków spojrzyj na nas okiem!



O
spojrzyj na nas z tej głuszy,



która
swym tchnieniem głębokiem



ogarnia
światów bezmiary,



a
którą ty wypełniasz swych bólów ogromem,



o
Głowo, owinięta cierniową koroną.



Żałobna
drogo nieochybnej kary,



broczącej
we łzach i przy jęków wtórze



w
ten pozbawiony końca



Pańskiego
gniewu dzień,



w
którym w pożarach spokojnego słońca



szatańskim
chichotem płoną



świeże,
niezwiędłe róże



grzechu
i winy!


 



Na
ich purpurze



osiadł
posępny i siny



tej
Konieczności cień,



z
której przepastnej głębiny,



z
łona, pełnego niweczących tchnień,



nad
boskiej woli złomem



wyrosły
zabójcze kwiaty



w
Pańskiego gniewu nieskończony dzień...


 



A
Ewa jasnowłosa, matka gwiazd i ziemi,



upaja
się ich wonią, schylona nad niemi.



Kyrie
elejson!



Przez
ciebie w proch nicości wracają Twe światy,



o
Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!


 



Od
twego drzewa oderwany liść,



pędzi
duch ludzki i naprzód, i wstecz,



niby
garść kurzu, porwana cyklonem:



przed
nim i za nim płomienisty miecz



iskrzy
się ostrzem czerwonem;



przed
nim i za nim wstają z swych cmentarzy



upiory
wieków, naznaczone sromem



winy
i grzechu,



i
klną, i bluźnią, i płaczą,



jęczą
i syczą, i dyszą



nieustającą
rozpaczą,



od
szaleńczego zamierają śmiechu



w
ten Pańskich gniewów nieskończony dzień...


 



O
Głowo, owinięta cierniową koroną,



Ty,
co rozpierasz swej męki ogromem



pierś
Konieczności! O Głowo,



której
źrenice, jako dwie pochodnie



dogasające,
płoną



nad
krętą, pustą, nieskończoną drogą



i
gasną, gasną, a zgasnąć nie mogą,



zawrzyj,
swe oczy nad nami,



nie
patrz na boleść i zbrodnię!...


 



Jedno
jest tylko w przestworzach widomem,



jedno
w zachodniej płomienieje zorzy



nad
płomiennymi falami



wiekuistego
Żywota



i
nigdy w ciemnię grobu się nie złoży,



i
nigdy ciężkich stóp swych nie poruszy,



by
iść i iść, i iść



poza
granice duszy -



jedno
jest tylko Jednem,



grzmiącym
miedzianą surmą archanioła



ponad
pokoleń pokoleniem biednem



w
Pańskiego gniewu nieskończony dzień:



wielki,
wszechmocny Ból.


 



O
Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!



Niech
łaska Twoja winy nam odpuści...



A
ty swe skronie tul



do
zimnych opok, do strzaskanych grani,



do
sterczących smutnie nad gardłem czeluści,



i
płacz...


 



Surma
jęczy, surma woła!



Giną
w chmurach wirchów czoła;



wałem
mżących mgieł dokoła



nieznany
oddech miota,



jakieś
potworne, dzikie kształty tworzy



i
po dolinach rozpędza ich stada,



i
znów je skupia w przepastnej otchłani,



i
ku niebiosom wyrzuca ich kłąb,



i
w jakieś czarne rozsnuwa całuny



ten
niewidzialny, dreszcz budzący Tkacz,



i
ciężką, mokrą tą przędzą pokrywa



wszystko,
co jest...



O
biada!...


 



Biada!...
Pierś światów, przed chwilą tak żywa,



kona
pod strasznym ciężarem...



Olbrzymy
świerków padają strzaskane;



las
się położył na skalisty zrąb;



węże
kosówek, wyprężywszy ciała



w
kurczach śmiertelnych, drętwieją bezwładne;



wrzos
na granitów podścielisku szarem



spełznął
na wieki;



kozice
stromą oblepiły ścianę



i
patrząc trwożnie w bezmierny, daleki,



w
ten nieskończony chaos mgieł i cieni,



runęły
w żlebny grób...



Rozkrzyżuj
silne ramiona



i
paznokciami wpij się w twardy głaz,



i
odwróć oczy od onej przestrzeni,



w
której rozsadza horyzontów krańce



ta
Głowa, w cierń uwieńczona!


 



Nie
patrz, gdzie siadła jasnowłosa Ewa,



wygnana
z raju na wieczysty czas,



mająca
zbrodnię u swych białych stóp,



wieczyście
żarta płomienistą żądzą



winy
i grzechu...



O
duszo, pełna miłości,



a
którą nieustanne szarpią niepokoje!



Pańskiego
gniewu zwalił się już dzień!



Trombita
Sądu nad tobą rozbrzmiewa



piorunną
mocą archanielskich tchnień



w
Pańskiego gniewu nieskończony dzień...


 



Niechaj
mnie sądzą,



niechaj
mnie karzą -



tak,
mnie, Adama, com na barki swoje



zabrał
z Ogrodu to nadludzkie brzemię



przygniatającej
winy



i
wieki wieków pnę się z tym ciężarem



ku
wiekuistej wyży,



i
zbladłą nie śmiem odwrócić się twarzą



tam,
ku tym zmrokom, co zaległy ziemię,



tam,
ku piekielnej przełęczy,



na
której siadła jasnowłosa Ewa



z
padalcem grzechu u swych białych stóp...


 



Miliardy
krzyży,



opromienione
okręgami tęczy,



z
padolnych Styksów powstają głębiny



w
Pańskiego gniewu nieskończony dzień



i
rosną, rosną w jakiś straszny las,



co
wierzchołkami swych bolesnych drzew



przeszywa
wszystkie mgły



i
wszystkie blaski, które lśnią nad mgłami,



wypływające
z Wszechmocy Istnienia.


 



O
Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!



Twojego
gniewu nadszedł wielki czas,



głos
już zagrzmiał hiobowy,



niebios
walą się posowy,



z
owiniętej cierniem Głowy



rzeką
i morzem płynie ciepła krew,



w
rzekę i morze krwi jej ból się zmienia...


 



W
świątyni bożej zamilkł święty śpiew,



już
się zasłona rozdarła na dwoje,



mur
się już wali i skała już pęka...



A
krew w tych morzach, w tych czerwonych rzekach,



ścięła
się w ciemny lód...


 



Kyrie
elejson!


 



Ogromna,
niesłychana, wiekuista męka,



z
nie przygasłymi oczyma,



milcząca,
cicha i jak zmierzch pobladła,



na
wklęsłych skroniach siadła,



na
wpółotwartych powiekach



i
na wydętych piersiach tych olbrzymich ciał,



które
do krzyży przybiła



nielitościwa
Dłoń...



W
kleszczach je swoich trzyma,



wpija
się w kąty ust,



ramiona
w kabłąk gnie



dręcząca
wieki niezmożona siła



i
jak śmiertelny szał,



zastygły,
skamieniały w godzinie konania,



swoim
ciężarem się wgniata



w
zwiędłe, z przepasek odsłonięte brzuchy



i
biodra spłaszcza, kolana rozsuwa



i
pokrzywione, czarne palce nóg,



pokrytych
siecią fioletowych żył,



w
zamarłych karczach wydłuża...



O
grozo świata!



O
widma, płynące w dal! -



W
ten przestwór ślepy i głuchy,



w
wilgotny, mgławy pył,



w
te ciemne wnętrza bezsłonecznych brył -



w
potworne gmachy nadszczytowych chmur!


 



Jeszcze
nie zapiał kur,



a
na piekielnej przełęczy,



nad
dnem Styksowych otchłani,



siedzi
pod złomem niebotycznej grani



pramatka
Grzechu, jasnowłosa Ewa,



z
gadziną zdrady u swych białych stóp.


 



Kyrie
elejson!



Straszny
przed nami otworzyłeś grób...



I
płyną, płyną te milczące krzyże



razem
z ruchomym, wielkim trzęsawiskiem,



które
swą rdzawą kałużą oblewa



męczeńskie
drzewa.



Wszystko,
co było dalekiem i bliskiem,



co
opadało w niedojrzaną głąb



i
w niedojrzane wznosiło się wyże,



teraz
tym wielkim, grząskim bagnem płynie



w
Pańskiego gniewu ostatniej godzinie...



Kyrie
elejson!



Światy
pochłania nieprzebyty muł,



światy,
od bożych odepchnięte bram.


 



A
spod korzeni jadowitych ziół,



spod
kęp sitowia i trzciny, i traw,



z
rowów, przepadlisk, wądolców i jam,



pokrytych
opałowym szkliwem zgniłych wód,



zaczyna
wypełzywać żmij skłębiony płód:



czarne
pijawki, zielone jaszczury



wiją
się naprzód wpław



i
oplatają kręgami śliskiemi



męczeńskich
krzyży smutne miliardy,



z
bagnistej wyrosłe ziemi,



zapadłe
w bagnisty kał...


 



I
oto głowy swoje, dziwne, ludzkie głowy,



świecące
trupim tłuszczem zżółkłych, łysych czół,



o
szczękach otulonych kłębem czarnych bród,



kładą
na łonach tych pomarłych ciał...



I
skośne, mętne oczy podnoszą do góry



ku
ich schylonym skroniom...



I
biodra opasawszy w lubieżnym uścisku,



zwilgotniałymi
usty



szepczą
im słowa rozpusty...


 



O
Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!



W
królestwie Śmierci staje nagi szał.



W
niedoścignionym błysku



tchnienie
żywota przenika



to,
co od wieków zagasło...



W
Pańskiego gniewu ostatniej godzinie



krew
świeża płynie



z
odrywających się od krzyży rąk,



z
odrywających się od krzyży nóg...



I
Głowa, owinięta cierniową koroną,



ta
Głowa, która przestwór wypełnia bezbrzeżny,



podnosi
ciężkie powieki i patrzy...


 



Jakaż
to orgia dzika!



Jakiż
to chaos mąk!



Kyrie
elejson!



Idą
na się zmartwychwstali,



ogniem
wojny świat się pali,



tłumy
w krwawej brodzą fali!



Adamie
potępiony, zwróć się z strasznych dróg!



Zawiśnij
na swym krzyżu, sterczącym w niebiosa,



i
nie patrz, gdzie w spokoju Ewa jasnowłosa,



piekielny
zająwszy próg,



do
rozpustnego przytula się gada!



O
biada! -


 



Idą
na się zmartwychwstali -



w
oku mściwy skrzy się gniew,



rozpaczy
kurcz wypręża rozchylone wargi,



kroplisty
pot oblewa policzki zapadłe,



kudły
włosów zlepia gęsta krew.



Z
wyciem hyjen, z rykiem lwów,



z
psów szczekaniem, z rżeniem koni,



które
cugli nie zaznały,



łkając,
jęcząc, grożąc, klnąc,



poszarpane
miecąc skargi,



pędzi
tuman ludzkich żądz.


 



Ten
upada, ten się broni,



temu
dłoń ścisnęła krtań,



ten
się w swojego brata paznokciami wrył,



a
tamten zęby szczerzy, poszarpawszy ramię,



a
ten olbrzyma ręką pochwycił dwie nogi



i
rozdarł na dwie szczypy tułów Heraklowy,



i
w ciemną rzucił bezdeń, w Sądu straszną noc...



A
z parą szklanych, martwych kul,



rozsadzających
oczodoły,



biegnie
bez końca, bez końca, bez końca,



gnając
przed sobą bratobójczy huf,



niemy
i głuchy Strach...


 



Zakryj
błędne źrenice, ścigany Adamie!



Nad
tobą tam! u szczytu



złocistowłosa
Ewa!



Jej
grzechu ciężar zgniótł cię, stanąłeś w pół drogi!



Zakryj
błędne źrenice i na wieki wieków



rzuć
się w przepastny żleb!...


 



Enoch
i Eliasz z proroczymi księgi



przyszli
obwieścić szalonemu światu



Pańskiego
gniewu moc.



Lecz
nim zdołali rozedrzeć swój płaszcz,



nim
głos wytrysnął z przepełnionych łon,



padli
w zamęcie spadających gwiazd,



zgaśli
jak słońca,



na
to wzniecone w przedpoczątkach bytu,



ażeby
zgasły... Amen.


 



Szum
się wielki stał dokoła,



kiedy
surma archanioła



na
Ostatni Sąd zawoła.



Głos
rozlega się ponury,



jak
grzmot leci złotopióry,



z
dolinami równa góry.



Drży
strwożona światów dusza,



a
on głębie mórz wysusza.



kości
wieków w grobach rusza.



Gwiazdy
z orbit wytrąciła



archanielskiej
trąby siła,



już
rozwarła się mogiła.



Idą
na się zmartwychwstali,



ogniem
buntu świat się pali,



tłumy
w krwawej broczą fali.



Z
wyciem hyjen, z rykiem lwów,



łkając,
jęcząc, grożąc, klnąc,



pędzi
tuman ludzkich żądz...


 



A
On,



potężne
Łono przepotężnych łon,



Jasność
jasności,



Zmrok
zmroków,



Łaska
łask i gniewów Gniew,



stanął
nad skonem Żywota



i
rękę położywszy na głowie Boleści,



na
niezmierzonej, cierniem opasanej Głowie,



wypełniającej
wszechświatów przestwory,



rozpoczął
Sąd.



Biją
pioruny,



a
nad pioruny idzie Jego zew!



Ogrom
bytu błyskawic wszystkich nie pomieści,



a
Jego światłość złota



strzela
nad pełnię, nad ogniste łuny



błyskawicowych
potoków...


 



Czym
jestem wobec Ciebie, ja, com z rajskich włości



zabrał
z sobą, wygnaniec, tę łamiącą winę



i
teraz ginę,



od
Wschodu do Zachodu tułacz nieszczęśliwy,



pod
nieuchronnych wyroków



w
początkach dnia i nocy wzniesionym obuchem?!



Stopę
swoją złożyłeś na pokoleń grzbiecie



i
sądzisz! Kyrie elejson!



Płaczów
i jęków słuchasz nie słyszącym uchem



i
sądzisz! Kyrie elejson!



Na
mękę wieków patrzysz nie widzącym okiem



i
sądzisz! Kyrie elejson!



Niewiasta
z rozpaczliwym krzykiem rodzi dziecię,



Ty
duszę jego grzechu oblewasz hyzopem



i
sądzisz! Kyrie elejson!



Wicher
idzie po rozdrożach westchnieniem głębokiem,



ku
Twojej wyży



modlitwy
niesie krwawe, przybite do krzyży,



Ty
sądzisz! Kyrie elejson!



A
kto mnie stworzył na to, ażebym w tej chwili,



odziany
potępienia podartą żałobą,



kawałem
kiru, zdjętym z mar Twojego świata,



wił
się i czołgał przed Tobą,



i
martwym, osłupiałym z przerażenia okiem



strasznego
Sądu wyławiał płomienne,



świat
druzgocące rozkazy?



A
kto mi kazał patrzeć na te czarne głazy,



rozpadające
się na gruz pod mocą



Twojego
gniewu, przeraźliwy Boże -



na
głazy te, gdzie straszny owoc Twego drzewa,



złocistowłosa
Ewa,



do
piersi pierś padalca tuli obnażoną?...


 



O
Głowo, przepasana cierniową koroną!...



Któż
się nad dolą zlituje sierocą,



nad
moją dolą,



której,
Boże, Twe ręce, z kajdan nie wyzwolą?



Kyrie
elejson!



Patrzaj!...
Kyrie elejsonl



Ona
swą białą dłoń



kładzie
na jego skroń -



na
trupią, zapadniętą, zżółkła skroń zleniałą...



Kyrie
elejsonl



I
podczas gdy swe Sądy sprawiasz Ty, o morze



niewyczerpanych
gniewów,



ona
swym okiem patrzy w jego oczy -



omdlewającym
okiem!



Kyrie
elejson!



Jej
nagie uda drżą,



palcami
rozczesuje złoto swych warkoczy



i
falą złocistych włosów



osłania
jego nagość i pieści, i pieści



ustami
czerwonymi bladość jego ust.



Kyrie
elejson!



Wężowe
jego kręgi opasują biodra



rozlubieżnionej
Boleści,



a
ona, wyprężywszy swe rozpustne ciało,



nienasyconym
oddycha pragnieniem.



Kyrie
elejson!



Na
łonie jej spoczęła czarna, lśniąca broda



rozpalonego
Szatana,



co
świat umierający okrył swoim cieniem,



a
ona,



w
zbrodniczych pieszczot rozdawaniu szczodra,



zamknęła
w drżące go biodra,



w
nabiegłe żądzą ramiona...



Kyrie
elejson!



Mą
duszę pali wieczna, nie zamknięta rana!



Któż
mi lekarstwo poda?



Ojcze
rozpusty! Kyrie elejson.



Nic,
co się stało pod sklepem niebiosów,



bez
Twej się woli nie stało!



Kyrie
elejson!



O
źródło zdrady! Kyrie elejson!



Przyczyno
grzechu



i
zemsty, i rozpaczy szaleńczego śmiechu!



Kyrie
elejson!


 



Sądź,
Sprawiedliwy!



Krusz
światów posady,



rozżegnij
wielki pożar w tlejącej iskierce,



na
popiół spal Adama oszukane serce



i
płacz!



Z
nim razem płacz, kamienny, lodowaty Boże!



Niech
Twa surma przeraźliwa



echem
płaczu się odzywa



nad
pokosem Twego żniwa...


 



Dwujęzycznego
smoka,



Szatana
o trzech grzbietach zwalczył w wielkim boju



archanioł
pański, Michał, i zginął w otchłani. Amen.


 



I
stał się koniec świata... O chwilo spokoju!



Zgasł
płomienny głos proroka



i
wieczności noc głęboka



nieprzejrzaną
jest dla oka.


 



A
ja, wygnaniec z Raju, tułacz nieszczęśliwy,



zesłany,
aby konać, na te ziemskie niwy,



i
patrzeć, jak pod złomem niebotycznej grani,



usiadła
matka Śmierci, Ewa jasnowłosa,



pieszcząca
węża Grzechu, posyłam w niebiosa,



opadło
nad wieczności tajemniczym mrokiem,



to
moje wiekuiste, nieprzebrzmiałe: Amen!



Amen!


 



W
umarłych bytów milczeniu głębokiem,



słychać
jedynie Amen, moje straszne Amen.


 



O
Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!



Kyrie
elejson!


 



Przede
mną przepaść, zrodzona przez winę,



przez
grzech Twój, Boże!... Ginę! ginę! ginę!



Amen.



A
cóż powstanie ponad nicościami,



gdzie
ongi były światy



i
Ja, w chęć życia bogaty,



a
dziś w umarłych postawiony rzędzie?


 



Niech
nic nie będzie!



Amen!


 



Bo
cóż być może, jeślim ja zaginął?...



Na
wszystko mrok nicości nieprzebyty spłynął



Amen.
















Wesele


autor: Stanisław
Wyspiański


epoka: Młoda
Polska



Geneza
utworu




	
	
	
	






Geneza
utworu.



20
listopada 1900 roku odbył się w Kościele Mariackim w Krakowie
sławny ślub Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną. Po ślubie
orszak weselny udał się do podkrakowskiej wsi Bronowice, do domu
Włodzimierza Tetmajera. Stanisław Wyspiański,
który już wtedy był znanym krakowskim artystą, został na to
wesele zaproszony. Na kanwie tegoż wydarzenia powstałoWesele,
którego premiera odbyła się w 1901 roku w teatrze krakowskim im.
Juliusza Słowackiego. Innym sławnym gościem był Tadeusz
Boy-Żeleński, który w kilkanaście lat po wystawieniu dramatu
wygłosił w Teatrze Polskim w Warszawie sławną dziśPlotkę
o Weselu,
a następnie wydał ją drukiem. Tekst miał być komentarzem do
wydarzeń i jednocześnie stanowił pewną „mapę” Wesela,
ponieważ tłumaczył, jacy autentyczni artyści, inteligenci, chłopi
kryją się pod postaciami fikcyjnymi. Kluczem do dramatu wydają się
słowa Boya opisujące Wyspiańskiego:



szczelnie
zapięty w swój czarny tużurek stał całą noc oparty o futrynę
drzwi, patrząc swoimi stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało
weselisko, huczały tańce, a tu do izby raz po raz wchodziło po
parę osób, raz po raz dolatywał do jego uszu strzęp rozmowy. I
tam ujrzał i usłyszał swoją sztukę.



Kto
jest kim w Weselu?















Wesele
Wyspiańskiego








Osoby
drmatu


Pojawiające
się w II akcie  „Wesela” Osoby dramatu pozwalają poznać
rozterki i leki weselnych gości. Uosabiają – jak zapowiada
Chichoł - „Co się komu w duszy gra, /co kto w swoich widzi
snach”. Jednocześnie te fantastyczne wizje wiążą się ze
sprawami narodowymi – symbolizują dawnośc wielkość Polski
(Stańczyk, Rycerz), ale też i jej upadek (Hetman, Upior). Osoby
weselnych gości z Osobami Dramatu są więc również dyskusją o
Polsce, o jej historii i przyszłości.









	
	
	

		
			
Chochoł

				
		
			
Wiecheć
			słomy, którym okrywa się na zimę rośliny. Pierwsze z widm
			przybywających do weselnej chaty.Symbol marnotrawny i ograniczeń,
			ale także opieki, nadziei na odrodzenie. Ukazuję się Isi

				
	

	

		
			
Widmo

				
		
			
Upiór
			zmarłego kochanka, malarz Ludwik de Laveaux, ukazuje się Marysi
			i jest duchem jej zmarłego narzeczonego.

			
Nieszczęściliwej
			miłości

				
	

	

		
			
Stańczyk

				
		
			
Postać
			historyzna z XVI w., słynny z rozumu i przenikliwości myślenia
			błazen ostatnich Jagiellonów. Ukazuje się Dziennikarzowi.

			
Symbol
			mądrości politycznej

				
	

	

		
			
Rycerz

				
		
			
Utorzsamiony
			z Zawiszą Czarnym. Ukazuje się poecie (Kazimierz
			Przerwa-Tetmajer nam=pisał dramat o tym rycerzu)

			
Rycerz
			obnaża pustkę dekadencji

				
	

	

		
			
Hetman

				
		
			
Pierwowzorem
			postaci był hetman wielkiej koronny, targowiczanin Franciszek
			Ksawery Branicki. Symbolizuję zdradę narodową. Ukazuje się
			Panu Młodemu.

				
	

	

		
			
Upiór

				
		
			
Duch
			Jakuba Szeli. Szela był przywódcą rabacji galicyjskiej (1846) –
			chłpskiego buntu skierowanemu rzeciwko szlachcie. Ukazuje się
			Dzadowi.

				
	

	

		
			
Wernyhora

				
		
			
Duch
			postaci legendarnej, Kozaka, który w drugiej połowie XVIII w.
			wieszczył odrodzenie Polski i jej pojednanie z Ukrainą. Poularny
			w okresie romantyzmu, malowany przez Jana Matejkę, jest symbolem
			nadzieina zjednoczenie narodu i powstanie  nowej, sprawiedliwej
			Polski. Interpretowany również jako zapowiedź ogólnonarodowego
			buntu. Ukazuje się Gospodarzowi.

				
	

	

		
			
Czepiec

				
		
			
Błażej
			Czpiec, bogaty chłop bronowicki, pisarz gminny. Świadek na
			ślubie Rydla. Miał opinię najświetlejszeo chłopa we wsi.
			„Wysoki pod powałę, zamaszysty, porywczy ale rozsadny i pełen
			swoistej godności” - pisał o nim Tadeusz Żeleński (Boy)

				
	

	

		
			
Dziennikarz

				
		
			
Rudolf
			Starzewski, dziennikarz, krytyk teatralny, redaktor krakowskiego
			dziennika „Czas”, organu konserwatystów, zwanych stańczykami,
			działacz polityczny. Ważna osobistość ówcesnego Krakowa.

				
	

	

		
			
Gospodarz

				
		
			
Włodzimierz
			Tetmajer, malarz i poeta, przyrodni brat Kazimierza
			Przerwy-tetmajera, od 1890r. Także żonaty z chłopką, Działacz
			polityczny z ruchem ludowym . Autorytet i dla chłopów, i dla
			artystów. To w jego chacie odbyło się wesele.

				
	

	

		
			
Gospodyni

				
		
			
Anna
			Tetmajerowa, żona Włodzimierza Tetmajera, najstarszsza siostra
			Panny Młodej. Doskonała żona i gospodyni, pracowita, pełna
			swoistej  chłopskiej mądrości i godnośći i rozsądku.
			Cierpliwie i z dystansem odnosiła się do artystycznych
			przyjaciół męża i jego politycznej działalności

				
	

	

		
			
Haneczka

				
		
			
Anna
			Rydel, siostra Lucjana Rydla, wówczas szesnastolatka, w
			przyszłości działaczka społeczna, wybitna pielegniarka,
			zasłużona organizatorka szkolnicta medycznego w Polsce

				
	

	

		
			
Isia

				
		
			
Najstarsza
			córka Any i Włodzimierza Tetmajerów

				
	

	

		
			
Jasiek

				
		
			
Jan
			Mikołajczyk, drużba na weselu siostry, Małomówny, poważny
			rolnik

				
	

	

		
			
Klimina

				
		
			
Anna
			Klimina, gospodyni z Bronowic, starościna na weselu, od dwóch
			miesiecy wdowa

				
	

	

		
			
Maryna

				
		
			
Maria
			Pareńska, starsza siostra Zofii, córka wybitnego lekarza,
			profesora uniwersytetu, piękna, wykształcona i oczytana

				
	

	

		
			
Marysia

				
		
			
Marysia
			Sosuł, najpiękniejsza z sióstr Mikołajczykówien, ale też
			najbardziej pechowa. Zaręczona była z bardzo zdolnym malarzem ,
			Ludwiekiem de Leveaux (de lawo), który zmarł na gruźlicę. W
			1897r. Wyszła za mąż za bronowickiego gospodarza, Wojciecha
			Susuła (w dramacie występuje on jako Wojtek), który zmarł w
			kwietniu 1901r. Wielorotnie portretowana przez malarzy licznie
			odwiedzajaacych Bronowice.

				
	

	

		
			
Nos
			
			

				
		
			
Wprawdzie
			tak naywano Tadeusza nosowskiego, malarza i grafika, uczestnika
			plenerów maarskichw bronowicach, ale postać ta nosi cechy
			różnych osób związanych ze Stanisławem Przybyszewskiego.

				
	

	

		
			
Ojciec

				
		
			
Jacek
			Mikołajczyk, ojciec Panny  Młodej, gospodarza bronowiecki. Na
			portrecie namalowanym przez zięcia (Włodzimierza Tetmajera)
			przedstawiony w odświętnym chłopskim stroju, jest pełen
			godności i surowości

				
	

	

		
			
Pan
			Młody

				
		
			
Lucjan
			Rydel, poeta, tłumacz i dramaturg, kolega Stanisława
			Wyspiańskiego z Gimnazjum św. Anny. Pochodził ze starej
			inteligenckiej rodziny (ojciec był profesorem Uniwersytetu
			jagiellońskiego). Swietnie wykształcony, ale zanudzał
			towarzystwo popisami swej erudycji. Podobno Kazimierz Przerwa –
			Temajer ułożył o nim wierszyk: „I wciąż ta sama ballada/
			Deszcz pada, pada, pada/ A Rydel gada, gada,gada”

				
	

	

		
			
Panna
			Młoda

				
		
			
Jadwiga
			Mikołajczykówna, siedmnastoletnia, najmłodsza z trzech sióstr.
			W rzeczywistości inaczej niż w dramacie, chorowita, nieśmiła i
			delikatna. Ukończyła dwuletnią szkołę ludową i całe życie
			mówiła gwarą. Była dobrą żoną dla nerwowego Rydla.

				
	

	

		
			
Poeta

				
		
			
Dekadent

			
Kazimierz
			Przerwa- Tetmajer, przyrodni brat Włodzimierza, najsłynniejszy
			poeta Młodej Polski, skandalista, uwodziciel i ulubieniec kbiet

				
	

	

		
			
Rachela

				
		
			
Józefa
			(Pepa) Singer, córka karczmarza z Branowic. Inteligetna i
			oczytana, zaprzyjaniona z rodziną Włodzimierza Tetmajera i
			kręgiem artystów zgromadzonych wokół niego. Po premierze
			„Wesela” zaczęto się w środowisku krakowskich artystów
			interesować Pepą Singer, a ona – jakby uwierzywszy w moc
			kreacji Wyspiańskiego – zmieniła swe życie i zaczeła
			regularnie bywać w kołach artystyczno-literackich Krakowa

				
	

	

		
			
Radczyni

				
		
			
Antonina
			Domańska, ciotka Lucjana Rydla, żona profesora Uniwersytetu
			Jagiellońskiego, działaczka społeczna, w późniejszych latach
			autorka powieści historycznych dla młodzieży (m.in. „Historia
			żółtej ciżemki”)

				
	

	

		
			
Zosia

				
		
			
Zofia
			Pareńska, siostra Maryny; później żona Tadeusza Żeleńskiego

				
	

	

		
			
Żyd

				
		
			
Hirsz
			Singer, karczmasz bronowicki, Rzeczywisty Hirsz Singer podobno
			wyszedł z przedstawienia „Wesela” oburzony, a do
			Wyspiańskiego miał ogromne pretensje o to, że pod jego wpływem
			córka odeszła z domu

				
	






















Maria
Gabriela Stefanii Jankowskiej


Urodziła
się w 1857r. W Podhajcach, w rodzinie zamożnych ziemian. Otrzymała
wykształcenie domowe, została wydana za mąż za Konstantego
Śnieżko-Błockiego. Związała się jednak popularnym pisarzem
Marianem Gawalewiczem. Spodziewając się z nim dziecka, zerwała z
mężem, wzieła rozwód w 1888r.  Decyzja ta wywołała skandal,
musiała więc wyjechać z Warszawy. W Wiedniu urodziłą córkę,
którą oddała na wychowanie, ale dziecko wkrótce zmarło. Po tej
tragedii przyjechała do Krakowa. Przez własną sferę została
uznana za skandalistkę. Kiedy rodzina ją opuściła, by nie zostać
bez środków do życia, podjęła pracę dziennikarską,a potem
została aktorką, przybierając pseudonim Gabriela Zapolska. Zyskał
opinię osoby lekkich obyczajów, miała liczne konflikty z
właścicielkami kamienic, u których wynajmowała mieszkania. Późne
powroty do domu podsycały atmosferę skandalu. W 1901r. Wyszła
powtórnie za mąż za artystę malarza Stanisława Jankowskiego.








Joseph
Conrad „Jądro ciemności”








O
„Granicy” wiele mówiono. Ślady tych rozmów znajdziemy w
zapiskach nałkowskiej. Polemizowała z Marią Dąbrowską, ale
szanowała jej uwagi. Cieszyła się słowami Karola Szymanowiskiego
(„Dziękował  mi za „Granicę”, mowił o niej – może
nawięcej i najgłębiej”, Warszawa, 9XI 1935), odnotowała
skrzętne uwagi Kazimiery Iłłakowiczówny, że „w „Granicy”
nie ma Boga” (Warszawa, 19 XI 1935). Jedno nie budzi wątpliwości
- „Granica” wciąż prowokowała. Autorka nie dawała żadnych
jednoznacznych odpowiedzi na postawione w książce pytania.














„W
niecały miesiąc po polowaniu w lasach Bramińskich odbył się u
Ziembiewiczów wielki  raut, który zgromadził najlepsze sfery
towarzyskie miasta i okolicy i zbliżył społeczeństwo miejscowe z
nowymi władzami miejskimi.[…]








Gdy
w trzy miesiące później zaszły wiadome tragiczne wypadki, całe
miasto odtwarzało sobie  w pamięci różne szczegóły tego
wieczoru. Wspominano słowa mówione przez prezydenta i  jego
żonę, ich zachowanie się, ich wygląd. 









Wspominano
między innymi, że w tym dniu rozeszła się po mieście wiadomość
o zamknięciu  huty Hettnera i nowych aresztowaniach między
robotnikami. Ci zwłaszcza, którzy późniejsze  wypadki
łączyli z zaburzeniami wśród zwolnionych pracowników huty,
utrzymywali, że  wszystko zaczęło się tego wieczoru.
Mówiono, że niepokój prezydenta był widoczny, a we  wzroku,
jakim wodził za młodą, nic nie przeczuwającą żoną, taiła się
zapowiedź  nadchodzącego nieszczęścia. 









Ziembiewicz
istotnie był niespokojny. Mimo wzrastającej popularności praca
jego nie była  wolna od troski. Od początku Zenon wykazał na
swym stanowisku dużą inicjatywę, miasto  zmieniało swój
wygląd z dnia na dzień. Jeszcze wczesną wiosną, uzyskawszy w
stolicy  obietnicę pożyczki, Ziembiewicz przystąpił do
budowy domów robotniczych na  Chązebiańskim Przedmieściu. W
tym czasie też przeprowadził remont walącego się budynku 
dawnej cegielni, gdzie mieli swe brudne koszarowe legowiska bezdomni.
Uporządkowanie  wybrzeża nad rzeką, dzielącą miasto od
tegoż Chązebiańskiego Przedmieścia, było od dawna 
zagadnieniem nie do rozwiązania. Radni miejscy mieli tam swe
zastrzeżenia czy raczej  interesy. W dużej szopie drewnianej
osiadł od paru lat dansing o złej renomie, krzykliwy i pijacki.
Naciskiem na radę miejską uzyskał Ziembiewicz rozwiązanie
kontraktu – miasto  miało o to proces z dzierżawcą budynku
– i na tym pięknym miejscu nadbrzeżnym,  korzystając z
zachowanych jeszcze gdzieniegdzie starych drzew, założono park, a w
nim  pijalnię mleka dla dzieci, korty tenisowe, place do gry w
koszykówkę i siatkówkę. Dochód z  tych terenów, wynajętych
przez trzy miejscowe towarzystwa sportowe, zapowiadał się 
większy niż z dawnej dzierżawy. Śródmieście zyskało wyspę
zieleni, a bezrobotni zajęcie



przez
ciąg letnich miesięcy. 











Pisma
pełne były o tym czasie szczegółów z podjętej przez
Ziembiewicza działalności i  pochwał dla nowego zarządu
miasta. W ostatnich jednak miesiącach nastrój się zmienił. 
Przede wszystkim sprawa z byłym dzierżawcą w pierwszej instancji
przybrała zły obrót i  groziła miastu znacznym obciążeniem
przez sumę przyznanego powodowi odszkodowania. A  jeszcze przed
nastaniem jesieni nagle przerwano roboty przy budowie domów
robotniczych,  gdyż fundusze, na które Ziembiewicz liczył na
pewno, zostały cofnięte w związku z ogólną  polityką
oszczędnościową rządu. Mury wyprowadzone prawie pod dach stały
jak ruina, nie  zabezpieczone przed słotą i mrozem, zawiedzeni
robotnicy, utraciwszy niespodziewanie pracę,  domagali się nie
wypłaconych pieniędzy.











Dla
Zenona przyszedł niedobry czas.„










„Granica”










„-
Słuchaj, Elżbieto, nie powinnaś patrzeć na to tak, jak to
wygląda. Powiesz, co zechcesz – i  tak będzie, jak będziesz
chciała. Ale musisz to zrozumieć, ty właśnie musisz, że to nie
jest jak  zawsze, że to nie jest takie pospolite, że tam ona,
a tutaj ty. Tak często bywa, ja wiem, ale to  tylko pozór jest
taki… A dno jest inne. Nie umiał powiedzieć, na czym polega ta
różnica. Chyba że każda rzecz najpospolitsza od  wewnątrz
jest jedyna. Ale już mówiąc myślał, że wewnętrzny stosunek do
tych rzeczy jest  złudzeniem perspektywy, że nie orzeka o
niczym. Zostaje fakt ordynarny i nagi, schemat me 
pozostawiający żadnej wątpliwości. – Elżbieto… – Ponieważ
ciągle milczała, powiedział: – To jeszcze nie wszystko. Jest
gorsza  rzecz. Ona jest teraz w ciąży. I właśnie… Na ten
raz Elżbiecie udało się wyrwać z jego powstrzymujących rąk.
Zastąpił jej drogę we  drzwiach domu, unieruchomił ją w
objęciu. Jego ramiona zwarły się na jej plecach,  zaskoczyły
na siebie jak szczęki buldoga. W tym żelaznym uchwycie z trudem
łapała oddech.



-
Nie pójdziesz – powiedział. – Zostaniesz. To, czego chciał, to
był boleborzański schemat. Musiała przebaczyć. Ten układ spraw 
powtarzał się wiernie aż do szczegółów. Elżbieta została. Nie
szamotała się już, stała cicho. „Nie można krzyczeć, nie
można nic zrobić” – pomyślała. Cały świat jest taki. Od
dzieciństwa męczyła się tym, że nfatka mylła” kochanków. 
Słuchała potem okropnych rozmów starych kobiet o życiu, rozmów
ciotki z panią Łucją o  mężczyznach. Już dawno domyśliła
się, co to były te przedmioty w kasie wuja  Kolichowskiego,
znalezione przez żonę po jego śmierci. I wiedziała, na jaką
chwilę trafiła,  przychodząc za wcześnie na lekcję do panny
Wagner, gdy czerwony i jakby pijany cudowny  Awaczewicz otwierał
jej drzwi. Cały świat jest taki – życie dziejące się obok, za
zasłoną. Jej wstręt dziecinny do tych spraw  odrzucał ją
zawsze gdzieś na ubocze istnienia. Teraz oto podeszły tak blisko,
jak dotąd nigdy. Ogłuszyło ją, oślepiło jej oczy, zalało
ogniem  męki całe ciało. „Widocznie byłam winna, widocznie
coś takiego jest we mnie, jeżeli to  mogło się stać” –
myślała.



”










„Granica”








































Język
Gąbrowicza








Aby
zrozumieć niezwykłość sposobu, w jaki Gąbrowicz traktuje język
w swoich dziełach, trzeba pamiętać, że autor Ferdydurke nigdy nie
był pisarzem realistycznym, tzn. nigdy nie opisywał rzeczywistości
takiej, jaką widzimy. Można by go natychmiast nazwać autoremprozy
groteskowo – fantastycznej. Fantastyczość  jego dzieła rozgrywa
się w języku i przez język. Język ten jest tak swoisty, że
autorstwo Witolda Gąbrowicza  rozpoznać możemy po lekturze kilku
zaledwie zadań któregokolwiek z jego utwoów. W zabawie, w grach
językowych, w siatce tworzonych przez pisarza ad hoc terminów
(najczęściej bardzo dowcipnych i zdumiewająco przekonywujących)
schwytana zostaje przez twórcę nowa wizja człowieka i związków
między ludzkich. Te Gombrowiczowskie metafpryczne terminy –
swoiste definicje relacji zachodzących między ludźmi –
najczęściej opisujące rozmaite niuanse i aspekty sprawowania i
podlegania władzy w skai mikro (bo Gombrowicz ukazuje zazwyczaj siły
działające w małych, raczej nieformanych grupach, takich jak
rodzina czy szkolna klasa ). Owe spontaniczne tworzone definicje
rozwijają się często w całe fabuły, stają się narracjami. I
tak prof. Pimko, kiedy już w wystarcającym stopniu „upuił”
narrator Ferdydurke, porwał go i zaprowadził do szkoły, gdzie
Józio uczestniczył jako superrarbiter w pojedynku na miny Miętusa
i Syfona, obserwował starcie pomiędzy  „chłopietami” a
chłopakami, „tonął w niemożności”i jęczał wraz z innymi,
że „Słowacki wielkim poetą był”.








„Zrobić
komuś gębę”, „upupiś”( co znaczy mniej więcej: postrzegać
kogoś jedynie poprzez pogardliwy lub lekceważący stereotyp),
„czytać coś belfrem” (interpretować coś schematycznie i
banalnie), „wybrać Synczyznę zamiast Ojczyzny” (pragnąć
młodości, namiętności, stawania się a nie doskonaej, zastygłej
dojrzałości), „gwałcić przez uszy” (udzielić komuś wiedzy
skrajnie niechcianej, uświadomić na siłę), „wielkim poetą być”
(powiedzenie wyrażające pochwałę czy podziw całkowicie pusty i
nnieautentyczny) - - znacznie wyżej przytoczonych wyrażeń można
od biedy starać się oddać „prozą”, mową literacką. Jednak
aby w pełni wyrazić sens słownych wynalazków Gombrowicza, trzeba
by użyć wielu uczonych i z pewnością nie tak celnych słów. Bo
co znaczy „chcieć pobra ..tać się z parobkiem”, „toczyć
pojedynek na miny”, „mieć pensjonarkę w sobie”, „dawać
sobie ślub w kościelem ludzkim”, „być poniekąd <mojżeszem”,
„dutknąćkogoś palicem”, „nie być tak głupim, aby coś
mniemać albo i nie mniemać”. Lepsza od jakichkolwiek definicji
jest sama lektura. Kiedy czytamy, jeżyk Gombrowicza staje się
zrozumiały, a my śmiejemy się i rozkoszujemy trafnością wyrażeń.








/////////////


Powstanie
warszawskie














Tym
razem udajemy się w podróz po literaturze czasów okrutnych, że na
ich opisanie brakowało słów niekiedy nawet największym mistrzom 
pióra. Nietaktem byłoby by przytaczanie w tym miejscu anegdot czy
ciekawostek, tworzenie szarad czy krzyżówek. Niech za cay komentarz
posłużą tylko słowa tych, co przeżyli ów koszmar, oraz
historyków. Na początek przypomnijmy powstanie warszawskie –
zryw, podczas którego zgineło wielu świetnit zapowiadających się
polkich poetów, m. in.. Tadeusz Gajcy, Krzysztof Kamil Baczyński
czy Zbigniew Stroiński














„Losy
powstania toczyły się swoim okrutnym torem prze szedziesiąt trzy
dni. W ciągu pierwszych czterech dni powstańcy zajeli centralne
dzielnice mista, nie udało się jednak zdobyć lotniska, głównego
dworca,mostów na Wiśle oraz kluczowego obszaru prawobrzeżnej
Pragi. Później zostali zepnięci do defensywy. Około 50 000 źle
uzbrojonych amatorów stawiło czoło odwetowi profesjonalnej
hitlerowskiej machiny wojennej. […] Dzień po dniu, ulica po ulicy,
scierano na pył polską stolicę i jej mieszkańców. Scenariusz
działania można było po raz pierwszy zobserwować na głównej
ulicy Woli, gdzie po wycofaniu się żo łnierzy AK pod ogniem
nieustannej strzelaniny nastapiła masowa egzekucja 8 000 mieszkańców
miasta. Po zdobyciu ochoty w dniu 11 sierpnia wymordowano 40 000
ludzi. Szpitale podpalono razem ze znajdującymi się w nich
pacjentami i personelem medycznym. Masowe egzekucje były na porządku
dziennym. Kobiety i dzieci przywiązywano do niemieckich czołgów
jako osłonę prze ewentualnymi atakami z zasadzki. Jako ochronę
przed strzałami snajperów pędzono przed oddziałami nimieckiej
piechoty  zakładników wzietych sposród cywilnej ludności. 2
września AK opuściła rejon Starego miasta. Półtora tysiąca
pozostałych przy zyciu, niosąc na noszach 500 rannych, przedostało
się przez jedyny właz do biegnących pod miastem kanałów, i
brudząc się w nieczystościach, przebyło 6-kilometrową drogę
ratunku. 6 września upadło Powiśle. Potem, w połowie miesiąca,
na nowo odżyła nadzieja. Prawobrzeżną Pragę zdobyły polskie
dywizje pod dowództwem radzieckim i podjęto próbę sforsowania
rzeki. 18 września, w biały dzień, nadlatujące z Włoch
brytyjskie i amerykańskie samooty typu Liberator zrzuciły
powstańcom 1800 pojemników z bronią i zapsami żywności. Ale na
tym nadzieja się skończyła. Dziewięćdziesiąt procent zrzutu
dostało się w ręce Niemców. Zachodnich sprzymierzeńców nie stać
było na regularną pomoc. Polską brygadę spadochronową służącą
pod rozkazami brytyjskimi wysyłano do Arnhem, a nie do Warszawy.
Polska armia generała Berlinga poniosła ciężkie straty podczas
bitwy na przyczółku na Pradze i została zmuszona do wycofania się,
w chwili gdy usiłowała umocnić swoje pozycje po jedynej udanej
próbie sforsowania rzeki. Los miasta był już przypięczętowany.
23 września padł Czerniaków, 26 września – Mokotów, 30
września – Żolibórz. Odcięte i otoczone w niewielkiej enklawie
śródmieście odziały AK zostały zmuszane do kapitulacji, ich
własne straty nie przekraczyły wprawdzie 20 000, ale zamordowano
już około 225 000 ludności cywilnej. […] 2 października 1944
generał Bór-Komorowski podpisał kapitulacji. […] Nastąpiła
teraz ewakuacja całego miasta . Około 550 000 osób wywieziono do
obozu koncentracyjnego w Pruszkowie. Dalsze  150 000 wysłano na
przymusowe roboty do Rzeszy. Zgodnie z rozkazem Hitlera, który kazał
zetrzeć Warszawę z powierzchni ziemi, niemieckie jednostki spejalne
rozpoczeły wysadzanie nielicznych ocalałych budynków. Gdy 17
stycznia 1945r. Odziały Armii Czerwonej wreszcie wkroczyły między
ruiny, w mieście, które jeszcze sześć lat wcześniej liczyło 1
289 000 mieszkańców ie było żywego ducha; 93% budynków zostało
doszczętnie zniszczonych.”








Norman
Davies, „Boże igrzysko. Historia Polski.” t.2, przełożyła
Elżbieta Tabakowska














Krzysztof
Kamil Baczyński 




Psalm
4


Boże mój. Ja przed Tobą
ołtarz ciała rozdarty.
Ja jednym sumieniem rodzony,
dymię tysiącem martwych.

Nie tłomacz mi ptaków, i roślin,
ja z nich poczęty - rozumiem,
tylko się krzywdy nauczyć
i ludzi się uczyć nie umiem.

Ja już spokojny. Ześlij
ulewy głów obciętych,
strąć nieba płaską dłoń,
Ty ze wszystkiego – święty.

Ale mi czyny wytłomacz,
ziemi ziejący orkan,
bo nic, że po klęsce jej depczę
jak po krzemiennych toporkach
ludzi, co nigdy nie rosnąc,
o ściany jaskiń miecz ostrzą.

Ale wytłomacz mi tych,
co niewiedzący - u ciemnych wód
są spopielałe krzyżyki czarne
nie odegranych nigdy nut.
31.XII.41 r. - 1.I.42 r.













„Pierwszymi
więźniami, którzy trafili do obozu oświęcimmsiego w czerwcu
1940r., byli nie Polacy, lecz Niemcy – trzydziestu kryminalistów
przeniesionych tam z obozu Sachsenhausen. Mieli się oni stać
pierwszymi kapo, więźniami sprawującymi władzę na szczeblu
pomiędzy SS a polskimi więźniami.








Właśnie
widok tych kapo wywarł największe wrażenie na wielu Polakach,
którzy pierwszymi transportami przybywali do obozu. […]









„Przyjechaliśmy
i roiło się od niemieckich kapo, krzyczeli i walili nas krótkimi
pałkami – relacjonuje Wilhelm Brasse, który również trafił
tego lata do obozu. - Kiedy ktoś zbyt powoli wysiadał z wagonu
bydlęcego, był bity, a niejednokrotnie od razu takich ludzi
zabijano. Byłem przyrażony – wszyscy byli przyerażeni”. […]








Pod
koniec 1940r. Hoss stworzył podstawy orgaznizacji i reguł, według
których ocbóz miał działać przez następne cztery lata: system
kapo, którzy bez przerwy kontrolowali życie więźniów, absolutnie
brutalny reżim mogący arbitralnie wymierzać więźniom kary oraz
wszechobecnne w obozie poczucie, że kto nie zdoła wydostać się
niebezpiecznego komanda, ryzykuje rychłą i gwałtowną śmierć. W
ciągu tych pierwszych miesięcy powstała jeszcze jedna rzecz, która
najepiej symbolizowała obyczaje panujące na obozie – blok 11.








Z
zewnątrz blok 11 [..] wyglądał jak kkażdy inny z ceglanych
baraków, które stały w prostych rzedach na całym terenie obozu.
Miał on jednak jedyne w rodzaju przeznaczenie – i wszyscy w obozie
o tym wiedzieli. „Ja osobiście bałem się nawet przejść obok
blok 11 – opowiada Józef Paczyński – Osobiście sę bałem „.
Więźiowie odczuwali strach, ponieważ blok 11, i przeżyli, żeby o
tym opowiedzieć. […] „Wyszedłem do potwornie gorącego wnętrza
– opowiada. - Był piękny sierpniowy dzień. Czułem straszny
smród i słyszałem ktoś krzyczy „Jezu, oJezu!”. Było ciemno;
jedyne światło pochodziło pomiędzy ngrzanymi dachówkami”.
Spojrzał do góry i zobazył człowieka zawieszonego na belce
dachowej z tyłu za ręce. „Esesman przyniósł taboret i
powiedział: „Właź!”. Wyciągnełem ręce do tyłu, a on wyjął
łańcuchi je zawiązał”. Kiedy esesman przywiązał go łańcuchem
do belki, wykopał mu stolik spod nóg. […]








Jerzy
Bielicki opuścił blok 11 jako kaleka, ale i tak miał szczęście.
Wielu tych, którzy wychodzili po cementowanych schodkach baraku,
znikało za jego drzwiami już na zawsze. Podczas przesłuchań w
bloku 11 hitlerowcy torturowali więźniów na róźne straszliwe
sposoby – nie tylko wieszali ich za wykręcone ramiona, tak, jak
Jerzego Bieleckiego, ale również bili, poddawali torturze wodnej,
przebijali paznokcie igłami , przypalali gorącym żelazem oraz
polewali benzyną, którą następnie zapalali”








Laurence
Rees „Auschwitz. Naziści i „ostateczne rozwiązanie””,
przełożył Paweł Stachura














„[1]
Uśmiechają się do nas ludzie, my uśmiechamy się do ludzi, mówią
do nas: „Koledzy z Birkenu”, trochę ze współczuciem, że nasz
os taki marny, a trochę ze wstydem, że ich jest taki dobry. […]
Ludzie są w Oświęcimu zakochani, z dumą mówią: „u nas, w
Auschwitzu...”.








Ostatecznie
mają się czym chwalić. Wyobraź sobie , czym jest Oświęcim. Weż
Pawiak, tę okropną budę , dodaj Serbię, pomnóż
przez dwadzieścia osiem i ustaw wszystko tak blisko koło siebie,
aby między Pawiakami było tylko trochę miejsca, wszystko otocz
podwójnym drutem naokoło, a z trzech stron betonowym murem, błoto
wybrukuj, wyhoduj anemiczne drzewka - a między tym wszystkim posadź
kilkanaście tysięcy ludzi, którzy byli po kilka lat w obozie,
cierpieli fantastycznie, przetrwali najgorszy czas, a teraz mają
uprasowane na zabójczy kant spodnie i chodzą, kołysząc się w
biodrach - zrób to wszystko a zrozumiesz, dlaczego mają oni w
wielkiej pogardzie i politowaniu nas, ludzi z Birkenau, gdzie są
tylko drewniane, końskie baraki, nie ma chodników, a zamiast łaźni
z gorącą wodą -cztery krematoria.[...]




[2]
Okno wychodzi na drogę brzozową - Birkenweg. Szkoda, że zima i że
bezlistne brzozy „płaczące” zwisają na dół jak postrzępione
miotły, a zamiast trawników leży pod nimi lepkie błoto, pewnie
takie samo jak w „tamtym” świecie zza drogi, tylko że trzeba je
miesić nogami. 










Po
dróżce brzozowej przechadzamy się wieczorem po apelu godnie, z
powagą, witając pochyleniem głowy znajomych. Na jednym ze
skrzyżowań stoi drogowskaz z płaskorzeźbą, a płaskorzeźba
przedstawia takich dwóch, co siedzą na ławce i szepcą sobie na
ucho, a trzeci pochyla się ku nim, nadstawia swoje i nadsłuchuje.
Ku przestrodze: każda twoja rozmowa jest podsłuchana, skomentowana,
doniesiona, gdzie należy. Tu jeden o drugim wie wszystko: kiedy był
muzułmanem, co i od kogo zorganizował, kogo zadusił i kogo
zakapował, i każdy uśmiecha się drwiąco, gdy chwalisz drugiego.
[...]









[3]
Chodźmy po Birkenwegu, wygoleni, świeży i beztroscy. Tłumek łazi
grupkami, wystaje przed blokiem dziesiątym, gdzie za kratami i
zabitymi na głucho oknami siedzą dziewczęta - króliki
doświadczalne, ale najczęściej gromadzi się przed blokiem
szrajbsztuby, nie dlatego że tam jest sala orkiestry, biblioteka i
muzeum, lecz po prostu, że na piętrze - puff. [...]









[4]
- - - Ktoś nazwał nasz obóz: Betrugslager, obóz oszustw. Skąpy
żywopłot przy białym domku, podwórko podobne do wiejskiego,
tablice z napisami "kąpiel" wystarczą, aby otumanić
miliony ludzi, oszukać aż do śmierci. Jakiś tam boks, jakieś
trawniczki przy blokach, dwie marki na miesiąc dla najpilniejszych
więźniów, musztarda w kantynie, cotygodniowa kontrola wszy i
uwertura do Tancreda wystarczy, aby oszukać świat i - nas. Ci tam z
zewnątrz myślą, że to jest potworne, ale przecież nie jest tak
źle, skoro i orkiestra, i boks, i trawniczki, i koce na łóżkach.
Oszukańcza jest porcja chleba, do której trzeba dokładać, aby
żyć. 











Oszukańczy
jest czas pracy, przy którym nie wolno mówić, siadać, odpoczywać.
Oszukańcza jest każda szufla ziemi, którą niepełną rzucamy na
wał rowu. " 











Patrz
na to wszystko uważnie i nie trać siły, gdy Ci jest źle. 











Bo
może z tego obozu, z tego czasu oszustw będziemy musieli zdać
ludziom żywym relację i stanąć w obronie zmarłych. "










Tadeusz
Borowski „U nas, w Auschwitzu...”

















puff-
obozowy dom publiczni
















„
„ Gułag”
jest akronimem nazwy: Gławnoje Uprawlenie Łagieriej – Główny
Zarząd Obozów. W miarę upływu czasu manem tym zaczęto określać
nie tylko samą intytucję, ale i cały sowiecki system pracy
niewolniczej
i wszystkie jego formy: obozy pracy, obozy karne, obozy dla więźniów
politycznych i kryminalnych, obozy dla kobiet, dzieci
i obozy przejściowe. Co więcej określenie „Gułag” utożsamano
także z samym systemem represji – zespołem procedur określanych
przez więźniów mianem „maszynki do mięsa”. Składały się na
niego aresztowania, przesłuchania, procesy, transporty w
niedogrzewanych wagonach bydlęcych, przymusowa praca , lata
wygnania. Epilogiem bywała często przedwczesna i niepotrzebna
śmierć.










Początków
Gułagu można doszukiwac jeszcze w Rosji carskiej. Od XVII stulecia
do początków Xxw. Funkcjonowała na Syberii instytucja katorżniczej
pracy przymusowej. Tuż po rewolucji październikowej przybrała ona
współczesną i znaną do dziś formę , stając się jednocześnie
nieodłączną częścią systemu  sowieckiego. Masowy terror 
wymierzony w rzeczywistch i domniemamnych wrogów stanowił ważną
część rewolucji od samego jej początku. […]










[…]
Szacuje się, że od roku 1929, kiedy zaczął się gwałtowny rozwój
Gułagu, do śmierci Stalina w roku 1953 przez łagry przewinęło
się około 18 milionów ludzi. Dalsze 6 milionów zesłano lub
deportowano w pustynie Kazachstanu i w leśne odstepy Syberii.
Wprawdzie nie żyli za drutem kolczastym, jednak prawo wiazało ich
miejscem zesłania, czynoiąc z nich niewolników. […]










[…]
podstawowym i najważniejszym narzędziem władzy pozostającym w
dyspozycji administracji obozowej była kontrola nad przestrzenią, w
której żyli więziniowie – żoną, czyli strefa wiezienną. Na
mocy stosowanych regulacji zona miała kształt kwadratu lub
prostokąt. „W celu  zapewnia lepszego dozoru” zakazane było
zakładanie zoby na planie nieregularnym lub podyktowany naturalnym
ukształtowaniem terenu. Wewnątrz owego kwadratu lub prostokąta nie
znajdowało się w zasadzienic, na czym mogłoby się zatrzymać 
oko. Większość budynków typowego łagpunktu  była do siebie
bliźniaczo podobna. Na zdjęciach zbudiwań obozowychwykonanych
swego czasu przez komedanturę łagru w Workucie i przechowywanych w
archiwach moskiewskich widać rzędy prymitywnych budynków
drewnianych, możliwych do odróżnienia tylko i wyłącznie dzięki
zamieszczonym na fotografiach podpisom - „karcer”, „stołówka”
itp. środkową część obozu tworzyła zazwyczaj rozległa,,
przylegająca do bramy, niezabudowana przestrzeń – plac, na którym
wa razy dziennie przeliczano ustawionych na baczność więźniów.
[…]









[…]
ani ogrodzenia z drutu kolczastego  ani
płot czy mur ie był jedynymi wyznacznikami granic zony. W
większości obozów uzbrojeni strażnicy obserwowali więźniów z
wysokich drewnianych wieżyczek. Czasami obozu strzegły również
psy służbowe, mające swobodę ruchu wzdłuż metalowej  liny
oznaczającej zone. Psy, którymi zajmowali się specjalnie
wyznaczenie strażnicy, uczono szczekać na zbliżających się do
nich więźniów i tropić zbiegów, kierując się węchem. Wieźnia
ograniczał więc nie tylko drut kolczasty czy
ceglany mur, ale również bariera wzroku, dźwięku i zapachu”










Anne
Applebaum, „Gułag”, przełożył Jakub Urbański
















„[1]
–
Nie tak łatwo utrzymałem się na stanowisku dziesiętnika w
brygadzie budowlanej. W Rosji, jak wiesz, trzeba za wszystko płacić.
W lutym 1942 roku, czyli w miesiąc zaledwie

po przeniesieniu
mnie z ogólnych robót do baraku technicznego, zostałem nocą
wezwany

do Trzeciego Oddziału. Był to okres, kiedy Rosjanie
brali na Niemcach odwet za

klęski na froncie nawet w obozach. W
mojej brygadzie pracowało czterech Niemców

– dwóch
zrusyfikowanych Niemców nadwołżańskich i dwóch komunistów
niemieckich, którzy uciekli do Rosji w roku1935. Pracowali
doskonale: nie miałem im nic do zarzucenia, chyba to tylko, że
unikali jak ognia rozmów na tematy polityczne. 










Zażądano
ode mnie, abym złożył zeznanie, że słyszałem ich rozmawiających
po niemiecku o bliskim nadejściu Hitlera. Mój Boże, jednym z
największych koszmarów systemu sowieckiego jest mania legalnego
likwidowania ofiar… Nie wystarczy strzelić komuś w łeb, trzeba
jeszcze, żeby o to na procesie pięknie poprosił. Nie wystarczy
uwikłać człowiek w ponurą fikcję, trzeba jeszcze, żeby
potwierdzili ją świadkowie. Oficer NKWD nie ukrywał przede mną,
że jeśli odmówię, wrócę na ogólne roboty,
do
lasu… Miałem więc do wyboru własną śmierć lub śmierć tych
czterech… 











[…]



–
I wybrałem. Miałem dość lasu i tego przeraźliwego, codziennego
wywijania się od śmierci – chciałem żyć. Złożyłem zeznanie.
Rozstrzelano ich za zoną dwa dni potem. 











[…]












– Gdybym
to powiedział komukolwiek z ludzi, wśród których teraz żyję –
podjął

cicho – nie uwierzyłby lub uwierzywszy, nie podałby
mi ręki. Ale ty, ty przecież wiesz, do czego nas doprowadzono.
Powiedz tylko to jedno słowo: rozumiem…










[2]
Poczułem, jak krew uderza mi do skroni, a wraz z nią cisną się
przed oczy dawne obrazy, wspomnienia. Ale o ileż bardziej były
zatarte wówczas, gdy tłumiłem je siłą, by uratować wiarę w
ludzką godność, niż teraz, gdy nareszcie uspokojony – spoglądam
na nie jak na ostygłą przeszłość! Może wymówiłbym bez trudu
to jedno słowo nazajutrz po zwolnieniu z obozu. Może… Miałem już
jednak za sobą trzy lata wolności, trzy lata wędrówek wojennych,
udziału w bitwach, normalnych uczuć, miłości, przyjaźni,
życzliwości… Dni naszego życia nie są podobne do dni naszej
śmierci i prawa naszego życia nie są również prawami naszej
śmierci. Wróciłem z takim trudem między ludzi i miałbym teraz od
nich dobrowolnie uciekać? Nie, nie mogłem wymówić tego słowa.










Gustaw
Herlinga-Grudzińskiego, „Innym świecie”

















„Prokurator
Smirnow: Proszę, aby pan opisał Trybunałowi ten obóz.










Rajzman:
Transporty przybywały tam codziennie; ich liczba zależała od
liczby przyjeżdżających pociągów; czasem trzy, cztery lub pięć
pociągów, wyłącznie z Żydami – z Czechosłowacji, niemiec,
Grecji i Polski. Zaraz po przjeźdxie ludziom dawano pięć minut na
wyjście z pociągu i ustawienie się szeregiem wzdłuż rampy.
Wszystkich wypedzonych z wagonów dzielono na grupy – osobno
mężczyzn, kobiety i dzieci. Natychmiast kazano im się rozebrać,
co odbywało się przy uderzeniach batów niemieckich strażników.
Robotnicy zatrudnieni przy tej operacji natychmiast zbierali
wszystkie ubrania i odnosili je do baraków. Następnie ludzie
musieli iść nago ulicą wiodąc do komór gazowych.










Prokurator
Smirnow: Chcicałbym , aby an powiedział Trybunałowi, jak niemcy
nazywali ulicę prowadzącą do komór gazowych.










Rajzman:
Nazywali ją Himmelfahrtstrasse.










Prokurator
Smirnow: To znaczy ulicą prowadząca do nieba?










Rajzman:
Tak…










Prokurator
Smirnow: Proszę nam powiedzieć, jak długo żył człowiek od
chwili przyjazdu do obozu w Treblince?










Rajzman:
Cała czynność rozbierania się i przejścia do komór gazowych
zabierała mężczyznom od 8 do 10 minut, a kobietom mniej więcje 15
minut. U kobiet trwało to 15 minut, ponieważ musiano im ogolić
włosy, zanim przeszły do komór gazowych.










Prokurator
Smirnow: Dlaczego obcinano im włosy?










Rajzman:
Zgodnie z pomysłem władz, włosy te miały zostać użyte do
produkcji materazy dla niemieckich kobiet . […]










[...]










Prokurator
Smirnow: Proszę świadka, proszę nam powiedzieć, ile osób
sprowadzono dziennie do obozu w Treblince?










Rajzman:
W okresie od lipca do grudnia 1942r. Codziennie przybywały
przeciętnie trzy transporty po 60 wagonów. W roku 1943r..
transporty przyjeżdżały rzadziej.










Prokurator
Smirnow: Proszę świadka, proszę nam powiedzieć, ile osób
zabijano przeciętnie w obozie w ciągu dnia?










Rajzman:
Sądzę, że przeciętnie zabijano w Treblince od dziesięciu do
dwunastu tysięcy ludzi dziennie ...”










Międzynarodowy
Trybunał Wojskowy w Norymberdze



(Norman
Davies, „Boże igrzysko. Historia polski. t.2”, przełożyła
Elżbieta Tabakowska)

















„[1]
Słuchaj, moje dziecko. Czy ty wiesz, czym był wtedy chleb w getcie?
Bo jak nie wiesz, to nigdy nie zrozumiesz, dlaczego tysiące ludzi
mogło dobrowolnie przyjść i z chlebem jechać do Treblinki. Nikt
przecież tego dotąd nie zrozumiał.



Tutaj
rozdawali, w tym miejscu. Podłużne, rumiane bochenki sitka.



I
wiesz co?



I
ludzie szli, porządnie, czwórkami, po ten chleb, a potem do wagonu.
Chętnych było tylu, że musieli



w
kolejce stać, dwa transporty dziennie już trzeba było odprawiać
do Treblinki - i jeszcze nie mogły pomieścić wszystkich, którzy
się zgłaszali.



Owszem,
my - wiedzieliśmy.



Posłaliśmy
w czterdziestym drugim roku kolegę, Zygmunta, żeby zorientował
się, co się dzieje z transportami. Pojechał z kolejarzami z Dworca
Gdańskiego. W Sokołowie powiedzieli mu, że tu linia się rozdwaja,
jedna bocznica idzie do Treblinki, codziennie jedzie tam pociąg
towarowy załadowany ludźmi i wraca pusty, żywności nie dowozi
się.



Zygmunt
wrócił do getta, napisaliśmy o wszystkim w naszej gazetce - i nie
uwierzyli. “Oszaleliście?” - mówili, kiedy próbowaliśmy ich
przekonać, że to nie do pracy ich wiozą. “Posłano by nas na
śmierć z chlebem? Tyle chleba zmarnowaliby?!”



Akcja
trwała od dwudziestego drugiego lipca do ósmego września 1942,
sześć tygodni. Przez te sześć tygodni stałem przy bramie. Tu, w
tym miejscu. Odprowadziłem czterysta tysięcy ludzi na ten plac”.












[2]
My wiedzieliśmy, że trzeba umierać publicznie, na oczach świata.





















Różne
mieliśmy pomysły. Dawid mówił, żeby się rzucić na mury –
wszyscy, ilu nas zostało w getcie, przedrzeć się na stronę
aryjską, usiąść na wałach Cytadeli, rzędami, jeden nad drugim,
i czekać, aż gestapowcy obstawią nas karabinami maszynowymi
i rozstrzelają po kolei, rząd za rzędem.



Estera
chciała podpalić getto, żebyśmy wszyscy spłonęli razem z nim.
„Niech wiatr rozniesie nasze popioły” – mówiła, ale wtedy to
nie brzmiało patetycznie, tylko rzeczowo.



Większość
była za powstaniem. Przecież ludzkość umówiła się, że
umieranie z bronią jest piękniejsze niż bez broni. Więc
podporządkowaliśmy się tej umowie. Było nas wtedy w ŻOB-ie
już tylko dwustu dwudziestu. Czy to w ogóle można nazwać
powstaniem? Chodziło przecież o to, żeby się nie dać
zarżnąć, kiedy po nas z kolei przyszli.



Chodziło
tylko o wybór sposobu umierania.


























(Hanna
Krall „Zdąrzyć przed Panem Bogiem”)










////////////////////////////



Praca
maturalna










Słowa
klucze:



-przesadnia
(hiperbola



-wiersz
agnostyczny



-sekaluryzacja



-wiersze
agitacyjne



-omówienie
(parafraza)



-onizyzm

















liberalny,
równocześnie sprzeciwiało się jego pełnej realizacji.
Światopogląd tej epoki, jej filiozofia, programy artystyczne - 
całe episteną? - wymagały obecności Żydów w literaturze.
Zarazem jednak to same episteme wyklucza możliwość prezentacji
żyda jako żydora. Chodzi o sacrum.



-Właśie
sacrum jest podstawowym znakiem identyfikującym Żyda. Ma to bardzo
określone konsekwencje dla literatury, która chce opowiedzieć o
Żydowskim bycie., zwłaszcza w konwencji realistycznej: musi
opowiadac o sacrum kreśląc wręcz naturalistyczne obrazy brudu
miasteczek i dzielnic żydowskich – zostawi wyraźne ślady, że
chodzi także o symboliczną rzeczywistość.



-problemy
wiary, religii i kościoła stawały się często zarzewnieniem
płomiennych polemik. Poziom i styl wymiany zdań był mocno
zróżnicowany : o d błyskotliwych dysput nqad subtelnosciami życia
duchowego – do zupełnie nieciekawych kkłótni.



-diagnoza
konkretnej rzeczywistości społecznej



-problem
żydowski w literaturze pozytywizmu wprowadza fundamentalną i
fascnującą sprzeczność. Stawia ją bowiem wobec doświadczenia
transgresywnego. Formacja intelektualna i  artystyczna uformowaną na
modelu poznania naukowego , wnęch? Przyrodniczego , skupioną na
„pracy organicznej” i „pracy u postaw”, daleką od
mistycznego przekonań romantyzmu, racjonalną i zrównoważoną –
zmusza do transgresji. Mamy bowiem do czynienia – niezwykłym
paradoksem , kktóry można tak sformułować : na wszystkie, w
nakazywało wprowadzenie . Temat żydowski do ówczesnej










1.
Edward Balcerzan



„Poezja
polska w latach 1918-1939”










Religia
w dwudziestoleciu międzywojennym



Zróżnicowanie
zdań na:



-spadkobierców
XIIX w. scjentyzmu (nauka)



-prostolijni
ateiści – kryzys wiarygodności-”bojownicy twardego
antyklerykalizmu” - uzbroje w teorię walki ktos – religia jako
„opium dla? Mas” (produkt dla bogatych – Karol Marks



-uczniowie
nowoczesnych szkół flozofii chrześcijańskiej , która szukała
dróg porozumienia teologii z doświadczeniami współczes.. kultury
-katecheci, kaznodzieje, bibliści



-”dewoni”
- obcy umowe? I tokramj?



*głoszą
że najskuteczniejszym środkiem na bezbożników winny być represje
(towarzyskie lub policyjne) → tudzież



-”milcząca
większość” - masa którą chciała pozyskać każda ze stron
konfliktu










poezja
antyreligijna



-celem
utworów było wykazanie iż kto myśli i postepuje według przykazań
kościoła , ten tkwi w błędzie np. „Bóg umarł” - Nietsche



-wspierał
ją , poezje antyklerykanizm – zajmował się podstawami wiary –
krytykował Kościół jako instancje moralną i obyczajową →
Tadeusz Boy – Żeleńskiego*polemiki o normy moralne – dzięki
którym kościół się zmieniał – tworząc kodeksy w sprawach tj.
zagrożenie brakiem powszechnej edukacji, monerzyńska?, rozdy? 




-Autorzy
kwest.. prze.. wiary 




*obrońcy
wolności słowa



*zwolenicy
cenzury represyjnej – konfiskata, kom



→ głośna
spra futury Andola Stema → o bluźierstwu



→ bluźnierstwo
oskażony? Pobożnego Jerzego Liberto za wiersz „Pan Bóg i Bąki”
za temat wierszach→ o bluźnierstwo Gałczyński „Serwus,
madonna”  → jako wiersz miłosny



→ futuryści
najbardzij antyreligie postawy „Precz zz waszą religią „ -
Rosja Władzimiesz Majakowski „Obłok w spodiach „



*wg.
Nim religia – to zamaskowane ideologia , która nigdy nie stanowiła
własności ogólu, zawsze nakazywała do „ panów i wysykiwaczy”



*np.
słowa „Jakuba Szeli” Braunana Jaśmieńskiego – Chrystus
pomagaa jedyne sz;achta, których zresztą, z wyglądu przypomina 




„”Policjant”
Aleksander Wat 




Bóg
– policjant – representant → anarchiczna utopia (swiat bez
p..e..y)










Heckiem
w Awargardzie krakowscy



-Julian
Przyboś „Bogi”



ateizm
– pragnie Bogactwopl. Chce dowad.. istnienia skurczy „Nader
planie”



wiersz
agnostyczny →










poezja
areligijna 




-brak
programu , neutralności



-niektóry
uważali że spór o wiare został już na niekorzyść religii →
scjentyzm



→ konflikt
wiar … k… Giordona Bruna a rzymskim Campo di Fiori → teraz
tory,,, jarzyn i kwiatów



sekularyzacja
słów i wyrażeń



-”czyli”
Peipera – tylko z pozoru jest wierszem antyreligijny










sekularyzacja
(secularis łać świeciki?) - wyjęcie spod jakiś wartości , dóbr
struktur czy pojedynczych osób spod wpływów religii i kościoła

















poezja
religijna



Wiara



a)słaba



-rozporają?



-pełna
zwię..










b)
mocna



-poezja
prawd niepodwozonych










-Autor
Hutniech „Jet..” - Bóg został zdeterminowany










semiwalencja?

















Jerzy
Liberet – liryczne prawd niepodważalnych










Dylematy:



-radosna,
dziecinna, filozof, traf..e, podobna do p..r wyobra.. pogańskim, 
nutem chrześcijańskiej hagiografii, zawrą polskiej kultu maryjnego



-miedzy
wyobrażeniami bytu 




-między
poezją jasną, a ciemną, skomplikowaną, zbudowaną z słów
najprostszych










ontologia
– teoria bytu










2.
Tomasz Miłkowski, Janusz Termer „Leksykon dzieł i tematów
literatury polskiej”










Żydzi
w literaturze



1
raz Żyd w lit. Polskiej – misterium wywidzone z biblijnej
przypowie o rodzie Józefa M. Rej „Żywot Józefa i 











pozytywizm
– początek …. asymilacji żydów, antysemityzmu, wrogości wobec
Żydów ich inność religijnej i obyczajowej – demonstrowanie
nierzadko siłą fizyczną



→ prekursora
tej tematyki M. Konopnickiej „Mendel Gański”










3.
Władysław Ponos „Pismo i rana”



7str.→
paradziny tapasu żydów Mickiewicz



ambiwalentny



8
→ cd poezje poświęcone Żydom



9,10,11
→Niemcewicz – romans żydowski



11→
ważne spostrzeżenie na temat steretotypów postrzegania żydów



12→
miłości, świętości, śmierci → ranny tematu żydowskiego



12→
J. Słowackiego – dramat mistyczny  „K…. Marek”



ważne
→ str 15



epifamia
– objawienie



skwah?





Kadisz
– mdlitwa za zmarłych










2
połowa XIXw.



-ekspozja
tematu żydowskiego



-1
z gł. zagadka epoki



-zewnętrzny
kontekst stymulował pojawienie się tego tematu w lit. Żydowski –
trwający od końca XVIII proces otrwienie się hermetyce zamkniętej
społeczności → w tym procesie odgrywa wale ruch oświecenia 




Haskala
– zmierzajacy do reformy społeczeństwa polskiego , radykalny
warianty ruchu to procesy asymilacyjne , formują się d… grupy










Kraushar
Mussbaum reprinty










*autoprezentacja
problematyki żydowskiej



*opracowania
religijne Talmudu



*czasopisma
„Jumenk” „Izraelita”



*środowisko
żydów tworzący po polsku – tworzy się 











-polskiej



*manifestacji
przed powstaniem styczniowym



powstanie
styczniowegorepresje i udział
w tych wyda… Żydów



*wojna
żydowska 1859 i pojednanie 1861



*formacja
pozytywistyczna – charaktery  




→ filozof
społ. Pol. [p[pozyt (problematyka społeczna



**warstwa
społeczna klasy i grupy



**kobietym
chłopi, rośliny i Żydzi 




nci
co społe nie może być przemie…

















1850-1900-realizacja
tematu żydowskiego 




-proklamacja
, obwieszczenie, objawienie – epifaniistnienia żydów (odkrywanie
nazwy – powołanie do istnienia)



Żyd
> p… odniesienia narodowe i religijnego



w
świecie żydowskim , wszystko jest sactrum , wszystko odnosi się do
wiarygodności



mowa
o sacrum „wymuszonym”→
literaturze przeci Żydów










Merw
Ezafowicz










Orzeszkowa
Eliza „Eliza Makazewicz” nie
tylko opozycje „czyste i nieczyste” (centralnie kategoria samego
judaizmu) stanowi podstawowy język opisu sacrum wydowskiego w
literaturze omawianego okresu










enfmatyczne










Fenomerdaje
judaizmu – sposoby prezerwy



a)
chronologiczny – opowieść o religii żydowskiej w formie refe…,
z prytomu ksiąg judaizmu



b)
erudycyjny i statyczny (Niemcewicz posługiwał Kaszewski „..)  z
przypomnieniem frag z ksiąg, wraz z syntetycznym wkładzie o istocie
Talmudu i całego judaizmu

















Księgi
judaizmu



-Talmud



-kazani?

















Misterium
– pod. Gatunek średniowiecznego dramatu religijnego obejmujący
widowiska scenie o tematycznie zaczerpięty z ST i NT










apokryf
– pisma judaistyczne, starochrześcijańskie i gnostyckie






































///////////////////////////////







  

      
Wyszukiwarka


     


                                

                                

                               



     
Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron