PRAWO KARNE DLA NIELETNICH

Prawo karne, zespół norm prawnych zakazujących pod groźbą kar popełniania czynów, które jako społecznie niebezpieczne stanowią ustawowo określone przestępstwa.
Prawo karne nie ma osobnej, właściwej sobie dziedziny życia społecznego, którą reguluje. Dotyczy wszystkich ważnych stosunków społecznych w aspekcie obrony ich przed zamachami.
Centralnymi elementami prawa karnego są ustawowo określone przestępstwa oraz kary za nie. W Polsce do końca 1969 źródłem prawa karnego był kodeks karny z 1932, zmieniony przez nowele i dodatkowe ustawy. W wyniku wieloletniej pracy kodyfikacyjnej praktyków i teoretyków powstał kodeks, uchwalony przez Sejm PRL 19 IV 1969.
W czerwcu 1997 Sejm uchwalił nowe prawo karne, wchodzace w życie 1 I 1998.
Odpowiedzialność karna, odpowiedzialność sprawcy czynu (przestępstwa i wykroczenia) społecznie niebezpiecznego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę w czasie jej obowiązywania. Według prawa polskiego ponoszą ją tylko osoby poczytalne po ukończeniu 17 lat, nieletni odpowiadają według specjalnych zasad.

Nieletni, w prawie karnym osoba, która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego groźbą kary. Nieletni nie odpowiada wg zasad określonych w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków.

Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny (zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu 13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił czyn zabroniony z rozeznaniem, tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Jeżeli jednak sprawca (nieletni) po ukończeniu 16 lat dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu, rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała, może odpowiadać tak jak dorosły, zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu 17 lat, lecz przed ukończeniem 18 roku życia, sąd może zamiast kary zastosować środki wychowawcze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich.
Przestępstwo, zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Wg prawa polskiego czyn, którego społecznie niebezpieczeństwo jest znikome, nie stanowi przestępstwa. Zakres czynów uznawanych za przestępstwo ulega w historycznym rozwoju zmianom i wiąże się z ustrojem społeczno-gospodarczym.
Polski kodeks karny dzieli przestępstwa na:

- zbrodnie i występki (ze względu na wysokość grożącej kary),
- umyślne i nieumyślne (ze względu na rodzaj winy sprawcy),
- przestępstwa polegające na działaniu lub zaniechaniu,
- przestępstwa skutkowe i bezskutkowe,
- przestępstwa polegające na narażeniu na niebezpieczeństwo,
- przestępstwa ścigane z urzędu lub oskarżenia prywatnego;
- podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane.

Wszystkie elementy przestępstwa zawarte są w ustawie, opis przestępstwa mieści się w dyspozycji normy prawnej, a określenie kary za dane przestępstwo - w sankcji.
Wykroczenie, czyn karalny nie będący przestępstwem, za który sprawca ponosi odpowiedzialność karną w postępowaniu przed sądem grodzkim. Wyróżnia się formy wykroczeń, np. przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu oraz instytucjom publicznym.
Występek, w prawie karnym przestępstwo zagrożone karą przekraczającą 3 miesiące pozbawienia wolności, 3 miesiące ograniczenia wolności lub 5000 zł grzywny
Warunkiem odpowiedzialności karnej jest wina sprawcy w postaci umyślności (zamiar bezpośredni lub ewentualny), a przy pewnych przestępstwach również w postaci nieumyślności (lekkomyślność lub niedbalstwo). Odpowiedzialności karnej podlega sprawca (współsprawcy) przestępstwa, podżegacz i pomocnik. Odpowiedzialność karną wyłącza: działanie pod wpływem przymusu fizycznego lub błędu, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, znikomość społeczna niebezpieczeństwa czynu.
Nieumyślność, rodzaj winy, która może polegać na lekkomyślności albo na niedbalstwie.
Sprawca, wg prawa ten, którego zachowanie, istotne dla społeczeństwa, doprowadziło w sposób choćby pośredni do realizacji znamion typu czynu zabronionego.

Na podstawie http://portalwiedzy.onet.pl/ Oprac. Agnieszka Drechsler