Malarstwo monumentalne, dekoracje sgraffitowe i stiukowe w Czechach

Renesans początkowo nie był w stanie wyprzeć dotychczasowego stylu narodowego w Czechach – gotyku. Te dwa style przez pewien czas przeplatały się ze sobą, tworząc osobliwe dzieła, na przykład chór muzyczny Wohlmuta w katedrze Św. Wita (późnogotycka struktura oraz renesansowa dekoracja). Epokę renesansu w Czechach możemy więc podzielić na trzy okresy:

1490-1530 (pojawianie się nowego stylu w pojedynczych dziełach);

1530-1580 (powstanie najwybitniejszych dzieł wzorowanych na włoskim klasycyzmie palladiańskim)

1580-1620 („renesans rudolfiński”, który przekształcił się w barok, posiadający cechy międzynarodowej sztuki dworskiej).

Renesans mieszał się z gotykiem, który trwał jeszcze w XVIw. Jednak dzięki podróżom czeskich artystów do innych krajów Europy, a zwłaszcza do Włoch, zaczęły się tam stosunkowo wcześnie pojawiać idee renesansowe. Poza Pragą, osoby doceniające te idee (miłośników sztuki, szlachtę, artystów) można było spotkać na południu (Krumlow panów z Rozmberku, Jindrichuv Hradec i Telc ze Slavovicami panów z Hradca), wschodzie (Pardubice z Novym Mestem nad Metują panów z Pernstejnu), w szczególności na Morawach (siedziba Prościejów), gdzie pojawiły się pierwsze oznaki renesansu w sztukach plastycznych.
Rozwój techniki malarskiej miał decydujący wpływ na przejście do nowożytnego malarstwa – wprowadzono farby olejne, zaczęto interesować się zasadami perspektywy, optyki oraz anatomii. Sztuka zaczęła opierać się na studiach rysunkowych, podążając w kierunku realizmu. Artyści renesansowi doceniali piękno przyrody oraz ludzkiego ciała, badali naturę by móc odwzorować ją środkami plastycznymi. W kompozycjach przestrzegali trzech planów barwnych, a stosując zasady symetrii opierali się na obliczeniach matematycznych oraz geometrii.

Monochromatyczne malowidła ścienne i sgraffita często zdobiły fasady budowli, ale freski we wnętrzech były początkowo rzadkością (jeden z niewielu przykładów - zamek w Pardubicach – znajduje się tam malowidło Samson i Dalila z 1532r, wykazujące związek z malarstwem północnowłoskim). Rozprzestrzeniła się jednak ornamentalna i figuralna dekoracja stiukowa we wnętrzach ówczesnych zamków (Hvezda, Kratochvile, Bucovice).
Przykłady malarstwa ściennego
- motyw legendy o św. Wacławie, pokrywający górne partie ścian w kaplicy tego świętego w praskiej katedrze św. Wita z 1520r. (czeski książę z dynastii Przemyślidów, uważany za patrona Czech; w ikonografii przedstawiany w zbroi, w stroju królewskim, ze sztyletem – narzędziem jego śmierci – jako atrybutem lub aniołem podającym mu włócznię). Autorstwo przypisano Mistrzowi z Litomierzyc.

- malowidła na sklepieniu nawy głównej kościoła św. Barbary w Kutnej Horze (1547-1548)

- w kaplicy św. Ludmiły przy kościele Św. Jerzego w Pradze

- w kościele Matki Boskiej Śnieżnej w Pradze

W XVIw wielu malarzy dekorowało zamek w Jindrichovym Hradcu. Kompozycje na ścianach i stropie w Zielonym Pokoju wykonał Rajmund Paul, rok 1584.
Wiele malowideł i sgraffitów na elewacjach budowli zostało zniszczonych lub poważnie uszkodzonych przez warunki atmosferyczne, np na fasadzie zamku w Novym Mestie nad Metują czy na fasadzie bramy Ungeltu w Pradze z roku 1565.

Na Morawach malarze współpracowali ze sztukatorami, wypełniając stiukowe ramy malowidłami o różnorodnej tematyce (zamek w Telcu i w Bucovicach). W parterowych pomieszczeniach buczowickiego zamku znajdują się sceny myśliwskie, przedstawione w trawestacji zwierzęcej.

Artyści włoscy sprowadzili do Czech technikę sgraffita, która zaczęła pojawiać się nie tylko na fasadach, ale też we wnętrzach zamków, pałaców oraz przede wszystkim domów mieszczańskich. Technikę tę podchwycili miejscowi mistrzowie. Do najwybitniejszych prac zalicza się zamek w Litomyslu, gdzie reprodukowano dzieła sztuki wielkich mistrzów (Bitwa na moście Mulwijskim według fresku w Stanzach watykańskich). Pięknym przykładem dekoracji domów miejskich jest dom Pod Minutą w Pradze (około roku 1610). W zamku w Telcu można zobaczyć interesujące zastosowanie sgraffita. Wykorzystanie tej techniki nadało niepawtarzalny wygląd Slavonicom – obronnemu miastu Zachariasa z Hradca. Na fasadach domów umieszczono cykle scen z Biblii i mitologii grecko-rzymskiej, a także wizerunki dawnych i współczesnych osobistości cesarstwa, opatrzone ich własnymi dewizami i sentencjami.