praca komunikacja

Osobowościowe i sytuacyjne

wyznaczniki komunikowania się





























Edyta Wistuba

Pedagogika resocjalizacyjna

rok I, gr.B

Słownikowa komunikacja to:


  1. ruch polegający na utrzymaniu łączności miedzy odległymi od siebie miejscami, drogi lądowe, morskie, powietrzne, środki lokomocji,

  2. porozumiewanie się, przekazywanie wiadomości, łączność.


Pojęcie „komunikowanie” pochodzi od łac.czasownika „communicare”, oznaczajacego uczynić wspólnym, połączyć, udzielić komuś wiadomości, naradzić się i rzeczownika „communio” oznaczającego wspólność, poczucie łączności. Do XVI wieku pojecie to oznaczało uczestnictwo, dzielenie się, jednak w XVI wieku nadano temu terminowi drugie znaczenia- transmisja, przekaz, co wiązało się z rozwojem poczty i dróg.

Komunikowanie to szczególne wydarzenie społeczne, zakodowane lub symboliczne, umożliwiające wnioskowanie o stanach, stosunkach i procesach niepodlegających bezpośredniej obserwacji.


Wyróżnić można bardzo wiele definicji komunikowania:

  1. filozoficzną definicja- Jaspers'a

    komunikacja oznacza kontakt człowieka z człowiekiem,

  2. psychologiczno – społeczną definicję- Newcomb'a

    bez wspólnie uznawanych norm możliwa jest interakcja między ludźmi, ale nie jest możliwe komunikowanie się w sensie dzielenia znaczeniami w toku tych interakcji,

  3. definicja politologiczna wg. Laswell'a

    akt komunikowania miedzy dwoma osobami jest pełny gdy obie rozumieją ten sam znak w ten sam sposób,

  4. definicja pedagogiczna- Dewey

    o komunikowaniu mówi się wówczas, gdy następuje przesłanie informacji od jednego uczestnika do drugiego. Społeczeństwo nie tylko trwa dzięki komunikowaniu ale w istocie można powiedzieć, że trwa poprzez przekazywanie informacji i komunikowanie się.

Komunikowanie społeczne to proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi. Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziaływujących na nie przedmiotów.


Pojecie predyspozycji i cech osobowościowych jest bardzo ważne w komunikowaniu się. Komunikacja społeczna nie podważa teorii osobowości lecz je analizuje, rozszerza i precyzuje, dzięki czemu człekiem ma możliwość zrozumienia samego siebie i innych ludzi, co z kolei pozwala mu na adaptacyjne interakcje z innymi ludźmi.

Omówię teraz aspekty osobowościowe, podkreślające związki komunikacji spolecznej z każdym z nich.


INTROWERTYZM „sto razy pomyśl a raz zrób”


„ Kto jednak odważnie wkroczy na „drogę ku wnętrzu” i pokonując jej niebezpieczeństwa mężnie idzie po niej do końca, ten może także bez obaw podjąć „drogę na zewnątrz”, w świat zewnętrznej rzeczywistości. Sprosta wymaganiom życia w zbiorowości, wśród masy narzędzi służących opanowaniu przyrody, nie zgubi się w labiryncie wewnętrznej drogi ani nie zatonie w bezimiennym tłumie, lecz zarówno w świecie wewnętrznym, jak i zewnętrznym ocali niepowtarzalną wartość swojej osobowości”

J. Jacobi

Introwertyk zajmuje się introspekcją tj.metodą badań przeżyć psychicznych polegająca na bezpośredniej ich obserwacji przez osobę przeżywającą. Rzadko zawiera znajomości- jest raczej typem człowieka powściągliwego. Zamyślony i niezręczny, nie interesuje o otaczające środowisko, zainspirowany swoim światem.


Zachowania charakterystyczne dla introwertyka:


Introwertyk nie odczuwa potrzeby komunikowania się ze światem, toteż będzie szukał stanowisk do pracy takich, które zachęcałyby go do koncentracji i refleksji. Woli komunikować się z pojedynczymi osobami niż w grupie osób. Potrzebuje prowokacji i zachęty do mówienia, nie jest impulsywny, ze swoich zobowiązań wywiązuje się sumiennie, na niego zawsze można polegać. Przejawia zachowania raczej pesymistyczne.


Introwertyk denerwuje się i niecierpliwi gdy mu się przerywa i popędza go w pracy, dokładnie analizuje polecenia, bardziej skupia się na tym co robi niż na tym co się dzieje dookoła. Uważa, że jest najlepszym wykonawcą powierzonego mu zadania.

Introwersja przejawia się w takich zawodach jak; chemicy, nauczyciele, prawnicy, inżynierowie, programiści komputerowi i radcy prawni.

EKSTRAWERTYZM – ekstrawertyk człowiek „dużego formatu”


Ekstrawersja jest cechą osobowości charakteryzująca się pozytywnym stosunkiem do przedmiotu i skłonnością do uzewnętrzniania uczuć, „myśli, czuje i dzieła w związku z przedmiotem”. To człowiek towarzyski, ma da do zjednywania sobie ludzi. Dąży do emocjonalnej i intelektualnej wymiany z ludźmi. Jest optymistą, wszystko wzbudza w nim entuzjazm, ciekawi go świat widzialny i namacalny. Jest entuzjastyczny, wylewny, energia go rozpiera, rusza się, kręci, gestykuluje. Cechuje go także ekspresywność. Ekstrawertyków można określić jako twórczych, marzycieli i wizjonerów, wciąż szukają nowych, ekscytujących możliwości. Nie zwracają uwagi na szczegóły, wykonują kilka zadań jednocześnie. Inspiruje i pociąga do działania innych.


Zdawać by się mogło, że taki typ postawy nie powinien mieć problemów z komunikowaniem się jednakże nie jest to do końca prawda. Jednym z błędów popełnianym przez te osoby jest prowadzenie rozmowy w sposób niepartnerski. Często nie liczą się w rozmowie z drugą osobą, to ekstrawertyk rozpoczyna i kończy rozmowę z drugą osobą, przerywa wypowiedzi innych, narzuca temat rozmowy, nie słucha rozmówców. Nie dba też o to czy jego wypowiedzi są zrozumiałe i czytelne dla innych.

Ekstrawertyk bardzo chętnie opowiada o swoich własnych, osobistych problemach, u odbiorcy możne to wytworzyć obawę iż nadawca nie ma poszanowania dla sfery intymności.

Cechy ogólne ekstrawertyka mogą scharakteryzować następujące stwierdzenia, pokazujące jego zachowanie:



Ekstrawertyk dobrze czuje się w pracy nastawionej na działanie, urozmaiconej i pozwalającej na częste kontakty z ludźmi. Często wybiera więc zajęcia wymagające aktywności i współdziałania z innymi na podstawie regularnych i częstych spotkań. Szczególnie atrakcyjne wydają się być tu zawody takie jak: konsultant, asystent, pracownik gastronomii, administrator, kupiec, recepcjonista, sprzedawca czy agent ubezpieczeniowy.


Wymienione wady i zalety ekstrawertyzmu w procesie komunikowania się mogą potęgować się podczas kontaktu ludzi o podobnym zakresie osobowości.

Trudno natomiast określić która z cech ekstrawertywna czy introwertywna jest bardzij przydatna w komunikowaniu się, gdyż obie są sposobem reagowania. Nie znaczy to jednak, że nie mogą się ze sobą przeplatać. W okresie dojrzewania dominuje ekstrawersja a w czasie klimakterium (faza przejścia pomiędzy okresem dojrzałości płciowej a starczym) – faza introwertyczna. Oba typy mają swoje uzasadnienie i miejsce w komunikacji.


MAKIAWELIZM


Osobowość- charakteryzuje daną jednostkę.


„osobowość jest ogólną sumą tych sposobów reagowania na innych ludzi (i obiekty) oraz sposobów wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki”

Ph. Zimbardo

F. Ruch

Teoretycy kładąc nacisk na różnice indywidualne zidentyfikowali pewną stałą cechę osobowości określaną mianem makiawelizmu. Pojęcie zostało utworzone on nazwiska włoskiego filozofa,historyka, humanisty oraz pisarza polityczno-społecznego odrodzenia Niccola Machiavellego.

Machiavelli zakładał, iż „ludzie są zawsze źli, o ile przymus konieczności nie uczyni ich dobrymi”.

Machiwelista potrafi manipulować ludźmi, oddziaływać na ich świadomość, zachowując jednocześnie dystans emocjonalny, nie angażując się w zachowanie innych ani nawet swoje własne.

Dewiza makiawelisty brzmi: zachowaj zimną krew gdy inni wychodzą ze skóry.

W swoim zachowaniu kieruje się tylko tym co poznał na drodze racjonalnej a nie emocjonalnej.

Makiaweliści doskonale czują się w stylach:

  1. typu face-to-face; interakcja odbywa się twarzą w twarz (nie jest bezosobowa ani tez pośrednia),

  2. w których istnieje możliwość improwizowania, swobodnego inicjowania działań,

  3. sytuacje, w których wzbudzenie emocji jest wysokie.


Ludzie o osobowości makiawelistycznej łatwiej radzą sobie i lepiej funkcjonują we współczesnym świecie. Ich giętkie zasady moralne, niezwracanie uwagi na etykę, umiejętność stosowania niedozwolonych chwytów, zręczne posługiwanie się demagogią(tj. sposób wpływania na opinię publiczną przez obiecywanie rzeczy efektownych, nierealnych i zwykle niespełnianych).

Nie są lubiani ale zazdrości im się umiejętności radzenia sobie w życiu. Ich zwycięstwa polegają na kłamstwie i oszustwie. Zręcznie posługują się sofistyką i demagogią( sofistyka-prąd humanistyczny i demokratyczny w starożytnej Grecji, głoszący względność wszystkich wartości i prawd, demagogia-gr.demos- lud,agogos - wiodący, prowadzący – wpływanie na opinię publiczną poprzez działanie obliczone na łatwy efekt, poklask). Bycie makiawelistą wydaje się być rzeczą wygodną dla zainteresowanego; brak skrupułów, zahamowań moralnych, umiejętne balansowanie na granicy tego, co dozwolone, pozwala na osiągnięcie dogodnej pozycji w życiu, toteż makiaweliści prawie zawsze zwyciężają.

Reasumując osobowość makiawelistyczna to taka forma, która stosowana w kontaktach interpersonalnych opiera się a sterowaniu innymi, wpływaniu na innych, manipulowaniu mini w sposób zamierzony i celowy, przy zupełnym nieliczeniu się z partnerem interakcji. Wszelkie przekazy komunikacyjne w takim zabarwieniu są nieetyczne, amoralne, zawierają informacje fałszywe.

Najwięcej szkód wyrządza osobowość makiawelistyczna oddziaływując na osobę słabszą psychicznie, przejawiającą małą odporności na wpływy społeczne, ulegającą łatwo naciskom. Przykładem takich układów może być oddziaływanie sekt (makiawelistyczny guru).

Makiawelista w konwersacji czy innego rodzaju interakcji koncentruje się na tym co chce osiągnąć, przejawia inicjatywę, rozpoczyna i kończy interakcję, rozmową narzuca temat, popycha do działania, tworzy koncepcje, nie słucha drugiej osoby lub stwara pozory słuchania, kieruje rozmowę w wyznaczonym przez siebie kierunku.


„ Czy więc osoba, która jest manipulowana, nie była w stanie wyczuć intencji? Dlaczego nie walczy o swoje silne „ja”....?”

INGRACJACJA

W wielu sytuacjach społecznych człowiek stara się adekwatnie manipulować swym obrazem w oczach innych. Działanie to skierowane jest najczęściej na zyskanie aprobaty, akceptacji, życzliwości partnera...- atrakcyjności interpersonalnej.

E. Jones tę grupę zabiegów określił mianem ingracjacji, inaczej wkradaniem się w cudze łaski, przypodobywanie się . Jest to „klasa strategii zachowania, która w sposób nieuprawniony skierowana jest na wywarcie wpływu na drugą osobę w celu podniesienia atrakcyjności cech podmiotu”.

A. Olszewska- Kondratowicz

„Studia Psychologiczne”

Ingracjacja to wszystko to, za pomocą czego ludzie próbują modelować obraz swojej osoby w oczach innych, licząc na zwiększenie atrakcyjności i by zyskać lepsze, pełniejsze zaspokojenie własnych potrzeb, realizacji osobistych celów i korzyści.

Ingracjator( osoba stosująca omawiane zabiegi) stara się wywrzeć jak najbardziej pozytywne wrażenie na drugim uczestniku interakcji, stara się uzyskać większe korzyści niż mu się należą.

Jones zdefiniował ingracjację jako „klasę zachowań strategicznych, które w sposób nieuprawniony zmierzają do zwiększenia atrakcyjności podmiotu wobec partnera interakcji”

Ingracjacja to proces, w trakcie którego uczestnicy dokonują wymiany użytecznych dla siebie wartości(zachowań, symboli, przedmiotów). Jest ona szczególnym rodzajem zachowań komunikacji, gdyż podmiot przekazuje relacje jakie spostrzega.


Może to czynić w obrębie trzech technik ingracjacyjnych:

  1. podnoszenie wartości partnera,

  2. konformizm (bezkrytyczne zgadzanie się z pewnymi normami i wartościami) w zakresie opinii, ocen i zachowań,

  3. przedstawienie siebie w korzystnym świetle- autoprezentacja.


Ingracjacja, mimo że czasem jest komunikowaniem się nie fair w stosunku do partnerów rozmowy, w pewnych grupach jest akceptowana i polecana.


EMPATIA- „utrzymanie rezonansu na tej samej długości fali”


Empatia (ang. Empathy) uczuciowe utożsamianie się z inną osobą i wzbudzanie w sobie uczuć przez tę osobę przeżywanych, wczuwanie się w przeżycia innej osoby.

W. Okoń „Słownik pedagogiczny”


„Empatia oparta jest na wrodzonej i działającej automatycznie tendencji do koncentracji uwagi na drugim człowieku oraz do spostrzegania i naśladowania jego ekspresji”.

W. Pomykało

Empatia prowadzi do pojawienia się odczuć podobnych do tych jakie przezywa partner, a zatem wgląd we własne przeżycia umożliwia w tym momencie poznanie odczuć partnera. Jest najwcześniejszą formą wymiany wiadomości z innymi ludźmi- kiedy czujemy empatię do drugiej osoby pomagamy jej ulżyć w cierpieniu, nie zważając przy tym na własny interes. Można to uznać za prawdziwie altruistyczne działanie( działanie bezinteresowne dla dobra innych ludzi). Skutki pomagania maję pozytywne znaczenie dla osoby, która angażuje się w trakcie działania. Sprawia ono, że ludziom poprawia się samoocena, ich nastrój staje się radośniejszy, a społeczność obdarza ich sławą i uznaniem.

Razem z otwartością empatia uznawana jest za ważny determinant kontaktów interpersonalnych. Otwartość wiąże się z życzliwą orientacją na drugiego człowieka, umożliwia leprze poznanie siebie oraz drugiego człowieka.

Niektóre źródła nadają empatii dość szeroki zakres traktując ją jako zjawisko powszechnie występujące w życiu społecznym, w innych- jako specyficzna zdolność warunkująca pomyślny przebieg relacji w określonej sytuacji społecznej, np. relacja klient- terapeuta, pacjent- lekarz, rodzic- dziecko.


Traktuje się je jako:

  1. cechę osobowości,

  2. mechanizm adaptacyjny,

  3. sposób komunikacji.


Jednak pomimo takich różnych stanowisk definicji można wyróżnić dwa rodzaje empatii:


  1. emocjonalna- wywoływana przez postrzeganie cudzych emocji i uczuć jako

    własnych,

  1. poznawcza- jest procesem polegającym na stawianiu się w czyimś położeniu a w związku z tym na trafnym rozumieniu cudzych uczuć, myśli, pragnień i trafnym spostrzeganiu cudzych reakcji.


Celem kształtowania zdolności empatycznych jest wychowanie odpowiedzialnych, radosnych, twórczych ludzi, którzy odnoszą się z szacunkiem do innych. Empatyczna osoba jest ciepła, wyrozumiała i tolerancyjna, odnosi się z szacunkiem i akceptacją zarówno do siebie jak i do innych.

Osoba taka powinna być rozwijana jak najwcześniej, by były trwałe zmiany w osobowości. Całościowe kształtowanie w zakresie empatii powinno odbywać się na poziomie jednostki, rodziny, instytucji oświatowej, na poziomie społeczeństwa, rzędu jak i organizacji międzynarodowych. Wieloaspektowe kształcenie w zakresie postawy ogólnego szacunku dla życia, poszanowania praw człowieka, świata i przyrody. Osoby empatyczne są bardziej lubiane, są postrzegane jako osoby sprawniejsze w komunikacji międzyludzkiej.

Z punktu widzenie psychologii poznawczej empatia jest utożsamiana z umiejętnością przyjmowania innej osoby oraz jej punktu widzenia. Umiejętność nawiązania prawdziwie empatycznych związków jest świadectwem psychicznej dojrzałości, umożliwiającej rozwój, przywiązanie oraz odnoszenie się z szacunkiem do drugiej osoby bez obawy o zachowanie poczucia własnej tożsamości.

W rodzinach zapewniających dziecku empatyczne warunki rozwoju, charakterystyczne są empatyczne postawy rodziców wobec dzieci. Na drodze empatii rodzice mogą poznać na tyle życie psychiczne dzieci, by móc kierować i modyfikować ich zachowania. Komunikacja ta jest narzędziem uczenia się w dzieciństwie; w trakcie komunikacji u dzieci rozwija się podstawowa instancja regulacji psychicznej – SELF. Dla jego prawidłowego rozwoju ważna jest prawidłowa reakcja rodziców na przeżycia dziecka. Drugim ważnym dla SELF procesem jest empatyczne uczestnictwo dziecka w osobistym przeżyciu rodziców. Dziecko w ten sposób uczy się zachowań a następnie używa ich w samodzielnych kontaktach z rzeczywistością.


TRANSGRESJA


„Natura ludzka polega na nieustannym wysiłku przekraczania grani zwierzęcości tkwiącej w człowieku i wyrastania ponad nią człowieczeństwem i rolą człowieka jako twórcy wartości”

    R. Ingarden


Termin transgresja ma wiele znaczeń w naukach przyrodniczych; w geografii jest to zalewanie obszarów lądowych przez wodę, w biologii jest to zjawisko występowania potomstwa pokolenia F2 (II pokolenie mieszańców) osobników o cechach przekraczających zakres zmienności osobników wyjściowych. Termin ten także został przeniesiony do nauk humanistycznych i społecznych. Koncepcja transgresyjna stawia człowieka w świetle osoby ekspansywnej i twórczej, wolnej i odpowiedzialnej, która kieruje się złożoną motywacją homeostatyczną (motywacja u podnóża której leży utrzymywanie równowagi , wywodzi się z potrzeb podstawowych) i heterostatyczna.

Działanie jej jest ukierunkowane przez stałe składniki osobowości:


Psychologiczne mechanizmy transgresji to procesy motywacyjne, pełniące następujące funkcje:


W/w funkcje sprawiają, że człowiek transgresyjny ma wyższe poczucie skuteczności, jest twórczy, przejawia się ekspresją w działaniu. Są to czynniki dzięki którym jednostka lub zbiorowość kształtuje swoje struktury lub niszczy struktury ustabilizowane- czynności te tworzą wartości pozytywne ale i negatywne, toteż mogą być źródłem rozwoju ale także regresu (łac. regressio- cofanie się, oznacza powrót do bardziej prymitywnych, już przezwyciężonych form zachowań).

Można wyróżnić dwa rodzaje transgresji:


  1. transgresja indywidualna (jednostkowa) występuje ona w sytuacjach, w których jednostka intencjonalnie wchodzi poza to, czym jest i co posiada, rozszerza własne terytorium, dokonuje wynalazków i tworzy siebie według własnego projektu,

  2. transgresja zbiorowa (ponad jednostkowa) jej przedmiotem stają się działania masowe, kolektywne i globalne, które są podejmowane przez grupy, ruch społeczne i społeczeństwa, dzięki takim działaniom ludzie tworzą naukę, sztukę i kulturę.

Zasady kwalifikacji działań transgresyjnych są różnorodne, ze względu na treść celów jednostkowych, pod tym względem można wyróżnić cztery rodzaje transgresji:


  1. działania praktyczni skierowane na świat fizyczny „ku rzeczom”- ich celem jet dokonywanie ekspansji terytorialnej, rozszerzenie perspektywy czasowej, zwiększenie produkcji dóbr materialnych,

  2. działanie skierowane ku innym ludziom- mają na celu rozszerzenie kontroli nas innymi, wzbogacanie czynności altruistycznych (łac. alter – inny, drugi, bezinteresowna życzliwość, troska o innych),

  3. działanie „ku symbolom” - polegają na tworzeniu nowych, niekonwencjonalnych konstrukcji myślowych i rozszerzeniu osobistej wiedzy o świecie zewnętrznym, sa to akty twórcze i ekspansywne.

  4. Działanie autokreacyjne „ ku sobie” - inaczej samorozwój lub tworzenie siebie według własnego projektu, osoba taka zwiększa siłę woli, wzbogaca osobiste doświadczenia.


Transgresja to zrealizowana wolność.



ANIMACJA


Termin animacja pojawił się w literaturze już w latach 60., można wyróżnić dwojakie znaczenie tego pojęcia:



Animację można również traktować jako proces dzięki któremu następuje nie tylko ożywienie, aktywizowanie, pobudzanie do działania jednostek i grup, ale przede wszystkim odkrywanie w sobie sił twórczych, możliwości kreacyjnych- innymi słowy jest to proces odkrywania siebie.

Wg. H.W. Opaschowskiego pojęcie to ma szeroki zakres i można jego znaczenie odnieść do:


  1. celu- jakim jest ożywienie,

  2. metody- motywowania, inicjowania, rozwijania jednostek i aktywności grup społecznych,

  3. procesu- ożywiania,

  4. działań- w zakresie inicjowania i prowadzenia działalności społeczno- kulturowej.


We współczesnym świecie istnieje potrzeba animacji- ożywienia, uchronienia sił społecznych środowiska dzięki którym można dokonywać celowych, racjonalnych przeobrażeń, obejmujących zmiany w charakterze ekonomicznym, społecznym, kulturowym a których rezultatem będzie harmonijny rozwój społeczności we wszystkich dziedzinach życia. Celem tak rozumianej animacji jest dokonanie przemian w dziedzinie systemów wartości oraz wykształcenie nowych wzorców zachowań. Jednak abo zrealizować program animacji społeczno- kulturowej animator (ta osoba, która spontanicznie bądź z racji pełnionej funkcji ożywia środowisko, rozbudza pożądanie wiedzy, wpływa na rozwój różnorodnych zainteresowań) musi podjąć szereg czynności wstępnych.

Do tych czynności zaliczać będziemy:

Działania animacyjne uruchamiane są w celu ulepszania życia w społecznościach lokalnych. Po przeprowadzeniu takiego programu efekty mogą być widoczne we wzorach kulturowych i systemach wartości, natomiast w sferze społecznej ich uchwycenie jest nieco trudniejsze co nie znaczy jednak, że nie jest możliwe.


Bibliografia:


  1. J. Podgórecki, „Komunikacja społeczna”, Uniwersytet Opolski, Opole 2000.

  2. W. Okoń, „Słownik pedagogiczny”, PWN, Warszawa 1984.

  3. L.B. Jawor, „Popularny słownik wyrazów obcych” PRINTEX, Wydanie V.

  4. „Słownik biologiczny”, Wydawnictwo EUROPA, Wydanie drugie 2005.

  5. Encyklopedia Popularna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Wydanie dwudzieste siódme uzupełnione i uaktualnione.



















Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron