Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) jest największym okręgiem przemysłowym Polski. Znajduje się na Wyżynie Śląskiej oraz Kotlinie Oświęcimskiej, w województwie śląskim i częściowo w województwie małopolskim, w dorzeczu górnej Wisły i Odry. Ze względu na stopień przekształcenia środowiska jest traktowany jako odrębna jednostka geograficzna.
Pod względem geologicznym GOP położony jest w północnej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
Główne ośrodki przemysłowe: Katowice, Rybnik, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie, Gliwice, Chorzów, Zawiercie, Tarnowskie Góry, Ruda Śląska. Powierzchnia ok. 2,7 tys. km2.
Rozwinęły się wszystkie gałęzie przemysłowe; przemysł energetyczny, hutniczy, lekki, spożywczy, poligraficzny, samochodowy, maszynowy i inne.
Na
jego terenie funkcjonuje Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna.
Charakterystyczne
cechy:
-
wytwarza około 20% produkcji przemysłowej kraju
-
opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, zlokalizowany w
pobliżu miejsc wydobycia (99% węgla)
- nadmierna liczba
ośrodków przemysłowych - największa dewastacja środowiska
(szkody pogórnicze)
- najgęściej zaludniony
-
rozwój wszystkich gałęzi przemysłu
- małe
bezrobocie
Gospodarka
GOP jest regionem o ogromnej koncentracji przemysłu. Dominuje tu:
przemysł górniczy (kilkanaście czynnych kopalń węgla kamiennego)
przemysł hutniczy (kilkanaście czynnych hut żelaza i metali nieżelaznych),
przemysł transportowy (fabryki samochodów Opel w Gliwicach i Fiat w Tychach, producent pojazdów szynowych Konstal w Chorzowie, Bumar Łabędy)
przemysł energetyczny (kilkanaście elektrowni i elektrociepłowni)
przemysł chemiczny (zakłady azotowe, Pollena Savona, Fabryka Farb i Lakierów HAJDUKI)
Region o ogromnej koncentracji przemysłu wydobywczego i hutniczego. Na obszarze GOP czynnych jest ok. 50
kopalń,
17 hut, 8 hut metali kolorowych. Poza węglem kamiennym wydobywa się
tutaj rudy
cynku
i ołowiu
(Bytom, Tarnowskie Góry). Na obrzeżach konurbacji skupiły się
ogromne elektrownie spalające węgiel eksploatowany w zagłębiu. Do
największych zaliczają się elektrownie
w Łaziskach
Górnych,
Będzinie,
Jaworznie i
Sierszy.
Węgiel eksploatowany w zachodniej części GOP, jako lepszy
jakościowo, przerabiany jest na koks i gaz w Zabrzu,
Gliwicach,
Bytomiu
i Rudzie
Śląskiej.
Poza przemysłem wydobywczym, energetyką, hutnictwem, w GOP rozwinęło się wiele innych branż przemysłowych. Na terenie GOP produkuje się urządzenia dla hutnictwa, maszyny górnicze, konstrukcje stalowe, urządzenia transportowe, silniki okrętowe, silniki elektryczne, wyroby elektroniczne, wagony tramwajowe, osprzęt motoryzacyjny.
W
Tychach ulokowany jest zakład
montażu Fabryki Samochodów Małolitrażowych koncernu Fiata.
Wymienione już branże uzupełniają zakłady przemysłu
ceramicznego, drzewno-papierniczego, dziewiarskiego, materiałów
budowlanych, odzieżowego, poligraficznego, przetwórstwa
spożywczego, szklarskiego, włókienniczego.
Intensywna,
niemal rabunkowa eksploatacja bogactw naturalnych GOP, zmasowana
industrializacja, doprowadziły do degradacji środowiska naturalnego
regionu. Jest to jeden z obszarów o najwyższym w Polsce zagrożeniu
ekologicznym, co odbija się negatywnie na stanie zdrowia ludności.
GOP stanowi jeden z największych węzłów komunikacji kolejowej w Polsce, zarówno jeśli chodzi o przewozy pasażerskie jak i towarowe. Znajduje się tutaj łącznie kilka dworców i kilkadziesiąt stacji PKP. Przez dworzec główny w Katowicach przejeżdżają pociągi EuroCity i InterCity, zapewniające połączenia ze wszystkimi największymi miastami w Polsce oraz z Czechami, Słowacją, Węgrami, Austrią i Niemcami.
Dworce kolejowe w Katowicach i Gliwicach są oznaczone kategorią A (co oznacza roczną odprawę podróżnych na poziomie powyżej 2 mln). Stacja Tarnowskie Góry jest największym towarowym węzłem kolejowym w kraju.
Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego, ze względu na położenie miasta dużą rolę odgrywają przewozy tranzytowe, także międzynarodowe.
GOP znajduje się na skrzyżowaniu szeregu drogowych szlaków komunikacyjnych. Silnie rozwinięta jest tu również sieć dróg. Biegnie tędy autostrada A4, E40 (trasa europejska), E75 (trasa europejska) oraz kilkanaście dróg krajowych i dróg wojewódzkich. Budowana jest kolejna autostrada – A1.
W GOP-ie w odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad dwudziestoma lotniskami liniami lotniczymi: Lufthansa, Ryanair, Wizz Air, LOT.
Transport wodny
Port Gliwice obecnie wraz ze stacją kolejową, terminalem celnym, wolnym obszarem celnym, bazą magazynową, parkingami i biurami jest jednym z elementów Śląskiego Centrum Logistyki. Port w Gliwicach uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny port śródlądowy w kraju, z uwagi na swój kształt, linie i konstrukcję nabrzeży portowych, układ basenów, powierzchnię akwatorium. Port Gliwice poprzez sieć kanałów i rzekę Odrę połączony jest z siecią kanałów niemieckich (Berlin) oraz morzem Bałtyckim.
GOP jest jednym z większych ośrodków naukowych w Polsce i na świecie.
Znajduje się tu ponad 49 uczelni wyższych, na których studiuje prawie 250 tys. osób.
Wyższe uczelnie na terenie GOP:
- Uniwersytet Śląski
- Politechnika Śląska
- Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Na terenie GOP-u funkcjonuje dobrze rozwinięta komunikacja miejska w postaci autobusów oraz tramwajów. Sieć torów tramwajowych jest na trzecim miejscu w Europie pod względem długości tras.