Andragogika to subdyscyplina pedagogiki zajmująca się kształceniem dorosłych. Dziedzina ta powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej.
Andragogika to nauka o celach, treściach, formach, metodach, zasadach nauczania, kształcenia, wychowania, samokształcenia, samowychowania ludzi dorosłych. Jest nauką społeczną, humanistyczną i o wychowaniu.
W jej skład wchodzą takie działy jak:
- andragogika dorosłych (wprowadzenie do działów szczegółowych)
- teoria wychowania ludzi dorosłych (charakteryzuje się aktywnością ludzi dorosłych; co robić aby zmieniać swoje poglądy itp.)
- dydaktyka dorosłych (teoria nauczania ludzi dorosłych)
- historia andragogiki (pewne rzeczy są ponadczasowe, przekłada się je na grunt andragogiki, pewne się ulepsza).
Andragogikę innymi słowy możemy określić również jako oświata dorosłych czy edukacja dorosłych.
Przedmiotem zainteresowania tej nauki jest trójstopniowy:
- zajmuje się możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
- procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
- odpowiednie instytucie w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.
Wychowanie:
- proces przystosowywania się człowieka do zmian, które wokół niego się odbywają w rozmaitych dziedzinach życia
- zachowanie indywidualności człowieka oraz rozwinięcie jego osobowości.
Kształcenie człowieka jest związane z samokształceniem. Ma na celu zdobywanie wiedzy, nawyków, itp.
Cele andragogiki jako nauki:
- badania procesów edukacyjnych
- uogólnienie badań
- formułuje wnioski
- wprowadza do życia
Dzięki andragogice są to cele dotyczące kształcenia dorosłych:
- rozwój harmoniczny pełnej osobowości (człowiek jako całość)
- upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, rozszerza horyzonty myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian
- umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy.

Bogdan Suchodolski określił iż rzeczą najważniejszą w wychowaniu współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach nowożytnej cywilizacji, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli, ku czemu i jak dążyć, z jakich źródeł czerpać radość życia. Człowiek aby trwać musi się stale rozwijać i ustawicznie przekraczać siebie, wciąż tworzyć i przetwarzać ludzki świat.
Uwarunkowania uczenia się człowieka dorosłego:
1. Subiektywne i obiektywne potrzeby
2. Zdrowie fizyczne i psychiczne
3. Obciążenie rozmaitymi obowiązkami, rolami
4. Praca zawodowa
5. Przerwa od systematycznej edukacji
6. Wdrożenie do samokształcenia
W latach 60-tych Włodzimierz Sawczak badał poznawcze procesy człowieka Dorosłego i tak:
POSTRZEGANIE to rodzaj poznania, zawsze związane z podstawową działalnością człowieka., głównie z jego zawodem. Charakterystyczne dla konkretnego zawodu działania, kształtujące nasze poznanie. Postrzeganie uwikłane jest w myślenie, doświadczenie człowieka dorosłego.
- dokładniejsze jest myślenie osób które skupiają się na drobnych, blisko położonych przedmiotach.
- postrzeganie utrzymuje się u człowieka na podobnym poziomie blisko 25 lat. Powolny spadek następuje po 45 r. ż.
-analityczność postrzegania z czasem. Najpierw całościowe jak człowiek się urodzi potem stopniowo analityczne.
Działanie kształtuje analityczne postrzeganie, dlatego stopień analityczności może być bardzo podobny u ludzi w różnym wieku. Różnice pomiędzy młodymi ludźmi a starszymi mogą być albo duże albo małe. Jeśli człowiek rozpoczyna nową działalność, która wymaga wyższych form działania powinien z założenia podwyższyć sprawność postrzegania.
Myślenie człowieka dorosłego wg. Gerstmana to proces odzwierciedlenia rzeczywistości polegający na poznawaniu stosunków między przedmiotami i ich cechami w ogólnej postaci. Myślenie zrodziło się z działania i również dokonuje się nie samoczynnie, ale zawsze w powiązaniu z działaniem człowieka. Inaczej myślą osoby, które przechodzą w sposób systematyczny szczeble edukacji a inaczej osoby, które w sposób systematyczny się nie uczyły. To zagadnienie wiąże się z inteligencją człowieka. Wyrywkowe badania nad inteligencją osób dorosłych wykazują nieznaczne obniżenie inteligenci po 45 r. ż. . Nie ma jednak żadnych dowodów na to, że stanowi to tu główny warunek.
Bardzo ważna jest pamięć w procesie poznawania. Potocznie wraz z wiekiem pamięć w procesie się pogarsza. Wg. Badań – już po 25 r. ż. są widoczne oznaki zmian negatywnych, spadek jest widoczny. Trzeba całościowo analizować takie elementy: zapamiętywanie, przypominanie, zapominanie, trwałość i łatwość pamięci, gotowość, wierność oraz pojemność pamięci. Badania dowodzą, że do 60 r. ż. poziom inteligencji człowieka jest na względnie stałym poziomie. Po 60-tym r. ż. widoczny jest spadek, ale głównie w dziedzinie umiejętności psychomotorycznych : PAMIĘĆ, UWAGA, ROZUMIENIE, SZYBKOŚĆ REAKCJI.
Natomiast wiedza społeczna, zdolności słowo-pamięciowe, rozumienie matematyczne wydają się nie podlegać starzeniu.
Obniżenie się możliwości intelektualnych nie przebiega jednakowo u wszystkich. Osoby aktywne przez całe życie wykazują niewielki regres wraz z wiekiem lub go wcale nie mają.
Przed człowiekiem dorosłym stoją pewne zdania rozwojowe, które dają szanse do:
1. przystosowania do zmniejszającej się sprawności fizycznej
2. pokonania tego, że pogarsza się zdrowie
3. zagospodarowanie czasu, który pozostaje po zaprzestaniu pracy zawodowej.

Człowiek dorosły:
- umie formułować odpowiedzi na pytania dotyczące siebie jako osoby, członka społeczeństwa i istoty w uniwersum;
- jest przygotowany do wykonywania wybranego zawodu;
- umie podnosić swoje kwalifikacje;
- umie dokonać wyboru wartości i swojego miejsca na świecie;
- jest zdolny do obiektywnej oceny samego siebie i innych;
- jest aktywnym uczestnikiem interakcji społecznych;
- odgrywa ważną role w związkach uczuciowych łączących go z innymi;
- w miarę upływu lat dochodzi do szczytu swoich osiągnięć, odpowiedzialności, władzy i rozszerza swoje kontakty społeczne;
- jego pozycję w społeczeństwie określa zegar społeczny;
- zdobywa doświadczenie w wyniku uczestnictwa w różnych sytuacjach, ze styczności społecznych, z wewnętrznych przeżyć i własnego postępowania;
- posiada zdolność abstrakcyjnego myślenia;
- jest przygotowany do zajmowania stanowiska wobec innych osób, problemów, wartości;
doświadczenia życiowe doprowadzają go do ukształtowania się poczucia jego tożsamości i samooceny własnego rozwoju.

Fazy rozwojowe człowieka dorosłego.
Wg. Szewczuka:
1. Etap stabilizacji planów życiowych. Na tym etapie konkretyzują się nasze plany życiowe, przystosowujemy nasze plany do rzeczywistości, możliwości. Etap wstępny 18-27 r. ż. tzw. wczesna dorosłość.
2. Etap progresywnej ekspansji z opus magnum u szczytu czyli z wielkim dziełem. Etap największej naszej aktywności; charakteryzuje się nastawieniem na wielkie dzieła, na przyszłość, szczyt naszych możliwości, marzeń.
3. Regresywna ekspansja, gdzie zaczynają się pojawiać elementy starzenia się człowieka. Pojawiają się takie wyjątkowe zdarzenia zwane momentami zrywów. Widoczna jest w wieku 45- 55 lat nadumieralność mężczyzn.
4. Starość wiąże się z przejściem na emeryturę. 65 lat. Cecha charakterystyczna- bilansowanie i przekraczanie tego co się dokonało w przeszłości. U każdego starość przebiega inaczej. Jest ona wykładnikiem tego co robiliśmy wcześniej.

SZKOLNA OŚWIATA DOROSŁYCH. Jest to systematyczny przekaz wiedzy, kształtowanie postaw człowieka. Odbywa się to w ustalonym czasie i miejscu. Widać strukturalizację treści kształcenia, widać autentyczność nauczyciela. Celem jest uzyskanie kwalifikacji formalnie potwierdzonych świadectwem.
POZASZKOLNA OŚWIATA DOROSŁYCH. Ogromny rozkwit przypada na lata 70 XX w. Upatrywano w tym typie edukacji wyjście z oświatowego kryzysu edukacji dorosłych. Tylko poza szkołą da się przekazywać w sposób systematyczny wiedzę i daje to szansą na skuteczną oświatę dorosłych.
Człowiek zawsze jednak był i jest osobą, przedmiotem współtworzącym własny los bez względu na czas historyczny i warunki, w jakich żyje.
Współczesna andragogika nie omija głębokich konfliktów i zmagań człowieka ze światem, a także dróg, które pomagają mu je zwyciężyć. Życie będzie spełnieniem, jeśli stanie się dialogiem. Należy zamienić redukcjonistyczny model uczenia się człowieka, który odnosi się do dorosłego ucznia, standardowego uczestnika kształcenia formalnego na model dynamiczny, który posiada potencjalne, nie odkryte i niewykorzystane często zasoby intelektualne, emocjonalne i działaniowo – motywacyjne. Andragogika musi brać udział w konflikcie między tym, co już uformowane, a tym, co się rodzi, odchodząc od założenia, że rozwój jest tylko etapową realizacją tego, co od samego początku jest już gotowe i oczekuje na realizację. Dynamiczny model rozwoju zakłada wychowalność człowieka, czyniąc ją przedmiotem równocześnie wiedzy jak i nadziei.


Literatura:

1. Encyklopedia seniora, 1996, Warszawa,
2. Kępiński A. „Podstawy edukacji dorosłych”, Poznań 2000,
3. Stochmiałek J. „Rozwój człowieka dorosłego”, Warszawa. 1998,
4. Walicka J. „Andragogika ogólna”, Wyd. „Żak”, Warszawa,
5. Wujek T. (red.), „Wprowadzenie do andragogiki” Warszawa 1996.