Początki reformacji w Niemczech Przyczyny reformacji (31): -kryzys wew. Kościoła kat. -zeświecczenie znacznej części kleru (gromadzenie funduszy, rozwiązły tryb życia, działalność polityczna księży) -symonia- kupowanie obrzędów kościelnych -nepotyzm- faworyzowanie krewnych lub bliskich znajomych przy nadawaniu godności i obsadzaniu wyższych stanowisk -niski poziom intelektualny duchowieństwa. Reformacja w Niemczech (31): -konflikty skutkiem: dążenia świeckich książąt i duchowieństwa do maksymalnego osłabienia władzy cesarza; zróżnicowanego poziomu rozwoju gospod. poszczególnych państw niemieckich; wzrastającego rozwarstwienia majątkowego społeczeństwa -bezpośrednia przyczyna: sprzedaż odpustów (papieże dążyli do zwiększenia dochodów)- wierni uzyskiwali odpuszczenie kary za grzechy po spowiedzi i uiszczenie odpowiedniej opłaty jako pokuty. -wystąpienie Marcina Lutra- przeor zakonu augustianów w Wittenberdze, doktor teologii tamtejszego uniwersytetu. 1517r. Wbija na drzwiach Kościoła 95 tez skierowanych przeciwko nadużyciom związanym z odpustami. Przesłał swoje tezy innym biskupom, z czasem stawał się bardziej radykalny. Stał się zwolennikiem poglądów Husa, atakował Stolicę Apostolską. 1520r. Leon X wysłał do niego list z żądaniem odwołania poglądów, Luter spalił publicznie bulle, dostał ekskomunikę. Powstało nowe wyznanie ewangelicko-augsburskie. -chłopi pod kierownictwem Tomasza Munzera wystąpili i poprawę warunków życia, zniesienia poddaństwa i dziesięcin – bunt stłumiono w wyniku krwawej wojny – chłopskiej wojny 1524-25, Munzer po torturach został ścięty. -1529r. Sejm Rzeszy uchwalił zakaz szerzenia haseł reformacji -protestantyzm – nowe wyznanie, poprzez protest w Spirze. -1531r. Niemieccy protestanci utworzyli związek zbrojny – wojna domowa (północ- protestanci, południe- katolicy); 1555r. W Augsburgu kompromis”czyj kraj tego wyznanie”, jeżeli władca był luteraninem, poddani też. Przebieg reformacji w Europie LUTERANIZM -reformator: Marcin Luter -1517r. - 95 tez -1526r.- katechizm -Biblia jako główny autorytet -odrzucenie tradycji -2 sakramenty: chrzest i Eucharystia -zbawienie zależne od wiary i łaski Bożej (nie od uczynków) -prostota obrzędów -odrzucenie kultu świętych -liturgia w języku narodowych -odrzucenie zwierzchności papieża KALWINIZM (Kościół ewangelicko-reformowany) -reformator: Jan Kalwin -1536r.- ogłoszenie doktryny (doktryna predestynacji- ludzie od momentu urodzenia dzielą się na zbawionych i potępionych) -1542r. ,,Katechizm” -Biblia autorytetem, odrzucenie tradycji -Chrzest i Eucharystia -prostota obrzędów -odrzucenie kultu świętych i relikwii -liturgia w języku narodowym -likwidacja zakonów -odrzucenie zwierzchnictwa papieża -demokratyczne gminy kolegialności -gminy kierowanie przez świeckich seniorów wybieranych przez wiernych -pastorzy mianowani przez seniorów -nowa religia rozpowszechniła się we Francji, w Niderlandach, Anglii, Polsce i na Węgrzech Francja- druga poł XVI w.- 8 wojen na tle religijnym. Katolikom przewodził ród Walezjuszy, a Kalwinistom ród Burbonów (zwolennicy nowej religii -hugenoci); próba rozwiązania konfliktu – edykt tolerancyjny, przerwany w noc św. Bartłomieja 1572r., ślub Henryka Burbona z księżniczką Małgorzatą, zasadzka, zginęło ok. 3 tys osób. Henryk IV Burbon zażegnał konflikt, dając innowiercom prawa (,,Paryż wart jest mszy”)- edykt nantejski 1598r. ANGLIKANIZM -Henryk III Tudor -1534r. Akt supremacji- on władcą kościoła w Anglii -prymat Biblii nad tradycją -2 sakramenty chrzest i Eucharystia -odrzucenie kultu świetych -liturgia- język narodowy przy zachowaniu rytuałów Kościoła Katolickiego -odrzucenie zwierzchności papieża -zachowanie hierarchii Kościoła, na czele arcybiskup i biskupi -likwidacja zakonów *powód powstania: chęć unieważnienia małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Następna żona: Anna Boleyn; nastęoni władcy: Edward VI, Maria Tudor – córka H. I Katarzyny(przydomek Krwawa), Elżbieta I Wielka – córka H i Anny Boleyn – anglikański dokument 39 artykułów SCHIZMA W CERKWII RUSKIEJ -rządy Iwana III Srogiego -podział społeczeństwa na dwie grupy: nieposiadacze (Nil Sorski): cerkiew nie powinna posiadać dóbr materialnych, car nie może być zwierzchnikiem Kościoła, Kościół nie może posiadać majątków ziemskich; posiadacze – potężna i bogata cerkiew podporządkowana carowi (wygrali!) Konsekwencje reformacji: -powstanie nowych wyznań -powstanie nowego państwa: prowincja zjednoczonych Niderlandów -wzmocnienie władzy carskiej -przetłumaczenie Biblii na języki narodowe -osłabienie autorytetu papiestwa -kontrreformacja Kościół Katolicki wobec reformacji Główne postanowienia soboru trydeńskiego (36) 1545-1568r. Działalność Kościoła przeciwko reformacji: -sobór – Paweł VI rozpoczął działo odnowy; kurialiści – zwiększenie wyższości, pozycji papieża, podejmowali decyzje, koncliaryści – zwiększenie pozycji soboru -papież -nieomylność dogmatów, potępienie protestantów -w ciągu sobor – 3 kadencje Decyzje soboru: -dogmaty wiary -heretycy – potępienie protestantów -dokładne określenie dogmatów wiar – ważnośc 7 sakramentów -sformułowano ,,Wyznanie wiary” Organizacje: -dotyczące wzmocnienia organizacji i dyscpliny Koscioła -dążenie do zwiększenia umiejętności duchownych -żeby być księdzem, trzeba ukończyć seminarium -nakazywano biskupom odwiedzanie parafii -nałożono obowiązek interpretacji P.Św. Przez papieża -obowiązek powolywania szkół parafialnych -prowadzenie ksiąg w parafiach -obowiązek noszenia sułtanny na każdą okazję -przestrzeganie celibatu -rozbudowa kurii rzymskiej- aparat podległy papieżowi -nienadużywanie kompetencji biskupów -odrodzenie Świętej Inkwizycjic(twor XIIIw. -walczyli z herezją) -Indeks Ksiąd Zakazanych – 1543r. Dekret papieża -powołanie Jezuitów Towarzystwo Jezusowe(37): -zatwierdzony przez papieża Pawła III 27 września 1540[2]. Towarzystwo Jezusowe zostało założone w głównej mierze do walki z reformacją, by bronić i rozszerzać wiarę oraz naukę Kościoła rzymskokatolickiego, przede wszystkim przez publiczne nauczanie, Ćwiczenia duchowne, edukację i udzielanie sakramentów[3]. Skutki kontrreformacji: -niewielki stopień zahamowania reformacji -nowe zakony – Szarytki -wzmocnienie dyscypliny Walka o hegemonię w Europie w XVI w. Hegemonia - przywództwo narzucone siłą . Właściwie do XVlll w. politykę formułowano w następujących kategoriach : w imię praw dynastycznych w obronie słusznej wiary przeciw buntom poddanych Tak określano cele działalności politycznej . Ówczesne pojęcie państwa ( królestwa ) było czymś innym niż dziś . Państwa ( królestwo ) było to dziedziczne władztwo dynastyczne . Pan ( król ) był uważany za posiadacza królestwa . W czasach nowożytnych formułowano to w ten sposób , że król jest panem swego królestwa , ale nie jest panem życia i mienia swoich poddanych . Koronę można było uzyskać przez : 1. dziedziczenie bądź też małżeństwo ( tzw. alianse dynastyczne ) ( pozycja władcy zbliżona do pozycji właściciela kamienicy ). W Europie na przełomie XV/XVl w. możemy wymienić następujące dynastie : Habsburgowie ( najpotężniejsza ) , którzy dzielili się na hiszpańskich i austriackich . 2. Drugą dynastią co do potęgi była dynastia Jagiellonów ( l poł. XVl w. ) . 3. We Francji panowała dynastia Walezjuszy , 4. W Anglii dynastia Tudorów (Henryk Vlll ) . 5. W Szwecji władzę przejęła dynastia Wazów , 6. W Brandenburgii dynastia Hohenzollernów ( dopiero XVllw. ) .W sieci ówczesnych układów dynastycznych nie było monarchów rosyjskich i władców tureckich . Najpotężniejszą rodziną panującą w Europie byli Habsburgowie . Właściwie podstawę do jej potęgi dał cesarz Maksymilian ( 1493 - 1519 ) . Habsburgowie byli władcami austriackimi , poprzez małżeństwa weszli w posiadanie Niderlandów i Burgundii . Następnie dzięki szczęśliwym związkom dynastycznym przejęli Koronę Hiszpańską wraz z Królestwem Neapolu oraz koloniami w Ameryce Płd. Zaś na początku XVl w. mocą układów dynastycznych stali się dziedzicami Korony Czeskiej i Węgierskiej . Następcą Maksymiliana był Karol V ( 1516 - 1556 ) . Z tym że władztwo nad krajami austriackimi z prawem do korony węgierskiej i czeskiej przekazał swemu bratu Ferdynandowi . Posiadłości Habsburgów zaniepokoiły francuskich Walezjuszy , ponieważ poczuli się okrążeni i żeby rozerwać ten pierścień okrążenia rozpoczęli ekspansję na płn. Włoch , usiłując podporządkować sobie płn. państwa włoskie . Jednak do zasadniczego konfliktu doszło między Karolem V a królem Francji Franciszkiem l ( 1515 - 1547 ) . Początkowo Francuzi odnosili sukcesy we Włoszech i udało im się opanować Lombardię , jednak do zasadniczego zwrotu doszło wtedy , gdy cesarzem niemieckim został wybrany Karol V . To wzmogło rywalizację we Włoszech i wojska hiszpańskie zadały Francuzom ciężką klęskę w bitwie pod Pawią w 1525r. Następnie Karol V wyparł Francuzów z Włoch i opanował cały półwysep . Zaniepokojone przewagą Habsburgów państwa włoskie zawarły zbrojną ligę , zostały jednak pokonane przez wojska cesarskie , a w 1527r. Rzym został straszliwie spustoszony . Złupienie Rzymu wywarło wstrząsające wrażenie na współczesnych i utrwaliło hiszpańskie panowanie we Włoszech ( na ok. 200 lat ) , rywalizacja z Francją zakończyła się oficjalnie w 1559r. pokojem w Cateau Combresis . Francja zrezygnowała z pretensji do Włoch i z Burgundii . Podsumowując niejako opanowanie Włoch przez Hiszpanów kończy okres włoskiego Odrodzenia . ll poł. XVl w. to w dalszym ciągu rywalizacja między Habsburgami Hiszpańskimi a Anglią . Król Hiszpanii Filip II - syn Karola V ( 1556 - 1598 ) oraz królowa Anglii Elżbieta I ( 1558 - 1603 ) . O ile Karol V prowadził politykę w kategoriach dynastycznych , o tyle Filip będzie prowadził politykę w kategoriach religijnych , w obronie słusznej wiary , był to bowiem czas reformacji i mieszczaństwo niderlandzkie przejęło wyznanie zreformowane . Krajem również zreformowanym religijnie była Anglia ( kościół anglikański ) , natomiast Filip l był fanatycznym katolikiem - walkę z herezją uważał za swe powołanie . I tak wyglądał płn . - wsch. polit. hiszp. Francja była wtedy ogarnięta wojnami religijnymi . Na płd. ekspansję prowadziło państwo Turków osmańskich . Turcy zawładnęli wtedy znaczną częścią Płw. Bałkańskiego ( kluczowa bitwa pod Mohaczem - koniec niepodległości Węgier ) i płn. wybrzeżami Afryki . Ekspansję Turków udało się zatrzymać w 1571r. w bitwie pod Lepanto . Połączono floty Hiszpanii , Wenecji i subwencje papieskie . Gorzej powiodło się Hiszpanom na odcinku płn.- wsch. , albowiem po ciężkich walkach utracili Niderlandy , gdzie wybuchło powstanie przeciwko panowaniu hiszpańskiemu oraz ponieśli oni klęskę w wojnie morskiej z Anglią ( 1588 ) tzw. klęska niezwyciężonej Armady . Od tego czasu datuje się okres powstawania takich potęg morskich jak Holandia i Anglia . Hiszpania była nadal krajem bardzo silnym , lecz nie udało się jej uzyskać dominującej pozycji w Europie . Trzecim takim państwem była Francja ( zaczęła się konsolidować po wojnach religijnych ) , gdzie dynastię Walezjuszy zastąpiła dynastia Burbonów . Na pocz. XVll w. punkt ciężkości polityki europejskiej przesunął się na teren Niemiec , zaś względy dynastyczne ustąpiły względom religijnym .