Instytut Religioznawstwa
Uniwersytet Jagieloński
Justyna Kowalska
Fenomenologia według G. Van der Leeuwa
Gerardus van der Leeuw urodził się w Utrecht, 18 III 1890r., zmarł 18 XI 1950r. Był holenderskim teologiem i religioznawcą,a także pastorem ewangelicko reformowanym. Od roku 1918 profesor uniwersytetu w Groningen. Był także członkiem Holenderskiej Akademii Nauki i Sztuki, przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań Historii Religi (od 1955 p.n. Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyków Religii).1
Geradus van der Leeuw dał się poznać przede wszystkim jako najważniejszy przedstawiciel fenomenologii religii. Chodziło mu nie tyle o stworzenie jednolitego pod względem metodologicznym systemu, ile raczej o zrozumienie treści przeżycia religijnego z uwzględnieniem przesłanek psychologicznych i teologicznych.
Zanim przejdziemy do sposobu widzenia fenomenologii religi, samego van der Leeuwa , należy się zastanowić czym w ogóle jest fenomenologia, jak można ją rozpatrywać, i jak do niej podchodzić.
Czym jest fenomenologi religii?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna gdyż sami uczeni zaliczani do tego nurtu różnią się między sobą w podejściu metodologicznym jak i w określeniu swojego przedmiotu badań.
Dodatkowo całą sprawę komplikuje fakt że fenomenologów na ogół niewiele łączy z fenomenologią w ujęciu filozoficznym.
Oto kilka sposobów na określenie fenomenologii religii:
jest to klasyfikacja tradycji religijnych, związaną z ze studiami porównawczymi , najistotniejsza jest możliwość wyodrębnienia ogólnych kategorii klasyfikacyjnych.(wiedza encyklopedyczna )
poszukiwanie charakterystycznych cech lub fundamentalnych idei występujących w różnych tradycjach religijnych.
Klasyfikacja takich fenomów religijnych, które w przekonaniu fenomenologa tworzą podstawową strukturę religii.
Podane powyżej przykłady na określenie fenomenologii , nie wyczerpują tematu gdyż, praktycznie każdy uczony odmiennie określa przedmiot i metodę swoich badań.
W skrócie fenomenologię religii można określić w następujący sposób, jest to termin oznaczający zastosowanie metody fenomenologicznej do badania religii lub określający wyodrębnioną dziedzinę badań religioznawczych. Zastosowanie metody fenomenologicznej pozwala wyraźniej odróżnić zjawiska religijne od innych dziedzin kultury, uchwycić ich istotę, ukazując nieredukowalny charakter tych zjawisk. Fenomenologa religii jako dziedzina badań religioznawczych jest bliska (choć nie tożsama) typologii religii i porównawczej historii religii.
Jak zostało zaznaczone powyżej każdy z uczonych , ma zupełnie inną wizję swojej pracy, określając ją fenomenologiczną, przejdźmy zatem do fenomenologii religii w ujęciu Gerardusa van der Leeuwa.
Fenomenologia szuka fenomenu, fenomenem jest to, to co się ukazuje. Kolejno oznacza to więc że:
istnieje coś
to coś się ukazuje
jest ono fenomenem właśnie przez to że się ukazuje.
Cala istota fenomenu dana jest w tym że jawi się komuś . Kiedy ów ktoś zaczyna mówić o tym co się jawi, wówczas mamy do czynienia z fenomenologią.
Wskutek tego że fenomen jawi się „komuś” , jego zjawiskowość ma 3 warstwy:
ukrycie (względne)
stopniowe ujawnianie się
przejrzystość (względną )
Warstwy te są korelatywne , choć nie identyczne względem trzech warstw życia: przeżywania, rozumienia i tworzenia.
Dwie ostatnie jeśli mają charakter naukowy składają się na działalność fenomenologiczną.
W ten oto sposób w najkrótszy i najprostszy sposób można ukazać fenomenologię w ujęciu Van der Leeuwa.
Uprawiane fenomenologii, rozpada się na kilka etapów i wygląda wobec powyższego następująco :
Najpierw temu co się pojawiło nadajemy nazwę, następnie włączamy fenomen we własne życie <rzeczywistość jest bowiem zawsze naszą „rzeczywistością, my stanowimy punkt odniesienia>, potem staramy się wczuć w to co nam się ukazuje, a możliwość lub raczej umiejętność takiego wczucia stanowi warunek zrozumienia interesującego nas zjawiska.
Dalszym zabiegiem jest poszukiwanie związków, relacji tworzących strukturę zjawisk.
Wszystkie powyższe etapy łączą się ostatecznie w to co autor fenomenologii religii nazywa rozumieniem, przy czym nie ma ono charakteru absolutnego, fenomenologia wymaga ciągłej nieustannej korekty.
Ostatecznym celem jak twierdzi Van der Leeuw jest „danie świadectwa temu co zostało ukazane”.
Bibliografia:
Gerardus van der Leeuw: Fenomenologia religii, Książka i Wiedza, Warszawa 1978.
Encyklopedia Religia, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. I-IX, [PWN] Warszawa, 2001-2003
Wprowadzenie do Etnologii Religii, Jolanta Swolkień, Łukasz Trzciński, Kraków 1987
1 Encyklopedia PWN, wersja elektroniczna