Cechy pieniądza:

• rzadkość

• uznana wartość

• powszechna akceptowalność/łatwa zdobywalność

• trwałość

• podzielność

• łatwa transportowalość

Rodzaje pieniądza (historycznie):

• pieniądz naturalny (towarowy, kruszcowy, commodity money)

• pieniądz wymienialny na kruszec (prywatny, fiduciary money)

• pieniądz niewymienialny (symboliczny, dekretowy, państwowy, publiczno-prawny, token money, fiat money)

Prawa dotyczące pieniądza:

• pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu

• prawo Kopernika, pieniądz gorszy (tańszy) wypiera z obiegu pieniądz lepszy (droższy)

Formy pieniądza (obecnie):

• pieniądz gotówkowy (banknoty i monety)

• pieniądz bezgotówkowy (bankowy, wkładowy, depozytowy, żyrowy)

• pieniądz elektroniczny (hardware'owy w formie elektronicznych portmonetek i software'owy w formie zapisu na dyskach komputerowych)

Pieniądz w Polsce (obecnie):

• Art 227 Konstytucji:”Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalenie i realizowanie polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość Polskiego pieniądza.”

• Ustawa o Narodowym Banku Polskim doprecyzowuje pojęcie pieniądza Art 31 stanowi, że znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze.

• Art 32 brzmi:”Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Pieniądz elektroniczny:

• pieniądz elektroniczny jest wartością pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki (Prawo bankowe art 4, ust 1, pkt 5)

• jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacyjnych

• jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne w nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość

• jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji

• na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne

• jest wyrażona w jednostkach pieniężnych

• może być emitowany jedynie przez banki komercyjne oraz instytucje pieniądza elektronicznego (IPE)

Mechanizm kreacji pieniądza

jest dwuszczeblowy:

• Bank centralny (nie działa dla zysku)

• Banki komercyjne (działają dla zysku)

Bank centralny wyznacza ramy kreacji pieniądza bezgotówkowego banków komercyjnych przede wszystkim za pośrednictwem stopy rezerwy obowiązkowej.

Rola banku centralnego w procesie kreacji pieniądza:

• Bank centralny jest publiczną lub quasi-publiczną agencją z formalnie i ustawowo przyznanymi jej uprawnieniami

• jest „bankiem banków”, przez który banki mogą regulować swoje wzajemne roszczenia

• może oddziaływać w charakterze izby rozrachunkowej w przypadku czeków wystawionych przez deponentów, przy czym w zasadzie bank centralny nie przyjmuje depozytów od sektora prywatnego, ale występuje jako bank rządowy

• może gromadzić, przetwarzać i analizować informacje na temat finansowej i realnej gospodarki

• ustanawia środek płatniczy:

• emitując gotówkę

• kreując rezerwy bankowe, będące w posiadaniu banków komercyjnych i stanowiące roszczenia wobec banku centralnego.

Rola banków komercyjnych w procesie kreacji pieniądza:

• pełnią rolę pośredników finansowych, gromadzą pieniądze od deponentów i pożyczają je pożyczkobiorcom, ukierunkowując przepływ środków pieniężnych od oszczędzających do inwestorów

• regulują płatności pomiędzy swoimi klientami a klientami innych banków

• uczestniczą w procesie kreacji pieniądza, gdyby nie banki, jedynym środkiem wymiany byłaby gotówka.

Gotówka w obiegu

M0 + rezerwy banków komercyjnych

= baza monetarna

Założenia:

1. Istnieje nieograniczony popyt na kredyt

2. Kredytobiorcy korzystają z przyznawanych kredytów wyłącznie w ramach rozliczeń bezgotówkowych.

Agregaty pieniężne:

(NBP)

M0 M1 M2 M3

M0 – baza gotówkowa (bilon + banknoty)

M1 – M0 + wkłady na żądaniesektora prywatnego (ROR = wkłady a vista)

M2 – M1 + depozyty terminowe osób prywatnych i firm z terminem wykupu do 2 lat

M3 – M2 + papiery wartościowe, których termin wykupu nie przekracza 1 roku.

Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

Założenia:

• stopa rezerwy obowiązkowych: 10%

• nie ma gotówki „w obiegu”...

Etap	0	1	2	3	4	SUMA
Ilość pieniądza w gospodarstwie (M)	1000	1900	2710	3439	4095	10000