Doświadczenia z pogranicza śmierci (NDE) występują, gdy substancja kwantowa tworząca duszę opuszcza układ nerwowy i, uwolniona, dostaje się do wszechświata - głosi teoria zaproponowana przez dwóch znakomitych naukowców. Według tego pomysłu, świadomość jest programem dla komputera kwantowego wewnątrz mózgu, który to program może istnieć we wszechświecie nawet po śmierci, co wyjaśnia doznania osób przeżywających NDE.

Doktor Stuart Hameroff, emerytowany profesor na Wydziale Anestezjologii i Psychologii oraz Dyrektor Centrum Badań nad Świadomością na Uniwersytecie Stanowym w Arizonie (USA), rozwinął quasi-religijną teorię. Jest ona oparta na kwantowej teorii świadomości, którą rozwinął Hameroff wraz z brytyjskim fizykiem Sir Rogerem Penrose`m, która utrzymuje, że esencja naszej duszy znajduje się wewnątrz struktur zwanych mikrotubulami, które z kolei znajdują się w naszych komórkach mózgowych.

Według nich, nasze doświadczenie świadomości jest wynikiem efektów grawitacji kwantowej zachodzących w tych mikrotubulach ? teorię tę nazwali kwantową teorią świadomości (Orch-OR). Dlatego uważa się, że nasze dusze są czymś więcej niż tylko interakcjami neuronów w mózgu. W rzeczywistości są one zbudowane z samej struktury wszechświata ? i mogły istnieć już od samego początku czasu.

Ten koncept jest podobny do buddyjskiej i hinduskiej wiary w to, że świadomość stanowi integralną część wszechświata - i tak też może być w rzeczywistości, zresztą podobne stanowisko w tej kwestii zajmuje zachodni idealizm filozoficzny.

Znając te wierzenia, doktor Hameroff utrzymuje, że w trakcie doświadczeń z pogranicza śmierci mikrotubule tracą swój stan kwantowy, jednak znajdująca się w nich informacja nie jest niszczona. Zamiast tego, po prostu opuszcza ciało i wraca do kosmosu.

W programie dokumentalnym „Through the Wormhole” na kanale Science Channel, doktor Hameroff powiedział: Powiedzmy, że serce przestaje bić, krew przestaje krążyć, mikrotubule tracą swój stan kwantowy. Informacja kwantowa w mikrotubulach nie jest niszczona, bo nie może - po prostu rozchodzi się i rozprasza, dostając się do wszechświata. Jeśli pacjent przechodzi reanimację i wraca do życia, owa informacja kwantowa może powrócić do mikrotubul i wtedy pacjent mówi: „Miałem doświadczenie z pogranicza śmierci”. Jeśli nie uda się go przywrócić do życia i umrze, możliwe jest, że ta informacja kwantowa istnieje poza ciałem, być może w sposób nieokreślony, jako dusza.

Kwantowa teoria świadomości spotkała się z ostrą krytyką ze strony bardziej empirycznie nastawionych myślicieli i budzi kontrowersje w środowisku naukowym.

Jednym z krytykujących jest fizyk z Massachussetts Institute of Technology, Max Tegmark, który skrytykował tę teorię w artykule z 2000 roku, który jest często cytowany przez innych oponentów.

Niemniej jednak doktor Hameroff uważa, że badanie w dziedzinie fizyki kwantowej stanowi wstęp do sprawdzenia kwantowej teorii świadomości, szczególnie w świetle ostatnich odkryć, zgodnie z którymi efekty kwantowe wspierają wiele ważnych procesów biologicznych, takich jak powonienie, nawigacja u ptaków czy fotosynteza.