Styl to sposób świadomego i celowego kształtowania wypowiedzi językowej z wykorzystaniem środków fonetycznych, składniowych, morfologicznych i figur stylistycznych. Według słownika pod redakcją Witolda Doroszewskiego styl to wyraz wieloznaczny: w mowie , piśmiennictwie, utworach literackich to indywidualny sposób ekspresji; w sztuce: zespół cech właściwych danej epoce, twórcy, dziełu; sposób postępowania, zachowania się, mówienia. Styl stanowi zawsze
rezultat wyboru uzależnionego od sytuacji komunikacyjnej,
celów, którym ma służyć wypowiedź. Na wybór wpływa też
forma gatunkowa i indywidualne cechy autora. W języku polskim
wyodrębniały się stopniowo różne odmiany stylistyczne
określane jako style funkcjonalne. Style funkcjonalne- stylistyczne odmiany polszczyzny charakteryzujące się doborem takich środków językowych, które uznane są za szczególnie przydatne ze względu na określony typ wypowiedzi i pełnione przez nie funkcje społeczne. Odmiany: styl artystyczny, naukowy, potoczny, publicystyczny, urzędowy. Stosowanie któregoś z nich wiąże się z celem, dla którego tworzona jest dana wypowiedź. Styl artystyczny- styl dzieła literackiego, które ma za tworzywo język, ale rządzi się innymi prawami niż wszelkie inne komunikaty językowe. W języku artystycznym na pierwszy plan wysuwa się funkcja estetyczna i poetycka. W tekstach zaliczanych do literatury pięknej zauważamy wielkie zróżnicowanie stylistyczno- językowe. Cechy stylu artystycznego: oryginalność metaforyki, która wiąże się z oryginalnością stylu pisarza; zależność od osobowości i talentu pisarza; świadome i celowe użycie elementów emocjonalnych; umiejętna indywidualizacja języka postaci; występowanie neologizmów; umiejętny dobór środków plastycznych służących do opisu przedstawianych postaci, zdarzeń, miejsc, zjawisk, przedmiotów; bogactwo środków językowych; bogactwo figur stylistycznych; stosowanie stylizacji na gwary środowiskowe, archaizacji, dialektyzacji. Styl naukowy- styl, którym pisane są dzieła specjalistyczne z różnych dziedzin nauki; funkcjonalna odmiana stylowa języka literackiego, występująca w pracach naukowych. Styl jest zróżnicowany ze względu na przedmiot badań naukowych i ze względu na cechy indywidualne autorów. Zależnie od tego, jakiej nauki rozprawa dotyczy, występuje w tym stylu duża liczba wyrazów specjalnych, terminów o ściśle określonych znaczeniach. Cechy stylu naukowego: terminologia naukowa i specjalistyczna, język wzorów i symboli; jednoznaczność i precyzja informacji; unikanie elementów oceniających; obiektywne przedstawianie zjawisk i problemów (używanie form bezosobowych lub formy liczby mnogiej); brak pierwiastków emocjonalnych; przeważają zdania złożone podrzędnie nad współrzędnymi; stosowanie wyrażeń modalnych; występowanie dużej liczby rzeczowników niekonkretnych, oznaczających pojęcia umysłowe, oderwanych przymiotników i czasowników nazywających czynności pojęciowe, przysłówków i wyrażeń przysłówkowych, spójników i zaimków wskazujących cechy i relacje; logiczna kompozycja obejmująca tezy, argumenty, wnioski, przykłady; stosowanie tabel, wykresów; cytowanie prac innych autorów, stosowanie przypisów. Styl przemówień (styl retoryczny)- styl najbardziej zbliżony do języka artystycznego, najbardziej ozdobny, operuje kunsztowną budową zdań. Zawiera wyrazy, wyrażenia i zwroty nacechowane em0ocjonalnie. Cechy stylu przemówień: stosowanie apostrof, za pomocą których mówca zwraca się do słuchaczy; pytania retoryczne, na które nie oczekuje się odpowiedzi, ale pobudzają słuchaczy do myślenia; zdania wykrzyknikowe; starannie dobrane słownictwo; podniosłe epitety i metafory; Wyodrębnia się dwa rodzaje wystąpień: okolicznościowe i oficjalne. W wystąpieniach okolicznościowych wprowadza się wiele elementów języka potocznego, cechuje się schematyzmem i szablonowością składniową i frazeologiczną. Styl publicystyczny- odmiana polszczyzny literackiej realizowana w tekstach dziennikarskich. Dobór środków językowych zależy od tematyki przekazu oraz od gatunku. Styl ten skupia w sobie elementy stylu potocznego, artystycznego, naukowego i urzędowego. Cechy stylu publicystycznego: oficjalność wypowiedzi; stosowanie wyrażeń i zwrotów idiomatycznych, potocznego słownictwa i potocznej frazeologii; występowanie wyrażeń i zwrotów stereotypowych, słownictwa modnego, wyrazów obcych występowanie elementów emocjonalnych i wartościujących; stosowanie słownictwa specjalistycznego w recenzjach i artykułach problemowych; Styl urzędowy- odmiana języka literackiego, realizowana w instrukcjach, zarządzeniach, regulaminów, komunikatach, zawiadomieniach i pismach urzędowych. Występuję w dwóch rodzajach: styl wypowiedzi kancelaryjnych i styl aktów prawnych. Należy do stylów oficjalnych, do sfery komunikacji społecznej. Cechy stylu urzędowego: nakazowość; używanie trybu rozkazującego; przewaga zdań bezosobowych; odindywidualizowanie języka; słownictwo pozbawione emocji; nakazy i zakazy; częste występowanie strony biernej; treść w formie paragrafów i punktów; terminologia z zakresu ekonomii, prawa, administracji. Styl potoczny- styl funkcjonalny przeważający w codziennych wypowiedziach , odmiany mówionej i pisanej. Jest naturalnym środkiem porozumiewania się ludzi. Cechy stylu potocznego: słownictwo o zabarwieniu potocznym; podobieństwo do stylu kolokwialnego i odmian regionalnych; słownictwo ekspresywne; potok składniowy; duża obrazowość; bogata synonimika potoczna; przewaga zdań pojedynczych nad złożonymi, współrzędnie złożonych nad złożonymi podrzędnie; zdania niepełne, eliptyczne, anakoluty, występują równoważniki zdań; powtarzanie wyrazów; dosadne porównania. Styl indywidualny- charakterystyczny dla danego autora zespół środków
|