KONFEDERACJABARSKA (1768 – 1772)

W 1768 r., w miasteczku Bar na Podolu, została zawiązana konfederacja szlachty, skierowana przeciwko królowi, Rosji i dysydentom. Ocena konfederacji barskiej, dokonywana przez historyków, jest niejednoznaczna. Był to ruch zdecydowanie konserwatywny, stanowiący za cel obronę tradycyjnej złotej wolności, lecz zarazem patriotyczny. Szanse na zwycięstwo z militarnego punktu widzenia były znikome. Przeciwko konfederatom skierowano oddziały wojskowe. Doszło także do wystąpienia chłopów ukraińskich, nazywanego później koliszczyzną. Pod pozorem walki z konfederatami zbuntowani chłopi mordowali szlachtę i żydowskich dzierżawców karczm (arendarzy) uznawanych za popleczników szlachty. Koliszczyzna została stłumiona poprzez wojska rosyjskie i królewskie.

W 1769 r., kiedy wybuchła wojna pomiędzy Rosją i Turcją, konfederacja uzyskała pomoc ze strony Turcji i popierającej ją Francji. Napłynęły pieniądze i broń, instruktorzy i kadra oficerska. Ruch konfederacji rozprzestrzenił się na cały kraj. Jako dowódca wojsk konfederackich szczególnie wyróżnił się, późniejszy bohater amerykańskiej wojny o niepodległość, Kazimierz Pułaski. Oddziały konfederatów były stosunkowo nieliczne (stan wojsk nie przekroczył nigdy 20 tys.), słabo uzbrojone i niewyszkolone, a dowódcy skłóceni między sobą. Konfederaci prowadzili głównie walkę partyzancką. Opór konfederatów został złamany po czterech latach. W 1772 r. padł ostatni punkt oporu konfederatów – Częstochowa. Przywódcy konfederacji udali się na emigrację. Wziętych do niewoli zesłano w głąb Rosji.