W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Prace specjalistyczne
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas prac specjalistycznych.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Realizacja zadania budowlanego wiąże się często z koniecznością prowadzenia prac
oraz wewnętrznych
specjalistycznych. Wymagają one specjalistycznych maszyn i urządzeń, a technologia
uregulowań Skanska S.A.
ich wykonania jest oparta na indywidualnych rozwiÄ…zaniach zwiÄ…zanych ze specyfikÄ…
" jest obligatoryjny dla
miejsca lub sposobu ich realizacji. Niektóre prace specjalistyczne wiążą się z wysokimi
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
zagrożeniami, charakterystycznymi dla przyjętych metod pracy. Dlatego ważne jest
ustalenie zasad gwarantujÄ…cych zmniejszenie ryzyk do dopuszczalnego poziomu.
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.
1. PrzygotowujÄ…c siÄ™ do realizacji zadania 7. Plan BOZiÅš ustala porzÄ…dek prowadzonych
budowlanego należy ustalić, które z prac robót, niezbędne dokumenty szczegółowe,
specjalistycznych stwarzają zagrożenia zasoby ludzkie i sprzętowe oraz inne
dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, wymagania konieczne dla zaplanowania
a zwłaszcza, czy są robotami szczególnie i bezpiecznej realizacji zadania,
niebezpiecznymi. z uwzględnieniem specyfiki każdej z robót
2. Do prac specjalistycznych zaliczamy głównie: specjalistycznych.
" palowanie, wykonywanie ścian 8. Dla robót specjalistycznych, ujętych w Planie
szczelinowych i ścianek szczelnych BOZiŚ, należy zidentyfikować zagrożenia
" roboty kolejowe i na torowiskach i na ich podstawie dokonać Oceny Ryzyka
wyłączonych bądz
pod ruchem dla Zadania.
" roboty mostowe, prowadzone z wody 9. Przed przystÄ…pieniem do wykonywania
i na wodzie robót specjalistycznych należy opracować
" roboty wiertnicze i cementacyjne InstrukcjÄ™ Bezpiecznego Wykonywania
" układanie mas bitumicznych Robót (IBWR) oraz zaznajomić z nią
" cięcie i obróbkę metali w technologii pracowników w zakresie wykonywanych
spawania, skrawania, gięcia, przez nich prac.
prasowania, tłoczenia 10. Ocenę Ryzyka dla Zadania oraz IBWR
" roboty dekarskie, izolacyjne i dachowe. należy opracować dla konkretnego rodzaju
3. Podwykonawcom zatrudnionym na budowach robót, pamiętając o uwarunkowaniach
Skanska stawia siÄ™ takie same wymagania BHP wynikajÄ…cych z organizacji pracy,
jak pracownikom sił własnych. zastosowanej technologii, maszyn,
4. Wszystkie prace wykonywane w ramach urządzeń i narzędzi, a także miejsca i czasu
prac specjalistycznych należy skutecznie prowadzenia prac.
nadzorować pod względem BHP. 11. Hełm ochronny, kamizelka ostrzegawcza
5. Kierownictwo budowy powinno ustanowić oraz bezpieczne obuwie są podstawowym,
przejrzysty i zrozumiały system nadzoru BHP obowiązkowym wyposażeniem każdej
podczas robót specjalistycznych. osoby przebywającej na placu budowy.
6. Plan Bezpieczeństwa, Ochrony Zdrowia 12. Prace na wysokości realizowane w ramach
i Środowiska (Plan BOZiŚ) należy opracować prac specjalistycznych należy właściwie
w oparciu o dane zawarte w procesie przygotować, w tym głównie wyznaczyć,
przygotowania oferty i w dokumentacji oznakować oraz wygrodzić strefy
wykonawczej oraz uwzględniając niebezpieczne.
informacje BHP przekazane przez 13. Osoby wykonujÄ…ce prace specjalistyczne
projektanta. Plan BOZiŚ powinien zawierać na wysokości należy zabezpieczać przed
podstawowe wymagania bezpieczeństwa, upadkiem, stosując bariery ochronne,
jakie będą obowiązywać w trakcie siatki bezpieczeństwa lub ochrony
Wersja 1.1 prowadzenia robót specjalistycznych. indywidualne.
14. Siatki bezpieczeństwa należy stosować przy stanowiących zagrożenie, a wyniki podawać
prowadzeniu wszelkich prac na wysokości, do wiadomości pracowników.
niezależnie od innych przyjętych metod, 18. Prace w warunkach opisanych w punktach:
systemów i urządzeń zabezpieczających. 16 i 17 należy prowadzić w oparciu
15. Wszystkie prace specjalistyczne podlegają o szczegółowe procedury.
planowaniu BHP. 19. Osoby obsługujące maszyny, urządzenia
16. Dla prac specjalistycznych, wiążących lub specjalistyczne narzędzia powinny
się ze specyficznymi zagrożeniami, jak: posiadać wymagane kwalifikacje,
upadek z wysokości, utonięcie, oparzenie, doświadczenie i uprawnienia. Muszą być
zatrucie gazami lub oparami, należy także przeszkolone pod względem BHP oraz
podejmować niestandardowe lub specjalnie przebadane w zakresie odpowiednim do
opracowywane środki techniczno- zajmowanego stanowiska.
organizacyjne, zmierzajÄ…ce do zapewnienia 20. Wszystkich nowo zatrudnionych na
bezpieczeństwa zatrudnionym. budowie należy poddać szkoleniu
17. Jeśli w trakcie prowadzenia któregokolwiek informacyjnemu BHP, niezależnie od szkoleń
rodzaju robót specjalistycznych istnieje stanowiskowych i okresowych BHP.
podejrzenie wystÄ…pienia atmosfery 21. W Skanska S.A. obowiÄ…zujÄ… standardy
zagrażającej zatrudnionym: trującej, szczegółowe dla każdego rodzaju prac
beztlenowej lub innej, należy prowadzić specjalistycznych.
i monitorować pomiary stężenia czynników
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Palowanie
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.1
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas prowadzenia robót związanych z wykonaniem pali.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Roboty wymagające palowania wiążą się z wieloma zagrożeniami wynikającymi
oraz wewnętrznych
z technologii ich prowadzenia oraz stosowania specjalistycznego sprzętu.
uregulowań Skanska S.A.
Zagrożenia te związane są głównie z:
" jest obligatoryjny dla
" wykonywaniem robót z użyciem ciężkiego sprzętu: wiertnice, palownice, kafary 
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
przeważnie o dużej masie własnej oraz znacznej wysokości pionowej, co wymusza
konieczność utrzymania jego stabilności; sprzęt ten w dalszej części niniejszego
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne standardu będzie określany mianem  palownice
praktyki podczas prac.
" wykonywaniem otworów pod pale wiercone o dużych średnicach dochodzących do
1800 mm i na znacznej głębokości  nawet do 30 m
" montażem i wkładaniem do wywierconych otworów koszy zbrojeniowych
" betonowaniem pali dużych średnic.
Roboty związane z wykonywaniem pali są zaliczane do prac szczególnie niebezpiecznych.
A. Wstęp " przemieszczeniowe  wbijane, wciskane,
wwibrowywane lub wkręcane,
1. Wykonanie pali jest jednym z elementów o średnicy trzonu do 150 mm
robót fundamentowych, gdzie ze względu " zawierające element nośny  najczęściej
na posadowienie obiektu należy wykonać jest to pręt, wiązka prętów, rura lub
tzw. fundamenty pośrednie. kształtownik stalowy
2. Fundamenty pośrednie mają przekazywać " te, których nośność może być
obciążenia z budowli przez dodatkowe powiększona przez iniekcję pobocznicy
elementy wprowadzone lub uformowane i podstawy.
w gruncie  pale. 7. Najczęściej stosowanym rodzajem pali są
3. Klasyfikacja pali i terminologia określona pale wiercone.
w normach europejskich EN i wprowadzonych
normach polskich PN jest następująca: B. Działania przed rozpoczęciem robót
" PN-EN 12699  pale przemieszczeniowe
" PN-EN 1536  pale wiercone 1. Podstawą do podjęcia robót związanych
" PN-EN 14199:2008  mikropale. z wykonaniem pali, niezależnie od
4. Pale przemieszczeniowe mogą być zastosowanej technologii, jest dokonanie
wykonane jako: Oceny Ryzyka dla Zadania oraz
" prefabrykowane: betonowe, stalowe, opracowanie Instrukcji Bezpiecznego
drewniane Wykonywania Robót (IBWR) dla
" formowane w gruncie z rurÄ… konkretnego zadania.
odzyskiwaną (betonowe) 2. IBWR należy opracować korzystając
" formowane w gruncie z rurą z Planu Bezpieczeństwa, Ochrony Zdrowia
pozostawionÄ… (betonowe, stalowe). i Åšrodowiska (Plan BOZiÅš), Oceny Ryzyka
5. Pale wiercone mogą być wykonywane: dla Zadania oraz projektu wykonawczego
" z rurą osłonową lub bez i specyfikacji technicznej dla konkretnego
" z powiększoną lub iniektowaną rodzaju robót.
podstawÄ… 3. Dokumentem dopuszczajÄ…cym do
" jako barety wykonywania robót zakwalifikowanych do
" poprzez formowanie świdrem kategorii robót szczególnie niebezpiecznych
ślimakowym CFA. jest zezwolenie  Protokół zabezpieczenia
6. Mikropale dzielimy na: prac szczególnie niebezpiecznych .
" wiercone  o średnicy trzonu do 300 mm 4. Nad przewidzianymi do przeprowadzenia
Wersja 1.0
Standard 13.1 1
robotami palowymi, zaliczonymi do " instrukcjÄ… bezpiecznej pracy maszyn lub
robót szczególnie niebezpiecznych, sprzętu
należy zapewnić bezpośredni nadzór " IBWR dla zadania.
odpowiedzialny za dopuszczenie 14. Kosze zbrojenia pali należy na etapie
pracowników do pracy poprzez: montażu wyposażyć w dospawane do
" sprawdzenie aktualności badań zbrojenia  uszy , które pozwalają na
lekarskich podczepienie zawiesi.
" sprawdzenie aktualności i wymaganego 15. Do transportu pionowego należy
rodzaju szkoleń z zakresu BHP wykorzystywać wyłącznie sprawny
" sprawdzenie predyspozycji i atestowany sprzęt pomocniczy, w tym:
Rys. 1 Wymagania
psychofizycznych haki, zawiesia i trawersy, co zostało
bezpieczeństwa względem
" sporządzenie Oceny Ryzyka dla Zadania. dokładnie opisane w standardzie
pojazdów budowy
5. Należy sprawdzić, czy operatorzy pracujący szczegółowym  11.4 Montażowy sprzęt
z wykorzystaniem maszyn i sprzętu pomocniczy, haki, zawiesia, trawersy,
pomocniczego: palownice, żurawie, do stężenia montażowe .
obsługi których wymagane są specjalne 16. Transport pionowy należy prowadzić
uprawnienia, posiadają odpowiednią wyłącznie w oparciu o zapisy standardu
kategorię uprawnień. szczegółowego  11.5 Znaki i sygnały
6. Należy sprawdzić, czy ciężki sprzęt bezpieczeństwa. Hakowi i sygnaliści .
budowlany do robót palowych oraz środki 17. Place składowe przeznaczone do
transportu ciężkiego (dostawa wyposażenia magazynowania materiałów i sprzętu
palownicy, dostawa zbrojenia) wyposażone należy wyznaczać uwzględniając
sÄ… w sprawny dz
więkowy sygnalizator planowane strefy niebezpieczne,
cofania oraz świetlny sygnalizator poruszania wynikające ze specyfiki prowadzonych
się  pomarańczowa lampa błyskowa robót, w tym prac sprzętu w pobliżu
(Rys. 1). przebiegajÄ…cych linii energetycznych. Trzeba
7. W przypadku braku dz
więkowego także uwzględnić wskazówki zawarte
Rys. 2 Åšrodki ochrony
indywidualnej przy pracach
sygnalizatora cofania należy wyznaczyć w standardach szczegółowych:  4.4 Praca
palowych
pracowników nadzorujących wykonywanie w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych
manewru cofania, w celu uniknięcia oraz  9.7 Magazynowanie i składowanie .
zagrożenia wejścia w strefę cofania osób 18. W trakcie ustalania lokalizacji placów
postronnych. składowych należy przestrzegać zakazu
8. Ustawienie palownicy powinno zapewniać składowania materiałów bezpośrednio
jej stabilność. pod liniami elektroenergetycznymi lub
9. Jeżeli podłoże, na którym ustawiona jest w odległości nie mniejszej niż:
palownica nie gwarantuje jej stabilności, " 3 m  od linii niskiego napięcia
należy dokonać analizy przyczyn takiej " 5 m  od linii wysokiego napięcia
sytuacji, a jeśli to konieczne przeprowadzić do 15 kV
badania gruntu. " 10 m  od linii wysokiego napięcia
10. Wzmocnienia gruntu na stanowisku do 30 kV
ustawienia palownicy, w sposób " 15 m  od linii wysokiego napięcia
gwarantujący jej stabilność, należy dokonać pow. 30 kV (Rys. 3).
w oparciu o opracowany na tę okoliczność 19. Powinno to znalez
ć odzwierciedlenie
projekt roboczy, uwzględniający wszystkie w  Planie zagospodarowania placu
występujące zagrożenia oraz wyniki prób budowy , o czym traktuje standard
badania gruntu. szczegółowy  9.1 Zagospodarowanie placu
11. W zależności od zastosowanej technologii budowy  plan .
Rys. 3 Odległości oraz zagrożeń wynikających z Oceny Ryzyka 20. W przypadku prowadzenia prac na
miejsca składowania
dla Zadania należy zapewnić pracownikom wodzie lub w bezpośrednim sąsiedztwie
od napowietrznych linii
niezbędne środki ochrony indywidualnej: akwenów wodnych należy stanowiska
energetycznych
" przed upadkiem z wysokości pracy wyposażyć w koła ratunkowe
" słuchu z linkami i rzutkami widocznymi z miejsca
" oczu wykonywania robót.
" kończyn, w tym głównie rąk (Rys. 2). 21. Na jednym lub obu brzegach akwenu
12. Zagrożenia upadkiem z wysokości mogą należy zbudować pomost umożliwiający
występować podczas wykonywania zacumowanie łodzi do przewozu
następujących czynności: pracowników oraz łodzi ratunkowej (Rys. 4).
" przepinania kosza zbrojenia z zawiesia 22. Pracowników należy dodatkowo wyposażyć
żurawia do wciągarki palownicy w kamizelki ratunkowe.
" wypinania zbrojenia po wpuszczeniu go 23. A
ódz
ratunkową powinna obsługiwać osoba
Rys. 4 Pomost do cumowania
łodzi wraz ze sprzętem do wywierconego otworu pala. posiadająca uprawnienia ratownika wodnego.
chroniącym przez utonięciem
13. Do pracy z wykorzystaniem maszyn i sprzętu, 24. W celu prowadzenia pozostałych działań
do obsługi których nie są wymagane związanych z pracą nad lub w pobliżu
specjalne uprawnienia, można dopuścić akwenów wodnych należy posiłkować się
jedynie pracowników przeszkolonych standardem szczegółowym  13.5 Roboty
w zakresie bezpiecznej obsługi maszyn na wodzie, z wody oraz w kesonach .
lub sprzętu m.in. poprzez instruktaż 25. Przed rozpoczęciem pracy operator
stanowiskowy BHP oraz zapoznanych z: palownicy zobowiązany jest sprawdzić stan
" dokumentacjÄ… techniczno  ruchowÄ… techniczny palownicy zgodnie z instrukcjÄ…
maszyn lub sprzętu jej obsługi i użytkowania.
2
26. Operator oraz wyznaczona przez niego załadunek urobku, montaż i wkładanie
osoba powinni na biegu jałowym sprawdzić koszy zbrojeniowych, betonowanie), 
działanie poszczególnych mechanizmów przy użyciu palownic, koparek, koparko-
i zespołów palownicy. ładowarek, żurawi i pomp do betonu,
27. Maszyny do robót palowych powinny być należy wyznaczyć i znakować strefy
poddawane przeglÄ…dom technicznym. niebezpieczne zwiÄ…zane z tymi robotami
Tryb ich przeprowadzania oraz zakres oraz pracą tego sprzętu.
opisano w standardzie szczegółowym 6. W przypadku montażu zbrojenia w palach
 14.4 Remonty, przeglÄ…dy i naprawy wierconych, strefa niebezpieczna powinna
maszyn . być powiększona o 5 m od długości kosza
zbrojenia.
C. Działania podczas prowadzenia robót 7. Ze względu na częste przemieszczanie
się sprzętu w trakcie prowadzenia
1. Operator palownicy odpowiada za jej najazd robót związanych z wykonywaniem
i prawidłowe ustawienie na stanowisku pracy pali dopuszcza się wygrodzenie strefy
oraz za przejazd palownicy z pala na pal. niebezpiecznej przy pomocy taśmy
2. W czasie pracy palownicy operator ostrzegawczej oraz wywieszanie tablic
powinien na bieżąco kontrolować, czy informujących o niebezpieczeństwie.
maszyna jest stabilna, biorÄ…c pod uwagÄ™
możliwe naprężenie spowodowane D. Działania po zakończeniu prac
wykonywanymi manewrami, obciążeniami
i działaniem czynników fizycznych  wiatr, 1. Środki transportu, maszyny, sprzęt
osiadanie gruntu. i pozostałe urządzenia techniczne
3. Wszelkiego rodzaju roboty w obrębie związane z wykonywaniem palowania
czynnej linii energetycznej związane należy zabezpieczyć przed dostępem osób
z wykonaniem pali przy użyciu niepowołanych.
palownic, ciężkiego sprzętu do robót 2. Palownica powinna być zaparkowana
ziemnych i załadunkowych oraz żurawi w wyznaczonym miejscu i mieć opuszczone
samochodowych nie mogą być prowadzone narzędzie wiertnicze lub wbijające, tak by
bezpośrednio pod tą linią, a odległość opierało się na podłożu.
liczona w poziomie od skrajnych 3. Wszystkie dz
wignie sterownicze palownicy
przewodów winna być nie mniejsza niż: należy ustawić w położeniu neutralnym.
" 3 m  dla linii niskiego napięcia do 1 kV
" 5 m  dla linii wysokiego napięcia E. Zabrania się:
od 1do 15 kV
" 10 m  dla linii wysokiego napięcia 1. Dopuszczenia do obsługi maszyn oraz
od 15 do 30 kV sprzętu pomocniczego i wykorzystywanego
" 15 m  dla linii wysokiego napięcia do wykonania robót palowych pracowników
od 30 do 110 kV nieposiadajÄ…cych wymaganych przepisami
Rys. 5 Odległości pracy
" 30 m  dla linii wysokiego napięcia uprawnień.
dz
wigu od napowietrznych
linii energetycznych pow. 110 kV (Rys. 5). 2. Opuszczania przez operatorów kabin
4. Bezpośrednio pod linią energetyczną można eksploatowanego sprzętu bez wyłączenia
prowadzić prace, o których mowa wyżej, silnika.
po jej uprzednim wyłączeniu lub pisemnym 3. Pozostawiania środków transportu,
uzgodnieniu warunków bezpiecznej pracy maszyn i urządzeń na terenie pochyłym,
z jej właścicielem. bez wcześniejszego zabezpieczenia
5. Przygotowując i prowadząc roboty przed samoczynna zmianą położenia
zwiÄ…zane z wykonaniem pali (wiercenie, i uruchomieniem.
Wersja 1.0
Standard 13.1 3
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Åšciany szczelinowe,
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.2
www.skanska.pl/bhp,
ścianki szczelne
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa w odniesieniu do technologii prowadzenia robót związanych
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
z wykonywaniem ścian szczelinowych oraz ścianek szczelnych.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
Ściana szczelinowa to ściana wykonana z betonu lub żelbetu, formowana w szczelinie
uregulowań Skanska S.A.
wykopanej w gruncie.
" jest obligatoryjny dla
Ścianka szczelna to lekka konstrukcja oporowa złożona z podłużnych elementów
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
drewnianych, stalowych, żelbetowych lub PVC, zagłębianych w grunt, ściśle jeden obok
drugiego, tak by całość stanowiła szczelną płytę obciążoną siłami poziomymi, a niekiedy
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne również siłami pionowymi.
praktyki podczas prac.
Wykonywanie ścianek szczelnych oraz ścian szczelinowych należy do
wysokospecjalistycznych robót geotechnicznych, które wymagają od wykonawcy
zaawansowanej wiedzy i dużego doświadczenia.
Ze względu na potrzebę wykorzystania specjalistycznych maszyn (żurawi, koparek
chwytakowych, pomp do transportu zaprawy betonowej, agregatów o dużej wydajności,
wytwórni zawiesiny bentonitowej, ciężkiego sprzętu transportowego), skomplikowaną
technologię prowadzenia robót, głębokość prowadzonych wykopów, stosowane elementy
rozdzielcze, szkielet zbrojenia i rurę wlewową (w przypadku ścian szczelinowych), a także
wykorzystanie do montażu elementów o dużych gabarytach oraz ciężarze (brusy przy
ścianach szczelnych) roboty takie zaliczane są do prac szczególnie niebezpiecznych.
A. Wstęp 6. Prace związane z używaniem mieszanek
betonowych oraz zbrojeniem konstrukcji
1. Prace przy wykonywaniu ścian należy prowadzić wykorzystując informacje
szczelinowych i ścianek szczelnych mogą zawarte w standardzie szczegółowym
być prowadzone wyłącznie na podstawie  12.3 Roboty betoniarskie i zbrojarskie .
Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania 7. Do wykonywania ścianek szczelnych i ścian
Robót (IBWR) oraz na polecenie pisemne. szczelinowych użyteczne są informacje
2. Wymagania dotyczące prac szczególnie zawarte w standardzie głównym  11. Prace
niebezpiecznych są opisane w standardzie montażowe i standardach szczegółowych
głównym  1. Prace szczególnie  12.2 Roboty ciesielskie i stolarskie ,
niebezpieczne .  13.6 Cięcie i spawanie metali , z uwagi na
3. Prace szczególnie niebezpieczne należy konieczność prowadzenia takich prac.
prowadzić w minimum dwuosobowej 8. Pracowników zatrudnionych w warunkach
obsadzie. zagrożeń wynikających z Oceny Ryzyka dla
4. Pracownicy zatrudnieni do wykonywania Zadania należy wyposażyć w odpowiednią
ścian szczelinowych i ścianek szczelnych odzież, obuwie i sprzęt ochronny,
powinni posiadać potwierdzone zgodnie ze standardami szczegółowymi:
predyspozycje zdrowotne, być przeszkoleni  20.5 Odzież i obuwie i  20.4 Osobiste 
w zakresie BHP stosownie do prowadzonych sprzęt i ochrony indywidualne .
prac oraz zapoznani z Oceną Ryzyka dla 9. Pracowników należy zapoznać z zasadami
Zadania. stosowania sprzętu ochrony osobistej.
5. W przypadku wykonywania robót na 10. Stosowane urządzenia transportu
wysokości, w tym podczas obsługi wytwórni bliskiego powinny spełniać wymagania
zawiesiny bentonitowej, odkopywania, standardów szczegółowych:  11.3 Żurawie,
wzmacniania czy oczyszczania ścian, żurawiki, dz
wigi, windy, suwnice oraz
należy postępować zgodnie ze standardem  11.4 Montażowy sprzęt pomocniczy: haki,
głównym  2. Prace na wysokości . zawiesia, trawersy, stężenia montażowe .
Wersja 1.0
Standard 13.2 1
11. Roboty w bezpośrednim sąsiedztwie linii betonowanych (np. w kształcie litery T lub L),
energetycznych należy prowadzić zgodnie wykonywany w celu przenoszenia obciążeń
z wytycznymi zawartymi w standardzie pionowych i/lub poziomych.
szczegółowym  4.4 Praca w sąsiedztwie 6. Barety ze względu na łatwiejsze i szybsze
linii elektroenergetycznych (Rys. 1, 2). wykonanie stosowane są często zamiast pali
12. Wykonywanie prac nad wodą, na wodzie wielkośrednicowych.
i z wody należy prowadzić uwzględniając
informacje zawarte w standardzie C. Wykonywanie ścian szczelinowych
szczegółowym  13.5 Roboty na wodzie,
w wodzie oraz w kesonach . 1. Åšciany szczelinowe sÄ… wykonywane jako:
13. Obszar prowadzenia prac przy " wspornikowe
budowaniu ścian szczelnych czy ścianek " rozpierane
szczelinowych należy wygrodzić, " kotwione.
oznakować i zabezpieczyć przed 2. W ramach prac przygotowawczych do
dostępem osób postronnych w sposób wykonania ściany szczelinowej należy:
opisany w Instrukcji Bezpiecznego " skonstruować stabilną platformę
Wykonywania Robót (IBWR), zgodnie ze roboczą usytuowaną powyżej poziomu
standardem szczegółowym  9.2 Dostęp wód gruntowych
i zabezpieczanie budów . " zbudować żelbetowe murki po jej obu
14. W przypadku, gdy wykonywanie ścianek stronach  betonowane bezpośrednio
szczelnych na budowie powoduje na gruncie lub prefabrykowane
zagrożenie dla otoczenia przez zakłócenia " dokonać podziału na sekcje, ustalając
komunikacji pieszej czy pojazdów, ich długość, odstępy między nimi oraz
Rys. 1 Bezpieczne
niezbędne jest prowadzenie prac zgodnie kolejność ich wykonywania.
odległości pracy żurawia
od napowietrznych linii ze standardem głównym  5. Prace pod 3. Podczas wykonywania wykopów
energetycznych
ruchem . wąskoprzestrzennych osoby współpracujące
15. Na stanowiskach pracy przy budowaniu z operatorem mogą znajdować się
ścian szczelinowych czy ścianek szczelnych wyłącznie w zabezpieczonej części wykopu
nie należy przechowywać więcej (Rys. 4).
materiałów, surowców i odpadów, niż
wynika to z potrzeby utrzymania ciągłości
pracy w czasie jednej zmiany roboczej, przy
czym urobek i inne odpady powinny być
sukcesywnie usuwane.
16. Przed wyjazdem z terenu budowy
należy umieścić myjnie dla pojazdów
opuszczających jej teren, ponieważ
charakter prowadzonych robót w wysokim
stopniu uprawdopodabnia, że sprzęt ten
będzie z zewnątrz pokryty materiałem
z podłoża, urobku czy używanych
materiałów (szczególnie koła, podwozie
i skrzynia Å‚adunkowa) (Rys. 3).
Rys. 2 Bezpieczne
B. Åšciany szczelinowe
odległości pracy koparki
od napowietrznych linii
energetycznych
1. Åšciany szczelinowe wykonywane sÄ… w
drążonych uprzednio specjalnie w tym celu
szczelinach gruntowych o głębokości nawet
do 25  30 m, a stateczność konstrukcji
w trakcie głębienia zapewnia zawiesina
Rys. 4 Prace w wykopach wÄ…skoprzestrzennych
bentonitowa.
2. Najczęściej stosowane grubości ścian
szczelinowych wynoszą 60 lub 80 cm 4. Głębienie szczeliny powinno przebiegać bez
(wyjątkowo stosuje się ściany o innej zbędnych przerw i przestojów.
grubości np. 50, 100, a nawet 150 cm). 5. W miarę wydobywania urobku, w celu
Rys. 3 Myjnia dla pojazdów 3. Ściany szczelinowe pełnią rolę głębokich zabezpieczenia stateczności szczeliny, do
budowy
fundamentów pośrednich, a także czasu wypełnienia jej zaprawą betonową
konstrukcji oporowych zabezpieczających należy uzupełniać stabilizującą zawiesinę
wykopy fundamentowe, skarpy itp., przy iłową (bentonit) tak, aby jej poziom nie
czym niejednokrotnie spełniają te funkcje obniżył się poza dozwoloną granicę.
Å‚Ä…cznie. 6. W przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia
4. W trakcie budowy podziemia ściana używanej zawiesiny usuwa się ją z dna szczeliny
może pracować jako wspornik lub  przy np. pompą zatapialną i dolewa zawiesiny
znacznej głębokości wykopu  może być właściwej.
zabezpieczona kotwami gruntowymi lub 7. Kolejne czynności wykonywania ściany
rozporami stalowymi. szczelinowej to wstawianie:
5. Bareta to odcinek ściany szczelinowej  " elementów rozdzielczych
zwykle krótki lub utworzony przez kilka " koszy (szkieletów) zbrojeniowych
przecinających się odcinków, jednocześnie " rur wlewowych do betonowania.
2
8. Czynności określone w punktach: C2 oraz prefabrykowane żelbetowe lub
C7 należy prowadzić przy zachowaniu sprężone o przekroju prostokątnym,
szczególnej ostrożności, by nie narazić wprowadzane w grunt za pomocą
pracujących na zagrożenie, wykorzystując kafarów
pomoc sygnalisty/hakowego i pamiętając, " z tworzyw sztucznych  posiadają
że minimalna odległość pomiędzy dużą odporność na czynniki korozyjne
zewnętrznymi elementami montowanej i atmosferyczne, są lekkie, bezpieczne
konstrukcji a skrajnią żurawia nie może być dla środowiska, elastyczne (co zwiększa
mniejsza niż 0,75 m. ich odporność na uderzenia udarowe
9. W zbrojeniu należy umieścić elementy np. podczas cumowania statków)
niezbędne do póz
niejszej instalacji i estetyczne dzięki dowolnej, trwałej
kotew gruntowych, rozpór lub stropów kolorystyce.
podziemnych kondygnacji (pręty startowe 2. Ścianki szczelne stosuje się w:
odginane po odkopaniu ściany), a także " budowlach oporowych, gdy ścianka
elementy dystansowe zapewniajÄ…ce utrzymuje grunt naziomu, czyli grunt
projektowanÄ… otulinÄ™ zbrojenia. przylegajÄ…cy do bocznej powierzchni
10. Betonowanie sekcji ściany szczelinowej ścianki szczelnej
należy prowadzić w oparciu o instrukcje " budowlach piętrzących, w których
technologiczne oraz Instrukcję ścianka szczelna stanowi przeponę
Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR), zapobiegającą przenikaniu wody
opisujące szczegółowo realizację całego " budowlach miejskich, w których
procesu. ścianka szczelna stanowi istotny
11. Po zabetonowaniu i usunięciu elementów element oporowy zapobiegający
rozdzielczych uzyskuje się w gruncie wypłukiwaniu gruntu spod fundamentu,
gotową sekcję ściany szczelinowej. przeciwstawiając się utracie przez niego
12. Powtarzając powyższe fazy realizacji robót, stateczności
formuje się pełną obudowę wykopu. " konstrukcjach spełniających funkcje
13. Po odkopaniu ściany szczelinowej mającej ochronne, np.: falochrony
funkcjonować jako konstrukcja podziemna " konstrukcjach przyczółków mostowych
budynku następuje jej oczyszczenie oraz " konstrukcjach tymczasowych
ewentualne wyrównanie w razie takiej wykorzystywanych jako elementy
konieczności  przy wykonywaniu tych innych technologii prowadzenia robót
czynności wskazane jest korzystanie np. drążeniu tuneli metodą przecisków
z informacji zawartych w standardzie wielkowymiarowych jako studnie
głównym  14. Maszyny i urządzenia . startowe czy przejściowe.
14. Aby ściana szczelinowa spełniała rolę 3. Stalowe ścianki szczelne wykonywane są
pionowej przegrody przeciwfiltracyjnej, z profili stalowych:
zabezpieczającej wykop budowlany przed " płaskich
napływem wody gruntowej, wykonuje się ją " korytkowych
zwykle z betonu wodoszczelnego. " skrzydełkowych
15. Zalety ścian szczelinowych w kontekście " zetowych.
bezpieczeństwa pracy są następujące: 4. Profile stalowe są zakończone zamkami
" skrócenie czasu realizacji oraz gwarantującymi odpowiednią szczelność
optymalizacja kosztów inwestycji oraz łatwość montażu i demontażu.
poprzez zastosowanie jednej konstrukcji 5. Do zalet ścianek szczelnych w kontekście
spełniającej funkcje: docelowego bezpieczeństwa pracy należy zaliczyć:
elementu budynku, zabezpieczenia " łatwość i szybkość w montażu
stateczności wykopu budowlanego i demontażu
i przeciwfiltracyjnej przegrody pionowej " niezależność od występujących
" możliwość wykonywania warunków gruntowych, możliwość
w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących montażu na terenie bagnistym,
budowli (ok. 30 cm od lica istniejących podmokłym lub w wodzie
obiektów), co eliminuje zastosowanie " szczelność
innych technologii niemożliwych " estetyczność.
w takich warunkach do wykonania lub
stwarzających dodatkowe zagrożenia E. Wykonywanie ścianek szczelnych
" mała uciążliwość wykonywanych robót
dla otoczenia  niski poziom hałasu oraz 1. Wytyczne do składowanie i przenoszenia:
brak wstrząsów przy wykonywaniu. " zaleca się stosowanie specjalnych
wskazań dotyczących przenoszenia
D. Ścianki szczelne i składowania, określonych przez
producentów oraz w instrukcjach
1. Ścianki szczelne dzielimy na: technologicznych, a także w IBWR
" drewniane  stosowane bardzo rzadko " składowanie brusów powinno
i tylko jako konstrukcje tymczasowe dla umożliwiać łatwe przenoszenie
podrzędnych budowli w kolejności ich wykorzystania oraz
" stalowe  stosowane najszerzej we zabezpieczać przed zniekształceniem
wszystkich rodzajach gruntu, zarówno profili
jako konstrukcje tymczasowe, jak i stałe " należy stosować przekładki między
" żelbetowe  wykonywane jako pale składowanymi brusami oraz
Wersja 1.1
Standard 13.2 3
wyrównywać teren, na którym są " przy konstrukcjach wyższych można
składowane stosować kilka poziomów kotwienia
" do podnoszenia i pozycjonowania " kotwienie odbywa siÄ™ na poziomie
zaleca się używanie szakli, wody gruntowej lub na poziomie wody
przyspawanych haków i podobnych w basenie
zaczepów w celu uniknięcia zniszczenia " zakotwienie ścianki może odbywać się
grodzic, a w szczególności ich zamków. przy pomocy: bloków i cięgien, płyt, pali
2. Spawanie grodzic: kozłowych, ścianek szczelnych, kotwi,
" wykonuje siÄ™ w celu zwielokrotnienia ich kotwi iniekcyjnych i kotwi gruntowych
długości przez złącza dodatkowe oraz " przy wykorzystaniu brusów korytkowych
tworzenie spoiny uszczelniajÄ…cej do budowy studni, w celu zapewnienia
" przy złączu doczołowym spoina ich stateczności na całym obwodzie
powinna być wykonywana przez całą wykonuje się opaski z kleszczy
szerokość grodzicy z wyjątkiem zamków " przy zastosowaniu jako ścian
" zwielokrotnienie długości grodzicy oporowych traconych (grodzice
przez spawanie z nakładkami wymaga nie są usuwane, lecz pozostawiane
spawania wzdłuż pełnego obwodu w ziemi), np.: do zabezpieczania
nakładki skarp wykonuje się spinający oczep
" przy tworzeniu spoiny uszczelniającej żelbetowy, zapobiegający zmianie
przy głowicy i podstawie grodzicy położenia w pionie ( klawiszowaniu )
należy wykonywać spoinę labiryntową, poszczególnych elementów ścianki
natomiast na całej długości zamka szczelnej.
spoinę doczołową. 5. Niwelowanie terenu za ścianą oraz
3. Wprowadzanie brusów w grunt: wybranie gruntu sprzed ściany należy
" konstrukcje stałe wykonywane ze realizować zgodnie z informacjami ze
ścianek szczelnych wymagają bardzo standardu szczegółowego  14.1 Maszyny
starannego, osiowego prowadzenia do robót ziemnych .
w gruncie, dlatego niezbędne jest
korzystanie z prowadnic F. Wykonywania ścianek szczelnych
" zagłębianie grodzic w grunt z wykorzystaniem wibromłota
może odbywać się dynamicznie
 przy zastosowaniu wbijania lub 1. Podczas wykonywania ścianek szczelnych
wwibrowywania lub statycznie poprzez na terenie bagnistym, podmokłym lub
wciskanie w wodzie maszynÄ™ roboczÄ… umieszcza siÄ™
" najbardziej popularną, efektywną na stabilnych i trwale połączonych ze sobą
i najczęściej stosowaną jest metoda podkładach (Rys. 5).
wwibrowywania z wykorzystaniem
młotów hydraulicznych, elektrycznych
lub spalinowych o dużej energii udaru
" w przypadku braku skuteczności
prowadzenia tej metody wykorzystuje
siÄ™ metody wspomagajÄ…ce (zmniejszenie
tarcia przez smarowanie zamka,
pokrywanie mieszankÄ… cementowÄ…
lub bentonitową zamka, wpłukiwanie
nisko i wysokociśnieniowe, wiercenie
wstępne, wysadzanie)
" w przypadku konieczności ograniczenia
drgań lub hałasu satysfakcjonującym
rozwiÄ…zaniem jest zastosowanie metody
wciskania
" w sytuacji występowania w podłożu
przeszkód wskazane jest wzmocnienie
głowicy i ostrza
" stosowane metody zagłębiania to
ustawianie i zagłębianie (głowica brusa
podnoszona ponad powierzchniÄ™ gruntu
na wysokość brusa, wprowadzana
ręcznie w zamek grodzicy uprzednio
zagłębionej  istnieje ryzyko rozejścia się
zamków oraz odchyleń od wymaganego
położenia), metoda panelowa,
Rys. 5 Stabilizacja maszyny na podłożu podmokłym i bagnistym
etapowa (pozwala na lepszÄ… kontrolÄ™
oraz minimalizuje niebezpieczeństwo
rozejścia się zamków, jednak wymaga 2. Podczas wbijania pali na terenie, o którym
podniesienia grodzicy na wysokość mowa powyżej, operatora maszyn
podwójnej jej długości). roboczych wyposaża się w środki ochrony
4. Kotwienie lub rozpieranie: indywidualnej chroniące przed utonięciem,
" ścianki szczelne kotwione są na ogół na a na pomostach umieszcza się koła
jednym poziomie ratunkowe z linkÄ….
4
3. Podczas wbijania pali należy sprawdzać: i autoryzowanych przedstawicieli, przy
" czy zachowane zostały dopuszczalne absolutnym zachowaniu wszystkich
parametry obciążenia pomostu instrukcji bezpieczeństwa i harmonogramu
określone w dokumentacji techniczno- serwisowego.
ruchowej maszyny roboczej 11. Prace przy układzie elektrycznym lub
" równomierność obciążenia pomostu maszynie mogą być prowadzone tylko przez
roboczego wykwalifikowanych elektryków.
" stan podmycia jarzm podtrzymujących 12. Przed rozpoczęciem pracy należy zawsze
pomosty robocze zapewnić odpowiednie zawieszenie
" stan techniczny pomostu roboczego wibromłota oraz stan elementu łączącego
po opadach i wyładowaniach z hakiem.
atmosferycznych. 13. Należy dbać o dobrą widoczność wibratora
4. Siły generowane przez uderzenie lub i obszaru roboczego.
wibracje są tak duże, że brak odpowiedniej 14. Należy dbać o ciągłość komunikacji między
konserwacji i fachowej obsługi maszyn operatorem dz
wigu i innymi operatorami.
uznaje się za działanie autodestrukcyjne 15. Wszystkie prace konserwacyjne
i niebezpieczne. są zastrzeżone wyłącznie dla
5. Nigdy nie wolno przekraczać wartości wykwalifikowanego i upoważnionego
maksymalnego obciążenia młota podanej personelu.
w jego danych technicznych. 16. Oprócz kontroli wzrokowych wszystkie
6. Personel obsługujący maszyny do zabijania prace konserwacyjne należy wykonywać
ścianek szczelnych powinien być właściwie przy wyłączonym silniku, ustawiając
przeszkolony i zgrany, posiadać uprawnienia wibromłot w stabilny sposób na płaskim
do obsługi młota oraz zasilającego go i równym podłożu.
agregatu. 17. Należy dopilnować, aby awaryjny wyłącznik
7. Do obowiązków operatora młota i agregatu zasilania był widocznie oznakowany.
należy znajomość treści instrukcji obsługi
i dokładne jej przestrzeganie, a oprócz tego: G. Zabrania się:
" noszenie okularów, rękawic ochronnych,
hełmu ochronnego, obuwia roboczego 1. Jednoczesnego prowadzenia innych robót
i ochrony słuchu stosownej do poziomu w miejscu wykonywania wykopów.
hałasu przy wykonywanej pracy 2. Przebywania osób w odległości mniejszej
" obserwowanie młota podczas pracy niż 10 m od miejsca wbijania w czasie
" zwracanie uwagi na przypadkowe lub wbijania grodzi.
nietypowe dz
więki i sprawdzanie, skąd 3. Przebywania osób w promieniu równym
pochodzą długości brusa powiększonym o 5 m
" wyłączenie młota przed rozpoczęciem w czasie wyrywania grodzi.
konserwacji lub naprawy i zaczekanie, 4. Pracowania młotem w pozycji poziomej.
aż ostygnie 5. Przebywania w pobliżu pracującego
" ostrzeganie współpracowników, kiedy wibromłota, jeśli nie jest to konieczne.
zaniepokoi go nietypowy sposób 6. Kontynuowania pracy w sytuacji, kiedy
działania młota wiadomo, że jedno z zabezpieczeń nie
" usuwanie wszystkich innych narzędzi działa lub działa nieprawidłowo.
i przewodów elektrycznych znajdujących 7. Kontynuowania pracy, jeśli minął termin
się w pobliżu młota czy agregatu przed przeglądu serwisowego wibromłota lub
jego uruchomieniem wymagana jest jego naprawa.
" używanie łańcucha bezpieczeństwa, 8. Prowadzenia regulacji i napraw, kiedy młot
pamiętając jednak, że łańcuch ten pracuje.
stanowi jedynie zabezpieczenie 9. Zbliżania się do ruchomych lub wirujących
" niewykorzystywanie łańcucha części.
bezpieczeństwa do podnoszenia lub 10. Samodzielnego zmieniania ustawienia
wyciągania grodzic zaworów w układzie  mogą je regulować
" używanie łańcucha bezpieczeństwa tylko pracownicy serwisu.
zawsze podczas wbijania lub wyciągania 11. Kierowania strumienia wody na części
grodzic elektryczne.
" sprawdzanie, czy zainstalowano 12. Noszenia obrączek, zegarków, biżuterii oraz
wszystkie zabezpieczenia instalacji luz
nej odzieży, która mogłaby dostać się
elektrycznej (jeśli występują), pomiędzy ruchome lub wirujące części.
gwarantujące odpowiednią ochronę 13. Usuwania lub zasłaniania i pozbawiania
przed wilgocią i wodą. czytelności jakichkolwiek wskazówek
8. Należy chronić układ hydrauliczny przed dotyczących bezpieczeństwa, ostrzeżeń czy
dostaniem się do jego wnętrza wody. instrukcji umieszczonych na maszynie.
9. Należy zapobiegać wewnętrznej 14. Używania wyłącznika awaryjnego do
kondensacji powodowanej przez szybkie zwykłego wyłączania.
zmiany temperatury. 15. Przekraczania dopuszczalnych ograniczeń
10. Prace serwisowe i konserwacyjne warunków roboczych, podanych
mogą być prowadzone tylko przez w instrukcji obsługi lub innej dokumentacji
wykwalifikowany personel producenta techniczno-ruchowej urzÄ…dzenia.
lub jednego z wyznaczonych przez niego
Wersja 1.1
Standard 13.2 5
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Roboty kolejowe
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.3
www.skanska.pl/bhp,
i na torowiskach
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas organizowania i prowadzenia robót w pobliżu i na czynnych
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
torach kolejowych oraz na innych torowiskach np. tramwajowych.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
Roboty w pobliżu i na czynnych torach kolejowych lub innych torowiskach należą do grupy
uregulowań Skanska S.A.
prac szczególnie niebezpiecznych. Wiążą się z dużymi zagrożeniami dla pracowników,
" jest obligatoryjny dla
którzy mogą zostać potrąceni lub przejechani przez pojazdy szynowe lub szynowe
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
maszyny do robót torowych będące w ruchu. Pracownicy mogą także doznać porażenia
prądem przez sieć trakcyjną lub napowietrzną sieć elektryczną, która dla potrzeb
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne nietrakcyjnych jest zasilana prądem stałym 3000 V. Aby zapewnić właściwy poziom
praktyki podczas prac.
bezpieczeństwa podczas prowadzenia tego rodzaju robót, czynne tory należy odgrodzić
i oznakować zgodnie z przepisami kolejowymi.
A. Wymagania ogólne " urządzenia zastępcze zastosowane
na posterunkach nastawczych i na
1. Wszelkiego rodzaju roboty budowlane szlaku w czasie robót: kontrolne tablice
zwiÄ…zane z pracÄ… przy czynnych liniach kluczowe, prowizoryczne sygnalizatory,
kolejowych i siecią trakcyjną będącą pod wskaz
niki itp., jeżeli zakresu
napięciem mogą być prowadzone wyłącznie zastosowania tych urządzeń nie regulują
na podstawie Instrukcji Bezpiecznego odrębne przepisy i instrukcje
Wykonywania Robot (IBWR), stanowiącej " obsadę posterunków nastawczych
załącznik do Planu Bezpieczeństwa, Ochrony i ewentualne doraz
ne otwarcie nowych
Zdrowia i Środowiska (Plan BOZiŚ). posterunków z podaniem czasu ich
2. Przygotowując IBWR należy uwzględnić pracy
zagrożenia oraz środki ich likwidacji lub " obowiązującą organizację ruchu
ograniczenia do dopuszczalnego poziomu, pociągów (manewrów) na stacji i szlaku
jakie zidentyfikowano w procesie Oceny " zmiany w zakresie wydawania ostrzeżeń
Ryzyka dla Zadania. drużynom pociągowym (ze wskazaniem
3. Przed przystąpieniem do prac należy nie stacji, które będą wydawały ostrzeżenia),
póz
niej niż 60 dni przez planowanym treść ostrzeżeń, która będzie wpisywana
terminem rozpoczęcia robót wystąpić do rozkazów, czas rozpoczęcia
do zarządcy infrastruktury kolejowej i zakończenia wydawania ostrzeżeń
o powołanie komisji do sporządzenia związanych z robotami itp.
 Tymczasowego regulaminu prowadzenia " zmiany w systemie łączności na stacji
ruchu pociągów w czasie wykonywania (szlaku)
robót . " tory odstawcze dla wagonów, składów
4.  Tymczasowy regulamin prowadzenia pociągów i innych pojazdów szynowych
ruchu pociągów w czasie wykonywania (pociągów roboczych), sposób ich
robót powinien uwzględniać: zabezpieczenia i określenie kolejności
" miejsce, wykonawcę i rodzaj robót wyjazdów na szlak
" czas przewidziany na wykonanie robót " ograniczenia prędkości
" jedno  lub wielofazowość robót, " nadzór nad organizacją prowadzenia
z wyszczególnieniem prac cząstkowych ruchu z określeniem stanowisk
oraz dni i godzin, w których będą i zakresem obowiązków
realizowane " imiÄ™, nazwisko, stanowisko oraz
" nazwiska osób odpowiedzialnych numer telefonu koordynatora
za terminowe wykonanie prac  robót wyznaczonego z jednostki
kierownika robót oraz pełniącego organizacyjnej, na terenie której
nadzór i dokonującego odbioru prowadzone są roboty
robót terenowego przedstawiciela " inne postanowienia wynikające
Wersja 1.2 zarządzającego infrastrukturą z warunków miejscowych według oceny
Standard 13.3 1
komisji sporządzającej  Tymczasowy oraz w sąsiedztwie sieci trakcyjnej będącej
regulamin prowadzenia ruchu pociągów pod napięciem.
w czasie wykonywania robót . 10. Należy zaprojektować i zastosować jeden
5. Jeżeli prace dz
wigowe zbliżą się do sieci z pięciu systemów zabezpieczania miejsca
trakcyjnej na odległość mniejszą niż robót:
5 m, a inne prace na odległość mniejszą " zamknięcie toru sąsiedniego  jest
niż 1,5 m, należy wystąpić do Zakładu najbezpieczniejszym systemem
Energetyki Kolejowej o powołanie komisji zabezpieczania na czas prac, możliwym
do sporządzenia  Regulaminu wyłączenia do zastosowania na liniach wyłączonych
napięcia . Powinno to nastąpić nie póz
niej z ruchu pojazdów szynowych (Rys. 2)
niż 30 dni przez planowanym terminem " wygrodzenie międzytorza stałymi
rozpoczęcia robót (Rys. 1). barierami i z pomocą urządzenia
6.  Regulamin wyłączenia napięcia jest zabezpieczającego prace związane
załącznikiem  Tymczasowego regulaminu z modernizacją i remontem linii
prowadzenia ruchu pociągów w czasie kolejowych lub budową obiektów
Rys. 1 Roboty w sÄ…siedztwie
wykonywania robót . inżynieryjnych, które składa się
kolejowych napowietrznych
7.  Regulamin wyłączenia napięcia powinien z prostych w montażu części
linii energetycznych
uwzględniać: stanowiących jedną całość (Rys. 3),
" miejsce pracy i jego granice z podaniem (Rys. 4). Dzięki temu systemowi
numeru linii kolejowej i kilometraż dopuszczalna prędkość dla pociągów
wykonywanych prac osobowych to 250 km/h, a dla pociągów
" rodzaj i sposób wykonania pracy towarowych 120 km/h
z uwzględnieniem koniecznego do " półautomatyczne i automatyczne
użycia sprzętu, podziału robót na systemy ostrzegania  sterowane
etapy, potrzeby zajmowania skrajni przyciskiem w pulpicie sterowniczym
sÄ…siedniego toru sygnalisty lub automatycznymi
Rys. 2 Wyłączenie
" wykonawcę robót  nazwa firmy, przyciskami szynowymi
i oznakowanie toru
kolejowego nazwisko przypuszczalnego wykonawcy " systemy ostrzegania na maszynach
" przewidziany termin rozpoczęcia roboczych  akustyczne i optyczne
prac, czas ich trwania oraz termin urzÄ…dzenia instalowane na pulpicie
zakończenia sterowniczym w kabinie operatora
" miejsce postoju pojazdów roboczych " ostrzeganie zgodnie z warunkami
przed i po zakończeniu pracy technicznymi Id-1 (instrukcja kolejowa)
" zakres niezbędnego wyłączenia napięcia  gdy zastosowanie wcześniej
" sposób zabezpieczenia miejsca pracy wymienionego systemu jest niemożliwe
" wskazanie miejsc niebezpiecznych lub nieuzasadnione. PociÄ…gi poruszajÄ…
i zagrożeń się z prędkością do 40 km/h, a z dwóch
" określenie konieczności sprawowania stron torowiska, w odległości drogi
nadzoru hamowania pociągu, znajduje się dwóch
Rys. 3 Wygrodzenie
" miejsce wydania i zwrócenia uprawnionych sygnalistów z przyborami
czynnego toru kolejowego
 Zezwolenia na wykonanie pracy sygnałowymi, takimi jak: trąbka,
" jednostkę organizacyjną, do której chorągiewka lub latarka ze światłem
należy zgłosić potrzebę wystawienia koloru białego (dzień) lub czerwonego
pisemnego zezwolenia na wykonywanie (noc). W tym przypadku dopuszcza siÄ™
pracy chwilowe wygrodzenie czynnego toru
" zobowiązanie niekwalifi taśmą ostrzegawczą.
kowanych
wykonawców do zaznajomienia się
z postanowieniami instrukcji EBH-1, B. Zasady pracy na czynnych lub w pobliżu
dotyczącymi obowiązków osób czynnych linii kolejowych
Rys. 4 Wygrodzenie czynnych
kierujących zespołami pracowników
torów kolejowych przy
" zakres niezbędnych uzgodnień 1. Każdego pracownika obowiązuje
obiektach inżynieryjnych
z odpowiednimi jednostkami znajomość i rozpoznawanie podstawowych
" procedury postępowania wykonawcy sygnałów alarmowych stosowanych
robót podczas przerw w realizacji pracy w kolejnictwie:
i po jej wznowieniu "  Alarm ( ···)  jeden dÅ‚ugi i trzy krótkie
" warunki określające możliwość sygnały, podaje go maszynista w sytuacji
załączenia napięcia po zakończeniu zagrożenia bezpieczeństwa ruchu
prac. kolejowego, katastrofy kolejowej oraz
8. W razie potrzeby zbudowania przejazdu wypadku z wagonami przewożącymi
technologicznego należy wystąpić do materiały niebezpieczne oznaczone
Rys. 5 Alarm
zarządzającego infrastrukturą kolejową tablicami pomarańczowymi na
o sporządzenie  Regulaminu obsługi wagonach, a na cysternach dodatkowo
przejazdu . Powinno to nastąpić nie póz
niej oznaczone pomarańczowym pasem
niż 60 dni przez planowanym terminem wokół zbiornika (Rys. 5)
rozpoczÄ™cia robót. "  Pożar ( ··)  jeden dÅ‚ugi i dwa krótkie
9. Przed przystąpieniem do prac należy sygnały, podaje go maszynista, gdy
wystąpić do zarządcy infrastruktury stwierdzi pożar w pociągu lub obok toru
o przeszkolenie wszystkich pracowników kolejowego (Rys. 6)
budowy z zagrożeń związanych z pracą "  Baczność ( )  jeden długi, przeciągły
w pobliżu i na czynnych torach kolejowych sygnał, podaje go maszynista,
Rys. 6 Pożar
2
gdy na torach widzi ludzi, zwierzęta, zbliżać się do nich na odległość mniejszą niż
samochody lub nakazujÄ… to wskaz
niki 10 m.
kolejowe, gdy pociąg wjeżdża 8. O zauważonej awarii sieci należy
na tory ładunkowe, rampy oraz powiadomić dyżurnego ruchu lub innego
każdorazowo przed ruszeniem składu pracownika kolei.
z nieplanowanego postoju lub w 9. Podczas przejazdu pociągu należy się
przypadku zmiany kierunku jazdy odsunąć od osi toru na odległość minimum
pociągu (Rys. 7) 1,5 m i obserwować pojazd.
"  Stój  sygnał ręczny podawany przez
Rys. 7 Baczność
pracownika, gdy trzeba nagle zatrzymać D. Praca na torowiskach tramwajowych
pociąg, w przejeżdżającym pociągu
zostało dostrzeżone uszkodzenie, które 1. Budowa, przebudowa, remont, utrzymanie
przy dalszej jez
dzie może zagrozić i ochrona umiejscowionego w pasie
bezpieczeństwu ruchu lub spowodować drogowym torowiska tramwajowego wraz
straty materialne oraz gdy na torze z urządzeniami i instalacjami należy do
znajdują się ludzie, większe zwierzęta, podmiotu zarządzającego torowiskiem
maszyny lub materiały do budowy tramwajowym.
nawierzchni kolejowej. 2. Podmiot zarzÄ…dzajÄ…cy torowiskiem
2. Zasady podawania sygnału  Stój : tramwajowym uzgadnia z zarządcą drogi
" pracownik stoi na międzytorzu lub warunki wykonania robót na terenie
ławie torowiska z twarzą zwróconą torowiska.
w kierunku pociągu, kręci duże koła 3. Aby zapewnić właściwy poziom
ręką, w której trzyma żółtą chorągiewkę bezpieczeństwa, miejsce prowadzenia
(dzień) lub latarkę ze światłem białym robót na torowisku tramwajowym należy
lub czerwonym (noc) odpowiednio zabezpieczyć i oznakować.
" sygnał podaje się do czasu jego 4. Zasady i sposób oznakowania torowiska
potwierdzenia przez pociąg sygnałem tramwajowego określa  Projekt organizacji
dz
więkowym  Stój ruchu uwzględniający rodzaj, miejsce
" w przypadku braku chorągiewki i sposób umieszczania znaków drogowych.
dopuszcza się wykorzystanie 5. Niezależnie od  Projektu organizacji ruchu
jakiegokolwiek przedmiotu lub tylko ręki kierownik budowy jest zobowiązany
" w przypadku braku latarki można użyć każdorazowo dokonać dodatkowej Oceny
dowolnego z
ródła światła. Ryzyka dla Zadania oraz w oparciu o oba te
dokumenty opracować IBWR.
C. Zasady poruszania się po torach 6. W przypadku robót na torowiskach
kolejowych tramwajowych należy stosować się do
wytycznych zawartych w standardzie
1. Przed rozpoczęciem pracy na czynnych szczegółowym  5.4 Oznakowanie
torach kolejowych należy określić w IBWR i prowadzenie robót pod ruchem .
miejsce zejścia pracowników z toru, gdy
nadjeżdża pociąg. E. Zabrania się:
2. Do przechodzenia przez tory zastawione
pojazdami kolejowymi należy korzystać " Przechodzenia przez tory przed i za
z pomostów hamulcowych lub przerw jadącym pociągiem lub pojazdami
między stojącymi pojazdami, o ile kolejowymi.
odległość między nimi wynosi co najmniej " Przechodzenia pod pojazdami kolejowymi
20 m. Można także obejść stojące oraz po ich zderzakach i sprzęgach.
pojazdy kolejowe przechodząc przez tor " Przebywania na międzytorzu w czasie
w odległości co najmniej 10 m od ostatniego przejazdu pociągów po obu torach,
z nich. jeżeli odległość między osiami tych
Rys. 8 Wymagana odległość
3. Należy unikać chodzenia po rozjazdach, torów jest mniejsza niż 5 m (Rys. 8).
od osi sÄ…siadujÄ…cych ze sobÄ…
a szczególnie w przypadku ich " Chodzenia po rozjazdach, a szczególnie
torów przy pracach pod
scentralizowanego nastawiania. przy ich scentralizowanym nastawianiu;
czynnym ruchem kolejowym
4. W przypadku konieczności przejścia w przypadku konieczności przejścia
przez rozjazd, nie należy stawiać stopy na przez rozjazd nie wolno stawiać stopy
główkach szyn  pomiędzy iglicą a opornicą, na główkach szyn  pomiędzy iglicą
ani na innych ruchomych częściach rozjazdu a opornicą, ani na innych ruchomych
i napędu. częściach rozjazdu i napędu.
5. Podczas poruszania siÄ™ po torach " Chodzenia po hamulcach torowych
kolejowych należy zachować szczególną i innych urządzeniach będących
ostrożność z uwagi na możliwość częścią automatycznego sterowania
występowania niezabezpieczonych rozrządzaniem.
wykopów ziemnych. " Przechodzenia między torem
6. Poruszanie się po zelektryfikowanych kolejowym, na którym dokonywane
torach kolejowych wymaga zachowania sÄ… manewry a rampami, magazynami,
szczególnej ostrożności. wagami i innymi obiektami
7. W przypadku zauważenia zerwanych przylegającymi do toru.
przewodów sieci trakcyjnej, linii " Chodzenia po materiałach znajdujących
elektroenergetycznych i połączeń się na międzytorzu, w tym po kopcach
elektrycznych sieci powrotnej, nie wolno śniegu, lodu, piasku, żwiru, kamieni itp.
Wersja 1.2
Standard 13.3 3
" Wchodzenia lub przebywania na " Dotykania elementów sieci trakcyjnej,
pojazdach kolejowych lub ładunkach jak również zbliżania się do niej na
przewożonych na odkrytych wagonach, odległość mniejszą niż 1,5 m.
jeżeli wysokość ładunku jest większa niż " Dotykania połączeń elektrycznych (kabli,
1 m licząc od podłogi wagonu, a pojazdy linek, łączników) sieci powrotnej oraz
kolejowe znajdują się na torze, nad urządzeń elektrycznego ogrzewania
którym zawieszone jest sieć trakcyjna. pojazdów.
" Przechodzenia przez pomost " Wchodzenia na konstrukcje wsporcze
hamulcowy i przebywania na nim, o ile sieci trakcyjnej (słupy, bramki), na
jest on wyniesiony wyżej niż 1 m od których zawieszone są przewody
poziomu podłogi pojazdu kolejowego. trakcyjne i elektroenergetyczne.
" Wchodzenia na drabinki pojazdów
kolejowych.
4
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Roboty mostowe
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.4
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas robót mostowych.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Roboty mostowe łączą się z wieloma zagrożeniami związanymi z ich rodzajem
oraz wewnętrznych
i umiejscowieniem. Roboty te zawierają w sobie wiele elementów  zadań, które zaliczamy
uregulowań Skanska S.A.
do prac szczególnie niebezpiecznych. Są to:
" jest obligatoryjny dla
1. Roboty wyburzeniowe i montażowe części obiektu
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
2. Prace budowlano-montażowe wykonywane nad czynnymi drogami kolejowymi
3. Prace wykonywane na wysokości powyżej 5 m, przy których wymagane jest
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne zastosowanie środków ochrony indywidualnej
praktyki podczas prac.
4. Prace montażowe elementów o masie powyżej 1 tony
5. Wbijanie i wyciąganie ścianek szczelnych
6. Prace przy wykonywaniu pali
7. Prace wykonywane w pobliżu linii energetycznych
8. Roboty prowadzone z wody.
A. Wstęp 2. Podstawą do podjęcia robót mostowych,
niezależnie od ich rodzaju, jest dokonanie
1. Obiekty inżynierskie, ogólnie nazywane Oceny Ryzyka dla Zadania oraz
mostami, możemy podzielić na: opracowanie Instrukcji Bezpiecznego
" mosty, czyli rodzaj przeprawy w postaci Wykonywania Robót (IBWR) dla
budowli inżynierskiej, której konstrukcja konkretnego zadania.
pozwala na pokonanie przeszkody 3. IBWR należy opracować korzystając
wodnej z Planu Bezpieczeństwa, Ochrony Zdrowia
" wiadukty, czyli rodzaj przeprawy i Åšrodowiska (Plan BOZiÅš ), Oceny Ryzyka
pozwalającej na pokonanie każdej dla Zadania oraz projektu wykonawczego
przeszkody typu: dolina, wąwóz, i specyfikacji technicznej dla konkretnego
inna droga kołowa, tory kolejowe rodzaju robót.
z wyłączeniem przeszkód wodnych 4. Dokumentem dopuszczającym do
" estakady, czyli drogi transportowe wykonywania robót zakwalifikowanych do
prowadzone nad terenem, na specjalnie kategorii robót szczególnie niebezpiecznych
wybudowanej w tym celu konstrukcji jest zezwolenie  Protokół zabezpieczenia
wsporczej, gdy nie ma możliwości prac szczególnie niebezpiecznych .
wybudowania nasypu. 5. Nad przewidzianymi do przeprowadzenia
Wszystkie te obiekty w dalszej części robotami, zaliczonymi do robót szczególnie
standardu będą nazywane  mostami . niebezpiecznych należy zapewnić:
2. Roboty mostowe ze względu na rodzaj " bezpośredni nadzór odpowiedzialny za
wykonywanych prac możemy podzielić na: dopuszczenie pracowników do pracy
" budowę nowych mostów " kontrolę aktualności badań lekarskich
" remonty i modernizacje istniejÄ…cych oraz predyspozycji psychofizycznych
obiektów mostowych. " dokonanie Oceny Ryzyka dla Zadania
wraz z zapoznaniem zainteresowanych
B. Działania przed rozpoczęciem robót pracowników z jej wynikam.
6. PlanujÄ…c i przygotowujÄ…c prace
1. Przed rozpoczęciem realizacji robót z wykorzystaniem maszyn i sprzętu, w tym
mostowych należy ustalić, które elementy rusztowań budowlanych, podlegających
składowe  zadania do wykonania dozorowi technicznemu należy sprawdzić czy:
są zaliczane do robót szczególnie " do ich obsługi wymagane są specjalne
niebezpiecznych. uprawnienia
Wersja 1.0
Standard 13.4 1
" posiadajÄ… aktualne dopuszczenie do 14. Na jednym lub obu brzegach akwenu
eksploatacji wystawione przez właściwą należy zbudować pomost umożliwiający
jednostkÄ™ dozoru technicznego zacumowanie Å‚odzi do przewozu
" operatorzy maszyn i sprzętu, do pracowników oraz łodzi ratunkowej.
obsługi których wymagane są specjalne 15. Pracowników należy dodatkowo wyposażyć
uprawnienia posiadajÄ… odpowiedniÄ… w kamizelki ratunkowe.
kategorię uprawnień 16. A
ódz
ratunkową powinna obsługiwać osoba
" ciężki sprzęt budowlany do robót posiadająca uprawnienia ratownika wodnego.
ziemnych oraz środki transportu 17. W celu prowadzenia pozostałych działań
ciężkiego wyposażone są w sprawny związanych z pracą nad lub w pobliżu
dz
więkowy sygnalizator cofania oraz akwenów wodnych należy posiłkować się
świetlny sygnalizator ich poruszania się standardem szczegółowym  13.5 Roboty na
tzw.  kogut . wodzie, z wody oraz w kesonach (Rys. 2).
7. W przypadku braku dz
więkowego
sygnalizatora cofania należy wyznaczyć C. Działania podczas prowadzenia robót
pracowników nadzorujących wykonywanie
manewru cofania, w celu zapobiegnięcia 1. W obrębie czynnej linii energetycznej
wejściu innych pracowników w strefę montaż rusztowań budowlanych oraz
cofania. roboty mostowe z wykorzystaniem
8. W zależności od planowanego zadania ciężkiego sprzętu do prac ziemnych
należy zapewnić pracownikom niezbędne i załadunkowych, żurawi wieżowych
środki ochrony indywidualnej słuchu, i samochodowych nie mogą być
oczu, górnych dróg oddechowych, prowadzone bezpośrednio pod linią.
rąk i zabezpieczające przed upadkiem Odległość liczona w poziomie od skrajnych
z wysokości. przewodów winna być nie mniejsza niż:
9. Na dojazdach do budowanych obiektów " 3 m  dla linii niskiego napięcia do 1 kV
mostowych, przed skrzyżowaniami dróg " 5 m  dla linii wysokiego napięcia od
dojazdowych z liniami energetycznymi 1 do 15 kV
należy ustawić bramki ograniczające " 10 m  dla linii wysokiego napięcia od
gabaryty przejeżdżających pojazdów 15 do 30 kV
i sprzętu. " 15 m  dla linii wysokiego napięcia od
10. Do obsługi maszyn i sprzętu, która nie 30 do 110 kV
wymaga specjalnych uprawnień można " 30 m  dla linii wysokiego napięcia pow.
dopuścić jedynie pracowników, którzy 110 kV (Rys. 3).
zapoznali się z dokumentacją techniczno- 2. Bezpośrednio pod linią energetyczną
ruchową tych urządzeń i instrukcją można prowadzić prace, o których mowa
bezpiecznej ich obsługi oraz zostali wyżej, po jej uprzednim wyłączeniu lub
przeszkoleni w tym zakresie w trakcie uzgodnieniu warunków bezpiecznej pracy
instruktażu stanowiskowego. z jej właścicielem.
11. Place składowe, przeznaczone do 3. Prowadząc roboty ziemne pod
Rys. 1 Sprzęt ratowniczy
magazynowania materiałów i sprzętu nowo budowane obiekty mostowe
należy wyznaczyć uwzględniając z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu 
planowane strefy niebezpieczne, wynikajÄ…ce koparek, spycharek, koparko-Å‚adowarek,
ze specyfiki prowadzonych robót, w tym: palownic, wibromłotów, należy
prac na wysokości, montażu szalunków przestrzegać obowiązku wyznaczania
i rusztowań systemowych, pracy sprzętu i oznaczania stref niebezpiecznych
oraz przebiegających, ewentualnych linii związanych z pracą tego sprzętu.
energetycznych. 4. W przypadku pogrążania i wyciągania
Rys. 2 Prace w bezpośrednim
12. W trakcie ustalania lokalizacji placów ścianek szczelnych oraz montażu zbrojenia
sąsiedztwie akwenów
składowych należy przestrzegać zakazu w palach wierconych strefa niebezpieczna
wodnych
składowania materiałów bezpośrednio powinna być powiększona o 5 m od
pod liniami elektroenergetycznymi lub długości grodzicy lub kosza zbrojenia.
w odległości nie mniejszej niż: 5. Pogrążając i wyciągając ścianki szczelne
" 3 m  od linii niskiego napięcia oraz wykonując roboty palowe należy
" 5 m  od linii wysokiego napięcia, do postępować zgodnie ze standardami
15 kV szczegółowymi:  13.2 Ścianki szczelne,
" 10 m  od linii wysokiego napięcia do ścianki szczelinowe oraz  13.1 Palowanie .
30 kV 6. W przypadku częstego przemieszczania
" 15 m  od linii wysokiego napięcia pow. się ciężkiego sprzętu budowlanego
30 kV. i niemożliwości wyznaczenia stref
Powinno to znalez
ć odzwierciedlenie niebezpiecznych należy zapewnić obecność
w  Planie zagospodarowania placu pracownika nadzorującego zakaz wejścia
budowy , o czym traktuje standard innych pracowników w obręb pracy tego
szczegółowy  9.1 Zagospodarowanie sprzętu.
placu budowy  plan . 7. Kierowcy samochodów skrzyniowych
Rys. 3 Prace w bezpośrednim
13. W przypadku prowadzenia prac nad lub podczas załadunku urobkiem zobowiązani
sÄ…siedztwie czynnych linii
energetycznych
w bezpośrednim pobliżu akwenów wodnych są do opuszczenia kabiny pojazdu.
należy wyposażyć stanowiska pracy w koła 8. Na zewnątrz pojazdów kierowcy mogą
ratunkowe z linkami i rzutkami widocznymi poruszać się wyłącznie w kamizelkach
z miejsca wykonywania robót (Rys. 1). ostrzegawczych i kaskach ochronnych.
2
9. Posadowiając fundamenty w wykopie 15. Podczas stosowania drabin należy
trzeba ogrodzić teren wykopu barierami postępować zgodnie ze standardem
stałymi o wysokości 1,1 m, ustawionymi szczegółowym  2.4 Drabiny .
w odległości nie mniejszej niż 1 m od 16. Wszelkie prace prowadzone na wysokości
skrajni wykopu. Ponadto, należy zapewnić powinny być zabezpieczone balustradami
bezpieczeństwo komunikacji pionowej o wysokości 1,1 m, z deską krawężnikową
poprzez zainstalowanie schodni oraz u dołu o wysokości 0,15 m oraz poręczą
postępować zgodnie ze standardami pośrednią, zamocowaną w połowie
szczegółowymi:  3. Prace ziemne oraz wysokości (Rys. 5).
Rys. 4 Prace w wykopach i ich
 3.1 Wykopy doły rowy (Rys. 4). 17. Przestrzeń pomiędzy poręczą górną a deską
zabezpieczenie
10. W trakcie wykonywania zbrojenia krawężnikową można wypełnić w inny
fundamentów i płyty ustroju nośnego sposób, uniemożliwiający wypadnięcie
należy zapewnić bezpieczeństwo ludzi.
przemieszczania się pracowników po 18. W zależności od specyfiki robót miejsce
zamontowanym zbrojeniu poprzez prowadzenia prac na wysokości należy
układanie na zbrojeniu ciągów zabezpieczyć siatkami bezpieczeństwa,
komunikacyjnych. w oparciu o przygotowany projekt
11. Montaż szalunków systemowych podpór zabezpieczenia i montażu (Rys. 6).
i przyczółków budowanych obiektów
mostowych, w związku z ich dużą
płaszczyzną pionową i wysokością, należy
prowadzić zgodnie z opracowanym
i zatwierdzonym projektem montażu oraz
dokumentacjÄ… techniczno-ruchowÄ….
12. Należy pamiętać o systematycznym
zabezpieczaniu ścian szalunku przed
przewróceniem poprzez ich podparcie
zastrzałami.
13. Montaż szalunków na wysokości należy
wykonywać z rusztowań przystawnych
lub systemowych pomostów roboczych
deskowań, zgodnie ze standardem
Rys. 6 Siatki bezpieczeństwa
szczegółowym  2.3 Pomosty robocze .
13. Dopuszcza się wykonywanie montażu 19. Montaż siatek powinien zostać wykonany
szalunków z drabiny, gdy: przez pracowników przeszkolonych w tym
" praca przy ułożeniu ciała w jednej zakresie.
pozycji ma trwać nie dłużej niż 30 minut 20. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki
" mamy do czynienia z pracą lekką, wykonywanej na wysokości pracy nie ma
tzn. ciężar przenoszony przez człowieka możliwości zastosowania balustrad lub gdy
nie przekracza 10 kg jako ochronÄ™ zbiorowÄ… stosujemy siatki
" dostępne są uchwyty dla rąk bezpieczeństwa, należy zaprojektować,
" możliwe jest utrzymanie trzech wskazać lub wykonać punkty kotwiczenia
punktów kontaktu (ręce i stopy) indywidualnych środków chroniących przed
w pozycji roboczej. upadkiem z wysokości
13. W przypadku zastosowania drabiny 21. Miejsca kotwiczenia, sposób oraz dobór
przystawnej, gdy nie jest możliwe i kompletację indywidualnych środków
utrzymanie trzech punktów kontaktu (ręce ochrony przed upadkiem z wysokości należy
i stopy) w pozycji roboczej pracownika każdorazowo omówić z pracownikami.
konieczne jest zastosowanie innych 22. Wszelkie prace na wysokości należy
środków zapobiegających upadkowi prowadzić zgodnie ze standardem głównym
z wysokości lub ograniczających jego  2. Prace na wysokości oraz standardem
ewentualne skutki. szczegółowym  2.1 Prace na wysokości 
14. Dopuszcza się stosowanie drabin jedynie do wymagania ogólne .
wysokości 4 m. 23. Pracowników zatrudnionych do
betonowania należy wyposażyć w okulary
chroniÄ…ce oczy przed zachlapaniem
mieszankÄ… betonowÄ….
24. Montaż rusztowań budowlanych może być
prowadzony wyłącznie przez pracowników
posiadających uprawnienia montażysty
rusztowań, zgodnie z dokumentacją
techniczno  ruchową i projektem montażu.
25. Rusztowania stalowe należy uziemić,
a rusztowanie kroczÄ…ce i nawisowe
dodatkowo wyposażyć w instalację
odgromowÄ….
26. Zmontowane rusztowania należy poddać
odbiorowi technicznemu, potwierdzonemu
wpisem do  Dziennika budowy lub
Rys. 5 Zabezpieczenie prac na wysokości balustradą ochronną
odrębnym protokołem odbioru.
Wersja 1.0
Standard 13.4 3
D. Działania po zakończeniu prac E. Zabrania się:
1. Środki transportu, maszyny, sprzęt 1. Dopuszczenia do obsługi maszyn i sprzętu
i pozostałe urządzenia techniczne należy oraz montażu rusztowań pracowników
zabezpieczyć przed dostępem osób nieposiadających wymaganych przepisami
niepowołanych. uprawnień.
2. Miejsce wykonywania prac na wysokości 2. Eksploatacji urządzeń i sprzętu
należy sprawdzić pod kątem ewentualnych podlegającego dozorowi technicznemu bez
pozostawionych narzędzi i materiałów, aktualnego dopuszczenia do eksploatacji
które mogą spaść w przypadku podmuchów przez tę jednostkę.
wiatru. 3. Opuszczania przez operatorów sprzętu
3. Zabezpieczenia wszelkich wykopów  i kierowców kabin eksploatowanych
bariery ochronne na czas zmniejszonej pojazdów i sprzętu bez wyłączenia silnika.
widoczności trzeba wyposażyć w elementy 4. Pozostawiania środków transportu,
odblaskowe lub oświetlenie sygnalizacyjne. maszyn i urządzeń na terenie pochyłym
bez ich wcześniejszego zabezpieczenia
przed samoczynną zmianą położenia
i uruchomieniem.
5. Wykonywania pracy na wysokości bez
stosowania ochron zbiorowych w postaci:
barier, siatek bezpieczeństwa lub
indywidualnego sprzętu zabezpieczającego
przed upadkiem z wysokości.
4
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Roboty na wodzie, z wody
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.5
www.skanska.pl/bhp,
oraz w kesonach
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas organizowania i prowadzenia robót na wodzie, z wody oraz
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
w kesonach.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
Roboty budowlane wykonywane z wody lub pod wodą w kesonach, ze względu na
uregulowań Skanska S.A.
występujące zagrożenie utonięcia oraz nadciśnienia są zaliczane do prac szczególnie
" jest obligatoryjny dla
niebezpiecznych. Niniejszy standard pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa pracujących
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
przy tego typu robotach.
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.
A. Działania przed rozpoczęciem robót nadzorem, w minimum dwuosobowej
obsadzie, zapewniając środki techniczne
1. Prace budowlane na terenie akwenów dla bezpiecznego ich wykonania
wodnych, wykonywane w ściankach oraz ewentualną pierwszą pomoc
szczelnych usytuowanych w wodzie, przedmedycznÄ… w razie potrzeby.
z jednostek pływających, sztucznych wysp, 8. Stanowiska pracy usytuowane
półwyspów, w bezpośredniej bliskości w bezpośredniej bliskości wody oraz nad
wody oraz pod wodą w kesonach, mogą taflą wody należy wyposażyć w koła
być prowadzone wyłącznie na podstawie ratunkowe z linkami i rzutkami, widocznymi
Instrukcji Bezpiecznego Wykonania z miejsca wykonywania robót. Odległość
Robót (IBWR) stanowiącej załącznik do między sąsiadującymi kołami ratunkowymi
Planu Bezpieczeństwa, Ochrony Zdrowia nie może być większa niż 50 m (Rys. 1).
i Środowiska (BOZiŚ). 9. Na jednym lub obu brzegach, w zależności
2. Pracownicy zatrudnieni przy tego rodzaju od potrzeby, należy zbudować pomost
robotach powinni posiadać potwierdzone umożliwiający zacumowanie jednostki
Rys. 1 Koła ratunkowe
predyspozycje zdrowotne, być przeszkoleni pływającej, z której wykonywane będą prace
w zakresie BHP stosownie do prowadzonych oraz łodzi do przewozów pracowników i łodzi
prac oraz zapoznani z ryzykiem zawodowym ratunkowej. BiorÄ…c pod uwagÄ™ kierunek nurtu
dla przedmiotowego zadania. wody, pomost powinien być usytuowany
3. Roboty na wodzie, z wody oraz w kesonach poniżej miejsca prowadzenia prac (Rys. 2).
mogą zostać podjęte wyłącznie na 10. Jeżeli względy techniczne uniemożliwiają
podstawie pisemnego zezwolenia. zacumowanie przy pomoście, należy
Niezależnie od obowiązujących szkoleń wykonać ciąg komunikacyjny łączący
BHP, w przypadku wykonywania prac pomost z jednostkami pływającymi
z jednostek pływających właściciel/  schodnie, kładki. Pomost i kładki
Rys. 2 A
ódz
ratunkowa
kapitan jednostki pływającej powinien komunikacyjne należy zabezpieczyć
zapoznać pracowników wykonujących barierami ochronnymi oraz wyposażyć
tego rodzaju roboty z przepisami w koła ratunkowe z linkami i rzutkami.
dotyczącymi bezpieczeństwa pracy na Jeśli planowane jest wykonywanie prac
jednostkach pływających. Musi on ich o świcie lub po zmroku, miejsca, w których
także zapoznać ze zidentyfikowanymi usytuowane są koła ratunkowe należy
zagrożeniami, sposobami ich redukcji oświetlić.
lub neutralizacji, własnymi procedurami 11. Na jednostce pływającej powinna
i instrukcjami, sposobami ewakuacji oraz znajdować się osoba posiadająca
zasadami udzielania pierwszej pomocy uprawnienia ratownika wodnego, w celu
przedmedycznej. obsługi łódki ratowniczej i ewentualnego
7. Wszelkie prace zaliczane do szczególnie udzielania pierwszej pomocy
Wersja 1.0 niebezpiecznych należy prowadzić pod przedmedycznej.
Standard 13.5 1
12. A
ódka ratunkowa powinna spełniać 2. W przypadku wykonywania nad lustrem
wymagania dla jednostek niezatapialnych wody prac na wysokości należy dodatkowo
i być wyposażona w dwie linki lub łańcuchy postępować zgodnie ze standardami
do cumowania, koło ratunkowe z linką,  2. Prace na wysokości .
bosak ratunkowy, kotwicÄ™, zaburtowÄ… linkÄ™ 3. W przypadku wykonywania nad
ratunkową i apteczkę pierwszej pomocy. lustrem wody prac krótkotrwałych lub
13. A
ódka do przewozu pracowników powinna braku możliwości zastosowania siatek
posiadać napis określający dopuszczalną bezpieczeństwa, pracownicy zobowiązani
liczbę osób, jaka może być jednorazowo są do pracy w kamizelkach ratunkowych.
przewożona. W przypadku dodatkowego 4. W przypadku zidentyfikowania
ładunku dopuszczalną liczbę osób w miejscu prowadzenia prac linii
odpowiednio pomniejszamy, przyjmujÄ…c elektorenergetycznych przebiegajÄ…cych
przelicznik: 75 kg ładunku  jedna osoba. nad stanowiskami robót należy dodatkowo
14. Miejsce prowadzenia prac na żeglownej postępować zgodnie ze standardem
drodze wodnej lub nad nią powinno być szczegółowym  4.3 Prace w sąsiedztwie
oznaczone. linii elektroenergetycznych .
15. Przed przystąpieniem do wykonywania prac 5. W przypadku konieczności zastosowania
nad powierzchnią wody, niezabudowane sprzętu umieszczonego na jednostkach
szczelnie stanowiska pracy należy pływających do prac typu: zabijanie ścianki
zabezpieczyć przez podwieszenie siatek szczelnej, transport i podawanie betonu,
bezpieczeństwa. Pracownicy powinni transport materiałów przy użyciu żurawi
być wyposażeni w szelki bezpieczeństwa itd. sposób ustawienia oraz zabezpieczenia
z urządzeniami samohamownymi. sprzętu na jednostce i warunki bezpiecznej
16. Stanowiska pracy usytuowane nad z nim pracy należy ustalić z właścicielem/
powierzchnią wody należy zabezpieczyć kapitanem jednostki.
barierami ochronnymi, tak jak w przypadku 6. Wszyscy pracownicy korzystajÄ…cy z Å‚odzi
prac wykonywanych na wysokości. do przewożenia osób i ładunków powinni
17. Skrajnie brzegów akwenów wodnych, stosować w trakcie przewozu kamizelki
na których usytuowano zaplecza budowy, są ratunkowe.
placami składowymi materiałów lub stanowią 7. Pracownicy wykonujący pracę pod wodą
miejsca postojowe dla pojazdów i sprzętu. w kesonach powinni nie rzadziej niż raz na
Należy je wygrodzić barierami ochronnymi tydzień poddawać się lekarskiemu badaniu
Rys. 3 Praca nad wodą tak, jak w przypadku prac na wysokości dopuszczającemu ich do dalszej pracy.
(Rys. 3).
18. Pracownikom wykonujÄ…cym pracÄ™
w kesonach należy zapewnić stałą opiekę C. Działania po zakończeniu prac
medycznÄ… (Rys. 4).
19. Należy wyznaczyć osoby odpowiedzialne za 1. Po zakończeniu prac na wodzie, z wody
kontrolę ciśnienia oraz czasu, w jakim jest lub w kesonach osoba nadzorująca
ono podnoszone w czasie wśluzowywania jest zobowiązana sprawdzić miejsce
tj. sprężania powietrza w śluzie ich wykonywania i ustalić, czy wszyscy
i odśluzowywania tj. obniżania nadciśnienia pracownicy opuścili zajmowane stanowiska
w śluzie. Osoby te powinny także badać pracy.
skład powietrza w izbie roboczej i śluzach 2. Jednostki pływające, łódz
do przewozu
kesonu. pracowników i ładunku oraz łódkę
20. Należy wykonać potwierdzone ratowniczą należy zacumować i zakotwiczyć
protokolarnie próby szczelności przy pomoście cumowniczym.
Rys. 4 Praca w kesonach i wytrzymałości śluz oraz rur szybowych
kesonów przy nadciśnieniu dwukrotnie
wyższym od przewidywanego. Zabrania się:
Skontrolowane elementy trzeba oznaczyć
tabliczkami zawierajÄ…cymi datÄ™ kontroli 1. Zdejmowania kamizelek ratunkowych
i wielkość dopuszczalnego nadciśnienia w trakcie wykonywania prac w miejscach
roboczego. niezabezpieczonych nad lustrem wody
21. Przy wejściu do śluzy osobowej kesonu oraz w trakcie przebywania na łodzi do
należy wywiesić informację o wysokości transportu osób i ładunku.
nadciśnienia w kesonie, dopuszczalnej liczbie 2. Przekraczania dopuszczalnego
godzin pracy, czasie trwania wśluzowywania maksymalnego obciążenia łodzi do
i wyśluzowywania, liczbie osób w izbie transportu osób i ładunku.
roboczej kesonu oraz nazwiskach 3. Przekraczania dopuszczalnego
pracowników dyżurnych przy śluzach. maksymalnego obciążenia jednostek
pływających, z których wykonywana jest
praca przy użyciu sprzętu.
B. Działania podczas prowadzenia robót 4. Zmieniania położenia sprzętu na
jednostkach pływających bez uzgodnień
1. W uzgodnieniu z Instytutem Meteorologii z właścicielem/kapitanem jednostki.
i Gospodarki Wodnej należy na 5. Podejmowania pracy w kesonach przy
bieżąco analizować prognozy pogody nadciśnieniu wynoszącym 2 atmosfery
i monitorować poziom wody. przez pracowników poniżej 20 roku
2
życia i powyżej 45 roku życia, a przy 7. Wykonywania prac w kesonach na
nadciśnieniu wyższym niż 2 atmosfery głębokości większej niż 30 m.
przez pracowników poniżej 20 roku życia 8. Wykorzystywania śluz materiałowych
i powyżej 40 roku życia. w celu ruchu ludzi do kesonu i odwrotnie.
6. Podejmowania pracy w kesonach przez 9. Skracania obowiązujących czasów
pracowników z objawami chorób wśluzowywania i wyśluzowywania.
uszu, nosa, gardła, dróg oddechowych,
schorzeniami serca i naczyń krwionośnych
oraz nadciśnieniem i podciśnieniem krwi.
Wersja 1.0
Standard 13.5 3
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Cięcie i spawanie metali
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.6
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas spawania i cięcia termicznego metali.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Jedna z najbardziej rozpowszechnionych metod łączenia elementów metalowych wykorzystuje
oraz wewnętrznych
technologię spawania. Spawanie i cięcie termiczne jest także szeroko wykorzystywane przy
uregulowań Skanska S.A.
wszelkiego rodzaju produkcji m.in. w branży metalowej, elektrotechnicznej oraz budowlanej.
" jest obligatoryjny dla
W trakcie tych prac elementy poddawane obróbce nagrzewają się do wysokiej temperatury,
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
co wraz z produktem ubocznym procesu: krople ciekłego metalu i żużla stwarzają dodatkowe
zagrożenia. Ponadto, w trakcie spawania elektrycznego może dojść do porażenia prądem
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne oraz napromieniowania od powstającego łuku elektrycznego. Właściwie przygotowany oraz
praktyki podczas prac.
prowadzony proces spawania lub cięcia termicznego ma na celu wyeliminowanie bądz
znaczne
ograniczenie zagrożeń dla osób w nim uczestniczących.
A. Wstęp, stanowiska spawalnicze " świadectwo egzaminu spawacza
1. Niniejszy standard obejmuje następujące " książeczka spawacza.
technologie Å‚Ä…czenia: spawanie elektryczne 6. Warunkiem dopuszczenia do
i gazowe, napawanie, lutowanie, lutospawanie, wykonywania prac spawalniczych jest
zgrzewanie i cięcie termiczne metali. także brak przeciwwskazań zdrowotnych,
2. Prace spawalnicze, prowadzone potwierdzony orzeczeniem lekarskim
w ramach robót gazoniebezpiecznych oraz instruktaż stanowiskowy w zakresie
lub niebezpiecznych, zaliczane są do prac bezpieczeństwa pracy.
szczególnie niebezpiecznych i powinny 7. Wszelkie prace spawalnicze należy
być prowadzone zgodnie z wymaganiami realizować w oparciu o Instrukcję
określonymi dla tej kategorii prac. Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR),
3. Rozróżniamy następujące stanowiska która powinna być opracowana przed
spawalnicze: rozpoczęciem prac, w oparciu o Ocenę
" stałe  przeznaczone do powtarzalnego Ryzyka dla Zadania.
wykonywania prac spawalniczych, 8. Ocena Ryzyka dla Zadania powinna
których wyposażenie techniczne uwzględniać rodzaj prac spawalniczych,
i instalacje zasilajÄ…ce oraz pomocnicze stosowane technologie Å‚Ä…czenia, warunki
mają charakter stały realizacji robót, kwalifikacje wykonawców,
" ruchome  przeznaczone do okresowego stężenia czynników szkodliwych
wykonywania prac spawalniczych, występujących w procesach spawania oraz
których wyposażenie techniczne wykorzystywany osprzęt: przewody, zaciski,
i instalacje zasilające oraz pomocnicze butle, reduktory, węże.
sÄ… kompletowane doraz
nie lub na czas 9. Podczas Oceny Ryzyka dla Zadania należy
wykonywanej pracy albo w zależności od korzystać z analiz wypadków i incydentów
warunków lokalnych i potrzeb. odnotowanych w przypadku tego rodzaju
4. Prace spawalnicze muszą być wykonywane robót.
przez osoby posiadające kwalifikacje 10. Stałe stanowisko spawacza powinno:
spawalnicze tj. dysponujące odpowiednim " być wyposażone w stół spawalniczy
przeszkoleniem teoretycznym i praktycznym z oprzyrządowaniem umożliwiającym
w zakresie spawalnictwa, potwierdzonym bezpieczne wykonywanie prac
egzaminem oraz dokumentem " posiadać zmechanizowane urządzenie
upoważniającym do wykonywania tego do pionowego i poziomego transportu
rodzaju prac. przedmiotów o ciężarze ponad 25 kg
5. Dokumentem potwierdzajÄ…cym posiadanie lub o znacznych wymiarach
kwalifikacji spawalniczych, wystawionym " być wydzielone w sposób
w trybie określonym przepisami szczegółowymi zabezpieczający inne osoby przed
lub polskimi normami, może być: szkodliwymi czynnikami powstającymi
Wersja 1.0 " zaświadczenie o ukończeniu szkolenia podczas procesu spawania
Standard 13.6 1
" być wyposażone w ogólną instalację
wentylacyjnÄ…, zapewniajÄ…cÄ… skuteczne
usuwanie zanieczyszczeń szkodliwych
dla zdrowia
" mieć wentylację stanowiskową, jeśli na
stanowisku występuje możliwość emisji
szkodliwych pyłów i gazów
" posiadać ściany pomalowane farbami
matowymi
" posiadać podłogę i ściany wykonane
z materiałów niepalnych.
11. Wymiary stałego stanowiska
spawalniczego:
" co najmniej 15 m3 wolnej objętości
pomieszczenia, niezajętej przez
urządzenia i sprzęt
" wysokość co najmniej 3,75 m
Rys. 2 Ruchome stanowisko spawalnicze
" co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni
podłogi, niezajętej przez urządzenia
20. Urządzenia i osprzęt stanowiące
i sprzęt.
wyposażenie stanowisk spawalniczych
12. Åšcianki lub parawany kabiny spawalniczej
mogą być dopuszczone do eksploatacji
powinny być wykonane z materiału
pod warunkiem posiadania dokumentów
niepalnego lub trudno zapalnego oraz
potwierdzających spełnienie wymagań
tłumiącego szkodliwe promieniowanie
bezpieczeństwa określonych w przepisach
optyczne.
i polskich normach.
13. Stanowiska spawalnicze, gdzie stosowane
21. UrzÄ…dzenia podlegajÄ…ce dozorowi
są ręczne palniki gazowe należy wyposażyć
technicznemu, np. ciśnieniowe, należy
w :
poddawać przeglądom w ustalonych
" osprzęt umożliwiający bezpieczne
przepisami terminach. Warunkiem
odłożenie lub zawieszenie palnika
ich użytkowania jest dopuszczenie do
" naczynie z wodÄ… do okresowego lub
eksploatacji w trybie przepisów dozoru
awaryjnego schładzania palnika.
technicznego.
14. Stanowiska spawalnicze na otwartej
22. Materiały dodatkowe do spawania,
przestrzeni należy zabezpieczać przed
napawania i lutowania, zawierajÄ…ce
działaniem czynników atmosferycznych
lub wydzielajÄ…ce substancje chemiczne
(Rys. 1).
stwarzające zagrożenia dla zdrowia
i życia pracowników, należy klasyfikować
i znakować oraz przechowywać karty ich
charakterystyk, zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi
przepisami szczegółowymi.
23. Spawacze powinni być wyposażeni
w odpowiednią odzież, obuwie i sprzęt
ochronny, jak: niepalne lub trudnopalne
ubranie, rękawice spawalnicze, skórzany
fartuch spawalniczy, getry, maskÄ™
spawalniczą lub przyłbicę, okulary do
spawania gazowego i nakrycie głowy.
24. Stanowiska spawalnicze należy
Rys. 1 Stanowisko spawalnicze na otwartej przestrzeni
systematycznie kontrolować w zakresie
15. Otoczenie stanowiska spawalniczego na
stężeń czynników szkodliwych, związanych
otwartej przestrzeni należy zabezpieczać
z tym procesem oraz podejmować
przed działaniem łuku elektrycznego lub
środki techniczno  organizacyjne
płomienia.
przeciwdziałające przekroczeniu
16. W przypadku prac budowlano 
dopuszczalnych stężeń, których wartości
montażowych wykonywanych na dużych
określają przepisy szczegółowe.
wysokościach lub prac w wykopach nie
stosuje siÄ™ zapisu pkt. 14 i 15.
B. Spawanie gazowe
17. Podczas prowadzenia prac spawalniczych
na wysokości należy pod nimi wyznaczyć,
1. Czynności z wykorzystaniem karbidu
ogrodzić i oznakować strefę niebezpieczną.
jak: składowanie, rozdrabnianie,
18. Stanowiska, na których prowadzone
przechowywanie, należy wykonywać
sÄ… prace spawalnicze powodujÄ…ce
zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi zasadami
powstawanie iskier, żużla lub gorących
i przepisami szczegółowymi w tym zakresie.
cząstek stałych, należy zabezpieczyć przed
2. Czynności z wykorzystaniem karbidu,
możliwością powstania pożaru w strefie
powodujące powstawanie pyłu powinny być
rozprysku.
wykonywane w oddzielnym pomieszczeniu,
19. Ruchome stanowiska spawalnicze należy
a pracownicy je realizujący muszą być
wyposażać w podręczny sprzęt do gaszenia
wyposażeni w indywidualne maski
pożarów m.in.: koc spawalniczy, gaśnicę
przeciwpyłowe oraz pyłoszczelne okulary
podręczną (Rys. 2).
ochronne.
2
3. Na stałym stanowisku spawalniczym nie 13. Butle używane do spawania powinny
wolno stosować przenośnych wytwornic być ustawione w pozycji pionowej
acetylenu. i zabezpieczone przed upadkiem oraz
4. Należy zachowywać minimalną odległość: należycie umocowane do stałych punktów
" 6 m między dwiema przenośnymi obiektu za pomocą obręczy metalowych lub
wytwornicami acetylenu łańcuchów.
eksploatowanymi w jednym 14. Umieszczenie butli w czasie spawania
pomieszczeniu na wózku służącym do transportu jest
" 4 m między wytwornicą acetylenu dopuszczalne w przypadku, gdy wózek stoi
a otwartym z
ródłem ognia, w tym pewnie i nieruchomo, a butla jest do niego
również od płomienia palnika przymocowana (Rys. 4).
spawalniczego. 15. Jeśli w czasie pracy nie można ustawić
5. Wytwornice acetylenu i bezpieczniki pionowo przymocowanej do wózka butli,
wodne należy chronić przed zamarzaniem, należy zapewnić, aby:
a zamarznięte odmrażać jedynie przy " była ustawiona w pozycji pochyłej,
pomocy gorÄ…cej wody. o kÄ…cie nachylenia do 45°
6. Do czynności związanych z przepychaniem " jej górna część z zaworem redukcyjnym
karbidu w lejach można używać wyłącznie znajdowała się powyżej stopy butli
nieiskrzących narzędzi. " była zabezpieczona przed obsunięciem
7. Jeśli z jednej wytwornicy acetylenu korzysta lub stoczeniem
kilku spawaczy, każdy z nich powinien " jej zawór redukcyjny był zabezpieczony
mieć oddzielny bezpiecznik wodny przy przez uszkodzeniem lub
stanowisku. zanieczyszczeniem.
8. Poziom cieczy w bezpieczniku wodnym 16. Ręczne przetaczanie butli jest dozwolone
należy sprawdzać każdorazowo przed tylko na niewielką odległość, w obrębie
rozpoczęciem pracy i po każdym cofnięciu stanowiska spawalniczego. Butle należy
Rys. 4 Wózek spawalniczy
się płomienia do palnika, a w ruchu ciągłym trzymać w pozycji pochylonej, opierając ją
 co najmniej raz na zmianÄ™. na kwadratowej podstawie.
9. Butle do gazów technicznych stosowanych 17. Odległość butli gazowej od płomienia nie
w spawalnictwie powinny odpowiadać może być mniejsza niż 1 m.
w zakresie budowy, stanu technicznego, 18. Butle należy chronić przed nagrzewaniem
barwy, zezwoleÅ„ na eksploatacjÄ™, do temperatury przekraczajÄ…cej 35°C oraz
składowania i transportu wymaganiom przed bezpośrednim oddziaływaniem
określonym w przepisach szczegółowych płomienia, iskier i gorących cząstek metalu.
oraz polskich normach. 19. Butle z gazami palnymi cięższymi od
10. W spawalniach mających do 10 stanowisk powietrza nie powinny być użytkowane
spawalniczych dozwolone jest i przechowywane w miejscach
posiadanie na każdym stanowisku butli usytuowanych poniżej poziomu terenu,
do prowadzenia procesu oraz jednej a szczególnie w pobliżu kanałów,
butli zapasowej każdego rodzaju gazu studzienek i wykopów. Wymóg ten nie
stosowanego na tym stanowisku. dotyczy butli zintegrowanych z palnikiem.
11. Butle zapasowe, o których mowa 20. W przypadku jednoczesnego spawania
wyżej, powinny być przechowywane i cięcia metali z wykorzystaniem płomienia
w pomieszczeniach wyodrębnionych, gazowego i łuku elektrycznego butle
wykonanych z materiałów niepalnych lub należy zabezpieczyć przed zetknięciem się
w wydzielonych, wyraz
nie oznakowanych z urządzeniami pod napięciem.
i zabezpieczonych miejscach spawalni 21. W przypadku zasilania urzÄ…dzenia
(Rys. 3). spawalniczego gazem pobieranym ze
z
ródła, w którym ciśnienie gazu jest
zmienne lub większe niż znamionowe
ciśnienie zasilania odbiornika w punkcie
poboru, należy stosować reduktor ciśnienia.
22. W przypadku zasilania urzÄ…dzenia
spawalniczego gazem palnym pobieranym
z baterii butli, wiÄ…zki butli lub generatora
gazu czy z rurociągu, w każdym punkcie
poboru gazu należy stosować bezpiecznik.
23. Bezpieczniki powinny być wykorzystywane
zgodnie z ich przeznaczeniem, rodzajem
gazu oraz znamionowymi wartościami
ciśnień i przepływów.
24. Do przykręcania oraz odkręcania zaworu
redukcyjnego należy używać wyłącznie
specjalnego klucza.
25. Zawory redukcyjne i manometry należy
utrzymywać w pełnej sprawności technicznej.
Rys. 3 Magazyn gazów technicznych
26. Jeżeli zawór redukcyjny po zakończeniu
12. W spawalni mającej więcej niż 10 stanowisk pracy zostaje usunięty, należy na butlę
spawalniczych powinno być centralne niezwłocznie nałożyć kołpak ochronny.
zaopatrzenie w gazy. 27. Węże do gazów należy stosować zgodnie
Wersja 1.0
Standard 13.6 3
z ich przeznaczeniem, rodzajem gazu 9. Prace spawalnicze wykonywane wewnÄ…trz
i ciśnieniem znamionowym. pomieszczeń, gdzie występuje zagrożenie
28. W przypadku stosowania mieszanki gazów porażenia prądem elektrycznym,
należy wykorzystywać wąż odpowiedni do należy wykonywać z zastosowaniem
gazu dominujÄ…cego w mieszance. spawalniczych z
ródeł energii, spełniających
29. Zabrania się zawieszania przewodów i węży wymagania dotyczące dopuszczalnej
spawalniczych na ramionach lub kolanach wartości napięcia bez obciążenia
oraz prowadzenia ich bezpośrednio przy i oznakowanych przez producenta zgodnie
innych częściach ciała. z polską normą.
30. Wymagania stawiane wężom do gazów są
następujące: D. Spawanie w zbiornikach
" minimalna długość co najmniej 5 m
" maksymalna długość mierzona od 1. Prace spawalnicze w zbiornikach
punktu pomiaru ciśnienia do punktu i rurociągach po środkach chemicznych
odbioru gazu (palnik) do 20 m można prowadzić wyłącznie po dokładnym
" dopuszcza się przedłużanie węży za ich oczyszczeniu z tych środków.
pomocą dwuzłączek metalowych o średnicy 2. Podczas wykonywaniu prac
znamionowej węża, przy czym minimalna gazoniebezpiecznych lub niebezpiecznych
długość każdego z łączonych odcinków urządzenia zasilające, w tym butle z gazami
węża ma wynosić co najmniej 4 m. technicznymi, należy sytuować na zewnątrz
31. Do spawania i cięcia używa się palników wykopów, pomieszczeń lub urządzeń,
dostosowanych pod względem rodzaju w których prace są wykonywane.
i budowy do danej pracy. 3. Podczas prac wewnÄ…trz metalowych
zbiorników należy stosować przenośne,
C. Spawanie elektryczne ręczne lampy elektryczne, o obniżonym
napięciu zapewniającym bezpieczeństwo.
1. Do najbardziej rozpowszechnionych 4. Roboty spawalnicze w zbiornikach,
technologii spawania elektrycznego należy rurociągach lub kotłach mogą być
zaliczyć: wykonywane wyłącznie przy asekuracji osób
" spawanie Å‚ukowe elektrodami znajdujÄ…cych siÄ™ na zewnÄ…trz, z zachowaniem
otulonymi wzajemnej łączności oraz możliwości
" spawanie Å‚ukowe elektrodÄ… topliwÄ…: udzielenia natychmiastowej pomocy.
metodę MIG  w osłonach gazów 5. Osoby znajdujące się wewnątrz zbiornika
obojętnych oraz MAG  w osłonach powinny być wyposażone w szelki
gazów aktywnych bezpieczeństwa przymocowane do linki
" spawanie łukowe elektrodą nietopliwą: bezpieczeństwa, trzymanej przez znajdującą
metodą TIG - w osłonach gazów się na zewnątrz osobę asekurującą.
ochronnych. 6. Pracującym w zbiorniku należy zapewnić
2. Spawanie MIG i MAG może być prowadzone stały dopływ świeżego powietrza.
prądem stałym lub przemiennym, we
wszystkich pozycjach. Nadaje to procesowi E. Zabrania siÄ™:
dużą uniwersalność przy wykonywaniu
konstrukcji z różnych metali i stopów. 1. Prowadzenia kabli elektrycznych do
3. W przypadku spawania TIG  w osłonie spawania razem z przewodami gumowymi
gazu obojętnego lub redukującego lub metalowymi do spawania gazowego.
uzyskuje się połączenie poprzez stopienie 2. Przechowywania w spawalniach materiałów
metalu spawanego przedmiotu i materiału łatwopalnych.
dodatkowego ciepłem z łuku elektrycznego, 3. Wykonywania prac spawalniczych
powstającego między spawanym w odległości mniejszej niż 5 m od materiałów
przedmiotem a nietopliwÄ… elektrodÄ…. Å‚atwopalnych lub niebezpiecznych w razie
4. Wszelkie prace związane z instalowaniem, zetknięcia z ogniem.
demontażem, naprawą i przeglądem 4. Używania strumienia czystego tlenu
elektrycznych urządzeń spawalniczych do przedmuchiwania zbiorników
mogą wykonywać pracownicy posiadający i przewietrzania pomieszczeń.
uprawnienia określone w przepisach 5. Otwierania pokryw szuflad zasypowych do
szczegółowych. karbidu przy wytwornicach acetylenu, jeżeli
5. Obwód prądu spawania nie powinien być w wytwornicy istnieje nadciśnienie.
uziemiony, z wyjątkiem przypadków, gdy 6. Mocowania butli do elementów stałych
przedmioty spawane są połączone z ziemią. obiektów za pomocą drutu lub innych
6. Przewody spawalnicze, łączące przedmiot materiałów niegwarantujących stabilności
spawany ze z
ródłem energii powinny butli.
być połączone bezpośrednio z tym 7. Używania uszkodzonych palników.
przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak 8. Smarowania części palników smarem lub
Rys. 5 Przewody spawalnicze
najbliżej miejsca spawania (Rys. 5). oliwą.
7. Przy wykonywaniu prac spawalniczych 9. Odkładania lub wypuszczania z rąk
z
ródła energii powinny być usytuowane na palników, które nie są zgaszone.
zewnÄ…trz pomieszczenia. 10. Spawania gazowego lub elektrycznego
8. W pomieszczeniach, gdzie prowadzone sÄ… bez ochron wzroku, jak: okulary, tarcze,
prace, o których mowa w pkt. C4 należy przyłbice.
stosować trudno zapalne, izolacyjne środki 11. Trzymania przez spawacza pod pachą
ochronne, jak: chodniki i maty izolacyjne. uchwytu elektrody w czasie przerw w pracy.
4
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Obróbka skrawaniem
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.7
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas obróbki skrawaniem.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Obróbka skrawaniem to nadawanie obrabianym przedmiotom pożądanego kształtu
oraz wewnętrznych
metodą skrawania. Służą do tego maszyny zwane obrabiarkami, do których należy
uregulowań Skanska S.A.
zaliczyć: tokarki, wiertarki, frezarki, strugarki, szlifierki, piły do cięcia metalu, nożyce
" jest obligatoryjny dla
i gilotyny. W trakcie prowadzenia obróbki skrawaniem występuje wiele zagrożeń, których
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
z
ródłem może być obrabiany materiał i powstające odpady w postaci wiórów, odprysków
metalu lub chłodziwa.
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.
A. Stanowisko pracy 9. Osłony stałe o wymiarze większym niż
obrys obrabiarki oraz ruchome, zmieniajÄ…ce
1. Do eksploatacji dopuszcza się wyłącznie swoje położenie podczas pracy maszyny
maszyny posiadające certyfikaty należy znakować barwami i znakami
bezpieczeństwa. bezpieczeństwa zgodnie z polskimi
2. Obrabiarki do obróbki skrawaniem należy normami.
montować oraz eksploatować wyłącznie 10. Obrabiarki należy ustawiać na równym,
na podstawie dokumentacji techniczno- pozbawionym progów podłożu, które nie
ruchowej oraz instrukcji obsługi. jest śliskie.
3. Wszelkie roboty polegające na obróbce 11. Stanowska pracy przy obrabiarce powinny
skrawaniem należy wykonywać w oparciu być zasilane prądem o napięciu 24 V, przy
o Instrukcję Bezpiecznego Wykonywania czym natężenie oświetlenia powinno
Robót (IBWR) uwzględniającą technologię zapewniać widoczność gwarantującą
robót, Ocenę Ryzyka dla Zadania, a także bezpieczne wykonywanie pracy (Rys. 2).
dokumentacjÄ™ wymienionÄ… w pkt. A2. 12. Drogi transportowe i ciÄ…gi piesze
4. Obrabiarki do obróbki skrawaniem zasilane w pomieszczeniach, w których pracują
prądem elektrycznym należy zabezpieczać obrabiarki powinny spełniać wymagania
przed możliwością porażenia prądem przepisów szczegółowych, w tym zaleceń
elektrycznym, zgodnie z wymaganiami standardu szczegółowego  9.4 Drogi
przepisów szczegółowych i dokumentacji wewnętrzne i ciągi piesze .
techniczno-ruchowej maszyny. 13. Stanowiska pracy przy obrabiarkach
Rys. 1 Wyłącznik awaryjny
5. Obrabiarki należy wyposażyć w osłony o dużych rozmiarach należy wyposażyć
chroniÄ…ce przed rozbryzgiem cieczy w odpowiednie, bezpieczne pomosty
chłodzących, urazami powodowanymi robocze, spełniające wymagania określone
przez wióry i wirujące części maszyny. w przepisach szczegółowych.
6. Obrabiarki powinny być wyposażone sprawnie 14. Zaleca się wyposażyć stanowisko robocze
działające i dostępne z miejsca roboczego w siedzisko, spełniające wymagania norm
wyłączniki lub systemy wyłączników (Rys. 1). i przepisów w tym zakresie, aby pracownik
7. Jeśli przy obsłudze obrabiarki występuje mógł wykonywać swoje zadania w pozycji
ryzyko poparzenia należy ją wyposażyć siedzącej.
w odpowiednią osłonę, a jeśli nie jest to 15. Pozycję stojącą należy ograniczać do tych
możliwe ze względów technicznych należy przypadków, gdzie istnieje konieczność
pracowników wyposażyć w odpowiednie użycia znacznych sił lub częstych zmian
środki ochrony indywidualnej. miejsca (Rys. 3).
Rys. 2 Oświetlenie
8. Osłony powinny być tak skonstruowane 16. Obsługujący obrabiarkę podczas jej pracy
stanowiska pracy
i wykonane, aby praca obrabiarki po jest zobowiÄ…zany:
zdemontowaniu lub otwarciu osłony była " przechowywać lub składować
Wersja 1.0 niemożliwa. w szafkach narzędziowych, na regałach
Standard 13.7 1
lub stojakach wszelkie narzędzia 6. Zabrania się chwytania wiórów gołymi
pomiarowe, skrawające i inne rękami.
" mieć dokładnie zapięte rękawy przy 7. Podczas pracy przy obrabiarkach pracownicy
nadgarstkach mają obowiązek stosowania okularów
" pracować w nakryciu głowy ochronnych.
zabezpieczającym włosy przed ich 8. Dla zabezpieczenia przed rozpryskiwaną
pochwyceniem przez wirujące części cieczą chłodząco  smarującą należy
obrabiarki. stosować osłony lub ekrany.
17. Ponadto, podczas pracy obrabiarki zabrania 9. Urządzenia do podawania płynu
się: chłodzącego powinny być tak
" chłodzenia narzędzia lub obrabianego skonstruowane, aby:
przedmiotu za pomocą mokrego czyściwa " automatycznie przerywać podawanie
" zatrzymywania wrzeciona lub chwytania płynu w momencie wstrzymania pracy
Rys. 3 Mata
go ręką obrabiarki
antyzmęczeniowa
" nakładania pasów napędowych " ułatwiać odprowadzanie płynów
i regulacji ich naciągu z wiórów i obrabianych przedmiotów
" posiadania na palcu lub ręce bandaża, " chronić obrabiarkę, narzędzia i podłogę
pierścionka, zegarka, obrączki czy przed zawilgoceniem.
bransoletki.
18. Obrabiarki mogą być obsługiwane C. Obrabiarki
wyłącznie przez osoby posiadające
wymagane kwalifikacje i odpowiedni 1. Do grupy obrabiarek skrawajÄ…cych
stan zdrowia, potwierdzony orzeczeniem ogólnego przeznaczenia należy zaliczyć:
lekarskim o braku przeciwwskazań oraz " tokarki
przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa " wiertarki
pracy. " frezarki
19. Tylko osoby upoważnione przez " strugarki
pracodawcę mogą dokonywać napraw, " szlifi
erki
konserwacji i przeglądów obrabiarek. " dłutownice oraz inne urządzenia
20. Przed przystÄ…pieniem do naprawy obrabiarki specjalistyczne.
należy: 2. Przed uruchomieniem wrzeciona tokarki
" wyłączyć ją spod napięcia należy sprawdzić, czy w uchwycie tokarskim
" oznakować tablicą:  Uwaga naprawa  nie pozostawiono klucza do zaciskania
nie uruchamiać przedmiotu.
" oznakować tablicą jak wyżej w miejscu 3. Obrabiane przedmioty należy zaciskać
zasilania obrabiarki  tablica rozdzielcza w uchwycie tokarskim w sposób pewny
" sprawdzić stan zabezpieczenia blokad i dokładny z uwzględnieniem:
przed opadaniem, jeśli przy naprawie " działania sił skrawania
będzie wymagane ich podniesienie. " prędkości obrotowej
21. Po naprawie obrabiarki należy uzyskać " momentu bezwładności uchwytu
zgodę na jej uruchomienie od osoby, która i obrabianego przedmiotu
wykonała naprawę i obsługuje maszynę. " niewyważenia obrabianego przedmiotu.
4. Wykonując wiercenie otworów przy użyciu
B. Wióry, chłodziwa wiertarki niedopuszczalne jest trzymanie
w dłoni obrabianego przedmiotu.
1. Wióry powstające podczas pracy 5. Do mocowania obrabianych przedmiotów
obrabiarek należy składować w specjalnych w wiertarce należy stosować uchwyty
pojemnikach i na bieżąco usuwać magnetyczne, imadła, słupki oporowe,
z pomieszczeń na odpowiednie składowiska trzymaki lub inne urządzenia gwarantujące
2. Rozróżniamy następujące rodzaje wiórów: pewność zamocowania.
" ciągły, wstęgowy  podczas toczenia 6. We wrzecionie frezarki sterowanej
miękkich, ciągliwych metali przy dużych numerycznie zaleca się stosowanie
prędkościach skrawania i małym automatycznego systemu mocowania
poprzecznym przekroju warstwy narzędzi i przyrządów.
skrawającej 7. Jeśli stół frezarki lub strugarki podłużnej
" schodkowy  podczas skrawania w trakcie ruchu przyjmuje położenie poza
materiałów twardych, mało ciągliwych, punktami krańcowymi jej gabarytów,
przy małych prędkościach skrawania należy wyznaczyć i wygrodzić obszar
i dużych poprzecznych przekrojach niebezpieczny za pomocą barierek
warstwy skrawanej oznakowanych barwami i znakami, zgodnie
" odpryskowy  podczas obróbki z polskimi normami.
materiałów kruchych. 8. We wszystkich przypadkach, gdy odległość
3. Wióry wstęgowe stanowią największe między położeniem stołu obrabiarki lub
zagrożenia dla obsługi, stąd należy obrabianego przedmiotu a ścianą lub innym
stosować dostępne środki techniczne stałym obiektem jest mniejsza niż 0,6 m
np. tzw. łamacze wiórów do ich likwidacji. wolną przestrzeń pomiędzy nimi należy
4. Wióry można usuwać za pomocą szczotek, zabezpieczać ogrodzeniem.
haczyków lub innych urządzeń. 9. Tarcze szlifierek powinny być osłonięte
5. Nie wolno usuwać wiórów za pomocą w sposób zabezpieczający obsługujących
sprężonego powietrza. oraz osoby postronne przed zagrożeniami,
2
w tym w szczególności związanymi przedmiotu między tarczę ścierną a podporę
z rozerwaniem się tarczy szlifierskiej. i powinien wynosić 2 3 mm.
10. Tarcze szlifierek należy mocować na 15. Szlifierki należy wyposażać w przez
roczyste
trzpieniu wrzeciona za pomocą stalowej osłony lub ekrany chroniące przed urazami,
tarczy oporowej i dociskowej, o średnicach a obsługujący powinni posiadać i stosować
zewnętrznych wynoszących co najmniej środki ochrony oczu spełniające wymagania
1/3 średnicy tarczy ściernej. dla tego rodzaju prac.
11. W miarę zużywania się tarczy ściernej należy 16. Tarcze szlifierskie przed zamontowaniem
wymieniać tarcze stalowe na mniejsze, należy wyważyć.
zgodnie z wymaganiem w punkcie wyżej. 17. Tracze szlifierskie muszą posiadać nalepki
12. Dla zapewnienia prawidłowego i pełnego z ich charakterystyką uwzględniającą:
bezpieczeństwa mocowania tarczy ściernej " rodzaj materiału szlifierskiego
na trzpieniu, pomiędzy tarczą ścierną " rodzaj spoiwa i ziarna
a tarczą oporową i dociskową należy " twardość i dopuszczalną prędkość
umieszczać podkładki z elastycznego obwodową.
materiału o grubości 1 1,5 mm. 18. Przy szlifierkach do szlifowania  na
13. Szlifierki ostrzałki należy wyposażać sucho podczas stałej pracy powinny być
w regulowaną podporę umożliwiającą zastosowane urządzenia do odciągania
ustawienie i podtrzymywanie szlifowanego pyłów.
materiału rekami. 19. Zabronione jest szlifowanie czołem tarczy
14. Odstęp miedzy tarczą ścierną a podporą  prawidłowo szlifuje się obwodem tarczy
powinien być regulowany. Musi ściernej.
zabezpieczać przed dostaniem się
Wersja 1.0
Standard 13.7 3
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Piaskowanie i malowanie
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.8
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas piaskowania i malowania.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Konstrukcje metalowe: stalowe i żeliwne przed zabudowaniem w miejscu przeznaczenia
oraz wewnętrznych
sÄ… malowane. Ma to na celu zabezpieczenie ich przed korozjÄ… oraz podniesienie estetyki.
uregulowań Skanska S.A.
Powłoki malarskie podlegają z czasem degradacji, przez co tracą właściwości zabezpieczające
" jest obligatoryjny dla
przed korozją i dlatego należy je usunąć celem położenia nowych powłok. Jedną z czynności
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
przygotowujących konstrukcje metalowe do malowania jest ich oczyszczenie. Czyścić można
także zabudowane lub przeznaczone do zabudowania elementy z kamienia, w celu nadania
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne im lub przywrócenia walorów estetycznych. Czyszczenie można prowadzić przy użyciu
praktyki podczas prac.
specjalnych urządzeń z wykorzystaniem różnego rodzaju ścierniw. Procesy czyszczenia
i malowania powodują przenikanie do otoczenia szkodliwych pyłów lub oparów. Dlatego
właściwe przygotowanie i prowadzenie tego rodzaju prac eliminuje lub ogranicza zagrożenia
zdrowia i życia osób zaangażowanych w ich realizację.
A. Wymagania ogólne uczestniczących w procesie czyszczenia lub
malowania.
1. Pracownicy zatrudnieni przy czyszczeniu 8. Jeśli czyszczenie lub malowanie jest
lub malowaniu różnych powierzchni częścią zadania budowlanego, kierownik
powinni posiadać przeszkolenie w zakresie budowy jest zobowiązany opracować przed
bezpieczeństwa pracy oraz spełniać rozpoczęciem robót Plan Bezpieczeństwa,
wymagania zdrowotne określone dla tego Ochrony Zdrowia i Środowiska (Plan BOZiŚ).
rodzaju prac. 9. Pomieszczenia, w których prowadzone
2. Prace polegające na czyszczeniu różnych jest malowanie są zagrożone pożarem lub
powierzchni metodami strumieniowo  wybuchem, dlatego należy przestrzegać
ściernymi oraz malowaniu należą do prac przepisów szczegółowych dotyczących
szczególnie niebezpiecznych. bezpieczeństwa pożarowego.
3. Wszystkie stosowane wyroby lakierowe, 10. UrzÄ…dzenia elektroenergetyczne stosowane
rozpuszczalniki, rozcieńczalniki, środki w pomieszczeniach i komorach malarskich
myjące i odtłuszczające powinny powinny odpowiadać wymaganiom
posiadać karty charakterystyk substancji dla urządzeń przeznaczonych do pracy
niebezpiecznych lub preparatu w strefach zagrożonych wybuchem,
niebezpiecznego, zgodnie z przepisami określonych dla tych pomieszczeń i komór.
szczegółowymi w tym zakresie. 11. Strefy zagrożenia wybuchem oraz miejsca
4. Każda partia wyrobów lakierowych powinna występowania materiałów pożarowo
posiadać deklarację zgodności z polskimi niebezpiecznych należy oznakować zgodnie
normami lub aprobatę techniczną, której z wytycznymi zawartymi w przepisach
wzór określają przepisy szczegółowe. szczegółowych.
5. Wszelkie prace czyszczenia strumieniowo
 ściernego oraz malowania należy B. Czyszczenie powierzchni - piaskowanie
poprzedzić Oceną Ryzyka dla Zadania
oraz prowadzić w oparciu o Instrukcję 1. Do czyszczenia powierzchni należy
Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR). stosować ścierniwa:
6. W Ocenie Ryzyka dla Zadania należy " metalowe  śrut staliwny lub żeliwny,
uwzględnić zagrożenia toksyczne, pocięty drut stalowy
wynikające ze stosowanych farb, lakierów, " niemetalowe  piaski, elektrokorund,
emalii, rozpuszczalników, rozcieńczalników, rozdrobnione skały i minerały, ścierniwa
spoiw i pigmentów. sztuczne.
7. Z Oceną Ryzyka dla Zadania oraz IBWR 2. W pomieszczeniach, w których
należy zapoznać wszystkich pracowników do czyszczenia używa się ścierniw
Wersja 1.0
Standard 13.8 1
z rozdrobnionych skał i minerałów 15. Pracowników wykonujących czyszczenie
zawierających wolną krzemionkę, należy strumieniowo-ścierne w komorach
prowadzić pomiar stężenia całkowitego oraz na otwartej przestrzeni należy
i respirabilnego pyłu, aby nie przekroczyć wyposażać w środki ochrony indywidualnej
dopuszczalnych wartości stężeń, dostosowane do rodzaju technologii
określonych w przepisach szczegółowych. czyszczenia, występujących niebezpiecznych
3. Resztki zużytego ścierniwa i inne i szkodliwych czynników dla zdrowia,
zanieczyszczenia należy usuwać z miejsca liczby osób przebywających w strefie
pracy i przekazywać do utylizacji lub pracy oraz innych zagrożeń, jakie zostały
regeneracji. zidentyfikowane w Ocenie Ryzyka dla
4. Wszędzie tam, gdzie czyszczone Zadania.
powierzchnie lakiernicze mogą zawierać 16. Do środków ochrony indywidualnej
związki ołowiu lub innych składników piaskowacza zalicza się m.in.:
toksycznych należy stanowiska czyszczenia " ubranie pyłoszczelne
szczelnie osłaniać i wyposażać w układ " rękawice ochronne
Rys. 1 Rękawy ochronne
filtracyjno  wentylacyjny. " specjalny hełm z dopływem świeżego
5. Komory robocze przeznaczone do powietrza, pokrywający całą głowę,
czyszczenia różnych powierzchni należy połączony z kapturem na ramiona,
wyposażać w układy ssące filtracyjno całkowicie zapobiegający przenikaniu
 wentylacyjne oraz hermetyzować pyłu (Rys. 2, 3).
dla uniemożliwienia powstawania 17. Czas pracy w komorze roboczej nie może
zapylenia pomieszczeń, w których zostały być jednorazowo dłuższy niż 40 minut.
zainstalowane. 18. Przerwa powinna trwać nie krócej niż
6. Komory robocze należy wyposażać 20 minut. W jej trakcie pracownicy powinni
Rys. 2 Piaskowacz 
w świetlny sygnalizator pracy informujący przebywać w miejscu z dopływem czystego
wyposażenie ochronne
o zagrożeniach oraz awaryjny wyłącznik powietrza.
urządzeń. 19. Stanowiska pracy czyszczenia strumieniowo
7. Drzwi wejściowe do komory roboczej  ściernego usytuowane na otwartej
obsługiwanej zarówno z zewnątrz, jak przestrzeni należy znakować tablicami
i wewnątrz można otwierać dopiero po informacyjno  ostrzegawczymi oraz
uprzednim odpyleniu jej wnętrza. lokalizować tak, aby nie powodowały
8. Jeżeli obsługa urządzeń do czyszczenia zagrożeń bezpieczeństwa i zdrowia osób
powierzchni odbywa siÄ™ przez otwory postronnych.
w ścianie kabiny, otwory te należy wyposaży 20. Pomieszczenia czyszczenia strumieniowo-
w szczelne i gumowe rękawy, usytuowane ściernego, malowania natryskowego
Rys. 3 Hełm do piaskowania
na wysokości przedramienia pracownika oraz napylania muszą być wyposażone
(Rys. 1). w sprawny, poddany legalizacji sprzęt
9. W komorze roboczej należy zadbać i środki gaśnicze, w ilościach odpowiednich
o odpowiednią częstotliwość wymiany do aktualnych potrzeb.
powietrza dla zapewnienia dobrej
widoczności. C. Malowanie ręczne przez zanurzanie lub
10. Częstotliwość wymiany powietrza polewanie
w komorze roboczej należy ustalić
w oparciu o: 1. Farby i lakiery można mieszać ręcznie za
" rodzaj czyszczonego materiału lub pomocą drewnianych lub metalowych,
usuwanej powłoki malarskiej nieiskrzących mieszadeł.
" liczbę stanowisk pracy 2. Do malowania ręcznego za pomocą pędzli
" rodzaj stosowanego i zużytego lub wałków zaleca się stosowanie gęstych
ścierniwa. farb, lakierów lub emalii zawierających
11. Urządzenie do strumieniowo-ściernego niewielkie ilości rozpuszczalników lub
czyszczenia powierzchni należy wyposażyć rozcieńczalników. Ogranicza to emisję ich
w sprawny system umożliwiający oparów do otoczenia.
pracownikowi wykonującemu proces 3. Środki ochrony indywidualnej dróg
czyszczenia zamknięcie wypływu ścierniwa oddechowych należy dobierać
z dyszy roboczej. z uwzględnieniem rodzaju stosowanych
12. System, o którym mowa wyżej, powinien materiałów malarskich i wyposażać
być tak skonstruowany, aby w razie w odpowiedni do tych ustaleń pochłaniacz
przypadkowego, niekontrolowanego oparów (Rys. 4).
Rys. 4 Prace malarskie  wypuszczenia z rąk pracownika dyszy 4. Niezależnie od ochron indywidualnych, na
ochrona dróg oddechowych
roboczej następowało niezwłoczne stanowisku malowania ręcznego należy
zamknięcie wypływu ścierniwa do dyszy. zapewnić intensywną wentylację oraz
13. System, o którym mowa w punkcie A11, kilkuminutowe przerwy w pracy.
podlega każdorazowej kontroli przed 5. Przed przystąpieniem do malowania
rozpoczęciem pracy oraz w przypadkach ręcznego należy wygasić wszelkie z
ródła
stwierdzenia jego wadliwego działania. otwartego ognia oraz wyłączyć grzejniki
14. Pracownik wykonujÄ…cy czyszczenie elektryczne, zlokalizowane w sÄ…siedztwie
powierzchni w komorze roboczej musi być prowadzonych prac malarskich.
asekurowany przez co najmniej jednego 6. Wanny do malowania zanurzeniowego
pracownika znajdującego się na zewnątrz powinny być wyposażone w sprawną
komory. i skutecznÄ… wentylacjÄ™, umieszczonÄ…
2
nad wanną lub w jej bocznych, górnych 8. Puste naczynia po wyrobach lakierowych
częściach. należy przechowywać poza terenem
7. Zaleca siÄ™ mechanizacjÄ™ procesu zalewania lakierni, w miejscu specjalnie
wanien farbÄ… lub lakierem oraz zanurzania przeznaczonym do tego celu.
w nich przedmiotów, w celu ograniczenia 9. Kabiny malarskie, przewody wentylacji
kontaktu pracownika ze szkodliwymi wyciągowej oraz miejsca narażone na
oparami. osadzanie się cząstek wyrobów lakierowych
8. Wszystkie urządzenia wentylacyjne należy systematycznie oczyszczać,
muszą być wykonane w wersji z zachowaniem środków ostrożności i przy
przeciwwybuchowej. użyciu narzędzi niepowodujących iskrzenia.
D. Malowanie natryskowe oraz napylanie E. Zabrania siÄ™:
1. Pokrywanie powierzchni płynnymi 1. Stosowania do czyszczenia strumieniowo-
wyrobami lakierowymi można prowadzić ściernego suchego piasku kwarcowego
na otwartej przestrzeni, w komorach jako ścierniwa lub jako dodatku do innych
malarskich lub pomieszczeniach ścierniw.
wyposażonych w wentylację odciągową, 2. Stosowania do czyszczenia strumieniowo
z wymuszonym nawiewem powietrza. ściernego urządzeń nieposiadających
2. Napylanie farbami proszkowymi można odpowiednich zabezpieczeń określonych
prowadzić wyłącznie w komorach w punktach: A11 i A12.
malarskich lub pomieszczeniach 3. Jednoosobowej pracy w komorach
z odpowiedniÄ… wentylacjÄ…, zaprojektowanÄ… roboczych do czyszczenia strumieniowo-
i wykonaną dla tego rodzaju pomieszczeń ściernego.
Rys. 5 Komora malarska
i prac (Rys. 5). 4. Podejmowania pracy w komorze roboczej
3. W pomieszczeniach do malowania bez odpowiednich środków ochrony
natryskowego oraz napylania powierzchni indywidualnej.
wyrobami lakierowymi należy zadbać 5. Czyszczenia powierzchni przy
o takie stężenie czynników szkodliwych dla niedomkniętych drzwiach komory roboczej
zdrowia, aby ich wartość nie przekraczała lub niesprawnym systemie wentylacyjnym.
dopuszczalnych stężeń, określonych 6. Kierowania strumienia ścierniwa z dyszy
w przepisach szczegółowych. poza czyszczony przedmiot.
4. Wartości stężeń, o których mowa wyżej 7. Prowadzenia malowania natryskowego lub
należy osiągać stosując środki ochrony napylania instalacji lub urządzeń będących
indywidualnej lub zbiorowej. pod napięciem.
5. W pomieszczeniach i przestrzeniach 8. Gromadzenia na stanowisku pracy
zamkniętych, w których prowadzone opróżnionych naczyń i pojemników po
są prace związane z malowaniem materiałach stosowanych do malowania
natryskowych lub napylaniem, ilość natryskowego lub napylania.
przechowywania palnego materiału 9. Używania grzejników z otwartą spirala
przeznaczonego do tych prac nie może grzejną lub otwartego ognia podczas
przekraczać zapotrzebowania jednej zmiany malowania natryskowego lub napylania.
roboczej. 10. Prowadzenia prac spawalniczych na
6. Wszystkie stanowiska malowania stanowisku malowania natryskowego,
natryskowego lub napylania należy napylania lub w ich sąsiedztwie.
oznaczać tablicami informacyjno- 11. Stosowania narzędzi iskrzących.
ostrzegawczymi i zabezpieczać przed 12. Stosowania materiałów bez znajomości
dostępem osób postronnych. technologii ich nakładania i działania
7. Aparatura lakiernicza pracujÄ…ca pod toksycznego.
ciśnieniem powinna być wyposażona 13. Używania do prac lakierniczych sprężonych
w sprawne manometry i zawory gazów palnych i tlenu.
bezpieczeństwa, ustawione na określone
ciśnienie i zaplombowane.
Wersja 1.0
Standard 13.8 3
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Układanie mas bitumicznych
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.9
www.skanska.pl/bhp,
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas układania mas bitumicznych.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Układanie mas bitumicznych wiąże się przede wszystkim z zagrożeniami dotyczącymi
oraz wewnętrznych
poruszania się dużej ilości jednostek transportowo-sprzętowych po niewielkiej powierzchni.
uregulowań Skanska S.A.
Zagrożenia te wzrastają, gdy masa bitumiczna jest układana w bezpośrednim sąsiedztwie
" jest obligatoryjny dla
dróg publicznych, na których nie zamknięto ruchu. Roboty takie zaliczane są wówczas do
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
prac szczególnie niebezpiecznych. Aby zapewnić właściwy poziom bezpieczeństwa na czas
realizacji prac związanych z układaniem mas bitumicznych, niezbędne jest zastosowanie
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne minimalnych wymagań, określonych w niniejszym standardzie.
praktyki podczas prac.
A. Wstęp " transportowego
" pomocniczego
1. Asfalt oznacza mieszankÄ™ lepiszcza " laboratoryjnego.
i kruszywa, przy czym samo lepiszcze 9. Do sprzętu specjalistycznego,
asfaltowe określane jest jako bitum. wykorzystywanego do produkcji i układania
2. Asfalt to w powszechnym rozumieniu mas bitumicznych, zaliczamy m.in.:
rodzaj nawierzchni, czyli mieszanka " rozściełacze mas bitumicznych
mineralno-asfaltowa zwana nawierzchniÄ… " walce: stalowe, gumowe, stalowo-
asfaltową lub bitumiczną. W rzeczywistości gumowe
w mieszance tej znajduje siÄ™ od 4 do 8 % " skrapiarki do emulsji asfaltowej
asfaltu. " remontery
3. Asfalty mogą być stosowane " rozkładarki do poboczy.
w budownictwie drogowym wyłącznie 10. Do sprzętu pomocniczego,
w postaci płynnej. wykorzystywanego do produkcji i układania
4. Skład asfaltów stosowanych mas bitumicznych, zaliczamy:
w budownictwie drogowym oraz ich " młoty pneumatyczne
własności fizyczne i chemiczne określają " zagęszczarki i ubijaki
Polskie Normy. " piły do betonu i asfaltu
5. Układanie mas bitumicznych wiąże się " małe walce
z licznymi zagrożeniami chemicznymi oraz " agregaty prądotwórcze
fizycznymi. " zamiatarki.
6. Do zagrożeń chemicznych, występujących 11. Podstawowe wyposażenie laboratorium
w związku z układaniem mas bitumicznych, drogowego stanowi:
zaliczamy: " ekstraktor do badania mas bitumicznych
" dymy asfaltu " płyta VSS oraz lekka płyta dynamiczna
" wielopierścieniowe węglowodory do badania nośności podłoża
alifatyczne: alkany, alkeny, cykloalkany, " wiertnica do wycinania próbek z asfaltu
cykloalkeny. " prasa oraz ubijak Marshalla.
7. Do zagrożeń fizycznych, występujących
w związku z układaniem mas bitumicznych, B. Działania przed rozpoczęciem robót
zaliczamy :
" hałas 1. Podstawą do rozpoczęcia prac związanych
" drgania mechaniczne z układaniem mas bitumicznych jest
" mikroklimat opracowanie Oceny Ryzyka dla Zadania
" naturalne promieniowanie UV. i Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania
8. Produkcja oraz układanie mas bitumicznych Robót (IBWR) dla konkretnego zadania.
wymaga odpowiedniego sprzętu: 2. Wszyscy pracownicy uczestniczący
Wersja 1.0 " specjalistycznego w realizacji prac związanych z układaniem
Standard 13.9 1
mas bitumicznych powinni być za pisemnym technicznej i bezpieczeństwa użytkowania 
potwierdzeniem zapoznani z zatwierdzonÄ… przeglÄ…d codzienny.
przez kierownika budowy IBWR i Oceną 11. Wszyscy kierowcy dowożący masę bitumiczną
Ryzyka dla Zadania. powinni być przeszkoleni w zakresie poruszania
3. Układanie mas bitumicznych pod ruchem się po terenie budowy i bezpiecznego
lub w bezpośrednim sąsiedztwie drogi, wyładunku oraz poinformowani o lokalizacji
na której ruch nie został zamknięty, miejsca oczyszczania skrzyń ładunkowych
może być prowadzone jedynie w oparciu z resztek masy.
o  Projekt organizacji ruchu , opracowany 12. Każdorazowe opuszczenie kabiny pojazdu
i zatwierdzony przez organ zarządzający przez kierowcę wiąże się z obowiązkiem
Rys. 2 Wymagana odzież
ruchem, właściwy dla danej drogi. stosowaniem hełmu ochronnego, kamizelki
ochronna dla kierowców
4. Szczegółowe wytyczne związane ostrzegawczej oraz bezpiecznego obuwia
i operatorów opuszczających
z opracowaniem i wdrożeniem  Projektu (Rys. 2).
kabinÄ™
organizacji ruchu zawarte sÄ… w standardzie 13. Wszystkie jednostki transportowo-
szczegółowym  5.4 Prowadzenie robót pod sprzętowe wykorzystywane przy robotach
ruchem . bitumicznych powinny być wyposażone
5. Ponieważ prace związane z układaniem w błyskowe sygnały świetlne koloru żółtego
mas bitumicznych pod ruchem lub oraz dz
więkowe sygnały cofania.
w bezpośrednim sąsiedztwie drogi, na której 14. Odcinek drogi, na którym prowadzone są
ruch nie został zamknięty, należą do grupy roboty bitumiczne, należy zabezpieczyć
prac szczególnie niebezpiecznych, powinny odpowiednimi znakami i zaporami
być prowadzone pod bezpośrednim drogowymi zgodnie z  Projektem
nadzorem wykwalifikowanego, organizacji ruchu .
uprawnionego pracownika oraz w oparciu 15. Znaki i zapory, o których mowa wyżej,
o zezwolenie wydane przez kierownika powinny być dobrze widoczne zarówno
budowy  Protokół zabezpieczenia prac w dzień, jak i w nocy oraz utrzymane
szczególnie niebezpiecznych . w należytym stanie przez cały okres trwania
6. Operatorzy urządzeń do układania prac.
mas bitumicznych powinni posiadać 16. Dodatkowymi elementami
predyspozycje zdrowotne, potwierdzone wykorzystywanymi do optycznego
orzeczeniem lekarza medycyny pracy oraz i mechanicznego wygradzania prac
aktualne szkolenia BHP. bitumicznych w pasie drogowym są pachołki
7. W Tabeli 1 określono uprawnienia i ich drogowe i separatory.
klasy, niezbędne do obsługi sprzętu
wykorzystywanego do układania mas C. Działania w trakcie realizacji robót
bitumicznych (Rys. 1).
8. Przed rozpoczęciem układania mas 1. Osoby wykonujące czynności związane
bitumicznych należy sprawdzić zgodność z układaniem mas bitumicznych są
uprawnień operatorów urządzeń i maszyn zobowiązane stosować jako minimum
z klasą i typem jednostek transportowo- przydzielone im środki ochrony osobistej,
sprzętowych, na których będą pracować. w tym głównie:
9. Operatorów urządzeń i maszyn przed " hełmy ochronne
przystąpieniem do pracy należy zapoznać " ochronniki słuchu
z dokumentacją techniczno-ruchową " sprzęt ochronny dróg oddechowych
bÄ…dz
instrukcją obsługi jednostek dostosowany do występujących
transportowo-sprzętowych, na których zagrożeń  pyły, czynniki chemiczne
będą pracować. " obuwie specjalistyczne dla bitumiarzy
10. Wszystkie jednostki transportowo- " odzież ochronną koloru
sprzętowe każdorazowo przed pomarańczowego, a w przypadku
rozpoczęciem pracy powinny być stosowania innej odzieży ochronnej
sprawdzone pod względem sprawności dodatkowo kamizelki ostrzegawcze.
Klasa określona w świadectwie
Nazwa maszyny lub Jednostka charakteryzujÄ…ca
kwalifikacyjnym (uprawnieniach)
urzÄ…dzenia maszynÄ™ lub urzÄ…dzenie
III II I
Maszyny do rozkładania Maksymalna szerokość Wszystkie
do 8 -
mieszanek bitumicznych rozkładania w metrach typy
Wszystkie
Walce drogowe Masa walca w tonach do 18 -
typy
Skrapiarki do nawierzchni Wszystkie
Pojemność zbiornika w m3 do 7 -
bitumicznych typy
Wszystkie
Remontery nawierzchni - --
typy
Zagęszczarki i ubijaki Wszystkie
- --
wibracyjne typy
Przecinarki do nawierzchni Wszystkie
- --
dróg typy
Narzędzia udarowe ręczne Rodzaj zasilana Bez klasy
Rys. 1 Uprawnienia niezbędne do obsługi sprzętu wykorzystywanego do układania mas bitumicznych
2
2. Odzież ochronna oraz kamizelki 12. Szczegółowe wymagania dla
ostrzegawcze wykorzystywane przez pracowników kierujących ruchem
pracowników podczas prac bitumicznych zawarte są w standardzie szczegółowym
powinny być wyposażone w elementy  5.5 Kierowanie ruchem .
odblaskowe o III klasie widzialności (Rys. 3). 13. W przypadku układania mas bitumicznych
3. Pracownicy dowożący masę bitumiczną na torach kolejowych lub torowiskach albo
powinni mieć zapewnioną bezpieczną w ich bezpośrednim sąsiedztwie należy
drogę transportu, wolną od sprzętu, dostosować się również do wytycznych
materiałów i innych przeszkód. zawartych w standardzie szczegółowym
Rys. 3 Podstawowa ochrona
4. Pracownik obsługujący kosz rozściełacza  13.3 Roboty kolejowe i na torowiskach .
indywidualna przy pracach
asfaltu pełni rolę sygnalisty i naprowadza 14. Podczas zagęszczania nawierzchni
bitumicznych
cofające pojazdy dowożące masę bitumicznych ubijakami mechanicznymi
z wykorzystaniem ustalonych sygnałów. pracownicy zatrudnieni do ich obsługi
5. W przypadku konieczności cofania powinni pracować w systemie rotacyjnym
pojazdów na długich odcinkach należy i zmieniać się nie rzadziej niż co pół godziny
wyznaczyć pracownika koordynującego oraz nie przekraczać dopuszczalnego
i nadzorującego tę czynność (Rys. 4). dziennego czasu ekspozycji, wynikającego
6. W trakcie robót dodatkowych związanych z wartości drgań miejscowych.
z układaniem mas bitumicznych (prace 15. Po otwarciu kotła z podgrzewanym
porządkowe, układanie geosiatek, wbijanie bitumem, przed przystąpieniem do
szpilek, itp.) należy zachować szczególną jakichkolwiek czynności należy odczekać do
ostrożność i nie poruszać się pomiędzy czasu zmniejszenia stężenia ulatniających
pracujÄ…cymi maszynami. siÄ™ substancji.
Rys. 4 Wyznaczenie
7. Podczas układania mas bitumicznych 16. Podgrzewanie bitumu płynnego dozwolone
osoby koordynujÄ…cej przy
manewrze cofania pojazdu
pod ruchem pracownicy pracujÄ…cy przy jest jedynie w urzÄ…dzeniach specjalnie do
rozściełaczu asfaltu nie mogą wykonywać tego celu przystosowanych.
czynności związanych z obsługą urządzeń, 17. W trakcie mechanicznego lub ręcznego
znajdując się na niewyłączonym z ruchu skrapiania nawierzchni bitumicznych ilość
pasie jezdni. osób przebywających w strefie narażenia
8. Układanie mas bitumicznych bezpośrednio na działanie substancji chemicznych należy
pod liniami elektroenergetycznymi można ograniczyć do niezbędnego minimum.
prowadzić jedynie po wcześniejszym 18. Przy ręcznym skrapianiu nawierzchni
uzgodnieniu warunków bezpiecznej pracy bitumicznych operator powinien być
z właściwym dla danej linii zakładem obowiązkowo ubrany w kombinezon
energetycznym. przeciwpyłowy i odpowiedni sprzęt ochrony
9. W bezpośrednim sąsiedztwie linii dróg oddechowych.
energetycznych należy wyznaczyć 19. W przypadku zapalenia się bitumu w kotle
i oznaczyć strefę niebezpieczną, należy gasić go właściwym środkiem
w której jest zabronione: podnoszenie gaśniczym lub przez odcięcie dostępu
skrzyń ładunkowych i wyładunek powietrza.
masy, przejeżdżanie z podniesioną 20. W przypadku zapalenia się rozkładanego
skrzynią ładunkową, a w szczególności bitumu należy gasić go przez zasypanie
zatrzymywanie się i postój jednostek piaskiem.
transportowo-sprzętowych (Rys. 5). 21. W przypadku konieczności udostępniania
pieszym przejść po świeżo ułożonej masie
należy wyznaczyć dwóch pracowników,
każdy po jednej stronie drogi, którzy będą
sterować bezpiecznym ruchem.
D. Działania po zakończeniu robót
1. Jednostki transportowe-sprzętowe należy
zaparkować w miejscu przeznaczonym na
postój. Miejsce to powinno posiadać twardą
i poziomÄ… powierzchniÄ™, pozbawionÄ…
przeszkód i być ulokowane z dala od ruchu
pieszych i pojazdów.
2. W przypadku konieczności pozostawienia
Rys. 5 Zakaz podnoszenia skrzyń ładunkowych w sąsiedztwie
napowietrznych linii energetycznych
maszyn drogowych na jezdni, miejsce to
należy oznakowywać zaporami drogowymi
10. Szczegółowe wymagania dotyczące prac wyposażonymi w elementy odblaskowe
w sÄ…siedztwie linii elektroenergetycznych i lampy ostrzegawcze, ustawionymi
zawarte są w standardzie szczegółowym prostopadle do osi jezdni. Dodatkowo,
 4.4 Prace w sąsiedztwie linii za zaporami powinny być postawione
elektroenergetycznych . osłony energochłonne lub usypane pryzmy
11. Jeżeli  Projekt organizacji ruchu z piasku.
przewiduje konieczność ręcznego 3. Po zaparkowaniu maszyny operator
Rys. 6 Zabezpieczenie
elementów sterowniczych
kierowania ruchem, mogą to prowadzić wyłącza główny wyłącznik w kabinie oraz
maszyny
pracownicy wykonawcy robót, posiadający zabezpiecza urządzenie przed samoczynną
odpowiednie uprawnienia. jazdą i dostępem osób postronnych (Rys. 6).
Wersja 1.0
Standard 13.9 3
E. Zabrania się: jednostek transportowo-sprzętowych bez
uprzedniego wyłączenia silnika.
1. Podejmowania prac w obrębie czynnego 6. Pozostawiania jednostek transportowo-
pasa ruchu bez wymaganego  Projektu sprzętowych na terenie pochyłym, bez
organizacji ruchu . ich wcześniejszego zabezpieczenia przed
2. Nieuzasadnionego przemieszczania się samoczynną zmianą położenia.
pracowników pomiędzy pracującymi 7. Opuszczania terenu budowy przez
jednostkami transportowo-sprzętowymi, samochody dostawcze z podniesioną
w szczególności pomiędzy rozściełaczem skrzynią ładunkową.
a cofającym samochodem dowożącym 8. Oczyszczania skrzyń ładunkowych
masę. pojazdów dostarczających masę poza
3. Operowania urzÄ…dzeniami przez osoby miejscami do tego celu wyznaczonymi.
nieposiadające stosownych kwalifikacji. 9. Dokonywania napraw i konserwacji sprzętu
4. Eksploatacji maszyn niesprawnych przez osoby nieupoważnione oraz podczas
technicznie. ich pracy.
5. Opuszczania przez operatorów 10. Stosowania otwartego ognia przy
i kierowców kabin eksploatowanych podgrzewaniu bitumu.
4
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Roboty wiertnicze
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.10
www.skanska.pl/bhp,
i cementacyjne
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas prac wiertniczych i cementacyjnych.
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i norm polskich
Roboty wiertnicze i cementacyjne należą do grupy prac specjalistycznych i występują
oraz wewnętrznych
na naszych projektach głównie przy uszczelnianiu podłoża pod wznoszonymi zaporami.
uregulowań Skanska S.A.
Aby zapobiec wypłukiwaniu podłoża skalnego, na którym posadowiona jest zapora,
" jest obligatoryjny dla
a w efekcie nie doprowadzić do jej destabilizacji i utraty stateczności, pod zaporą wykonuje
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
się przesłonę cementacyjną. W zależności od warunków geologicznych wierci się otwory,
przez które podaje się pod ciśnieniem zaczyn cementowy z różnymi dodatkami. Wtłoczony
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne zaczyn zamyka drogę filtracji wody przez wypełnienie pustek w podłożu, zwiększając
praktyki podczas prac.
równocześnie jego wytrzymałość.
A. Wstęp oraz posiadać wymagane certyfikaty,
zgodnie ze standardem szczegółowym
1. Prace wiertnicze to wszelkiego rodzaju  14.3 Maszyny do robót pomocniczych
roboty wykonywane na powierzchni i pod i wykończeniowych .
ziemią  w galeriach zapór przy użyciu 6. Osoby obsługujące maszyny do robót
maszyn stacjonarnych lub samobieżnych wiertnicznych i cementacyjnych muszą
zwanych wiertnicami. posiadać wymagane uprawnienia i badania
2. Prace cementacyjne sÄ… nierozerwalnie lekarskie.
związane z pracami wiertniczymi. Mają 7. Pracowników zatrudnionych w warunkach
charakter powtarzalny i obejmują: zagrożeń wynikających z Oceny Ryzyka dla
" wiercenia strefowe Zadania należy wyposażyć w odpowiednią
" badanie wodochłonności odzież, obuwie i sprzęt ochronny, zgodnie
" cementację ze standardem szczegółowym  20.5 Odzież
" zwiercenie korka cementowego i obuwie ,  20.4 Osobiste  sprzęt i ochrony
" kontrolne badanie wodochłonności po indywidualne .
cementacji. 8. Pracowników tych należy zapoznać z zasadami
stosowania sprzętu i ochron indywidualnych.
B. Działanie przed rozpoczęciem robót 9. Roboty szczególnie niebezpieczne należy
prowadzić w minimum dwuosobowej
1. Prace wiertnicze i cementacyjne muszÄ… obsadzie.
być prowadzone pod nadzorem 10. Roboty szczególnie niebezpieczne należy
doświadczonych i wykwalifikowanych osób, przygotowywać i prowadzić w oparciu
posiadających wiedzę z zakresu BHP. o środki techniczno-organizacyjne
2. Należy dokładnie sprawdzać kompetencje zapewniające bezpieczeństwo na
powyższych osób. stanowiskach pracy oraz skuteczną
3. Wszyscy pracownicy zatrudnieni przy asekuracjÄ™ i ewakuacjÄ™ w przypadku
pracach wiertniczych i cementacyjnych wystÄ…pienia takiej potrzeby.
muszą posiadać wymagane kwalifikacje 11. Roboty wiertnicze i cementacyjne
zawodowe i zdrowotne. należy prowadzić na podstawie projektu
4. Pracowników zatrudnianych do robót określającego położenie instalacji i urządzeń
wiertniczych i cementacyjnych należy podziemnych, które mogą znalez
ć się
przeszkolić w dziedzinie BHP adekwatnie do w zasięgu prowadzonych robót.
zakresu prowadzonych prac oraz zapoznać 12. Podstawowym dokumentem w zakresie
z Oceną Ryzyka dla Zadania. BHP, niezbędnym do rozpoczęcia
5. Maszyny, urządzenia, narzędzia i prowadzenia robót wiertniczych
i sprzęt pomocniczy stosowane do i cementacyjnych, jest Instrukcja
robót wiertniczych i cementacyjnych Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR)
Wersja 1.0 powinny być sprawne technicznie dla konkretnego zadania.
Standard 13.10 1
13. IBWR należy opracować korzystając itp.) oraz przydziela dodatkowe prace
z Planu Bezpieczeństwa, Ochrony Zdrowia reszcie załogi (wykonywanie płuczki,
i Środowiska (Plan BOZiŚ), Oceny Ryzyka obserwacje pracy pompy płuczkowej,
dla Zadania oraz projektu wykonawczego przepływu płuczki i konserwacji).
dla konkretnego rodzaju robót. 9. Nie należy zapuszczać do otworu :
14. Do przeprowadzenia Oceny Ryzyka " rdzeniówek z występującą krzywizną
dla Zadania konieczne jest ustalenie " rdzeniówek z wypracowanymi złączami
wszystkich zagrożeń, jakie mogą wystąpić " koronek diamentowych z pękniętą
w procesie prowadzenia robót wiertniczych matrycą.
i cementacyjnych. 10. Po wyciągnięciu przewodu wiertniczego
15. Miejsca niebezpieczne należy ogrodzić wylot otworu powinien być natychmiast
i oznakować poprzez umieszczenie tablic zakryty w związku z możliwością
z napisami ostrzegawczymi. wpadnięcia narzędzi pomocniczych do
16. Przed przystÄ…pieniem do prac wiertniczych otworu.
i cementacyjnych w galerii zapory należy 11. Po wyciągnięciu przewodu i narzędzia
zapewnić właściwe oświetlenie stanowisk wiertniczego wiertacz powinien dokładnie
pracy oraz oświetlenie ewakuacyjne, zgodnie obejrzeć przewód i świder, zwracając
Rys. 1 Klucz objemkowy
ze standardem szczegółowym  9.5 Oświetlenie szczególną uwagę na ewentualne rysy
do osprzętu rdzeniowego
placu budowy i stanowisk pracy . i pęknięcia.
17. Przed przystąpieniem do robót wiertniczych 12. Wiertacz dopilnowuje właściwego sposobu
i cementacyjnych należy sprawdzić : pobierania i przechowywania próbek
" zatwierdzony projekt wzmocnienia z przewierconych skał i wód.
(cementacji) podłoża galerii 13. Odcinanie przewodów wiertniczych
" dokumentacje techniczno-ruchowe w przypadku awarii należy wykonywać
Rys. 2 Klucz rurowy
maszyn: wiertnic, pomp, mieszalników. przy użyciu oryginalnych odcinaczy
18. Przed przystÄ…pieniem do wykonywania mechanicznych lub atestowanych kluczy
robót wiertniczych, wiertacz zobowiązany ręcznych (Rys. 1, 2 i 3).
jest sprawdzić wszystkie zespoły wiertnicy 14. Podczas prac wiertniczych i cementacyjnych
pod względem przydatności technicznej, należy stosować liny stalowe, posiadające
a w szczególności stan hamulców wydane przez producenta świadectwo liny.
i urządzeń dz
wigowych. 15. W czasie eksploatacji liny należy unikać
gwałtownych przeciążeń, a w szczególności
Rys. 3 Klucz kołowy
do rdzeniówek C. Działania podczas prowadzenia robót udarowej pracy liny wielokrążkowej.
16. Powierzchnia rowka krążka linowego
1. Uruchamianie i obsługa wiertnicy powinna powinna być równa, gładka, bez zadziorów
być zgodna z instrukcją ruchowo- i wgłębień.
eksploatacyjną danego typu wiertnicy. 17. Krążki linowe powinny obracać się w swoich
2. Wiertnicę może uruchomić tylko wiertacz łożyskach lekko i bez oporu.
lub pomocnik pod nadzorem wiertacza. 18. Należy dbać, aby podczas nawijania liny nie
3. Pracującą wiertnicę zatrzymuje wiertacz, ale tworzyły się pętle.
w sytuacji zagrożenia może uczynić to każdy 19. Koniec liny na bębnie linowym powinien być
członek załogi. zamocowany zgodnie z fabryczną instrukcją
4. Wszystkich członków załogi wiertnicy wyciągu (wciągarki).
należy zapoznać ze sposobem jej 20. Martwy koniec liny powinien być
zatrzymania w razie nagłej potrzeby, zamontowany w takim miejscu, aby lina
wynikającej z sytuacji grożącej wypadkiem nie ocierała się o konstrukcję masztu lub
lub awariÄ…. podbudowy.
5. Przed przystąpieniem do zapuszczania 21. Mocowana lina powinna być nawinięta na
przewodu wiertniczego wiertacz całej szerokości bębna (nie mniej niż dwa
zobowiązany jest dopilnować, aby wszystkie zwoje liny), w celu właściwego obciążenia
stanowiska pracy, narzędzia i przyrządy zacisku mocującego.
pomiarowo  kontrolne zostały należycie 22. Wiertacz powinien raz dziennie
przygotowane. przeprowadzać badanie wizualne liny,
6. Gwinty przewodu wiertniczego stosując posuw liny około 1 m/s.
należy przed skręceniem nasmarować 23. Linę należy wymienić w następujących
odpowiednim smarem i dobrze dokręcić. przypadkach :
7. Gwinty czopów i muf nie powinny " gdy w trakcie eksploatacji nastąpiło
wykazywać : rozluz
nienie splotu lub trwałe
" pęknięć i naderwań odkształcenie przy zaciągnięciu pętli
" wyłamań nitek gwintu " stwierdzenia korozji na dłuższych
" urwań elementów czopów lub muf odcinkach
" wypłukań i wżerów korozyjnych " stwierdzenia zapaści splotów lub
" wypłukań, wgnieceń lub wyraz
nych zgrubienia liny na krótkich odcinkach
wytarć na powierzchniach oporowych oraz zmniejszenia średnicy
" widocznych deformacji geometrycznych " stwierdzenia pęknięcia jednej splotki.
poszczególnych elementów lub całego 24. Do przerabiania lub poszerzania otworów
połączenia. należy stosować świdry skrawające lub
8. Wiertacz bezpośrednio nadzoruje wiercenie koronki słupkowe.
(przewód, obieg płuczki, postęp wiercenia
2
D. Zabrania się: 5. Mocowania martwego końca liny do belek
o ostrych krawędziach oraz profilach
1. Używania diamentowych koronek do okrągłych, których średnica jest mniejsza od
przerabiania lub poszerzania otworów. 20-krotnej średnicy liny.
2. Zapuszczania do otworu rur płuczkowych 6. Przechowywania lin stalowych
z widocznymi wadami, krzywizną, bezpośrednio na ziemi i w miejscach, gdzie
wytarciami, uszkodzonym gwintem itp. magazynowano kwasy lub inne chemikalia.
3. Opuszczania do otworu lub wyciągania 7. Stosowania nieoryginalnych przedłużaczy
pomp głębinowych, których kabel nie został kluczy ręcznych do odcinania przewodów
odłączony od z
ródła zasilania. wiertniczych.
4. Przebywania w sąsiedztwie rurociągów 8. Rozpoczynania prac wiertniczych
tłocznych i stanowisk cementacyjnych i cementacyjnych bez dokonania Oceny
(ciśnieniowych) osób niezwiązanych z ich Ryzyka dla Zadania oraz IBWR.
obsługą.
Wersja 1.0
Standard 13.10 3
W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Roboty impregnacyjne
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
13.11
www.skanska.pl/bhp,
i odgrzybieniowe
one.skanska/bhp
Standard pracy
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa podczas organizowania i prowadzenia robót impregnacyjnych
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
i odgrzybieniowych.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
uregulowań Skanska S.A.
" jest obligatoryjny dla
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne
praktyki podczas prac.
A. Wstęp z  Kartą charakterystyki substancji
niebezpiecznej , zgodnie ze standardem
1. Odgrzybienie budynków należy prowadzić szczegółowym  7.1 Materiały szkodliwe,
na podstawie projektu mykologiczno trucizny .
 budowlanego wykonanego przez 5. Roboty odgrzybieniowo  impregnacyjne
upoważnionego rzeczoznawcę. prowadzone na wysokości lub w zagrożeniu
2. Orzeczenie rzeczoznawcy powinno upadkiem z wysokości należy organizować
zawierać charakterystykę zabudowy, opis i prowadzić jak prace szczególnie
techniczny budynku i jego aktualny stan niebezpieczne, zgodnie ze standardami
techniczny, ze szczególnym uwzględnieniem szczegółowymi:  2.1 Prace na wysokości 
elementów skorodowanych. Ponadto, wymagania ogólne ,  2.2 Rusztowania ,
powinno zawierać charakterystykę  2.3 Pomosty robocze ,  2.4 Drabiny ,
występujących szkodników, zakres  2.5 Podnośniki .
ich występowania, stopień zniszczeń,
przyczyny powstania i rozwoju agresji C. Transport i magazynowanie
biologicznej, wnioski i wskazanie zakresu
robót odwilgoceniowych, zapobiegawczych 1. Preparat transportujemy i przechowujemy
i odgrzybieniowych, z uwzględnieniem w oryginalnych, szczelnie zamkniętych
postępowych osiągnięć technicznych, opakowaniach, zgodnie z wymaganiami
a także informacje dotyczące BHP związane producenta oraz w suchych, dobrze
ze stosowaniem chemicznych środków wentylowanych magazynach,
ochrony. w temperaturze 0 30°C, z dala od Å›rodków
spożywczych, w miejscach niedostępnych
B. Wiadomości ogólne dla osób niepowołanych.
2. Pomieszczenie magazynowe powinno być
1. Roboty odgrzybieniowo-impregnacyjne wyposażone w wentylację grawitacyjną,
należy realizować zgodnie z Instrukcją a w razie potrzeby również mechaniczną.
Bezpiecznego Wykonywania Robót (IBWR). 3. Pomieszczenie magazynowe należy
2. Opracowując IBWR należy uwzględnić wyposażyć w sprzęt przeciwpożarowy
ryzyka ustalone w Ocenie Ryzyka dla dostosowany do rodzaju impregnatu,
Zadania. z instrukcją przeciwpożarową.
3. Należy sprawdzić, czy kupowane i używane 4. Pomieszczenie magazynowe przygotowuje
materiały budowlane nie zawierają się w sposób zapobiegający skażeniu
substancji chemicznych niezgodnych środowiska w przypadku rozlania
z politykÄ… Skanska w zakresie ochrony impregnatu.
środowiska. 5. W pomieszczeniu magazynowym
4. Należy pamiętać, aby przed rozpoczęciem zamieszczamy informację o najbliższym
Wersja 1.0 prac zapoznać wszystkich pracowników punkcie pomocy przedmedycznej, wykaz
Standard 13.11 1
osób uprawnionych do udzielania pierwszej przeciwwskazań zdrowotnych do pracy
pomocy przedmedycznej oraz numery z substancjami i preparatami chemicznymi.
telefonów alarmowych. 2. Osoby, u których stwierdzono niepokojące
6. Opróżnionych opakowań nie wolno używać objawy związane ze stosowaniem środków
do innych celów. do impregnacji, nie mogą mieć kontaktu
7. Należy postępować zgodnie z  Kartą z tymi środkami. Należy postępować
charakterystyki substancji niebezpiecznej" zgodnie z  KartÄ… charakterystyki substancji
i wytycznymi producenta. niebezpiecznej .
3. Osoby wykonujÄ…ce roboty impregnacyjne
D. Stanowisko pracy w związku z robotami lub odgrzybieniowe powinny być
odgrzybieniowymi i impregnacyjnymi wyposażone w środki ochrony indywidualnej
Rys. 1 Odzież ochronna
i krem ochronny, zgodnie ze standardami
i środki ochrony
indywidualnej przy 1. Teren i stanowisko pracy, na którym będą szczegółowymi  20.5 Odzież i obuwie
pracach impregnacyjnych
prowadzone roboty impregnacyjne lub oraz  20.4 Osobiste  sprzęt i ochrony
i odgrzybieniowych
odgrzybieniowe, zabezpiecza się przed indywidualne , dobrane do występujących
wejściem osób nieuprawnionych poprzez zagrożeń, zgodnie ze wskazaniami z Oceny
wygrodzenie i oznakowanie, zgodnie ze Ryzyka dla Zadania (Rys. 1, 2).
standardem szczegółowym  9.2 Dostęp 4. Należy robić częste przerwy podczas prac
i zabezpieczenie budów . w pozycji wymuszonej w niskich piwnicach,
2. W czasie wykonywania robót pomieszczeniach strychowych, przy skosach itp.
impregnacyjnych lub odgrzybieniowych nie 5. Odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej
prowadzi się na tym samym stanowisku oraz narzędzia należy przechowywać
pracy innych robót budowlanych. w wydzielonym pomieszczeniu.
Rys. 2 Półmaska ochronna 3. Pomieszczenia zamknięte w czasie 6. Sprzęt ciśnieniowy służący do natrysku
z pochłaniaczami
wykonywania robót impregnacyjnych lub i opryskiwania powinien odpowiadać
odgrzybieniowych muszą być cały czas wymaganiom dla urządzeń ciśnieniowych,
wietrzone lub wyposażone w wentylacje zgodnie ze standardem szczegółowym
grawitacyjną, a w razie potrzeby również  14.3 Maszyny do robót pomocniczych
mechaniczną. Powinny mieć także i wykończeniowych .
zapewnioną kontrolę stężenia substancji 7. W czasie wykonywania robót metodą
i preparatów chemicznych w powietrzu. powlekania lub natrysku, szczotki i pędzle
Wartości tych stężeń nie mogą przekraczać oraz końcówki urządzeń natryskowych
najwyższych dopuszczalnych stężeń. powinny być osadzone na trzonkach
4. W przypadku zakwalifikowania z osłonami zapobiegającymi ściekaniu
pomieszczeń do zagrożonych wybuchem, impregnatu na ręce pracownika.
narzędzia elektryczne i inne narzędzia nie 8. Impregnaty należy podgrzewać na słabym
powinny powodować iskrzenia oraz muszą ogniu w naczyniach z pokrywami lub
posiadać zabezpieczenia chroniące przed w beczkach z wykręconym czopem, pod
porażeniem prądem elektrycznym. nadzorem wykwalifikowanego pracownika,
5. Materiały budowlane impregnowane w odległości nie mniejszej niż 10 m od
mogą być użyte do montażu po zupełnym obiektów murowanych i 15 m od obiektów
wyschnięciu impregnatu. drewnianych, zgodnie ze standardem
6. Przewody i urządzenia elektryczne należy szczegółowym  21.2 Pożary, ochrona
zabezpieczyć przed działaniem impregnatu. przeciwpożarowa .
7. Do oświetlenia stanowisk pracy należy 9. W czasie podgrzewania należy chronić
stosować lampy z napięciem bezpiecznym, substancję przed opadami atmosferycznymi
zgodnie ze standardem szczegółowym oraz nie można przekroczyć temperatury
 4.5 Instalacje i urządzenia zapłonu tej substancji, zgodnie z  Kartą
elektroenergetyczne i niskoprÄ…dowe . charakterystyki substancji niebezpiecznej .
8. Na stanowisku pracy zamieszczamy
informację o najbliższym punkcie pomocy F. Zabrania się:
przedmedycznej, wykaz osób uprawnionych
do udzielania pierwszej pomocy 1. Zbliżania się do otwartego ognia w odzieży
przedmedycznej oraz numery telefonów zanieczyszczonej impregnatem oraz
alarmowych. pobierania podgrzanego impregnatu bez
całkowitego wygaszenia ognia.
E. Wymagania związane z zabezpieczeniem 2. Spożywania w czasie pracy posiłków
pracowników i palenia tytoniu.
3. Dotykania rękami twarzy i innych odkrytych
1. Prace impregnacyjne lub odgrzybieniowe części ciała.
powinny być wykonywane przez osoby 4. Pracy bez odpowiednio dobranych środków
posiadajÄ…ce orzeczenie lekarskie o braku ochrony osobistej.
2