MIKROBY
MIKROBY
MIKROBY
MIKROBY
KOA
O III
by E, K, M, S
SKÓRA I TKANKI MI
KKIE
I Najczęstsza lokalizacja zakażeń
Drobnoustroje na skórze szczególnie licznie gromadzą się w okolicach ujść gruczołów potowych i
Å‚ojowych.
Niektóre z nich, jak np. beztlenowe pałeczki gram dodatnie Propionibacterium acnes , kolonizują
także głębsze odcinki gruczołów łojowych. Brak bakterii gram ujemnych na skórze wiąże się
też prawdopodobnie z ich niezdolnością do konkurowania o znajdujące się tam receptory.
Bakterie te, np. pałeczki jelitowe, spotyka się jedynie w wilgotnych okolicach odbytu.
Stanowią one tam florę przejściową i są łatwo eliminowane podczas zabiegów higienicznych.
" warstwa skóry właściwej (róża, liszajec)
" w mieszku włosowym (ropne zapalenie mieszka włosowatego, czyraczność)
" okolice paznokcia (zanokcica)
" tkanka podskórna (zapalenie tkanki łącznej)
II Mechanizmy obronne
" stałe złuszczanie się warstwy rogowej naskórka
" kwaśny odczyn skóry
" hamowanie wzrostu wielu bakterii przez kwasy tłuszczowe
" działanie lizozymu wytwarzanego przez gruczoły łojowe (działa na ściany komórkowe
bakterii G+)
" aktywność związanej ze skórą tkanki limfatycznej, które tworzą m.in. keranocyty, limfocyty
T, komórki śródbłonka naczyń
" obecność naturalnej mikroflory skóry
" powierzchniowe wysychanie, eliminujące obecne na skórze, wrażliwe na wysychanie,
pałeczki G-
Na liczebność drobnoustrojów na skórze mają także wpływ temperatura i wilgotność środowiska,
w którym człowiek przebywa, a także poziom higieny osobistej.
III Czynniki predysponujące do zakażenia
" przerwanie tzw. obrony miejscowej - uraz mechaniczny (ukÄ…szenie, rana pooparzeniowa,
skaleczenie itp.)
" obniżenie obrony miescowej: nieprawidlowe rogowacenie, wzmożony łojotok, nadmierne
pocenie
" brak higieny
" stan ogólnego wyniszczenia: choroby nowotworowe, niedożywienie
" próchnica
" wilgotność
" nieprawidłowe krążenie żylne lub chłonne
" niedobory odporności
" współistnienie chorób ogólnoustrojowych (np. cukrzyca)
" antybiotykoterapia (miejscowa, ogólna)
ANTYBIOTYKOTERAPIA
nadkażenie bakteriami opornymi na
nadkażenie grzybicze
antybiotyki (MRSA, HLAR, ESBL (+) )
(najczęściej kandydoza)
IV Stała i przejściowa flora skóry
ziarenkowce G(+) Micrococcus spp.
Staphylococcus:
S. aureus  nosicielstwo
tzw. gronkowce koagulazo ujemne (CNS)
(np. S .epidermidis, S. hominis, S.
haemolythicus)
Streptococcus: paciorkowce zieleniejÄ…ce, S.
viridans
maczugowce tlenowe: Corynebacterium (tzw. maczugowce
rzekome)
beztlenowe: Propionibacterium spp.
drożdżaki lipofilne: Pityrosporum ovale i P. obriculare
(niewielka część normalnej flory skóry)
Candida spp.: szczególnie C. albicans
(mogą kolonizować skórę okolic wilgotnych, np.
dołów pachwinowych)
V Czynniki etiologiczne zakażeń
 ==> etiologia bakteryjna
==> etiologia grzybicza
==> etiologia wirusowa
ETIOLOGIA BAKTERYJNA (czyli jak nie wiesz, o co chodzi, to chodzi o aureusa...)
CzE czynnik epidemiologiczny
E epidemiologia
ZESPÓA
RITTERA
(gronkowcowe złuszczające zapalenie skóry = gronkowcowy zespół oparzonej skóry = SSSS [ang.
Staphylococcal Scalded Skin Syndrome] )
CzE: Staphylococcus aureus (II grupa fagowa wydziela eksfoliatynÄ™- toksynÄ™ epidermolitycznÄ…)
E: nosiciele na oddzialach polozniczych [kontakt bezpośredni,droga kropelkowa]
CZYRAK = ropne zapalenie okołomieszkowe
CzE: Staphylococcus aureus
E: zakażenie ezogenne [podrażnienie, rana, uraz, nadmierna potliwość, atopowe zapalenie skóry] i
endogenne [nosicielstwo- przy osłabionej odporności]
CZYRAK GROMADNY (KARBUNKUA
) jednoczesne zajęcie kilku mieszków włosowych
RÓŻA = paciorkowcowe zapalenie skóry
CzE: Streptococcus pyogenes
E: nosciele, chorzy i ozdrowieńcy [dostaje się głównie przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe]
LISZAJEC ZAKAy
NY
CzE: Staphylococcus aureus i/lub Streptococcus pyogenes
E: kontakt bezpośredni (osoby uprawiające sporty kontaktowe takie jak rugby, futbol amerykański
lub zapasy są podatne, także osoby aktywnie pogujące na Woodstock'u  true story bro!)
* NIESZTOWICA  choroba owiec i kóz... było na wykładzie, nie pytajcie dlaczego.
ZAPALENIE TKANKI A

CZNEJ
CzE: Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes
E: zakażenie egzogenne [ uszkodzenie lub mikrouszkodzenie skóry ]
MARTWICZE (ZGORZELINOWE) ZAPALENIE POWI
ZI
E: zakażenie egzogenne [ rany,oparzenia i inne uszkodzenia skóry ]
martwicze zapalenie powięzi o etiologii paciorkowcowej (tzw. zgorzel paciorkowcowa)
CzE: Streptococcus pyogenes
martwica mięśni (zgorzel gazowa)
CzE: Clostridium perfringens
postepujące martwicze zapalenie powięzi o etiologii mieszanej
CzE: Staphylococcus aureus oraz Peptostreptococcus sp. lub Bacteroides sp.
FIGÓWKA = ropne zapalenie mieszków włosowych
CzE: Staphylococcus aureus (najczęściej) lub Pseudomonas aureginosa
E: zakażenie egzogenne [ uszkodzenie lub mikrouszkodzenie skóry ]
RÓŻYCA
CzE: Erysipelothrix rhusiopathiae
E: głównie urazy i otarcia skóry rąk u pracowników rzez
ni
TR
DZIK MA
ODZIEC
CZY
CzE: Propionibacterium acnes lub Propionibacterium granulosum
E: głównie dotyczy osób pokwitających
PROMIENICA
CzE: Actinomyces israeli
ZESPÓA
STOPY CUKRZYCOWEJ
CzE: Staphylococcus aureus (lub S. epidermidis) oraz Bacteroides sp. i Peptostreptococcus sp.
ZAKAŻENIA RAN OPARZENIOWYCH
CzE: S. aureus, Pseudomonas aeruginosa, pałeczki G- z rodziny Enterobacteriaceae lub zakażenia
mieszane
ETIOLOGIA GRZYBICZA
Trichophyton sp.
Microsporum sp. dermatomykozy
Epidermophyton sp.
Candida albicans kandydoza
Cryptococcus neoformans kryptokokoza
Aspergillus fumigatus aspergiloza
A
UPIEÅ» PSTRY
CzE: drożdżaki z gatunku Pityrosporum ovale
E: kontakt z chorym człowiekiem, lub zwierzęciem, a także przez kontakt z przedmiotami, których
używał chory
GRZYBICA SKÓRY OWA
OSIONEJ
CzE: Trichophyton sp. lub Microsporum sp.
E: kontakt z chorym człowiekiem, lub zwierzęciem a także przez kontakt z przedmiotami, których
używał chory
GRZYBICA PAZNOKCI
CzE: Trichophyton sp. lub Candida albicans
E: kontakt z chorym człowiekiem, lub zwierzęciem, a także przez kontakt z przedmiotami, których
używał chory
ETIOLOGIA WIRUSOWA
ZAKAŻENIA OPRYSZCZKOWE
CzE: HSV1 i HSV2 (Herpes Simplex Virus)
HSV1:
- opryszczka wargowa
- opryszczkowe zapalenia jamy ustnej
- opryszczkowe zapalenie opon mózgowych i mózgu
HSV2:
- opryszczka narządów płciowych
- zakażenie wrodzone
OSPA PRAWDZIWA
CzE: Variola Virus
E: kontakt z chorym człowiekiem, lub zwierzęciem a także przez kontakt z przedmiotami, których
używał chory
VI Rodzaje materiałów diagnostycznych
W zakażeniach skóry i tkanki podskórnej drobnoustrojów poszukuje się w:
* ropie po nacięciu ropnia zamkniętego,
* wydzielinie ropnej przetoki,
* ropnych i surowiczych płynach z ran pooperacyjnych i pooparzeniowych,
* płynach wysiękowych ze zmian pęcherzowo-grudkowych,
* bioptatach
Sposoby pobierania
Wydzielinę ze zmian powierzchniowych pobiera się wymazówką zwilżoną jałowym
fizjologicznym roztworem NaCl lub wymazówką z podłoża transportowego.
Z umiejscowionych głębiej zmian ropnych materiał aspiruje się strzykawką, po uprzednim
odkażeniu powierzchni skóry.
W przypadku ropni zamkniętych bardzo często materiał do badania bakteriologicznego uzyskuje się
po nacięciu chirurgicznym.
Ogólne zasady postępowania diagnostycznego
W celu identyfikacji czynnika etiologicznego zakażenia materiał pobrany z:
a) zmian powierzchownych kierujemy na badania w kierunku bakterii tlenowych
b) zmian głębokich kierujemy na badania w kierunku bakterii beztlenowych i tlenowych
Diagnostyka
wykonanie preparatu bezpośredniego z wymazu ze zmiany chorobowej
metody inżynierii genetycznej (PCR)
badanie lekooporności
testy serologiczne
hodowla na podłożach i rożnicowanie:
=> gronkowców (podłoże Chapmanna z mannitolem)
=> grzybów (podłoże Sabourauda, Wikena i Richardsa)
=> beztlenowców (podłoże Wrzoska, Wilsona-Blaira)
VII Leczenie
Schorzenia wywołane przez S. aureus, ze względu na duży odsetek środowiskowych szczepów
MRSA ) od razu leczone wankomycynÄ…, linezolidem lub daptomycynÄ….
W przypadku róży, zapalenia tk. łącznej i innych schorzeń wywołanych paciorkowcami stosuje się
penicyliny półsyntetyczne oporne na penicylinazy lub cefalosporyny I generacji.
W leczeniu zgorzeli gazowej zaleca się podawanie penicyliny w połączeniu z klindamycyną.
W leczeniu grzybic powłok skórnych stosuje się nystatynę i natamycynę
W leczeniu zakażen wirusami opryszczki stosuje się acyklowir, famcyklowir lub walacyklowir.
ZAKAŻENIA UKA
ADU MOCZOWEGO
I Ogólne informacje
Z zakażeniem układu moczowego mamy do czynienia, gdy drobnoustroje są obecne w drogach
moczowych położonych powyżej zwieracza pęcherza moczowego.
Obecność drobnoustrojów drobnoustrojów w cewce moczowej (w jej dalszej części) jest
zjawiskiem fizjologicznym.
Znamienna bakteruria: liczba Kassa obecność 105 bakterii w 1 ml moczu, prawidłowo pobranego
do badania
Bakteruria bezobjawowa, czyli >105 bakterii w 1 ml moczu bez żadnych innych objawów
u dziewczÄ…t (1,5  2,0 %)
u kobiet ciężarnych (4-6 %)
po 65. roku życia (15-20 %)
w cukrzycy (do 10 %)
II Lokalizacja zakażeń
Zakażenia mogą dotyczyć:
=> górnych dróg moczowych
- ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
=> dolnych dróg moczowych
- zapalenie pęcherza moczowego
- zapalenie cewki moczowej
- zapalenie gruczołu krokowego
III Czynniki predysponujące do zakażeń
" płeć (kobiety chorują częściej- ma to związek z budową anatomiczną)
" wiek (znamienna bakteruria u ponad 10% mężczyzn i 20% kobiet powyżej 65 r.ż.)
" wrodzone lub nabyte wady układu moczowego
" refluks pęcherzowo- moczowodowy
" kamica moczowa
" zaburzenia w opróżnianiu pęcherza spowodowane zarówno powiększeniem stercza i
opadaniem macicy
" zabiegi na drogach moczowych ( zakażenia szpitalne),
" cewnikowanie i inna instrumentacja dróg moczowych
" unieruchomienie w łóżku
" fenotypowa grupa krwi P1 ( receptory w komórkach nabłonkowych ułatwiają przyleganie
bakterii ). Antygen P1 zlokalizowany jest w fimbriach, ma zdolności adhezyjne z
receptorami nabłonka dróg moczowych.
" ciąża i połóg
" stosunek płciowy
" niektóre choroby np. cukrzyca
" immunosupresja
"
IV Mechanizmy obronne organizmu
" sprawne mechaniczne wypłukiwanie (mikcja)
" długość cewki moczowej
" perystaltyka moczowodów i zastawek pęcherzowo-moczowodowych
" kwaśny odczyn moczu i wydzieliny pochwy
" amoniogeneza
" obecność białka Tamma  Horsfalla, która zapobiega przyleganiu bakterii
" naturalna mikroflora okolicy i ujścia cewki moczowej (zapobiega kolonizacji bakteriami
patogennennymi)
" bakteriobójcze działanie mukopolisacharydów błony śluzowej
" złuszczanie się komórek nabłonka wyściełającego drogi moczowe
" wydzielina gruczołu krokowego (spermina, spermidyna)
V Stała i przejściowa flora fizjologiczna ujścia cewki moczowej
Flora cewki moczowej nie jest obfita i wynosi 1000- 10.000 organizmów w dystalnej części cewki
moczowej, a jeszcze mniej w jej poczÄ…tkowym odcinku.
Większość mikroorganizmów to bakterie G(+).
Ponieważ cewka moczowa u mężczyzn jest dłuższa, jest bardziej sterylna i skuteczniej chroni przed
wnikaniem bakterii do pęcherza moczowego.
Ziarenkowce G(+): Pałeczki G(+):
Staphylococcus epidermidis Corynebacterium spp.
Enterococcus spp. Lactobacillus spp.
Streptococcus spp. Eubacterium spp.
Peptococcus spp. Propionibacterium spp.
Peptostreptococcus spp.
Flora fizjologiczna okolicy cewki moczowej:
Staphylococcus epidermidis
 Lactobacillus spp.
Corynebacterium spp.
Bacteroides spp.
Streptococcus spp. alpha- hemolizujÄ…cy
VI Drogi szerzenia się zakażeń
" wstępująca (ponad 98% ZUM): przemieszczanie zarazków z cewki do pęcherza moczowego
np. podczas cewnikowania lub stosunku płciowego
" układ limfatyczny (droga limfogenna): zwiększenie ciśnienia w pęcherzu moczowym
(przepływ limfy z niższych pięter układu moczowego do nerek)
" układ krwionośny (droga hematogenna): ok. 2%
VII Czynniki etiologiczne zakażeń
Escherichia coli- 80% (serotypy uropatogenne, nefropatogenne)
Staphylococcus saprophyticus
Klebsiella pneumoniae i inne pałeczki jelitowe z rodziny Enterobacteriacae  8-15%
Enterococcus
Proteus mirabilis
Pseudomonas aeruginosa (zakażenia szpitalne)
Serratia marescens (zakażenia szpitalne)
Candida albicans i inne gatunki rodzaju Candida, Cryptococcus neoformans i Aspergillus
sp.
Wirusy  Adenowirus typu 2  (ostre krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego)
ZUM nabyte poza szpitalem i/lub osoby ZUM nabyte w szpitalu i/lub osoby z
patogen
uprzednio zdrowe upośledzeniem odporności
Escherichia coli
Klebsiella
Proteus
Escherichia coli
Pseudomonas
Bakterie G (-) Klebsiella
Enterobacter
Proteus
Serratia
Citrobacter
Salmonella
Staphylococcus epidermidis
Enterococci
Bakterie G (+) Staphylococcus saprophyticus
Lactobacilus
Streptococcus B
Mycobacterium tuberculosis
PrÄ…tki
prÄ…tki atypowe
Mycoplasma Ureoplasma
Candida
Grzyby Aspergillus
Cryptococcus
Cytomegalowirus
Wirusy
Adenowirus
!!! ZESPÓA
CEWKI MOCZOWEJ (u kobiet)
Chlamydia trachomatis
Lactobacilluss
Ureaplasma urealyticum
Bakterie beztlenowe
VIII Objawy kliniczne zakażeń
ZAPALENIE CEWKI MOCZOWEJ
" dysuria (tzn. ból lub uczucie pieczenia podczas oddawania moczu)
" częste oddawanie moczu
" nagłe parcie na mocz
"
ZAPALENIE P
CHERZA MOCZOWEGO
" ból i tkliwość okolicy nadłonowej
" częste oddawanie moczu spowodowane zmniejszoną pojemnością pęcherza
" niekiedy krwiomocz
OSTRE NIEOBTURACYJNE ODMIEDNICZKOWE ZAPALENIE NEREK
" ból w okolicy lędz
wiowej
" tkliwość nerek przy palpacji
" gorÄ…czka, dreszcze
" krwiomocz
" zwykle współistnieją też objawy zakażenia dolnych dróg moczowych
" objawy nieswoiste: nudności, wymioty, biegunka, zaparcie
IX Metody pobierania i przesyłania materiału diagnostycznego
Materiałem diagnostycznym jest MOCZ.
Metody pobierania:
strumień środkowy (po przerwie nocnej min. 4h)
nakłucie nadłonowe (przy podejrzeniu infekcji bakteriami beztlenowymi)
cewnikowanie (świeżo założony cewnik)
1. Ocena ilościowa
Ilościowe posiewy moczu
Pozwalają na rozróżnienie między zanieczyszczeniem a istniejącym zakażeniem. Zebrany mocz
wysiewa się ilościowo na różne podłoża, w tym wybiórcze dla Enterobacteriacae (takie jak agar
MacConkeya) i na agar z krwią w celu ustalenia całkowitej liczby bakterii. Gdy zastosowano
właściwe techniki rozcieńczeniowe, pojedyncze kolonie  każda odpowiadająca wzrostowi
pojedynczej komórki bakterii  były widoczne po 18-24 godzinach inkubacji.
Metody ustalania liczby bakterii w moczu (CFU)
1. Metody hodowlane:
" metoda ezy kalibrowanej (Hoepricha)
" metoda seryjnych rozcieńczeń
" metoda zanurzeniowa
2. Metody niehodowlane:
" badanie mikroskopowe nierozcieńczonego moczu
" paskowe testy biochemiczne
" Test Grissa  redukcja azotanów do azotynów przez bakterie obecne w moczu
" TCC  redukcja bezbarwnego chlorku tetrazolinowego do barwnego formazonu
" ACB  badanie moczu po odwirowaniu na obecność przeciwciał opłaszczających bakterie
IgM, IgA, IgG w chorobach nerek
Liczba bakterii zależy od :
" przeszkód w drogach moczowych (kamica)
" częstości oddawania moczu (zapalenie pęcherza niemowląt)
" obecności leków p/ bakteryjnych (próba Gouda)
" czasu inkubacji w pęcherzu
" rodzaju bakterii (szybkość namnażania się)
Jaka liczba bakterii świadczy o zakażeniu ?
* po nakłuciu nadłonowym  każda
* po pobraniu cewnikiem  większa niż kilka  kilkanaście kolonii
* po pobraniu ze środkowego strumienia moczu
 < 102 CFU/ml- posiew ujemny
> 105 CFU/ml- znamienna bakteriuria
u dorosłych
>103 CFU/ml- znamienna bakteriuria
u dzieci
2. Ocena jakościowa
W większości przypadków jeden czynnik etiologiczny.
Zakażenia mieszane (po zabiegach urologicznych, cewnikowaniu).
Trzy lub więcej rodzajów bakterii- nieprawidłowe pobranie, przechowywanie lub transport.
X Leczenie
Bakteruria bezobjawowa: leczymy małe dzieci i kobiety w ciąży
Zakażenia objawowe: wszystkich, bez wyjątku!
postać Leki I rzutu Leki II rzutu
Niepowikłane zapalenie pęcherza Trimetoprim Amoksycylina + klawulonian
moczowego Kortimoksazol Nitrofurantoina
Ciprofloksacyna Amoksycylina
Fosfomycyna
Nawracające zapalenie pęcherza Trimetoprim Amoksycylina + klawulonian
moczowego Kortimoksazol Nitrofurantoina
Ciprofloksacyna Amoksycylina
Fosfomycyna
Niepowikłane ostre Na podstawie posiewu Kotrimoksazol
odmiedniczkowe zapalenie nerek moczu Amoksycylina + Klawulonian
Ciprofloksacyna
Powikłane ZUM Ciprofloksacyna (jak wyżej)
CHOROBY PRZENOSZONE DROG
PA
CIOW

W chorobach przenoszonych drogą płciową należy objąć badaniem pacjenta i jego partnera zgodnie
z zasadą postępowania epidemiologicznego.
I Stopień czystości pochwy
I flora fizjologiczna
II flora fizjologiczna + Staphylococcus epidermidis, Enterococcus, Streptococcus viridans
III niska zawartość Lactobacillus acidophilus, Bacteroides fragilis, Clostridium
IV brak flory fizjologicznej- Trichomonas vaginalis, Gardnerella vaginalis, Escherichia
coli, Enterococcus spp.
II Mechanizmy obronne organizmu
" kwaśne pH pochwy (4,0-4,5)
" flora fizjologiczna pochwy: Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum
" flora fizjologiczna cewki moczowej i śluzówki żołędzi: Staphylococcus epidermidis,
Enterococcus faecalis, Peptococcus spp., E.coli, Mycobacterium smegmatis, Mycoplasma
hominis, Ureoplasma uralyticum
" Ig A
" fagocytoza
" układ properydryny
" lizozym
" wpływ estrogenu na nabłonek pochwy (złuszczanie nabłonka)
III Etiologia zakażeń układu płciowego, diagnostyka i leczenie poszczególnych zakażeń
Zakażenia bakteryjne
=> Treponema pallidium- kiła wczesna, póz
na, narządowa, kiła wrodzona
=> Neisseria gonorrhae- rzeżączka
=> Haemophilus ducreyi- wrzód miękki
=> Chlamydia trachomatis- nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej
=> Chlamydia trachomatis serotypy L1- L2- ziarniak weneryczny
=> Gardanella vaginalis  nieswoiste zapalenie pochwy (vaginosis)
=> Calymmatobacterium donovani- ziarniniak pochwowy
=> Mycoplasma genitalium
=> Ureoplasma ureayticum
Bakterie kolonizujące drogi płciowe mogące wywołać zakażenia u noworodka:
" Listeria monocytogenes  zakażenia OUN
" Streptococcus agalactiae  jw.
" Escherichia coli  jw.
" Staphylococcus aureus  zmiany skórne, ropnie, zapalenie kości
" Bacteriodes sp., Fusobacterium sp.  zakażenia ropne
Zakażenia wirusowe
=> Herpes simplex genitalis (HSV2)  opryszczka narządów płciowych
=> Papilliomavirus hominis  wirusy brodawek ludzkich, kłykciny kończyste
=> HIV
Zakażenia grzybicze
=> Candida albicans- kandydioza
Zakażenia pierwotniakowe
=> Trichomonas vaginalis- rzęsistkowica
KIA
A (LUES, SYPHILIS)
Kiła wrodzona- krętki przedostają się przez łożysko, najgorzej, gdy matka ma kiłę wczesną
" obumarcie płodu
" powiększenie wątroby, nieprawidłowości w układzie kostnym, włóknienie trzustki,
śródmiąższowe zapalenie płuc
Kiła wrodzona wczesna niemowląt
" sapka, wysypka plamisto- grudkowa
" powiększenie śledziony
" nieprawidłowości układu kostno-szkieletowego
" zapalenie błony śluzowej nosa
Kiła wrodzona póz
na
" nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki
" triada Hutchinsona (zęby Hutchinsona, śródmiąższowe zapalenie rogówki i głuchota)
" kilaki kości nosa i twarzy
" zapalenie okostnej
" zmiany w OUN
W przebiegu kiły, podobnie jak gruz
licy, istnieje odporność śródzakaz
na, uwarunkowana
obecnością krętków.
Kiła pierwszorzędowa (pierwotna) => wrzód twardy
Po 2-6 tyg od zakażenia.
Wrzód twardy (na prąciu,pochwie lub szyjce macicy) o twardych brzegach i wilgotnym dnie.
Inicjajacja odpowiedzi immunologicznej gospodarza, która nie wystarcza na skuteczna eradykacje
krętków.
2 rodzaje przeciwciał: nieswoiste oraz swoiste przeciw krętkom- ich wykrycie ma znaczenie
diagnostyczne.
W ciÄ…gu 2-4 tyg zmiany ulegajÄ… regresji.
Kiła drugorzędowa (wtórna) => osutkowa
Po upływie 2 miesięcy od regresji kiły I rz pojawiają się zmiany- wysoce zakaz
ne!!!
Uogólnione powiekszenie węzłów chłonnych.
Zmiany skórne o charakterze plamisto grudkowym, krostkowym.
Zajęcie dłoni, podeszwowych powierzchni stóp.
Zajęcie obszarów skóry wilgotnej, np. pachy, okolice narządów płciowych, powstaja kłykciny
płaskie.
Zmiany na błonach śluzowych- kłykciny płaskie.
W ciągu kilku tyg następuje regresja.
Kiła trzeciorzędowa
U nieleczonych pacjentów po 5 latach lub więcej utajenia.
1) kiła sercowo-naczyniowa- zapalenie aorty, błony wewnętrznej naczyń
2) kiła OUN- porażenie postępujące
3) kiła trzeciorzędowa łagodna- kilaki w kościach, skórze, błonach śluzowych górnych dróg
oddechowych i jamy ustnej
Diagnostyka
Kiła pierwszorzędowa-
preparat bezpośredni, gdyż krętka nie hoduje się; preparat oglądamy pod mikroskopem w
ciemnym polu widzenia; można wykorzystać wymaz z owrzodzenia do metody
immunofluorescencji; nie ma testów serologicznych (są ujemne)
Kiła drugorzędowa- testy serologiczne
Kiła trzeciorzędowa- testy serologiczne
W przebiegu kiły wykrywane są przeciwciała:
" wiążące dopełniacz (reaginy)
" immobilizyny (przeciwciała unieruchamiające krętki)
" hemaglutyniny
" przeciwciała wykrywane w odczynie immunofluorescencji
"
Testy serologiczne (więcej na ten temat w Gatce):
1. odczyny klasyczne  nieswoiste, badające obecność reagin; odczyny wykonuje się z antygenem
kordiolipidowym (wyciąg z serca wołu), który reaguje z globulinami surowicy chorego na kiłę
" VDRL
" USR
Mogą wsytępować wyniki fałszywie  + : choroby gorączkowe (np. bruceloza), kolagenozy, RZS
2. odczyny swoiste  antygenami są krętki Reitera lub Nicholsa
" OWD
" FTA
" FTA- ABS
" IHA  odczyn hemaglutynacji biernej
" Odczyn Nelsona  Mayera - wykrywa immobilizyny, ok. 40. dnia od
wystÄ…pienia zmiany pierowtnej
" Techniki Western blot
" EIA
" Sondy molekularne
Leczenie
" penicylina prokainowa,
" amoksycylina,
" cefalosporyny,
" tetracykliny,
" makrolidy
RZEÅ»
CZKA
Bakterie wiążą się z powierzchnią kom. nabłonka za pośrednictwem cząstek adhezyjnych oraz pili,
co zapobiega ich spłukaniu przez mocz czy śluz szyjkowy.
Najczęściej wykrywana choroba weneryczna w Stanach Zjednoczonych.
Objawy w ciągu 2-7 dni od zakażenia.
" trudności w oddawaniu moczu,
" częstomocz,
" wyciek ropny z cewki moczowej
U mężczyzn B&:
" ostre zapalenie cewki moczowej;
" zapalenie wstępujące stercza, jąder, najądrzy, pęcherzyków nasiennych
" zwężenie cewki moczowej
" niepłodność
U kobiet @&:
" zakażenie szyjki macicy
" zakazenie gruczołów Bartholina
" zakzenie wstępujące macicy, jajowodów, jajników- ziarniny, bliznowacenie
" niepłodność
U noworodków- ropne zakażenie oczu
Zakażenie uogólnione- zapalenie pochewek ścięgien, stawów, zmiany skórne, bakteriemia
gonokokowa
Przebycie zakażenia nie chroni przed ponownym zakażeniem!
Czyli ile razy się puści, tyle razy złapie.
Diagnostyka
" podłoże transportowo- wzrostowe (Gonomedium)- posiew przy pacjencie
" hodowla, izolacja i identyfikacja bakterii:
" agar czekoladowy
" podłoże Thayera - Martina
" podloże Roiron
Hodowla w atmosferze 3-5% CO2 do 72h
" bezpośredni rozmaz  G(-) dwoinki we wnętrzu lub na zewnątrz leukocytów
" odczyn immunofluorescencji bezpośredniej
" testy biochemiczne: fermentuje glukozÄ™ i redukuje azotyny
" test na oksydazÄ™
" test koaglutynacji z surowicą zawierającą przeciwciała przeciwko lipopolisacharydowym
antygenom N.gonorrheae (Gono Gen test)
" Gonozyme test oparty na odczynie EIA dla materiałów z dróg rodnych
Leczenie
" cefalosporyny II i III generacji,
" azytromycyna (cefuroksym, ceftriakson, chinolon)
NIESWOISTE ZAPALENIE POCHWY (vaginosis)
Wywołane przez Gardnerella vaginalis.
Intensywny zapach z rozbitych produktów białkowych komórek nabłonka.
=> zapalenie cewki moczowej
=> gorączka połogowa z bakteriemią
=> ZOMR u noworodków
=> ropień okołonerkowy
Diagnostyka: podłoża selektywne w atmosferze CO2, Gram-zmienne ziarniako-pałeczki
Leczenie: metronidazol, trimetoprim
NIERZEÅ»
CZKOWE ZAPALENIE CEWKI MOCZOWEJ I SZYJKI MACICY
serotypy :
" A,B,C  jaglica (trachoma)
" D-K- niegonokokowe
" zapalenie cewki moczowej
" zapalenie szyjki macicy, jamy macicy,
" zapalenie jajowodów
" zapalenie najÄ…drzy,
" zapalenie odbytnicy,
" zapalenie gruczołu krokowego
" zapalenie spojówek u noworodków i dorosłych,
" zapalenie płuc u noworodków.
" L1-L3- ziarniniak weneryczny ( owrzodzenia ) postać węzłowa i uogólniona
(zapalenia odbytu i jelita grubego u homoseksualistów)
Materiał
u mężczyzn B&
wymaz z cewki moczowej po ostatniej diurezie; wymazówkę włożyć na głębokość 2-4 cm i pobrać
materiał ruchem okrężnym
u kobiet @&
wymaz z szyjki macicy (I- na badanie inne niż na chlamydie, II- na chlamydie; wykrycie antygenu
utrwalamy acetonem )
Diagnostyka
" metoda immunofluorescencji ( za pomocą p/ciał)
" metoda Elisa
" metoda hodowlana ( stosowana w laboratoriach referencyjnych przy zakażeniach ogólnych i
u noworodków) ; hodowla na linii Hela
" PCR
Leczenie
" doxycyklina,
" erytromycyna,
" azytromycyna  u dzieci
" tetracykliny,
" makrolidy
"
WRZÓD MI
KKI
Jest jedną z najczęstszych przyczyn owrzodzeń narządów płciowych w rejonie Afryki i Azji
Południwo- Wschodniej.
Po 4-7 dniach od wtargnięcia drobnoustroju zmiana grudkowo-rumieniowa, potem wrzód w okolicy
narządów płciowych lub okolicy okołocewkowej.
Powiększenie węzłów chłonnych.
Diagnostyka
" preparat mikroskopowy  G(-) pałeczki
" podłoża  zwykłe, lub wzbogacone (gonokokowe M-H)
" szybki test- EIA
Leczenie: sulfonamidy (kotrimoksazol)
ZIARNINIAK POCHWOWY
Wywoływany przez Calymmatobacterium granulomatis (autoinfekcja).
Leczenie: tetracykliny, erytromycyna, kotrimoksazol
WIRUS BRODAWCZAKA HPV
Głównym objawem są kłykciny kończyste na powierzchni narządów płciowych.
Papilloma wirus typu 16 i 18 powoduje nowotwór śródnabłonkowy.
OPRYSZCZKA NARZ
DÓW PA
CIOWYCH
Wywołana przez herpes simplex typu 2 lub 1
Objawy
" bolesne, rumieniowe pęcherzyki na powierzchni błon śluzowych i skóry narządów
płciowych także w okolicy okołoodbytniczej
" wyciek z cewki moczowej, powiększenie i tkliwość okolicznych węzłów chłonnych
CzÄ…steczki wirusa sÄ… aktywnie wydzielane do chwili wygojenia zmian chorobowych.
Objawy u noworodków: zapalenie opon mózgowych, zapalenie korzenie nerwów miednicznych,
wysypka
Diagnostyka
" mikroskop elektronowy- obraz z wykwitów pęcherzykowych
" hodowla komórkowa, efekt cytoplazmatyczny po 48-72h
"
Leczenie: acyklovir
AIDS
Faza ostra
" pierwotna odpowiedz
immunologiczna
" samoustępująca choroba, która pojawia się po 3-6 tyg objawiające się zapaleniem gardła,
gorączką, bólem mięsni, aseptycznym zapaleniem opon mózgowych
" potem rozwija siÄ™ odpowiedz
swoista
" przeciwciała anty- HIV
Faza przewlekła- od 18 miesięcy do 15 lat
" namnażanie wirusa
" chory może nie mieć objawów albo może mieć limfadenopatie, pleśniawki, półpasiec
" ubytek limfocytów CD4+ jest nieznaczny, gdyż komórki te wciąż się regenerują
Kryzys- pełnoobjawowe AIDS
" załamanie obrony gospodarza poprzez dramatyczny wzrost wiremii i spadek limfocytów
CD4+
" gorączka,osłabienie, utrata masy, biegunka
" zakażenie oportunistyczne- kryptosporydioza,histoplazmoza, mycobacterioza,cytomegalia
" nowotwory- mięsak Kaposiego, chłoniaki nieziarnicze
" objawy neurologiczne- encefalopatia, neuropatie obwodowe
Diagnostyka
" okienko serologiczne po zakażeniu
" wykazanie obecności wirusa HIV (Western blot)
" wykazanie przeciwciał HIV (EIA)
Leczenie: retrovir
KANDYDIOZA
Kandydioza pochwy- bardzo częsta postać zakażenia u kobiet chorych na cukrzycę, ciężarnych,
przyjmujÄ…cych leki antykoncepcyjne.
Białawe naloty, świąd, obrzęk błony śluzowej, gęste kłaczkowate upławy.
Diagnostyka
" posiew z błon śluzowych, wydzielin
" hodowla na podłożu Sabourauda
" w preparacie obecne pseudostrzępki
" ELISA
" PCR
Leczenie: nystatyna, nitromidiazole (ekonazol, klotrimazol)
RZ
SISTKOWICA
Trofozoity przylegają do powierzchni błony sluzowej, powodując jej uszkodznie.
Jest często związane ze zmniejszeniem liczby pałezek Doderleina odpwiadającego za kwaśne pH
pochwy.
Objawy: świąd, pieniste, żółtawe upławy
Diagnostyka
" rozmazy z wydzieliny pochwy ( ruchome lub martwe pierwotniaki)
" posiew na podloże Pawłowej
" barwienie metodÄ… Papanicolau
Leczenie: metronidazol
ZAKAŻENIA UKA
ADU ODDECHOWEGO
I Najczęstsza lokalizacja zakażeń:
Drogi oddechowe GÓRNE:
" Nos (zapalenie, błonica, twardziel, cuchnący nieżyt nosa)
" Gardło i migdałki (błonica, twardziel, zapalenia wirusowe i bakteryjne, angina
paciorkowcowa i błonicza)
" Krtań (zapalenie, błonica, twardziel)
plus:
" Zatoki oboczne nosa (ostre i przewlekłe zapalenie zatok)
" Ucho środkowe (zapalenie ucha środkowego)
Drogi oddechowe DOLNE:
" Tchawica (zapalenie najczęściej wirusowe)
" Oskrzela (zapalenia wirusowe i bakteryjne)
" Płuca (zapalenia płuc typowe i atypowe, bakteryjne i wirusowe; gruz
lica)
II Mechanizmy obronne:
" flora fizjologiczna
" odruchy kaszlu i kichania
"  kręta budowa układu oddechowego
" nabłonek migawkowy pokryty śluzem
" IgA, komórki fagocytarne, układ dopełniacza
" lizozym
" bakteriocyny- substancje wydzielane przez jedne bakterie, zabijajÄ…ce drugie; wikipedia:
substancje toksyczne o charakterze białkowym wytwarzane przez liczne bakterie Gram- oraz Gram+,
zdolne do zahamowania wzrostu organizmów pokrewnych, lub nawet do ich zabicia
III Czynniki predysponujące do zakażenia:
" wiek (szczególnie narażone są dzieci i osoby starsze)
" zły stan odżywienia
" palenie papierosów (czynne i bierne), alkoholizm
" niedobory odporności (wrodzone i nabyte (HIV))
" przyjmowanie leków immunosupresyjnych
" inwazyjne zabiegi na drogach oddechowych (bronchoskopia, intubacja, tracheostomia)
" długotrwała antybiotykoterapia
" długotrwała hospitalizacja
" zjadliwość drobnoustroju (np. toksyny, enzymy, otoczka)
" poza szpitalem: nadkażenie poprzednią bakterią/ wcześniejsza infekcja
wirusowaÄ…ðzniszczenie nabÅ‚onka migawkowego
" współistnienie nieinfekcyjnych chorób przewlekłych (astma, nowotwory, mukowiscydoza,
alergie)
IV Stała i przejściowa flora fizjologiczna:
" Paciorkowce zieleniejÄ…ce (Streptococcus viridans)
" Dwoinki G (-) (Neisseria, Branhamella= Moraxella catarrhalis)
" Gronkowce (Staphylococcus epidermidis)
" Maczugowce rzekome (Corynebacterium sp.)
" Drożdżaki (Candida)
V Nosicielstwo:
Streptococcus pneumoniae
Haemofilus influenzae
Staphylococcus aureus
Streptococcus pyogenes
Moraxella catarrhalis
VI Drogi szerzenia się zakażeń:
" kropelkowa
" kontakt bezpośredni
" przez ciągłość
" droga hematogenna (krwiopochodna)
" reaktywacja w stanach obniżonej odporności (gruz
lica)
" aspiracja wydzieliny z jamy ustnej
VII Etapy prowadzące do zakażenia:
" adhezja
" kolonizacja
" zakażenie
VIII Czynniki etiologiczne zakażeń
ETIOLOGIA BAKTERYJNA
OSTRE ZAPALENIE GARDA
A I MIGDAA
KÓW (TONSILLITIS)
CzE: wirusy oddechowe (70-90%)
- Rynowirusy
- Koronawirusy
- Enterowirusy
- Adenowirusy
- Wirus Epsteina-Barr
- Wirus Herpes simplex,
zakażenia bakteryjne (ok.20%):
paciorkowce ²-hemolizujÄ…ce grupy A (Streptococcus pyogenes) !!!!!!!!!!
prawdziwą anginę wywołuje paciorkowiec gr. A ( ropotwórczy), a antybiotykiem z wyboru jest
penicylina. Konsekwencją zapalenia jest: zapalenie wsierdzia- wada serca; kłębuszków
nerkowych- niewydolność nerek; reumatoidalne zapalenie stawów. Ten paciorkowiec
wywołuje też szkarlatynę .
Dziecko zachorowało na szkarlatynę a matka tylko ma anginę lub jest tylko nosicielką,
dlaczego?
Związane jest to z obecnością p/ ciał przeciwko toksynie erytrogennej ważnej w szkarlatynie .
Dorośli po przejściu choroby mają we krwi p/ciała przeciwko toksynie erytrogennej a dzieci nie.
ANGINA
CzE: Streptococcus pyogenes
E: Czynniki predysponujÄ…ce:
wiek 5  15 lat (nosicielstwo paciorkowców gr. A ocenia się na 25% wśród młodzieży
szkolnej)
sezonowość zachorowań (zima i wczesna wiosna)
powiększenie migdałków
BA
ONICA
CzE: Corynebacterium diphtheriae- Maczugowiec błonicy ( pałeczka G +)
E:
lokalizacja- głównie migdałki podniebienne
zakażenie następuje drogą kropelkową
najczęściej zakażają się dzieci
leczenie: profilaktyka: szczepionka Di  Per  Te; antytoksyna błonicza;
antybiotykoterapia: penicylina, makrolidy
ZAPALENIE NAGA
OÅšNI= pseudokrup
- zakażenie bakteriami > 90% gł. H. Influenzae
Dotyczy małych dzieci. Dyfteryt kratni to krup. Powoduje obrzęk nagłośni i w skrajnych
przypadkach powoduje spadek wentylacji
ZAPALENIE ZATOK
zakażenia BAKTERYJNE  90% Są to bakterie gł. flory fizjologicznej
a) S. Pneumoniae
b) H.influenzae
c) Moraxella catarrahalis
- zakażenia wirusowe  10%
ZAPALENIE UCHA ŚRODKOWEGO ( gł.Udzieci )
- zakażenie bakteriami 90% :
a) S. pneumoniae
b) H. Influenzae
c) Moraxella catarrahalis
- zakażenia wirusowe 10% - wirusy Adeno, Rhino i in.
Zakażenie następuje przez trąbkę słuchową od strony gardła; podobne do zapalenia zatok
ZAPALENIE OSKRZELI (GA
ÓWNIE POZASZPITALNE)
CzE: dominujÄ… wirusy ( 60%) Influenza, Parainfluenza, Adeno, Rhino
bakteryjne (gł. wtórne po infekcjach wirusowych):
S. Pneumoniae, H. Influenzae, Moraxella catarrahalis, Mycoplasma pneumoniae
ZAPALENIE PA
UC POZASZPITALNE
Typowe bakteryjne zapalenie płuc
S. pneumoniae
H. influenzae
M. catarrahalis
Atypowe= śródmiąższowe
Bakteryje: Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae
(Chlamydia znajduje się wewnątrz komórek co powoduje ,że antybiotyki nie działają na
nie, a in vivo są na nie wrażliwe np.: penicyliny. Brak ściany u Mycoplasma powoduje,
że nie działają na nie antybiotyki - laktamowe)
Wirusowe: RSV, Parainfluenza, Influenza, Adeno
ZAPALENIE PA
UC SZPITALNE
CzE: E.coli, Enterobacter, Klebsiella, Pseudomonas, S.aureus
E: Rozwijają się w czasie pobytu w szpitalu; stanowią 10-20% wszystkich zakażeń szpitalnych; gł.
na OIOM i pooperacyjnych . Zachorowanie następuje po 48 godz. od przyjęcia do szpitala.
Czynniki predysponujÄ…ce:
intubacja
respiratory
zabiegi operacyjne
unieruchomienie
zaburzenia świadomości
ZAPALENIA PA
UC U NOWORODKÓW
1. Enterobacteriacae (E. Coli K1)
2. S. Agalactiae  zespół wczesny
3. Gronkowce ( pneumonia bullosa )
W czasie porodu następuje zakażenie florą jelitową (gł. E.coli). E.coli K1 wykazuje powinowactwo
do zakażenia płuc .
Zespół wczesnyÄ…ð S. agalactiae- flora dróg moczowych i jelit.
Do pneumonii predysponują: niska wada urodzeniowa, wady płodu, przedłużający się poród.
Pęcherzowe zapalenie płuc - S. aureus mają zdolność niszczenia pęcherzyków płucnych co
powoduje tworzenie się pęcherzy. Pęknięcia pęcherzy powodują odmę .
Pneumokoki- lekooporność
KRZTUSIEC
CzE: Bordetella pertussis
E: chorują przede wszystkim dzieci, szczególnie ciężki przebieg w pierwszych 6 miesiącach życia;
wyższa zachorowalność i śmiertelność u dziewczynek.
GRUy
LICA
CzE: Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium bovis
E: Do zakażenia predysponują złe warunki socjalno-bytowe i przeludnienie. Narażeni też są
pracownicy służby zdrowia. Reaktywacja utajonego zakażenia- najczęściej u mężczyzn po 50 roku
życia.
ETIOLOGIA WIRUSOWA
" Rhinovirus  przeziębienia i infekcje śluzówki nosogardzieli; przenoszone drogą
kropelkowÄ… i przez kontakt
" Adenovirus  zakażenia górnych dróg oddechowych u dzieci oraz w dużych zbiorowiskach
ludzkich; przenoszone drogÄ… kropelkowÄ…
" RSV  infekcje dróg oddechowych u dzieci i niemowląt; przenoszone drogą kropelkową i
przez kontakt
" Influenza virus  grypa; przenoszone drogÄ… kropelkowÄ…
" Parainfluenza virus  grypa rzekoma; przenoszone drogÄ… kropelkowÄ…
" Morbilli virus  odra; szerzenie drogÄ… kropelkowÄ…
IX Diagnostyka
Materiały na posiew:
" Wymaz z gardła
" Wymaz z nosa (nosicielstwo gronkowca złocistego)
" Punktaty z zatok
" Plwocina (zapalenie płuc)
" Materiał z bronchoskopii, popłuczyny oskrzelowe)
" Krew (zapalenie płuc)
" Aspiraty, bioptaty, wycinki, rurki tracheostomijne
Ocena plwociny na podstawie preparatu bezpośredniego:
Leukocyty Komórki Flora Klasyfikacja
nabłonkowe bakteryjna
<10 >25 różnorodna Ślina
>25 Brak jeden rodzaj Możliwa infekcja
>25 <10 nieobecna Możliwy czynnik atypowy
>25 <10 liczna, dominuje Typowa plwocina
jeden
>25 <10 dominuje jeden, Beztlenowiec, antybiotyko-terapia
brak go w
hodowli
Hodowla drobnoustrojów:
" wymagających do wzrostu podłóż specjalnych:
H. Influenzae  agar czekoladowy
Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae  podłoża tkankowe
Mycobacterium tuberculosis - podÅ‚oże Löwensteina-Jensena
Legionella pneumophila- agar węglowy z wyciągiem z drożdży
Wirusy  podłoża tkankowe
Grzyby  podłoże Sabourauda
" wykrywane w badaniu ogólnym: pozostałe
Zasady pobierania i przesyłania materiałów diagnostycznych:
Materiał należy :
" pobrać w ostrej fazie choroby lub w fazie nasilenia objawów
" pobrać jałowym sprzętem z zachowaniem zasad aseptyki
" pobrać przed antybiotykoterapią
" pobrać w odpowiedniej ilości (plwocina 1-5ml, krew w stosunku 1:10
w hemomedium)
" przetransportować w odpowiedniej temperaturze (krew- 37 st. C, plwocina i wymaz
z gardła- temperatura pokojowa), w możliwie najkrótszym czasie
" przesłać :
w jałowym pojemniku (plwocina), strzykawce (punktat, ropa)
 na podłożu transportowym (wymaz z migdałków, ropa z ropnia)
na podłożu transportowo-namnażającym (krew)
ZAKAŻENIA OUN
I Najczęstsza lokalizacja zakażeń
[nota bene często występują zakażenia różnych struktur CNSu]
" opony mózgowo-rdzeniowe Ä…ð meningitis
" mózg(owie) Ä…ð encephalitis
" kombo Ä…ðmeningoencephalitis
" ropnie: abscessus cerebri, abscessus cerebelli i inne
II Mechanizmy obronne
BBB (blood-brain barrier)
III Czynniki predysponujące do zakażeń
" urazy
" procesy zapalne (vide infra)
" niedobory odporności
IV Drogi szerzenia się zakażenia
" hematogenna (krwiopochodna)  zakażenia endogenne drobnoustrojami z pierwotnego
ogniska (nosogardziel, dolne drogi oddechowe, otwarte rany, wszczepione ciała obce,
zakażenia układu moczowo-płciowego)
" przez ciągłość procesu zapalnego  zakażenia endogenne szerzące się przez ciągłość
tkanek (zatoki oboczne nosa, ucho środkowe, zęby)
" bezpośrednie wniknięcie drobnoustrojów  zabiegi chirurgiczne, drenaże (np. układu
komorowego), urazy
V Flora stała i przejściowa
Bezwzględnie brak, CSF i struktury CNS są jałowe!
VI Czynniki etiologiczne
Meningitis
[wiek a czynnik etiologiczny:
noworodki  E. coli K1, Streptococcus agalactiae i inne z gr. B, Listeria monocytogenes
niemowlęta i dzieci do lat 2.  paciorkowce z grupy B, Listeria monocytogenes, E. coli K1
dzieci do lat 15.  wirusy (Coxackie, Echo, Herpes, świnki), Haemophilus influenzae,
Neisseria meningitidis, S. pneumoniae
(& )]
Przy drenażu CSF, zastawkach również: Staphylococcus epidermidis et aureus, Propionibacterium
sp.,; ropnie: bakterie tlenowe (Staphylococcus aureus, pałeczki G(-)), bakterie beztlenowe
(Bacteroides sp., Fusobacterium sp.)
Objawy: sztywność karku, bóle głowy, gorączka, nudności, wymioty, jako wtórne czasem objawy
zapalenia mózgu  zaburzenia świadomości, drgawki, światłowstręt; wysypka, wybroczyny
Diagnostyka: punkcja lędz
wiowa i pobranie CSF (fizjologicznie bezbarwny, mętny przy
zakażeniach) z zachowaniem pełnej i rzetelnej aseptyki do jałowych probówek i posianie na
meningomedium. Z uprzednio pobranego CSFu wykonuje siÄ™: preparat mikroskopowy, posiew na
podłoża stałe (badanie mikrobiologiczne ogólne), testy lateksowe, badania biochemiczne (glukoza
i białka).
Posiew krwi przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych w 70% przypadków wypada dodatnio.
Po pobraniu dwu wspomnianych procedur natychmiast stosuje siÄ™ antybiotykoterapiÄ™
empiryczną, czyli cefalosporyny III generacji (ze względu na najlepsze przenikanie przez BBB
do CSF i niską toksyczność dla struktur CNS).
Po wyizolowaniu czynnika etiologicznego i określenia jego wrażliwości, stosuje się terapię zgodną
z wynikiem antybiogramu.
Antybiotykoterapia przy innych czynnikach etiologicznych
Streptococcus. pneumoniae  penicylina (cefalosporyna III generacji), wankomycyna lub
chloramfenikol
Neisseria. meningitidis  penicylina (j/w)
Haemophilus influenzae  j/w
Listeria monocytogenes  ampicylina i aminoglikozydy; bakterie sÄ… naturalnie oporne na
cefalosporyny
Escherichia coli  cefalosporyny i aminoglikozydy
Pseudomonas  cefotaksym, chinolony lub imipenem
Staphylococcus aureus  kloksacyklina i aminoglikozyd, wankomycyna i rifampicyna
grzyby  amfoterycyna B i flucytozyna nananana
Zapobieganie zakażeniom
- krótkotrwała antybiotykoterapia osób skolonizowanych lub z otoczenia osoby chorej
- szczepionki poliwalentne lub monowalentne
POSOCZNICE
Definicji kilka
Bakteriemia  stan, w którym można wyizolować bakterie z krwi
Przyczyny obecności drobnoustrojów w krwiobiegu: urazy, rozsiew z ogniska zakażenia
(ropień, jamy gruz
licze)
Powikłania
Brak (może ustąpić samoistnie - z pomocą układu odpornościowego)
Rozsiew krwiopochodny --> odległe ogniska zakażeń (znaczenie np. w bakteryjnym
meningitis, gruz
licy płucnej i pozapłucnej, septycznym arthritis i in.)
Posocznica:
Choroba układowa spowodowana zakażeniem o charakterze zaburzeń hemodynamicznych
i postępującej niewydolności narządów; powstaje jako następstwo aktywacji dopełniacza,
osoczowych mechanizmów krzepnięcia, uwalniania mediatorów zapalenia (przez makrofagi,
neutrofile, komórki endothelium).
Powikłania:
wstrząs [zapaść krążeniowa] septyczny jako wynik długo nieleczonej bakteriemii
zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (z angielska DIC)
niewydolność wielonarządowa
zejście śmiertelne
Posocznica szpitalna
Specyficzny rodzaj posocznicy występujący w szpitalach, gdzie pacjenci są obciążeni wieloma
czynnikami ryzyka, więc bardziej są podatni. Do czynników ryzyka zaliczyć można:
1) immunosupresja nabyta, lub wrodzona
2) choroba podstawowa
3) st. po zabiegach chirurgicznych
4) współistnienie innych obrażeń
5) długotrwała hospitalizacja
6) kaniulacja naczyń centralnych
7) cewnikowanie pęcherza moczowego
8) hemodializy
9) błędna antybiotykoterapia
10) niedożywienie, wyniszczenie (np. kacheksja), skrajny wiek pacjenta
[W przypadku posocznic szpitalnych trudniej o sukces terapeutyczny]
Gradacja posocznic
" SIRS (Zespół uogólnionej reakcji zapalnej)
" Posocznica = SIRS + Bakteriemia (dowód na infekcję)
" Ciężka posocznica = Posocznica + dysfunkcja jednego narządu
" Wstrząs septyczny = Ciężka posocznica + obniżone ciśnienie krwi (jeden z objawów
wstrzÄ…su)
Zespół niewydolności wielonarządowej + DIC + w/w --> zejście śmiertelne
"DIC  Zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyczniowego jest jednym
z [najpoważniejszych] powikłań septycznych, polegającym na aktywowaniu hemostazy,
skutkującym powstaniem mikrozakrzepów w ścianach naczyń narządów (gł. miąższowych), co
ostatecznie prowadzi do zużycia czynników krzepnięcia. Towarzyszy zwykle wstrząsowi
septycznemu i zespołowi niewydolności wielonarządowej.
Co istotne, zwykle wywoływane jest [jak i posocznice] przez bakterie G(-) ujemne. Pozaseptyczne
przyczyny DIC obejmujÄ… m.in.:
" powikłania położnicze np. zator wodami płodowymi
" nowotwory
" promieniowanie jonizujÄ…ce
" jady powodujÄ…ce hemolizÄ™ hemoliza
" gorÄ…czki krwotoczne powodowane przez wirusy np. Epstaina - Barra, CMV, HPV
(z jednej z dostępnych prezentacji, zmodyfikowane. Sevo)
Etiologia ogólnie
Pałeczki gram (-) ujemne np. Escherichia coli, Pseudomonas
aeruginosa, Klebsiella pneumoniae
" Staphylococcus aureus oraz gronkowce koagulazo (-) ujemne np. Staphylococcus epidermidis,
Staphylococcus saprophiticus
" Paciorkowce alfa hemolizujÄ…ce np. Streptococcus pneumoniae, paciorkowce zieleniejÄ…ce (np.
Streptococcus viridans)
" Paciorkowce beta  hemolizujÄ…ce z grupy B wg Lancefield, np. Streptococcus agalctie
" Ziarniaki gram (-) ujemne, np. Neisseria meningitidis
" Clostridium sp.
" Grzyby np. Candida albicans
Etiologia szczegółowo  pałeczki G (-) ujemne, 70% wszystkich zakażeń
1. Najczęstsze miejsca z, których rozwija się posocznica:
a. przewód pokarmowy np. Escherichia coli, Klebsiella sp., Proteus sp., Enterobacter
sp.
b. układ moczowy np. Pseudomonas aeruginosa
2. Czynniki predysponujÄ…ce:
" zabiegi operacyjne na jamie brzusznej
" cewnikowanie
" znaczna utrata krwi na skutek urazu lub operacji
" niedokrwienie ściany jelita
Etiologia szczegółowo  ziarniaki G (+) dodatnie; gronkowce
y
ródło:
Staphylococcus aureus  z ropni, czyraków i in., rzadziej ze skóry przez kaniule
Staphylococcus epidermidis i Staphylococcus saprophiticus  z zanieczyszczonej skóry przez
kaniule
Etiologia szczegółowo  ziarnaki G (+) dodatnie, paciorkowce
y
ródło:
Zwykle trudne do ustalenia (?), zabiegi chirurgiczne i stomatologiczne np. Streptococcus
pneumoniae, paciorkowce zieleniejÄ…ce, Streptococcus agalactie, urazy penetrujÄ…ce np.
Streptococcus agalactie
Etiologia szczegółowo laseczki G (-) ujemne
y
ródło:
Ä…ð okrężnica np. Clostridium perfringens, Clostridium difficile
Ä…ð drogi żółciowe np. Clostridium perfringens
Ä…ð macica np. Clostridium perfringens
Ryzyko posocznicy rośnie wraz z:
" schorzeniami układu moczowego
" nowotworami
" immunosupresjÄ…, AIDS
" schorzeniami metabolicznymi
" obecnością ciał obcych (np. endoprotez, kaniul iv, ia;)
" hemodializowaniem (pacz punkt wyżej + możliwość kontaminacji)
" ZZA, narkomaniÄ…
" Stanem po zabiegach operacyjnych
ZAPALENIE WSIERDZIA
Septyczne endocarditis  szczególny rodzaj posocznicy z zapaleniem obejmującym głównie
wsierdzie zastawek; prowadzi do zniszczenia aparatu zastawkowego serca, zatorów obwodowych,
nieadekwatnej odpowiedzi układu odpornościowego.
Etiologia (poczytaj o HACEK)
Głównie ziarniaki G (+):
" Streptococcus spp. (60% - 80%) - S. viridans, S. pneumoniae
" Staphylococcus spp. (20% - 35%) - S. aureus, S. epidermidis
" Pałeczki gram  ujemne (2% - 13%) - Pseudomonas aeruginosa
" Grzyby (2% - 4%) - Candida albicans, Aspergillus
Czynnikami predysponującymi mogą być:
" Wady serca np. zwężenie zastawki aortalnej
" st. po zabiegach kardiochirurgicznych, w tym szczególnie wszczepieniu zastawek
" Hemodializy
" Narkomania z kłuciem żż. w wywiadzie
DIAGNOSTYKA POSOCZNIC - POSIEW KRWI
1. Właściwa technika pobierania krwi:
" skóra powinna być dokładnie [umyta i] zdezynfekowana w miejscu każdego wkłucia
" pobieranie krwi z dwóch różnych miejsc
2. Próbki na posiew powinny być pobierane wielokrotnie:
" trzykrotny posiew krwi w ciÄ…gu 24 h - najbardziej korzystny
" jeśli stan chorego uniemożliwia pobranie 3 próbek w ciągu 24 h, należy uczynić to w krótszym
czasie
3. Próbki krwi na posiew powinny być pobrane przed wdrożeniem leczenia
4. Techniki hodowli i izolacji drobnoustrojów:
" u dorosłych pobierać 10 ml krwi z każdego wkłucia (u niemowląt i dzieci  mniejsze ilości)
" połowę pobranej krwi wprowadza się do butelki z pożywką z powietrzem (bakterie tlenowe),
a drugą połowę do butelki z pożywką pozbawioną powietrza (bakterie beztlenowe)
" pożywki są badane przez 5 - 7 dni za pomocą oceny zmętnienia lub metod wykrywających
dwutlenek węgla (w wyniku metabolizmu węglowodanów przez drobnoustroje)
" hodowlę w których wykazano drobnoustroje są barwione metodą Grama i po stwierdzeniu
obecności drobnoustrojów wysiewa się je na stosowne stałe podłoże celem izolacji
" jeżeli nic nie wskazuje na wzrost drobnoustrojów przez 5 - 7 dni, wynik posiewu opisuje się jako
ujemny
Leczenie posocznic
Trudne. Zwykle na oddziałach IT. Ogólny schemat leczenia
" Antybiotykoterapia empiryczna (bakteriobójczo, szerokospektralnie, np. aminoglikozydy,
karbapenemy, tetracykliny; terapia skojarzona)
" PÅ‚ynoterapia
" Kortykosteroidy
" Aminy presyjne (w zależności od RR, jeżeli uda się wlewem płynów infuzyjnych uzyskać
odpowiednie ciśnienie, należy zaniechać podawania amin)
" Leki inotropowe (+) dodatnie
" Aktywowane białko C
ZAKAŻENIA KOŚCI
Zapalenie kości (ostitis) współwystępuje często z zapaleniem szpiku kostnego (osteomyelitis).
Infekcyjne zapalenie stawów (arthritis infectiosa)  proces zapalny wywołany obecnością
drobnoustrojów w jamie staowowej lub tkanek otaczających; jama stawowa fizjologicznie jest
bezwzględnie jałowa.
Pierwsze objawy  obecność stanu zapalnego (obrzęk, zaczerwienienie, ból, większe ucieplenie
miejsca + ograniczenie ruchomości)
CZYNNIKI PREDYSPONUJ
CE
" Reumatoidalne zapalenie stawów
" Posocznica (krwiopochodne)
" Endoprotezoplastyka
" Choroby metaboliczne, np. cukrzyca t. 2.
" Immunosupresja, glikokortykosteroidy
" Urazy, zabiegi ortopedyczne
" Marskość wątroby (alkoholizm)
" Próchnica zębów
Narkomania w wywiadzie
PODZIAA
zależnie od przyczyn:
NIESWOISTE
" krwiopochodne, np. Staphylococcus aureus, Neisseria meningitidis
" zewnÄ…trzpochodne, np. pourazowe, pooperacyjne
SWOISTE
" Np. gruz
licze, kiłowe, grzybicze, pasożytnicze, wirusowe i inne
CZYNNIKI ETIOLOGICZNE BAKTERYJNE
" Staphylococcus aureus (50-90%)
" Staphylococcus epidermidis
" Streptococcus pyogenes
" Streptococcus pneumoniae
" Mycobacterium tuberculosis
" Pseudomonas aeruginosa
" Escherichia coli
" Haemophilus influenzae (6m-cy  4 lata)
" Neisseria gonorrhoeae (15-40 lat; 1-3% zakażonych dwoinką)
" inne
CZYNNIKI ETIOLOGICZNE WIRUSOWE
" Wirus różyczki
" HBV, HCV
" Wirus świnki
" Wirus Epsteina-Baara
" HIV
CZYNNIKI ETIOLOGICZNE GRZYBY
" Aspergillus fumigatus
" Candidia albicans
" Histoplasma sp.
Rozprzestrzenianie się drobnoustrojów
" KRWIOPOCHODNIE 90%
-z ogniska zakażenia utajonego
-dożylne stosowanie narkotyków
" ZEWNATRZPOCHODNIE 10%
- przez ciągłość (staw kość)
- penetracja (np. uraz)
MECHANIZMY OBRONY
-układ immunologiczny
-ciągłość tkanek
-jałowość stawu
-chrzÄ…stka nasadowa
(u dzieci)
ZAPALENIA KOÅšCI
" SWOISTE
" NIESWOISTE
" Przebieg i lokalizacja choroby zależą od wieku chorego, a właściwie od sposobu ukrwienia
kości, które zmienia się w zależności od wieku
" Typ niemowlęcy (do drugiego roku życia)  przynasada -> nasada -> trzon -> staw
(połączenia naczyniowe)
Uszkodzenia w obrębie nasad i zaburzenia wzrostu, zniekształcenia w obrębie stawu, kości,
zwichnięcie patologiczne.
" Typ dziecięcy  2r.ż.-okres pokwitania.
Przynasada --> trzon
Chrząstka nasadowa jest w tym wieku barierą dla bakterii, ale może ulec uszkodzeniu dając
zaburzenia osi i wzrostu kończyny. Tworzyć się mogą ropnie wewnątrzkostne.
" Typ dorosłych - rzadki. Trzon -> nasada -> staw. Częstsze zaostrzenie przewlekłego
zapalenia kości.
" Zapalenie ostre: objawy miejscowe i ogólne, często posocznica, ropnica (pyemia) -
tworzenie się odległych ropni
" Zapalenie podostre: przy małej zjadliwości drobnoustrojów; objawy głównie miejscowe
postaci: ropnia Brodiego (dobrze otorbiona zmiana ropna okolicy przynasadowej k. piszczelowej, udowej lub
kościach stawu skokowego; charakterystyczne tępe bóle i uniesienie okostnej)bądz
czy zapalenia gości Garre a
(stwardniające zapalenie żuchwy i szczęki z wytworzeniem dużej ilości masy kostnej)
" Zapalenie przewlekłe: Zejście procesu ostrego, rzadziej podostrego, okresowe zaostrzenia
objawów, przetoki, ropnie kostne
ZAKAŻENIA STAWÓW
Zależnie od patogenu mogą być jedno- lub wielostawowe, zajmować wybrane stawy (duża
dowolność [żarcik kosmonaucik])
STAPHYLOCOCCUS AUREUS
" 50-60% wszystkich zakażeń
" Droga krwiopochodna i zewnÄ…trzpochodna (urazy, operacje)
" Zwykle 1 staw (50% kolanowy), ale bywają wielostawowe (w RZS, u osób starszych)
" Noworodki, dzieci >2r.ż., dorośli i ludzie starsi
" Chorzy na RZS
" Chorzy z hemofiliÄ…
" Iniekcje dostawowe (glikokortykosteroidy)
" Endoprotezy
STAPHYLOCOCCUS EPIDERMIDIS
" Wszczepy (śruby łączące kości)
" Alloplastyka/Endoprotezy
" Stabilizatory zewnętrzne
DIAGNOSTYKA - Staphylococcus
" Pobranie materiału na posiew:
-płyn stawowy
-materiał pobrany śródoperacyjnie
" Hodowla: agar z krwią, podłoże Chapmana
" Preparat mikroskopowy
" Clumping Factor (CF)
" Test na koagulazÄ™
NEISSERIA GONORRHOEAE
" 1-3% zakażonych dwoinką
" 15-40 r.ż.
" Krwiopochodne z cewki moczowej, pochwy, gardła
" Triada objawów klinicznych: bóle wielostawowe, zmiany skórne, zapalenie pochewek
ścięgnistych
" Rzadko ropne zapalenie jednego stawu
DIAGNOSTYKA  Neisseria gonorrhoeae
" Posiew z błon śluzowych gardła, cewki moczowej, szyjki macicy, odbytu (dodatnie w 80-
90%)
" Posiew płynu stawowego i krwi (30%)
" Obecność dwoinek w osadzie płynu stawowego potwierdzeniem
MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS (Gruz
lica kości i stawów)
" 1,3% chorych na gruz
licÄ™
" Najczęściej droga hehehematogenną, rzadziej przez ciągłość
" Najczęściej zajęte: odcinek piersiowy kręgosłupa, staw biodrowy, kolanowy (rzadziej
nadgarstki, staw skokowy)
" wysokie ryzyko przy: HIV, cukrzycy, alkoholizmie, obniżonej odporności
DIAGNOSTYKA  Mycobacterium tuberculosis
" odczyn tuberkulinowy (+) dodatni
" Obecność prątków w posiewie płynu stawowego (80%), punkcji maziówki (90%), osadzie
płynu stawowego barwionego metodą Ziehl-Neelsena (20%)
Streptococcus mutans, S. sanguis, S. mitis
" Flora fizjologiczna jamy ustnej
" Próchnica zębów
" Posiew na podłoże wzbogacone w białko
" Preparat mikroskopowy
Zapalenie wyrostka sutkowatego
" Powikłanie zapalenia ucha środkowego
Zapalenie stawów w przebiegu RÓZYCZKI
" 30% meżczyzn, 9% kobiet
" Drobne stawy rÄ…k, staw Å‚okciowy, kolanowy, skokowy
" W płynie stawowym: antygeny wirusowe, swoiste przeciwciała
" Płyn ma charakter zapalny (przesunięcie PMN w lewo) )
" Leczenie objawowe: NLPZ, oszczędzanie kończyny chorej
GRZYBICZE ZAPALENIA STAWÓW
Aspergilus fumigatus, Candidia albicans, Histoplasma
" Rzadkie
" Zakażenie miejscowe lub krwiopochodne, np. wtórna reakcja na grzybicze zakażenie układu
oddechowego
" Identyfikacja grzyba w płynie stawowym, tkankach okołostawowych, kości
III stadium boreliozy (Borrelia burgdorferi) - powikłania wielonarządowe,
m.in. CNS, układ kostno stawowy, np. arthritis (podobno szczególnie
uporczywe w leczeniu)
Cel leczenia:
" Wyjałowienie tkanek
" Odbarczenie jamy stawowej
" Przywrócenie ruchomości
Sposoby leczenia:
" Antybiotykoterapia
" Punkcje lub ciągły drenaż
" Artroskopia
" Usunięcie ciała obcego (endoprotezy, wtręty)
" Artrotomia