TECHNIKA I BIZNES
ce W. Ramsey i Daniel Weedman z Ęwiat"o z poszczególnych sesji obserwa-
ASTRONOMIA
Pennsylwania State University. Poszu- cyjnych. Ma"a reklama wokó" projektu
kując sposobów zwi�kszenia wydaj- wynika ze szczup"oĘci jego kierownic-
Tanie zwierciad"o, noĘci obserwacji, rozpatrzyli na nowo twa.  Grupa �nag"aĘniająca projekt to
prawie wszystko, co jest związane z te- grupa go realizująca; byliĘmy zaj�ci bu-
prosz�
leskopem  takŻe moŻliwoĘ� jego nasta- dową teleskopu  wyjaĘnia Ramsey.
wiania w dowolną stron�. Teleskop  pa- W rezultacie uzyskano bardzo duŻe
Moc obliczeniowa komputerów
trzy w kierunku odchylonym na sta"e oszcz�dnoĘci w porównaniu z podob-
otwiera nową er�
o 35 stopni od pionu, chociaŻ moŻe si� nych rozmiarów teleskopem Keck I
niskobudŻetowej astronomii
obraca� na podstawie. Niewielki, rucho- z Mauna Kea na Hawajach, który kosz-
my instrument ogniskujący ponad towa" blisko 100 mln dolarów. Ramsey
to budowa"by olbrzymi tele- g"ównym zwierciad"em Ęledzi zjawiska szybko zauwaŻa, Że Keck jest urządze-
skop, który nie moŻe si� poru- astronomiczne na ca"ym niebie. Zmniej- niem znacznie bardziej elastycznym
Ksza� w gór� i w dó"? Konsor- szona mobilnoĘ� to o wiele prostszy, i o wi�kszych moŻliwoĘciach. Ale za-
cjum, któremu przewodzą University tał
szy teleskop.  Dostajemy 70% nieba dał
czekających HET teŻ nie brakuje.
of Texas w Austin oraz Pennsylvania za 15% ceny  mówi Ramsey. Teleskop zajrzy w centralne rejony
State University, oto kto. SprzecznoĘ� Innowacje HET obejmują jego budo- aktywnych galaktyk i kwazarów, gdzie
pomi�dzy coraz ambitniejszymi plana- w� oraz prowadzenie.  Pierwsze Ęwia- gigantyczne czarne dziury zdają si� roz-
mi obserwatorów a brutalną rzeczywi- t"o , czyli inauguracyjne testy telesko- be"tywa� rozpalony do bia"oĘci gaz. Po-
stoĘcią sk"oni"a uniwersytety do fi- pu odby"y si� 10 grudnia ub. r. pod mocny b�dzie takŻe w pomiarach odle-
nansowego wsparcia budowy Telesko- kierunkiem szefa projektu Thomasa A. g"oĘci i sk"adu chemicznego najbardziej
odleg"ych kwazarów i gromad
galaktyk oraz poszukiwaniu
planet wokó" gwiazd.
Inni astronomowie równieŻ
dostrzegają ekonomiczne ko-
rzyĘci wynikające z zauto-
matyzowania urządzenia oraz
zaw�Żenia jego celów. Jet Pro-
pulsion Laboratory w Pasade-
nie (Kalifornia) wraz z U.S. Air
Force wspó"pracowa"y przy
budowie nowej kamery elek-
tronicznej Near-Earth Aste-
roid Tracking System (Syste-
mu �ledzenia Bliskich Ziemi
Planetoid). Za skromny milion
dolarów uk"ad ten umoŻliwia
niezwykle dok"adny przegląd
planetoid i komet zapuszcza-
jących si� niepokojąco blisko
Ziemi.
Kolejną innowacją jest kosz-
tujący 500 tys. dolarów Kat-
zman Automated Imaging Te-
lescope (Zautomatyzowany
Teleskop Obrazujący Katzma-
na), projekt University of Ca-
TELESKOP HOBBY-EBERLY dowodzi, Że wielka nauka nie musi duŻo kosztowa�.
lifornia w Berkeley, prowadzą-
cy sterowane komputerowo
pu Hobby-Eberly (HET) w McDonald Sebringa  dok"adnie w trzy lata od roz- poszukiwania wybuchów supernowych
Observatory w Teksasie. Podstawowa pocz�cia prac ziemnych. Gdy jesienią w odleg"ych galaktykach, co pomo-
konstrukcja teleskopu obiecuje wysoką bieŻącego roku rozpocznie si� jego re- Że okreĘli� wiek i dalsze losy Wszech-
wydajnoĘ� po okazyjnej cenie. Jego naj- gularna eksploatacja, HET b�dzie pra- Ęwiata.
wi�ksze w Ęwiecie zwierciad"o zbiera- cowa� wed"ug elastycznego planu, Wygląda na to, Że astronomowie uczą
jące Ęwiat"o ma 11 m Ęrednicy, lecz sza- zgodnie z którym czas obserwatora mo- si� minimalizacji kosztów.  HET do-
cowany na 13.5 mln dolarów koszt Że by� dzielony na bloki w ciągu kilku skonale wype"nia luki  zauwaŻa Ram-
budowy stanowi drobną cz�Ę� wydat- nocy, co spowoduje maksymalne pod- sey.  MoŻemy na nim realizowa�
ków ponoszonych na inne gigantyczne niesienie sprawnoĘci, z jaką teleskop wszystko, co zechcemy, za duŻe pienią-
teleskopy. przesuwa swój  wzrok z obiektu na dze, lub tylko pewne rzeczy, ale p"acąc
HET wymyĘlili we wczesnych, trud- obiekt. Elektroniczne detektory b�dą znacznie mniej.
nych latach osiemdziesiątych Lawren- g"adko (bez przerw) magazynowa� Corey S. Powell
20 �WIAT NAUKI Maj 1997
THOMAS A. SEBRING