BLOK II
Wykład 4:
Prawidłowy rozwój mowy dziecka i
ogólne zasady diagnozy i terapii
logopedycznej
Elżbieta Szeląg
Badanie neurologiczne  ocena funkcji czuciowych, ruchowych i sensorycznych
Badanie neuropsychologiczne  uzupełnienie o badanie funkcji psychicznych
neurologia zachowania
Cel:
" wykrycie deficytów funkcjonowania poznawczego, będących następstwem
zaburzeń organicznych
" odróżnienie zaburzeń spowodowanych organicznym uszkodzeniem mózgu
od pozostałych
" kliniczne / naukowe
Podstawowe zasady i status badania neuropsychologicznego
Øð gdzie jest wykonywane
Øð poprzedza rozmowa
Øð kto je wykonuje
Øð kto zleca
Øð po co -  czysta opisówka czy weryfikacja hipotez /
/ odpowiedz
na konkretne pytanie lekarza
Øð w jakim  jÄ™zyku sformuÅ‚ować diagnozÄ™
Øð czy psychologa obowiÄ…zuje tajemnica
Øð jak zapewnić opiekÄ™ nad pacjentem podczas badania
Øð badanie w obecnoÅ›ci rodziny
Badanie neuropsychologiczne to proces wieloetapowy
AHA!!!
wykonanie badania
wybór metod pomiaru
-rola dyskusji i konsultacji
hipotezy ogólne
Psycholog kliniczny reprezentuje model naukowca-praktyka:
wiedza, zdolności twórcze, tolerowanie niepewności i niejasności,
rozpoznawanie Gestalt
Co można wykazać w badaniu neuropsychologicznym?
m.in. następujące zaburzenia:
Øð JÄ™zyka (opóz
nienie rozwoju, afazjÄ™, dyzartriÄ™, aprozodiÄ™)
Øð Wykonywania zÅ‚ożonych czynnoÅ›ci dowolnych (apraksjÄ™)
Øð Rozpoznawania (agnozjÄ™)
Øð PamiÄ™ci (amnezjÄ™) i uczenia siÄ™
Øð Emocji i nastroju
Øð Uwagi
Øð ZdolnoÅ›ci konstrukcyjno-przestrzennych
Øð Orientacji w przestrzeni
Øð Przetwarzania danych dotyczÄ…cych przestrzeni
Badanie może być wykonywane przy łóżku chorego
Pokusa błędnego wnioskowania & .cd
Przeciwnie!
jedna przyczyna (jedno zaburzenie) może leżeć u podłoża niepowodzeń
w pozornie różnych testach psychologicznych
A więc& .
wynik ogólny wykonania testu pacjenta `" osoby zdrowej
np. wyższy IQ po udarze `" lepsze rokowania dla rehabilitacji (zespół czołowy)
Na czym polega diagnoza specyficzna?
& .na określeniu:
Øð Zaburzonych funkcji mózgu
Øð Zachowanych funkcji mózgu
Øð Patomechanizmów wystÄ™pujÄ…cych zaburzeÅ„
Øð WpÅ‚ywu istniejÄ…cych zaburzeÅ„ na życie pacjenta
(osobiste, rodzinne, zawodowe i społeczne)
Rola diagnozy neuropsychologicznej:
Øð różnicowa diagnoza organicznoÅ›ci
(redukcja jej znaczenia)
Øð wczesna diagnoza funkcjonalna
(choroba nie osiągnęła jeszcze objawów neurologicznych)
Øð diagnoza funkcjonalna dynamiki choroby
Øð diagnoza funkcjonalna efektywnoÅ›ci leczenia
Øð diagnoza funkcjonalna efektywnoÅ›ci rehabilitacji neuropsychologiczne
Øð diagnoza  ekologiczna
Komputerowe baterie testów do oceny
funkcjonowania poznawczego
ØðBateria WiedeÅ„ska, Schuhfried www.schuhfried.at
ØðREHACOM, Schuhfried www.schuhfried.at
ØðCANTABeclipse, Cambridge Cognition, UK www.cantab.com
ØðPsychological Assessment Resorces (PAR), Inc, www.parinc.com
Øð& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Profil neuropsychologiczny
Kolejne zadania:
1. Mowa ekspresywna
2. 2. mowa impresywna
3. Pismo, czytanie, liczenie
4. Praksja
5. Różnicowanie i zapamietywanie rytmów, schemat ciała, orientacja i gnozja przestrze
6. Gnozja wzrokowa i aspekty myslenia przyczynowo-skutkowego
1 2 3 4 5 6
Kolejne zadania
0
1 2 3
Ocena: 0
(norma)
-3
(głęboki deficyt)
Prawidłowy rozwój mowy dziecka
We współczesnej terminologii wyróżnia się dwa pojęcia: język i mowa
J 
Z Y K  naturalny system znaków (kod), służących
porozumiewaniu się oraz reguł posługiwania się nimi, wg
których budujemy i odczytujemy teksty. Zbiór ten nie jest
mowa
przypadkowy
język
J 
Z Y K nie jest dziełem jednostki, ale tworem społecznym
M O W A - dz
więkowe porozumiewanie się ludzi; stanowi
konkretne akty używania znaków językowych przez daną
osobÄ™.
Wyróżnia się czynnośd:
- nadawania (ekspresji)
- odbioru (recepcji)
We współczesnej terminologii wyróżnia się dwa pojęcia:
kompetencja a realizacja językowa
KOMPETENCJA  zdolnośd ludzi do porozumiewania się
językiem
realizacja
REALIZACJA J
ZYKOWA (WYKONANIE) -
kompetencja
akty mówienia
Dlaczego rozwój mowy jest ważny?
üðMowa jako narzÄ™dzie porozumiewania siÄ™ z innymi
ludz
mi  znaczenie wzrostu efektywności i samodzielności mowy
üðMowa narzÄ™dziem myÅ›lenia  mowa wewnÄ™trzna
üðAutoregulacyjna funkcja mowy  regulacja zachowania
Kształtowanie się mowy w ontogenezie
üð Rozwój mowy zależy od czynników biologicznych i spoÅ‚ecznych
üð Zazwyczaj uważa siÄ™, że zdrowe, normalnie sÅ‚yszÄ…ce dziecko
opanowuje czynność mówienia w ciągu pierwszych 5-7 lat życia,
przechodząc przez stałe etapy rozwoju
Warunki prawidłowego rozwoju mowy
vð odpowiednia budowa aparatu artykulacyjnego
(rozszczepy, deformacje rozwojowe)
vð wÅ‚aÅ›ciwe funkcjonowanie oÅ›rodkowego ukÅ‚adu nerwowego
- obszarów korowych kontrolujących funkcje mowy
- dróg nerwowych czuciowych i ruchowych
vð prawidÅ‚owy rozwój psychiczny
Nabywanie a odbiór mowy w ontogenezeie
 procesy niezależne czy współdziałające?
rola koartykulacji, segmentacji i wspólnego leksykonu umysłowego
Ale&
nierównoczesność rozwoju  percepcja mowy wyprzedza jej wytwarzanie
system percepcyjny kształtuje się w okresie prenatalnym a
artykulacyjny w pierwszych latach życia dziecka
udowodniona rola słuchowej stymulacji prenatalnej - np. siła ssania
noworodka na głos matki lub głos obcy, prędkość bicia serca
Etapy prawidłowego rozwoju językowego
" okres melodii - od urodzenia do około 1 roku życia
" okres wyrazu - od około 1 do 2 roku życia (brak stałych ram czasowych)
" okres zdania - od około 2 - 3 roku życia
" okres swoistej mowy dziecięcej - od 3 do 7 roku życia
Dalsze etapy prawidłowego rozwoju językowego
üð Wzbogacanie sÅ‚ownictwa  nabywanie nowych wyrazów i ich
znaczeń (słownik czynny i bierny)
üð Rozwój syntaktyki  gramatyzacja mowy
üð KsztaÅ‚cenie poprawnej artykulacji (do 6 roku życia, okreÅ›lone
etapy rozwoju)
Poziomy kompetencji językowej
üð fonologia
üð sÅ‚ownik umysÅ‚owy
üð syntaktyka
üð pragmatyka
Osiągnięcie pełnej kompetencji językowej
Wiek ok. 4-8 lat
Fonologia:
poprawna artykulacja wszystkich spółgłosek (wiek ok. 5-6 lat)
Słownik: ponad 2000 wyrazów
Semantyka: rozumienie przenośni i metafor- biały jak śnieg, nie od razu
Kraków zbudowano
Składnia: rozumienie i wytwarzanie skomplikowanych struktur
gramatycznych, zdania złożone, pytania, zaprzeczenia itp..
Doskonalenie wymowy polskich samogłosek i spółgłosek
przez dzieci przedszkolne
grupa Liczba % przyswojenia systemu
przyswojonych fonologicznego
fonemów
trzylatki 19 51
czterolatki 29 78
pięciolatki 32 86
sześciolatki 37 100
Kiedy należy zgłosić się do logopedy?
Ogólne zasady diagnozy i terapii logopedycznej
Logopedia jest nauką o kształtowaniu
prawidłowej mowy, usuwaniu wad mowy
oraz nauczaniu mowy w wypadku jej
braku lub utraty.
def. wg. I. Styczek, 1979
?
& a co to jest więc neurologopedia
Zadania logopedii
" Kształtowaniu prawidłowej mowy, " Usuwanie zaburzeo mowy
czyli dbanie o jej jak najlepszy
rozwój pod względem -
nauczanie mowy w wypadku
fonetycznym,
jej braku, usuwanie zaburzeo
- gramatycznym
głosu, usuwanie trudności w
czytaniu i pisaniu
- leksykalnym
doskonalenie mowy już
ukształtowanej
wg. I. Styczek, 1979
Elementy diagnozy logopedycznej:
1) Badanie mowy (przedmiotowe)
2) Czynności dodatkowe
wywiad, obserwacja
Film Kajetany
ocena sprawności narządów mowy,
badania psychologiczno-pedagogiczne
badanie słuchu
inne uzupełniające badania medyczne
Schemat badania logopedycznego:
1) Określenie problemów pacjenta:
wywiad, obserwacja, wstępne bad. mowy, , bad. uzupełniające
2) Sformułowanie diagnozy logopedycznej:
poziom rozumienia, ekspresji, ew. czytania i pisania
3) Weryfikacja diagnozy
dodatkowe badania specjalistyczne
oraz stosowane działania terapeutyczne
Jakie funkcje językowe bierzemy pod uwagę przy diagnozie
logopedycznej ?
vðrozumienie mowy sÅ‚yszanej
vðmowa spontaniczna
vðpowtarzanie mowy sÅ‚yszanej
vðzdolnoÅ›d nazywania
Materiały
vðczytanie i pisanie
do diagnozy logopedycznej:
 Podstawy Neurologopedii, str. 278-291
Elementy badania mowy
vð Badanie rozumienia mowy
droga słuchowa, słuchowo-wzrokowa, wzrokowa
" Badanie pojedynczych wyrazów:
& wg. gdzie jest?
Nazwy przedmiotów
Czynności
Wyrazy określające cechy przedmiotu
Wyrazy określające cechy ilościowe
Wyrazy określające stosunki przestrzenne
Pamięć werbalna + zapamiętanie ciągu wyrazów
SÅ‚uch fonematyczny
" Badanie rozumienia zdań:
Zdań prostych i zdań złożonych
Prostych i dwustopniowych poleceń
Form fleksyjnych
Zdań nielogicznych i fałszywych
Zdań podobnych
Treści frazeologicznych, przenośni i przysłów
Treści opowiadania
Jakie funkcje językowe bierzemy pod uwagę przy diagnozie
logopedycznej ?
vðrozumienie mowy sÅ‚yszanej
vðmowa spontaniczna
vðpowtarzanie mowy sÅ‚yszanej
vðzdolnoÅ›d nazywania
Materiały
vðczytanie i pisanie
do diagnozy logopedycznej:
 Podstawy Neurologopedii, str. 278-291
C.d& ..Elementy badania mowy
vð Badanie budowy i sprawnoÅ›ci narzÄ…dów mowy
Podsumowanie:
Etapy badania logopedycznego:
Øð Postawienie problemu
Øð WysuniÄ™cie hipotezy
Øð Weryfikacja hipotezy przy zastosowaniu odpowiednich metod badawczych
Gabinet logopedyczny  miejsce pracy logopedy praktyka
Narzędzia badawcze stosowane w
praktyce logopedycznej
 Podstawy Neurologopedii, str. 296-297