Marjorie Rosen: „Garbo, Dietrich, Davis: droga do niesławy”

„Greta Garbo i Marlena Dietrich, choć wyraźnie odmienne, tworząc fascynujące kreacje z materii
dziwnej i delikatnej, dzielą ten szczególny rodzaj niesłabnącej sławy, którą zyskały jako zagadkowe
wcielenia tego, co jest tajemnicze dla mężczyzny – tego wszystkiego, co chciałby on podbić,
podporządkować i zniszczyć.”

Ich powab = zaprzeczanie monotonii losu przeznaczonego kobiecie. Rzadko poszukują miłości
(groźba klęski lub demistyfikacji). Ale gdy mężczyzna raz potrafi narzucić im siebie, zdoła je posiąść.

1) Greta Garbo – „kobieta-sfinks”:

●

Do USA przybyła w 1925 r., z kontraktem MGM

●

Thalberg (odkrywca Garbo) zaryzykował film „Słowik hiszpański”, przeciwstawiając Garbo
Ricardo Corteza – amanta w stylu Rudolfa Valentino. Podobnie jak 23 inne filmy, w których
zagrała nim wycofała się w 1941 r., „Słowik hiszpański” był wariacją na modny wówczas
temat wampa, stereotypu, którym aktorka głęboko pogardzała.

●

złagodziła ów model i przydała mu wiarygodności w filmach: „Kusicielka”, „Symfonia
zmysłów” (1927), „Pokusa”, „Malowana zasłona”, szpiegowskie: „Żar miłości” i „Mata
Hari”.

●

jako dama z półświatka, przeobrażona przez miłość: „Anna Christie”, „Dama kameliowa”

●

jako cudowna, młoda żona, zdradzająca starego męża: „Dzika orchidea”, „Pocałunek”.

●

jako nieprzenikniona kobieta, która – kiedy miłość przełamuje opory jej serca – zostaje
zniszczona („Anna Karenina”, „Pani Walewska”) lub cierpi („Zuzanna Lenox”, „Ludzie w
hotelu”, „Królowa Krystyna”)

●

dualizm jej obrazu jako aktorki eksponowały filmy dźwiękowe: schrypnięty, wyrazisty,
intymny głos przechodzący w szept namiętnego bólu był prawie dziecięcy w momentach
radości

●

nie była zła, nie „pożerała” mężczyzn jak wampy niemego kina. Pociągała ich jak magnes.
Ostatecznie – to oni zmieniali jej zamysły

●

„Zuzanna Lenox”: kochanek – Clark Gable ją opuszcza, bo była zmuszona do poddana
się zalotom swego szefa. Po krótkiej karierze u boku wpływowych mężczyzn, Garbo –
niepocieszona i zakochana – poszukuje go w tropikach, by błagać o przebaczenie

●

„Ludzie w hotelu”: jako starzejąca się tancerka pragnie tylko samotności. Pokochała
dżentelmena-włamywacza (John Barrymore). Opuszcza hotel, idąc na spotkanie z nim, a on w
tym czasie zostaje zabity

●

„Ninoczka”: jako sowiecki szpieg opiera się Melvynowi Douglasowi. Znika po tym, jak
uraczył ją kapitalistyczną miłością w Paryżu

●

„Królowa Krystyna”: zmaskulinizowana, XVII-wieczna królowa szwedzka, która zakochuje
się w hiszpańskim pośle. Rezygnuje z korony, ale gdy ich statek już czeka do drogi, on
pozwala się zabić w pojedynku

●

„Anna Karenina”: porzuca dziecko i traci reputację dla Frederika Marcha. On jest nią
znudzony, ona rzuca się pod pociąg

●

to nie mężczyzna łamie opór Garbo i powoduje jej uzależnienie od niego. Nie chodzi też o to,
że jej uczciwość, inteligencja, to że jest ‘klejnotem’, przenosi się na mężczyznę. Najbardziej
porusza to, że rozmiar nieszczęścia będzie odpowiadać jej niechęci do kapitulacji

●

Garbo szczególnie wyróżnia się, gdy przekazuje tę uduchowioną, bolesną kruchość, ponieważ
zachowuje kontrolę nad całą złożonością i najsubtelniejszymi odcieniami emocji. Kiedy
Garbo kocha, jej partner staje się niewidzialny

●

Jej szczególny dualizm => u mężczyzn jej powściągliwość powoduje pragnienie podboju,
kobietom sugeruje ona – przez swoją androgyniczność – poczucie siły, spokojną
samoświadomość, zazwyczaj identyfikowaną z męskością.

●

Nieuchronnie niespokojny duch bohaterek Garbo zostaje złamany, a odwaga unicestwiona;
miłość nieuchronnie prowadzi do katastrofy

2) Marlena Dietrich:

2

●

w rękach M. Dietrich kobieta spowita tajemnicą wyłania się jako istota wyraźniej określona,
ani tak zmienna, ani tak z innego świata jak jej poprzedniczka.

●

wiele z tego, co Garbo tylko sugerowała, Dietrich doprowadziła do stadium ekstremalnego.
Ona i Garbo najbardziej różniły się tym, że Garbo – dopóki nie wpadła w pułapkę tragicznego
związku – grała tak, jakby nie zdawała sobie sprawy z obecności mężczyzn wokół niej.
Dietrich pozostaje od pierwszego filmu („Niebieski motyl”) zimno kalkulującym wężem,
zawsze świadoma mężczyzn, zawsze gotowa do skoku. Była lepiej przystosowana do życia

●

jej zrzeczenie się siebie dla mężczyzn uwikłane jest w grę: kto kogo podporządkuje? kto
załamie się pierwszy? Czy jest to zarzewie scenariusza („Niebieski motyl”, „Maroko”, „X-
27”, „Kaprys hiszpański”), czy subtelne wzbogacenie o znaczeniu ubocznym
(„Imperatorowa”, „Szanghaj express”), taki klimat istnieje, zwłaszcza w pierwszych
amerykańskich filmach Marleny, reżyserowanych przez Josepha von Sternberga.

●

Marlena i jej odkrywca nakręcili razem 7 filmów (powyższe plus „Blond Wenus”).

●

J. von Sternberg przeobraził Marlenę w „cudowną ladacznicę”

●

Po rozstaniu Sternberg zrobił 1 dobry film („Kasyno w Szanghaju”), a Dietrich utrzymała się
jako gwiazda przez 30 lat, kręcąc 29 filmów, a jej kabaret i nagrania stały się przedmiotem
kultu

●

w rękach innych reżyserów dała z siebie ciepło i pikantny humor, co podniosło jej
rangę jako aktorki i osobowości, np. „Pieśń nad pieśniami” (reż. Rouben Mamoulian;
naiwna wieśniaczka przekształcona w bosko gniewną baronessę, kolejną wspaniałą
ladacznicę), „Destry rides again” (nieczuła tancerka szlachetnie ratuje szeryfa – Jamesa
Stewarta – rzucając się pod kule).

●

wznosząc na wyżyny dychtomię swego męsko-żeńskiego (kontrola-podporządkowanie)
charakteru poprzez dopasowane, proste stroje i spodnie (u Sternberga stale w męskich
strojach), obiecywała każdemu mężczyźnie udręczającą ekstazę, jeśli potrafiłby ją poskromić
lub zniszczenie, jeśli oddałaby cios.

●

Dietrich przetransformowała obraz Garbo – bardziej pasywny, niejasny – w subtelne lecz
rozmyślne i potencjalnie niebezpieczne zagrożenie.

3) Bette Davis – „kwintesencja Złej Kobiety”:

●

Równie samoświadoma jak Garbo, równie nieustępliwa jak Dietrich, bardziej wyrachowana
niż one obie

●

przebrnąwszy przez drugoplanowe role słodkich dziewcząt, Davis we wczesnych latach 30-
tych awansowała do pozycji twardych, lecz wrażliwych kochanek gangsterów lub dziewcząt
pracujących zawodowo, i jako brakujące ogniwo, była zdolna połączyć gwiazdorstwo ze
złośliwością, a równocześnie – dzięki bezkompromisowej sile swej osobowości – usunąć w
cień romantyczną obojętność Garbo i Dietrich

●

„Of human bondage” („W niewoli uczuć”) Bette Davis zaryzykowała niczym nie maskowane
okrucieństwo i niszczy zafascynowanego nią studenta. Odwołuje się do siły, którą posiadały
Tajemnicze Kobiety, lecz unicestwia swoją seksualność poprzez psychotyczny irracjonalizm,
odsłaniając wszystkie ludzkie skazy, co zostaje zapisane na karb typowo kobiecego charakteru

●

pod koniec lat 30-tych Davis otrzymała 2 Oscary za „Dangerous” (była gwiazda teatru chce
zamordować męża; nawrócenie) i „Jezebel” (niskobudżetowa odpowiedź na Scarlett O’Hara

●

kolejne filmy: „Satan met a lady” („Szatan spotkał kobietę”), „The letter” („List”, 1940), „The
little foxes” („Lisie gniazdo”, pozwala umrzeć mężowi na zawał na klatce schodowej aby
przejąć kontrolę nad interesami rodzinnymi), „In this our life” („To nasze życie”, odbija
siostrze chłopaka, doprowadza go do samobójstwa, zabija dziecko uciekające z miejsca
wypadku i sama ginie)

●

Z czasem Bette coraz częściej grywała neurotyczki, ale z całą szczerością zrównoważyła je
pięknymi, pełnymi uczucia rolami w „Idź, wędrowcze”, „Mroczne zwycięstwo”, „Watch on
the Rhine” („Patrz na Ren”)

●

W latach 30. pieczętowała i wyzwalała dojrzewanie mitu zrównującego kobiecą siłę ze złymi
namiętnościami

●

Jej złość mogła być zbiorową furią wszystkich kobiet, które czuły się bezsilne i bierne w
miłości i życiu. Wentyl bezpieczeństwa dla ich frustracji, a potem mogły stwierdzić „Co za
parszywy babsztyl!”. Mężczyźni też byli zadowoleni, bo utwierdzali się w przekonaniu, że siła
kobiety zakłada brak skrupułów

2