Mężczyzna

— mistrz manipulacji.

Zdemaskuj go,

zanim on dopadnie Ciebie

Idź do

Przykładowy

rozdział

Spis treści

Nowości

Bestesllery

Zamów drukowany

katalog

Dodaj do koszyka

Zamów cennik

Zamów informacje

o nowościach

Wydawnictwo Helion SA

44-100 Gliwice

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

Katalog książek

Twój koszyk

Cennik i informacje

Autor: Dorothy McCoy
Tłumaczenie: Weronika Sobita
ISBN: 978-83-246-1885-9
Tytuł oryginału:

The Manipulative Man: Identify

His Behavior, Counter the Abuse, Regain Control

Format: 140 × 208, stron: 336

Manipulacja jest mężczyzną

• Zdemaskuj jego nieczystą grę
• Przeciwstaw się psychicznej przemocy
• Odzyskaj pełną kontrolę

Nokautowanie toksycznych facetów

Mężczyźni są niekwestionowanymi mistrzami manipulacyjnych gierek. Dlaczego
przychodzi im to z taką łatwoœcią? Lista powodów jest doœć długa, ale przede
wszystkim kłopot polega na tym, że większoœć facetów:

• chce mieć poczucie władzy i kontrolować sytuację,
• lubi narzucać innym swoje zdanie i punkt widzenia,
• musi umacniać wyidealizowany wizerunek samego siebie.

Na dodatek w procesie ewolucji z bliżej nieznanych przyczyn nie wykształciła się
u nich empatia.
Ale bez obaw, mężczyźni nie są złymi wilkami, a Ty nie jesteœ bezbronną dziewczynką
w wielkim, ciemnym lesie. Możesz nauczyć się sztuki obrony przed manipulacyjnymi
zachowaniami kogoœ, w kim się zakochałaœ, a także kilku chwytów, by „wyleczyć”
go z pomysłów dalszego igrania z Twoimi uczuciami. Najważniejsze jest jednak
to, że możesz dowiedzieć się, jak rozpoznawać w nowych znajomych płci męskiej
konkretne typy manipulatorów, unikać ich i nie dać się złapać na słodki lep ich
czułych, cwanych słówek.

Dr Dorothy McCoy jest pisarką, trenerką oraz psychoterapeutką, prowadzącą swoją
prywatną praktykę. Specjalizuje się w terapii par, fobiach społecznych, wstrząsach,
interwencji kryzysowej i pomocy ofiarom. Ukończyła studia pierwszego stopnia
na Uniwersytecie Południowej Karoliny, zdobyła dyplom magistra z poradnictwa
klinicznego w akademii wojskowej Citadel oraz tytuł doktora psychologii
na Uniwersytecie Sarasoty. Jest członkiem takich organizacji, jak American
Counseling Association czy International Society for Traumatic Stress Studies.

5

Spis treści

11

Podzikowania

12

Od redakcji

13

Rozdzia 1.
Manipulacja jest mczyzn

17

Kto manipuluje?

18

Poznaj zaburzenia osobowoci

19

Zaburzenia osobowoci i waciwe im cechy

24

Ciemna strona

26

agodniejsza teoria osobowoci

29

Rozdzia 2.
Synu Mamusi.............................................................29

32

Utracona matka: matka idealna

34

Synu Mamusi — kryteria

35

P

P

RZYPADEK NR

1:

Janice i Larson

37

Przykadowy dialog pomidzy Jamesem i Michelle

39

P

P

RZYPADEK NR

2:

John i Anita

42

P

P

RZYPADEK NR

3:

Ben i Lorie

43

Przedstawiamy Synusia Mamusi

44

Postpowanie z Synusiem Mamusi

48

Podsumowanie

49

Test na Synusia Mamusi

51

Wyniki testu

54

Wnioski

6

Mężczyzna — mistrz manipulacji

55

Rozdzia 3.
Pracoholik

57

Pracoholik — kryteria

60

Pracoholik a amerykaski etos pracy

60

P

P

RZYPADEK NR

1:

Bobby i Denise

63

P

P

RZYPADEK NR

2:

Karen i Charles

66

Przedstawiamy Pracoholika

68

Postpowanie z Pracoholikiem

75

Podsumowanie

75

Test na Pracoholika

77

Wyniki testu

80

Wnioski

81

Rozdzia 4.
Wieczny Paker

83

Paker — kryteria

84

P

P

RZYPADEK NR

1:

Rocky i Kelly

86

P

P

RZYPADEK NR

2:

Kyle i Tammy

89

Przedstawiamy Wiecznego Pakera

90

Postpowanie z Pakerem

96

Podsumowanie

97

Test na Pakera

98

Wyniki testu

102

Wnioski

105

Rozdzia 5.
Mczyzna Zaleny: Kompleks „wiat si na mnie uwzi”

106

Kryteria diagnozy osobowoci zalenej

110

P

P

RZYPADEK NR

1:

Rick i Stephanie

112

P

P

RZYPADEK NR

2:

Aaron i Tina

Spis treści

7

115

Inne rodzaje zalenych mczyzn

119

Przedstawiamy Mczyzn Zalenego

121

Postpowanie z Mczyzn Zalenym

126

Podsumowanie

127

Test na Mczyzn Zalenego

129

Wyniki testu

131

Wnioski

133

Rozdzia 6.
Ekscytujcy Ryzykanci i Mczyni Antyspoeczni

135

Mczyni Antyspoeczni oraz Ekscytujcy Ryzykanci
— kryteria

136

P

P

RZYPADEK NR

1:

Jarrod i Nadine

139

P

P

RZYPADEK NR

2:

Juan i Lilly

142

Przedstawiamy Mczyzn Antyspoecznego

144

Postpowanie z Mczyzn Antyspoecznym

150

Podsumowanie

150

Test na Ekscytujcego Ryzykanta

151

Wyniki testu

153

Wnioski

155

Rozdzia 7.
Kobieciarz

158

Kobieciarz i Gracz — kryteria

159

P

P

RZYPADEK NR

1:

Derrick i Megan

162

P

P

RZYPADEK NR

2:

Allen i Darlene

164

Przedstawiamy Kobieciarza

165

Postpowanie z Kobieciarzem lub Graczem

171

Podsumowanie

172

Test na Kobieciarza lub Gracza

8

Mężczyzna — mistrz manipulacji

174

Wyniki testu

176

Mity o romansach

177

Wnioski

179

Rozdzia 8.
Mczyzna Pasywno-Agresywny

180

Mczyzna Pasywno-Agresywny — kryteria

182

P

P

RZYPADEK NR

1:

David i Susan

184

Wczeniejsze nazwy
i opisy zachowa pasywno-agresywnych

185

P

P

RZYPADEK NR

2:

Dennis i Sage

187

Terapia kognitywno-behawioralna
zachowa pasywno-agresywnych

188

Przedstawiamy Mczyzn Pasywno-Agresywnego

189

Postpowanie z Mczyzn Pasywno-Agresywnym

195

Podsumowanie

196

Test na Mczyzn Pasywno-Agresywnego

198

Wyniki testu

200

Wnioski

203

Rozdzia 9.
Narcyz

206

Osobowo narcystyczna — kryteria

207

P

P

RZYPADEK NR

1:

Darren i Rachel

209

Narcyz odnoszcy sukcesy

210

Niestabilny Narcyz

210

P

P

RZYPADEK NR

2:

Jack i Ally

212

Przedstawiamy Narcyza

215

Postpowanie z Narcyzem

220

Podsumowanie

Spis treści

9

221

Test na Narcyza

222

Wyniki testu

224

Wnioski

227

Rozdzia 10.
Psychopata

229

Psychopata — kryteria

233

Czy ludzie rodz si jako psychopaci,
czy na nich wyrastaj?

234

P

P

RZYPADEK NR

1:

Alex i Lauren

237

P

P

RZYPADEK NR

2:

Edward i Emmy

240

Przedstawiamy Psychopat

241

Postpowanie z Psychopat

244

Podsumowanie

244

Test na Psychopat

246

Wyniki testu

250

Wnioski

253

Rozdzia 11.
Rozumie agresywnego manipulatora
i poradzi sobie z nim

255

Pocztkowa faza ycia: szkolny terrorysta

259

Czy szkolni drczyciele wyrastaj na dorosych
stosujcych zastraszanie?

260

Inne czynniki

261

Dlaczego mczyni bij

262

Przemoc domowa i alkohol

263

Percepcja i maltretowanie

264

Dostrzec znaki ostrzegawcze

269

Bezporednie sygnay ostrzegajce o niebezpieczestwie

10

Mężczyzna — mistrz manipulacji

270

Zaprzeczanie i bezpieczestwo

271

Plan bezpieczestwa

274

Po odejciu

274

Pomoc ofiarom

277

Rozdzia 12.
Dlaczego Ten Jedyny to nie by Ten Waciwy?
Dokonywanie nowych wyborów

281

Kto jest podatny na manipulacj?

283

Cechy zdrowego zwizku

285

Przeksztacanie abstrakcyjnych idei w zachowania

287

Odporno: co to oznacza i w czym pomaga

289

Test na odporno

292

Wyniki testu

293

Jak odporno moe Ci pomóc w walce z manipulacj

294

Zwikszanie odpornoci

296

Czynniki odpornoci

299

Rozdzia 13.
Nie daj si zapa w puapk manipulacji

301

Cechy i przekonania zwizane z kontrol:
zdrowa alternatywa

307

Zachowania manipulacyjne i asertywne alternatywy

313

Sia wewntrzna oraz zewntrzna

320

Oko za oko, zb za zb

322

Wnioski

325

róda

329

O autorce

13

ROZDZIAŁ 1.

Manipulacja

jest mężczyzną

Tajemniczo nieszlachetnie wyglda w podobnych wypadkach.

¶

Charles Dickens

K

OBIETY S ZAHIPNOTYZOWANE

zakazanym zwizkiem, poci-

gajcym nieznajomym, który rozsiewa wokó siebie atmosfer nie-
bezpieczestwa, cho jednoczenie zdaje si wraliwy i zraniony
przez ycie. Chcemy wzi go w ramiona i ukoi jego ból. Jedno-
czenie jednak pragniemy tego dreszczyku emocji i ekscytujcego
poczucia niebezpieczestwa. Chcemy by wanie t kobiet, która
za spraw swojej bezwarunkowej mioci przeksztaci go w ideal-
nego kochanka. Tak, jestemy pewne, e odniesiemy sukces tam,
gdzie kobiety gorsze od nas polegy.

Kobiety uwielbiaj take „maych chopców”, którzy nigdy nie

zdoali tak do koca dorosn. Oni po prostu potrzebuj mioci
dobrej kobiety, by przerodzi si w Indian Jonesa. Szukaj u nas
mioci, aprobaty i akceptacji, by zdoby t pewno siebie, której

14

Mężczyzna — mistrz manipulacji

im brakuje. Widzimy wspaniaego, sodkiego mczyzn, obiecu-
jcego i o wielkim potencjale, który czeka, a kto uwierzy w niego
tak, jak tylko my jestemy w stanie.

To zaledwie kilka mitów, w które cigle wierzymy. Manipula-

torzy utrwalaj te mity (i wiele innych) i maj w tym wielu sprzy-
mierzeców. Poznasz to braterstwo mczyzn manipulatorów,
czytajc t ksik. Jest wród nich nieznajomy ksi z bajki,
który ukradnie Ci samochód i zrobi debet na koncie, jest wieczny
chopiec, który pozwoli Ci, by staa si jego matk, przyja odpo-
wiedzialno za jego dziaania lub te ich brak i speniaa wszystkie
jego zachcianki.

Zao si, e poznaa jednego z tych manipulatorów. Czy

obieca Ci gwiazdk z nieba, kamic cay czas jak z nut? Wiele
kobiet dao si nabra na to zudzenie, poniewa jest tak po
mistrzowsku odegrane i zamaskowane. Nie martw si jednak —
nie jeste ani nieinteligentna, ani atwowierna, a spora cz tej
silnej fascynacji ma podoe chemiczne. Inn przeszkod jest tu
nasza troskliwa natura (do której houbienia waciwie si nas
zachca). Na szczcie masz si, by zmieni swoje przekonania
oraz zachowania i sta si mniej podatna na takie zagroenia.

Nie bój si, jeste w stanie nauczy si rozpoznawa manipula-

torów, unika ich puapek i y, bdc sob, w caej swojej wspa-
niaoci, a nie kim, kogo na si staraj si stworzy. Zosta ze
mn, a zanalizujemy dziewi „najmniej poszukiwanych” typów
manipulatorów, by ich unika, wyszkoli (jeeli s na to podatni)
oraz/lub nauczy si, jak ich przechytrzy. Zapnij pasy, czeka nas
niesamowita podró.

Czy w Twoim yciu jest mczyzna, który nie gra wedug

uczciwych zasad? Niestety, wykorzystywanie manipulacji jako
narzdzia do osigania wasnych celów nie jest niczym rzadkim
i ma bardzo dug histori. Pamitasz biblijn histori Józefa i jego

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

15

piknego paszcza? Józef zosta zmanipulowany przez swoich
zazdrosnych braci. Charles Manson manipulowa naiwnymi mo-
dymi dziewczynami. Stalin i Hitler manipulowali caymi narodami.
Wszyscy do pewnego stopnia uywamy manipulacji, ale niektóre
osoby polegaj na niej, by karmi swoje ego i osiga swoje nar-
cystyczne cele. Manipulacyjne zachowanie jest wykorzystywane,
by wpywa na zachowania innych i kontrolowa je dla wasnych
korzyci. Zazwyczaj takie zachowania s potajemne, poniewa gdy-
bymy je rozpoznay, podjybymy kroki, by si obroni. To jest
wanie cel tej ksiki: chc da Ci czosnkowy naszyjnik, srebrne
kule i lisi tojad, by moga ochroni si przed manipulatorami,
którzy Ci egoistycznie wykorzystuj.

Manipulacja jest mczyzn. Czsto syszymy, e kobiety uy-

waj manipulacji dla wyrównania swoich szans, poniewa m-
czyni s wiksi i maj przewag fizyczn. By moe to prawda.
Nie zmienia to jednak faktu, e mczyni s mistrzami mani-
pulacyjnych zachowa i graj w t gr z tak atwoci i wpraw,
jak gdyby by to niedzielny mecz pikarski. No có. Ju udao im
si zdoby wystarczajco duo punktów. Jeeli wiesz, jak prze-
ciwdziaa ich manipulacji, moesz wzmocni swoje zwizki —
blisko nie rozwija si w nieprzyjaznym otoczeniu. Moesz
dokonywa wolnych wyborów w swoim najlepszym interesie
na podstawie swoich przekona i dowiadcze. Czasami najko-
rzystniejsze dla Ciebie jest odejcie z przepenionego manipula-
cj zwizku, jeeli nie moesz go zmieni lub te jeeli jest on po
prostu niezdrowy. Dla dodania otuchy jednak powiem, e przy
odrobinie pomocy czsto przecitny manipulator zacznie do-
strzega „wiateko w tunelu”, zmieni swoje zachowania i bdzie
wraz z Tob pracowa, by stworzy obopólnie korzystny, oparty
na mioci zwizek.

16

Mężczyzna — mistrz manipulacji

Dlaczego mczyni uciekaj si do manipulacji? Jest ku temu

wiele powodów, ale aden z nich nie usprawiedliwia takiego zacho-
wania. Poniej podaj kilka najbardziej oczywistych i powszech-
nych przyczyn:

x by zrobi co po swojemu,

x by uniemoliwi Ci dokonanie wolnego wyboru,

x dla poczucia kontroli i wadzy,

x by narzuci Ci swoj rzeczywisto,

x by unikn odpowiedzialnoci,

x by zyska niesprawiedliw przewag,

x by zaburzy rzeczywisto,

x by zachowa swój zaburzony wizerunek samego siebie,

x eby umniejszy Twoj warto,

x by Ci zniechci do bliskoci,

x by zmusi Ci do czego.

To tylko przykadowe cele; czasami mczyni manipuluj, bo

s po prostu do tego przyzwyczajeni. Przyzwyczajenie staje si
drug natur, wic manipulatorzy sigaj po znajome sobie narz-
dzie zamiast zastanowi si nad sytuacj i wybra narzdzie naj-
skuteczniejsze. W czwartym rozdziale Principles of Psychology zaty-
tuowanym „Habit”, William James (1890 – 1981) zawar jeden
z najwczeniejszych we wspóczesnej psychologii opisów rozwoju
dorosego czowieka:

Ju w wieku dwudziestu piciu lat widzimy zalki zawodowej
maniery u modego handlowca, modego lekarza, modego duchow-
nego czy modego prawnika. Widzisz te delikatne pknicia w jego
charakterze, sztuczki mylowe, uprzedzenia, sposób wypowiadania
si, od których coraz trudniej uciec, tak jak rkaw jego paszcza nie

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

17

moe si nagle zacz ukada inaczej. (...) W przypadku wikszoci
z nas do trzydziestego roku ycia charakter jest ju zaschnity jak
gips. I ju nigdy nie zmiknie.

(s. 125 – 126)

Na szczcie nie jest to do koca prawda, jednak w przypadku

osób z zaburzeniami osobowoci lub z cechami osobowoci wiad-
czcymi o powanym nieprzystosowaniu spoecznym (które jednak
nie speniaj cakowicie kryteriów zaburze osobowoci) szansa na
zasadnicze zmiany jest bardzo niewielka.

Kto manipuluje?

Osoby z zaburzeniami osobowoci czsto stosuj zachowania
manipulacyjne. Inni mog si take koncentrowa na osigniciu
swoich celów bez wzgldu na koszty. Tak czy inaczej, takie osoby
prawdopodobnie maj niektóre cechy wspólne z ludmi odpowia-
dajcymi kryteriom zaburze osobowoci zawartym w dokumencie
DSM IV-TR

(podrcznik Amerykaskiego Towarzystwa Psy-

chiatrycznego). Ich ukryty wpyw bywa subtelny lub atwy do
rozszyfrowania, ale moesz by pewna jednego: wypr si stoso-
wania manipulacji i bd starali si przedstawi swoje dziaania
w pozytywnym wietle. Jak stwierdzia dr Harriet Braiker, autorka
Who’s Pulling Your Strings

, „Manipulacja istnieje, poniewa…

jest skuteczna. I najskuteczniejsz reakcj ofiary jest sprawienie,
by manipulacja przestaa dziaa”. Dlatego te Twoja sia ley
w zdolnoci sigania poza sowa manipulatora i rozpracowania jego
procesów mylowych. Zdziwisz si, jak szybko mona w tym doj
do wprawy. Kiedy ju zrozumiesz jego prawdziwy cel, jego mani-
pulacyjne zachowanie straci swoj moc oddziaywania na Ciebie.

18

Mężczyzna — mistrz manipulacji

Jestemy przyzwyczajone do niektórych form delikatnej mani-

pulacji. Na przykad czsto podejrzewamy, e sprzedawcy, dzien-
nikarze telewizyjni czy politycy nie s w ogóle warci naszego zaufa-
nia. Kady, poza osobami skrajnie naiwnymi, wie, e sów takich
osób nie naley zawsze bra za dobr monet. Ich cele nie musz
odpowiada Twoim. Jednak tam, gdzie do manipulacji dochodzi
w bliskim zwizku, osobiste zaufanie zostaje nadwyrone i kto,
kogo kochamy i komu ufamy, nas wykorzystuje.

Manipulatorzy maj wiele twarzy. Na szczcie moesz si

nauczy ich rozpoznawa. To moe Ci pomóc.

Poznaj zaburzenia osobowości

Wedug manipulatorów zwizek to pojedynek na sowa, który
potrafi rozgrywa wyjtkowo dobrze, lub sposób na zaspokojenie
swoich potrzeb. Czy mogaby nauczy si manipulacji i pokona
takie osoby ich wasn broni? Nawet o tym nie myl — wygraj.
S ekspertami, a Ty jeste amatork. Za cig manipulacj trzeba
zapaci pewn cen i jest ni odosobnienie i izolacja. Dla mani-
pulatora lub manipulatorki blisko to bardzo niejasna idea.

Autorka How to Spot Dangerous Men Before You Get Involved,

terapeutka Sandra Brown ostrzega, e mczyni z gboko zako-
rzenionymi zaburzeniami osobowoci s niezdolni do dokonywa-
nia zmian adaptacyjnych bez wzgldu na to, jak bardzo wydaj
si szczerzy. Niektórzy mczyni nie s w stanie si zmieni,
inni nie maj adnego interesu w dokonywaniu zmian. Bd pró-
bowa manipulacji Twoimi emocjami, by zatrzyma Ci w krzyw-
dzcym zwizku. Zauwaysz pewne zachowania, które wskazuj
na dbanie wycznie o wasne interesy (np. zapominaj o zabra-
niu portfela do restauracji, nie dzwoni, kiedy si spóni) ju na

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

19

bardzo wczesnym etapie zwizku, jeeli bdziesz zwraca baczn
uwag na to co robi, a nie na to, co mówi.

Wiedza to wadza. Tak wic dowiedz si wicej na temat zabu-

rze osobowoci oraz cech, które kwalifikuj dane osoby do takiej
diagnozy (moe si zdarzy, e dany mczyzna bdzie mie nie-
które z cech waciwych dla pewnych zaburze osobowoci, ale
nie bdzie spenia wszystkich kryteriów postawienia takiej dia-
gnozy), naucz si, jak go wyczu i rozpoznawa jego manipula-
cyjne zachowania. Wszyscy manipulatorzy, których wspominam
w tej ksice, maj przynajmniej jedn cech zaburze osobowoci
opisanych poniej.

Zaburzenia osobowości i właściwe im cechy

Antyspołeczny

Od bardzo wczesnych lat takie osoby przejawiaj talent do pako-
wania si w kopoty. Wiele z nich wchodzi w konflikt z prawem
i koczy w wizieniu. Tacy mczyni mog by czarujcy i zaba-
wni, ale to przejadka po wyboistej drodze i to Ty zapacisz za
benzyn. Jeeli chcesz si zabawi, moesz to znale u jego boku.
Ale kiedy bdziesz szuka odpowiedzialnego dorosego mczy-
zny, nie bdzie go w pobliu. Jego celem jest niebezpieczne ycie
pene dobrej zabawy.

Czsta technika manipulacji:

Znajdzie Twój saby punkt i wyko-

rzysta go, by Ci kontrolowa.

Osobowość pogranicza (ang. borderline)

Osoby tego rodzaju odczuwaj bardzo silne emocje i maj skon-
no do idealizowania lub postrzegania zwizków w czarnych
barwach. S cigle na emocjonalnej karuzeli i zabieraj z sob na

20

Mężczyzna — mistrz manipulacji

t przejadk przyjació i rodzin. Boj si opuszczenia i zaczn
zachowywa si w skrajny sposób, jeeli zdecydujesz si odej.
W DSM Made Easy dr James Morrison tak opisuje takie osoby:
„S niepewne tego, kim s, i brakuje im zdolnoci do utrzymywa-
nia stabilnych zwizków midzyludzkich”.

Czsta technika manipulacji:

Bdzie grozi, e zrobi sobie

krzywd, by zatrzyma Ci w zwizku.

Histrioniczny

Takie osoby mog by wietnymi uwodzicielami, mog by te
nazbyt emocjonalne i potrzebuj wiele uwagi. Zrobi wszystko, byle
tylko by w centrum zainteresowania. Na pocztkowym etapie
zwizku mog robi wraenie zabawnych i ciekawych. Szybko
jednak wychodzi na jaw, e nie przejawiaj gbszych uczu w sto-
sunku do niczego, co nie odnosi si do nich samych i ich pragnie-
nia zwracania na siebie uwagi. S próni i wiele inwestuj w swój
wygld.

Czsta technika manipulacji:

Namówi Ci do zaspokajania jego

potrzeby staej uwagi.

Narcystyczny

Tacy mczyni postrzegaj siebie samych jako ppek wiata.
Jeeli chcesz si z jednym z nich zwiza (ale dlaczego miaaby
to robi?), lepiej si z nim zgadzaj. Takie osoby nie przyjmuj
dobrze konstruktywnej krytyki. Chc by rozpieszczane i podzi-
wiane; nic innego nie zaspokoi ich rozbuchanych oczekiwa.

Czsta technika manipulacji:

Bdzie o Ciebie zabiega i zdob-

dzie Ci dziki swojemu wyrachowanemu pseudourokowi, który
jest po prostu zbyt-pikny-eby-móg-by-prawdziwy. A potem
Ci wykoczy.

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

21

Zależny

Tacy mczyni desperacko potrzebuj akceptacji innych i boj
si podejmowania niezalenych decyzji. Bd si kurczowo trzyma
zwizku i unika samotnoci. Wymagaj, by stale ich wspiera
i podtrzymywa na duchu. Koniec zwizku to dla nich powany
kryzys i dlatego bd próbowali go utrzyma. Mog reagowa
w bardzo emocjonalny sposób.

Czsta technika manipulacji:

Tacy mczyni s po prostu choler-

nie mili i z ca pewnoci staraj si za wszelk cel unika kon-
fliktów oraz opuszczenia. Niestety, do tego pakietu doczona
jest take przytaczajca zaleno.

Psychopata

Odnoszcy sukcesy psychopaci (uwierz mi, nie wszyscy siedz
w wizieniach) mog Ci omota tak, e oddasz im serce, ciao
i oszczdnoci, zanim w ogóle zorientujesz si, co tak naprawd si
dzieje. Nawet jeeli znikn bez sowa, moesz ich zagorzale broni.
Maj ju taki talent. Posuchaj tu swojego instynktu; w ich obec-
noci pal si wszystkie czerwone wiateka i wcza si alarm.
Jeden z policjantów powiedzia mi, e kiedy spotyka psychopat,
unosz mu si nieco wosy na karku. Mam nadziej, e masz
podobne szczcie.

Czsta technika manipulacji:

W wielu przypadkach przypominaj

manipulatorów narcystycznych (i mog nimi równoczenie by).
Psychopata moe by oszaamiajco czarujcy, czsto jest bardzo
inteligentny i — znowu — zbyt dobry, by móg by prawdziwy.
Kiedy dasz si nabra na atrakcyjnie wygldajce pudeko, musisz
mie wiadomo, e kryj si w nim bardzo pytkie emocje, a cena
na metce jest po prostu kosmicznie wysoka. Jeeli szukasz empatii
i mioci — wybierz inny model.

22

Mężczyzna — mistrz manipulacji

Wikszo mczyzn, których spotykasz, prawdopodobnie nie

kwalifikuje si do formalnej diagnozy zaburze osobowoci. Jed-
nake mog oni mie szereg cech opisanych w kryteriach DSM-
-IV-TR.

Osoby z zaburzeniami osobowoci najprawdopodobniej

stanowi nie wicej ni 10 procent populacji ogóem (wyniki bada
róni si w tej kwestii). By moe znasz wielu mczyzn, którzy
maj niektóre lub nawet wiele z tych cech. Osoby z zaburzeniami
osobowoci (lub cechami waciwymi dla takich zaburze)
powszechnie wykorzystuj manipulacj do osigania swoich celów.

Wedug podrcznika zdrowia psychicznego ICD-10, który

jest stosowany w Europie, z zaburzeniami osobowoci powizane
s nastpujce cechy:

x bezduszny brak szacunku dla uczu innych osób,

x raca i uporczywa postawa braku odpowiedzialnoci oraz

szacunku dla norm spoecznych, zasad oraz zobowiza,

x niezdolno do utrzymania trwaych zwizków przy jedno-

czesnym braku trudnoci w ich nawizywaniu,

x bardzo niski poziom tolerancji frustracji i niski próg, którego

przekroczenie powoduje zachowania agresywne, w tym
przemoc,

x niezdolno do odczuwania winy lub korzystania z dowiad-

cze, w szczególnoci z kary,

x wyrana skonno do obwiniania innych lub przedstawiania

moliwych usprawiedliwie zachowa, które spowodoway
to, e pacjent wszed w konflikt ze spoeczestwem.

Bezduszny brak szacunku

moe by brany za powcigliwo.

Moesz pomyle, e ten mczyzna trzyma swoje emocje pod
kontrol. Taki John Wayne — silny, cichy typ o zotym sercu.
Bd ostrona. Moe wcale nie ma tam adnego serca.

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

23

Nieodpowiedzialny

mczyzna moe by na pierwszy rzut oka

zabawny. Wolny duch, jak chevrolet corvette. Pamitaj jednak,
e takie samochody potrzebuj najdroszej benzyny, maj mao
miejsca na baga i czsto przeciekaj. Na dusz met mniej
atrakcyjny SUV moe by praktyczniejszy i mniej kosztowny.

Moesz myle, e mczyzna niezdolny do utrzymania trwaego

zwizku

jest tragicznie poetycki. Jeste w bdzie. Jeeli jego

zwizki maj przetrwa prób czasu, mczyzna musi by w stanie
nawiza emocjonalny kontakt z kobiet, stara si zrozumie jej
potrzeby i próbowa je zaspokoi. Wielu mczyzn z zaburzeniami
oraz wielu nieprzystosowanych spoecznie (o niektórych cechach
charakteru typowych dla zaburze osobowoci, jednak niekwalifi-
kujcych si do takiej diagnozy) nie jest wyposaonych w umie-
jtno i/lub nie ma potrzeby utrzymywania bliskiego, penego
troski zwizku.

Kobiety czasami maj bdne przekonanie, e niski poziom tole-

rancji frustracji i niski próg wyzwalania zachowa agresywnych
oznacza, e mczyzna jest ekscytujcym Indian Jonesem z kape-
luszem na gowie. W rzeczywistoci niski poziom frustracji oznacza
agresywne reakcje w sytuacjach, w których inni mczyni mog
czu si zaledwie lekko rozdranieni, jeeli zareaguj na nie
w ogóle. W swoim artykule Frustration-Agression Reformulation
Berkowitz (1989) omawia powizania pomidzy frustracj, ocze-
kiwaniami oraz agresj: „Nieoczekiwane niepowodzenie próby
osignicia atrakcyjnego celu jest bardziej nieprzyjemne ni spo-
dziewana poraka i to wiksze niezadowolenie przyczynia si do
jeszcze silniejszego podburzania agresji (…) Oceny oraz cechy
osoby, której pokrzyowano plany, prawdopodobnie determi-
nuj to, jak le taka osoba si czuje”. Psychopaci, osoby aspo-
eczne, narcystyczne oraz ich naladowcy s przekonani, e powinni
osign swoje cele bez wzgldu na to, jak nierozsdne czy wrcz

24

Mężczyzna — mistrz manipulacji

mieszne s ich oczekiwania. Ci mczyni maj ogromne ego i nie
reaguj w sposób racjonalny, kiedy kto im pokrzyuje plany lub
kiedy s sfrustrowani. W takim zwizku nie moesz wygra.
Próba przewidzenia jego reakcji, nawet w cakowicie niewinnych
sytuacjach, obfituje w niebezpieczestwa.

Mczyzna, który jest niezdolny do poczucia winy lub korzysta-

nia z dowiadcze

, w szczególnoci z kary, to may niegrzeczny

chopiec, który nigdy nie doronie. Jeeli tego wanie szukasz,
to Twój mczyzna. Musisz jednak zrozumie, e jeeli powiesz
co w stylu „przeraa mnie, kiedy to robisz”, nie zrobi to na nim
adnego wraenia. Co wicej, moe traci prac, robi sobie wro-
gów oraz niszczy zwizki, poniewa nie moe panowa nad
swoimi nerwami i nie potrafi dotrzymywa sowa. Ale te nieprzy-
jemne dowiadczenia prawdopodobnie nie zmotywuj go do pracy
nad zmian zachowania.

Mczyzna, który wykazuje wyran skonno do obwiniania

innych

lub przedstawiania moliwych usprawiedliwie zachowa,

powie Ci, a Ty moesz mu uwierzy, e wiat si na niego uwzi.
Która wspóczujca kobieta nie pragnaby broni mczyzny
potraktowanego tak niesprawiedliwie? Niestety, nie upynie wiele
czasu, a Ty sama zostaniesz zaliczona do tego nieuczciwego krgu,
który tak le go traktuje. Moesz by pewna, e jeeli „to zrobi”,
wymyli dla siebie cakowicie realistycznie brzmice usprawie-
dliwienie.

Ciemna strona

Niektóre cechy oraz zachowania s przydatne i pomagaj w przy-
stosowaniu si do otoczenia, o ile nie przyjmuj skrajnej postaci.
Kiedy spojrzymy na ponisze dwie listy, zauwaymy, e pierwsza

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

25

zawiera cechy, które s pozytywne lub neutralne. Druga lista
zawiera ich ekstremalne wersje. Nie s ju neutralne, nieszko-
dliwe, ujmujce czy pozytywne. Pamitaj, ludzie maj swoje cele.
Jeeli dany mczyzna ma pewne cechy charakteru w skrajnej
postaci, prawdopodobnie nie dzieje si to bez przyczyny — w prze-
ciwnym razie zaprzestaby korzystania z takiej cechy.

Kiedy ju zrozumiesz jego cel (nagrod), zrozumiesz swoj rol

w jego yciu, jeeli zdecydujesz si j zaakceptowa. Na przykad
jeeli jest arogancki (tj. narcystyczny, psychopatyczny), potrze-
buje staej adoracji i wykorzysta wszystkie techniki manipulacyjne,
które uzna za stosowne, by tylko osign swój cel. To, przy okazji,
bdzie Twoim zadaniem w jego yciu.

Neutralne lub pozytywne

Ciemna strona

Jego cel

Troskliwy

Tłamszący

Kontrola nad Tobą

Pewny siebie

Arogancki

Adoracja

Niekonwencjonalna osobowość Dziwaczny

Samotność

Intensywne zainteresowanie

Zazdrosny i zaborczy

Ochrona delikatnego ego

Spontaniczny

Nieodpowiedzialny

Chce, by się nim zajmować

Posiadający silną wolę, wytrwały Uparty, nieelastyczny

Absolutne podporządkowanie

Nieśmiały

Bojaźliwy

Pozyskanie ochrony

Zmysłowy i seksowny

Rozwiązły

Dokonać kolejnego podboju
seksualnego

Rozluźniony

Nieporadny

Znaleźć kobietę, która będzie
mu matkować

Odnoszący sukcesy

Pracoholik

Unikanie bliskości

Pochlebiający

Powierzchowny

Płytkie związki

Poczucie humoru

Głupota

Publiczność

Słodki i wrażliwy

Drażliwy i obraźliwy

Bezkresne uwielbienie

Na podstawie Spitzberg i Cupach, 1998, str. 13

26

Mężczyzna — mistrz manipulacji

Czasami trudno rozpozna rónice pomidzy zalet a cech,

która przekroczya ciemn granic. Jeeli nie jeste pewna, praw-
dopodobnie powinna zebra dodatkowe dane. Zadaj sobie pytanie,
czy ta cecha lub zachowanie przyczynia si do budowania bliskoci.
A moe wytwarza dystans? Czy czujesz si kontrolowana? Czy
czujesz si przytoczona lub wykorzystywana? Czy jeste zagu-
biona? Czy czujesz, e zaczynasz odchodzi od zmysów? To wska-
zówki, e co jest nie tak i powinna dokadniej i bardziej obiek-
tywnie przyjrze si temu mczynie i jego zachowaniom.

Łagodniejsza teoria osobowości

Niektórzy specjalici od zdrowia psychicznego twierdz, e zabu-
rzenia osobowoci oraz dokadne kryteria bdce ich wyznaczni-
kiem nie s waciwym sposobem, by klasyfikowa stany patolo-
giczne u poszczególnych osób. Inni kwestionuj nawet koncepcj
patologii jako tak. Zastanawiaj si, czy tak naprawd sami nie
tworzymy patologii, przyklejajc etykietki rónym ludziom. Sta-
wiaj pod znakiem zapytania twierdzenie, e cechy osobowoci
okrelaj to, co i jak postrzegamy. Ta nowa idea proponuje wyko-
rzystanie caej gamy czynników (spoecznych, genetycznych) wpy-
wajcych na to, kim jestemy jako mylce, odczuwajce emocje
istoty. Mary Murphy w „Psychology Today” rozwija to „nowe”
podejcie do osobowoci: „(…) nowe spojrzenie na osobowo
zapowiada rewolucj w naszym sposobie postrzegania zaburze,
znaczc przejcie od sztywnych kategorii patologii (…) do sposo-
bów, w które poszczególne osoby staraj si dopasowa do swojego
wiata”. Innymi sowy, moemy si spokojnie dopasowa do swojej
wyjtkowej niszy z powodu naszych osobowociowych dziwactw.
Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowoci byoby szcze-

R O Z D Z I A Ł 1 : Manipulacja jest mężczyzną

27

gólnie korzystne dla osób pracujcych w pewnych zawodach. Na
przykad Einstein wykorzystywa swoj wyjtkow inteligencj
oraz umiejtno koncentrowania si na drobnych szczegóach,
by bada czas i odlego oraz to, w jaki sposób rozumiemy swój
wiat (dwóch obserwujcych poruszajcych si w stosunku do
siebie inaczej mierzy czas oraz odstpy przestrzenne w odniesieniu
do tych samych wydarze).

Dlatego te, poniewa bdziemy omawia róne typy osobo-

woci w kolejnych rozdziaach, musimy pamita, e koncentru-
jemy si na ograniczonej iloci cech charakteru, które odnosz
si do zwizków. Naszym podstawowym obszarem zainteresowania
jest manipulacja oraz zrozumienie, jak osoby o rónych typach
osobowoci wykorzystuj j, by osign swój cel. Te kategorie
s uogólnieniami, które s stosunkowo dokadne, kiedy s wyko-
rzystywane do robienia zaoe oraz przewidywania wyników
w przypadku duej liczby osób.

Przyznaj, e próba wywszenia czyich prawdziwych celów

na podstawie cech osobowoci oraz zachowa wymaga cierpliwoci
i wprawy. Jednak kiedy ju zrozumiesz cele mczyzny, moesz
stwierdzi, czy naprawd chcesz by z nim w zwizku. Take
i w tym przypadku wiedza to wadza. Przejdmy wic do nastp-
nego rozdziau, by zaj si Synusiem Mamusi.

Taki mczyzna na pierwszy rzut oka moe si wyda naprawd

troskliwy: w kocu kocha swoj matk. Jak doskonale zdajesz
sobie spraw, pozory mog myli. Zao si, e zrozumiemy jego
cele, zanim skoczysz lektur tego rozdziau.