Praca za mniej ni

ż

minimum

Cztery złote za godzin

ę

pracy. Bez ubezpieczenia, bez umowy i

ś

wiadcze

ń

. Na zielonej wyspie

sukcesu znalezienie pracownika, który b

ę

dzie pracował na takich warunkach, nie jest

problemem. Gorzej,

ż

e w ogóle jest to mo

ż

liwe.

Poszukiwania zaczynam od osób wchodz

ą

cych na rynek pracy. Dlaczego? Zdaniem Dawida Sobolaka

z firmy Sedlak & Sedlak młodzi ludzie wol

ą

zacz

ąć

prac

ę

nawet za ni

ż

sze wynagrodzenie, ni

ż

mie

ć

status bezrobotnego. - W czasach, gdy powszechna jest presja robienia kariery, niektórym osobom

mo

ż

e by

ć

wstyd,

ż

e s

ą

na zasiłku - wyja

ś

nia.

Młodzi bior

ą

wszystko

Tak

ą

osob

ą

jest Agnieszka. Sko

ń

czyła

studia

, jest kulturoznawc

ą

. Blondynka, pozytywnie nastawiona

do

ś

wiata, na pytanie, za jak

ą

minimaln

ą

kwot

ę

pójdzie do pracy, odpowiada: - Tysi

ą

c dwie

ś

cie złotych

na r

ę

k

ę

. Ale gdyby przyszło co do czego, to pewnie brałabym to, co by mi zaproponowali.

Agnieszka jest uparta i nie chce by

ć

zale

ż

na od innych. Chciałaby utrzymywa

ć

si

ę

z tego, co zarobi.

Jednocze

ś

nie nie chce, tak jak jej znajomi, pracowa

ć

na stanowisku kompletnie niezwi

ą

zanym z

wyuczonym zawodem. Wysoko postawiona poprzeczka sprawia,

ż

e musi si

ę

bardziej wysili

ć

. - Po

sko

ń

czeniu studiów objechałam chyba wszystkie instytucje kulturalne na Górnym

Ś

l

ą

sku i w okolicy.

Wsz

ę

dzie pytałam o prac

ę

na etacie, wsz

ę

dzie dostawałam t

ę

sam

ą

odpowied

ź

. W ko

ń

cu

zdecydowałam si

ę

przyj

ąć

sta

ż

, na którym dostawałam tyle, co wszyscy - 680 zł brutto, czyli nieco

ponad sze

ść

stów na r

ę

k

ę

- opowiada. Od trzech miesi

ę

cy ponownie szuka jakiego

ś

zaj

ę

cia. Z

obiecanej przez poprzedniego szefa umowy zlecenia nic nie wyszło. Agnieszce najbardziej

ż

al

straconych mo

ż

liwo

ś

ci. - W czasie studiów zrobiłam kurs grafika komputerowego, przez trzy lata

pracowałam. Sytuacja, w której si

ę

znalazłam, zabija ambicj

ę

- podsumowuje.

Tysi

ą

c dwie

ś

cie na r

ę

k

ę

, za który poszłaby do pracy Agnieszka (chocia

ż

w rzeczywisto

ś

ci zgodziłaby

si

ę

na mniej), to suma nieosi

ą

galna na razie dla Adama. On tak

ż

e był na sta

ż

u, tak

ż

e dostawał nieco

ponad 600 zł na r

ę

k

ę

. Teraz, na umowie zlecenia, zarabia mniej wi

ę

cej tyle samo. Mimo

ż

e jego

dochody s

ą

tak niskie, nie traci humoru. Rozmowa z nim przypomina rozmow

ę

z kim

ś

, kto odniósł

zawodowy sukces. - Robi

ę

to, co lubi

ę

. Zajmuj

ę

si

ę

kultur

ą

, pracuj

ę

w fantastycznym zespole -

ś

mieje

si

ę

Adam. - A pieni

ą

dze zarabia moja dziewczyna. Nie jest

ź

le - mówi.

Co pi

ą

ty zarabia

ź

le

Czy rzeczywi

ś

cie nie jest

ź

le? Z raportu przygotowanego przez Eurostat, a dotycz

ą

cego ludzi

pracuj

ą

cych za "niskie wynagrodzenia" wynika,

ż

e w Polsce do tej kategorii nale

ż

y ponad 20 proc.

zatrudnionych. Eurostat definiuje "niskie wynagrodzenia" jako te, które w uj

ę

ciu rocznym nie

przekraczaj

ą

dwóch trzecich mediany wynagrodze

ń

. Co pi

ą

ty pracuj

ą

cy Polak zgadza si

ę

wi

ę

c

zarabia

ć

mniej ni

ż

2,5 euro za godzin

ę

.

W całej Unii Europejskiej odsetek osób z kategorii "nisko zarabiaj

ą

cych" wynosi 17 proc. Najwi

ę

cej na

Łotwie i Litwie, w Bułgarii i Rumunii. W tym pierwszym kraju ponad 30 proc. pracuj

ą

cych zarabia mało.

Z kolei w Finlandii do tej kategorii nale

ż

y jedynie 6 proc. zatrudnionych. Zdaniem Andrzeja

Jankowskiego, szefa działu prawnego i rzecznika Forum Zwi

ą

zków Zawodowych, powodem dla

którego co pi

ą

ty zatrudniony godzi si

ę

pracowa

ć

za niskie wynagrodzenie jest aktualna sytuacja

społeczno-gospodarcza w Polsce i na

ś

wiecie. - Oczywi

ś

cie zgoda na otrzymywanie niskiego

wynagrodzenia wynika bezpo

ś

rednio ze skali bezrobocia w Polsce i obawy przed utrat

ą

miejsca pracy

- uwa

ż

a Jankowski.

Za krajowe minimum

Kogo mo

ż

na zaliczy

ć

do tej kategorii? Na przykład pani

ą

Bo

ż

en

ę

, sprz

ą

taczk

ę

z biblioteki miejskiej w

jednym ze

ś

l

ą

skich miast. Jej wynagrodzenie nigdy nie przekroczyło minimum ustawowego. Pani

Bo

ż

ena ma szcz

ęś

cie, bo jej szefowa skrupulatnie przestrzega prawa. Mo

ż

e wi

ę

c liczy

ć

na podwy

ż

ki

za ka

ż

dym razem, gdy zmienia si

ę

wysoko

ść

ustawowego minimum. Od 1 stycznia osoba zatrudniona

na pełny etat nie mo

ż

e zarabia

ć

mniej ni

ż

1317 zł brutto. Na r

ę

k

ę

pani Bo

ż

ena dostaje wi

ę

c nieco

ponad 980 zł. A raczej dostawałaby tyle, gdyby nie przepisy dotycz

ą

ce wysługi lat. Dzi

ę

ki nim i dzi

ę

ki

temu,

ż

e miała prac

ę

, pani Bo

ż

ena dostaje kilkadziesi

ą

t złotych wi

ę

cej.

Osoby, które pracuj

ą

za najni

ż

sz

ą

dopuszczaln

ą

prawem pensj

ę

, korzystaj

ą

z przepisów, które w

Polsce maj

ą

ponad pi

ęć

dziesi

ę

cioletni

ą

histori

ę

. - Minimalne wynagrodzenie ma w Polsce do

ść

dług

ą

tradycj

ę

, bo funkcjonuje ju

ż

od 1956 roku - przypomina Dawid Sobolak z firmy Sedlak & Sedlak,

wła

ś

ciciela portalu wynagrodzenia.pl. Z informacji publikowanych przez Ministerstwo Pracy wynika,

ż

e

w ostatnim czasie mieli

ś

my wyj

ą

tkowy wzrost warto

ś

ci wynagrodzenia minimalnego - z poziomu

prawie 900 zł brutto w 2006 roku do ponad 1,3 tys. zł brutto obecnie. Po ostatniej podwy

ż

ce minimalne

wynagrodzenie za prac

ę

stanowi około 40 proc.

ś

redniej krajowej. - W wi

ę

kszo

ś

ci krajów OECD płaca

ta kształtuje si

ę

na poziomie 40-50 proc. płacy

ś

redniej - mówi Sobolak.

Pensja minimalna wzbudza kontrowersje od lat. W

ś

ród ekonomistów jednoznacznej opinii na jej temat

nie ma. - Cz

ęść

pracodawców uwa

ż

a,

ż

e tego typu unormowanie nie jest korzystne dla elastyczno

ś

ci

rynku pracy. Chodzi tu m.in. o zatrudnianie młodzie

ż

y i absolwentów - wyja

ś

nia Dawid Sobolak. -

Płaca minimalna ustalona na wysokim poziomie mo

ż

e zniech

ę

ca

ć

pracodawców do tworzenia nowych

miejsc pracy. Dzieje si

ę

tak szczególnie w przypadku osób młodych i o niskich kwalifikacjach - dodaje.

Jego zdaniem warto

ść

pracy takich osób jest w pocz

ą

tkowym etapie cz

ę

sto o wiele ni

ż

sza ni

ż

kwota,

jak

ą

musiałby zapłaci

ć

pracodawca zobowi

ą

zany przepisami o wynagrodzeniu minimalnym. Dlatego

wprowadza si

ę

wyj

ą

tki. - W Polsce kwota najni

ż

szego wynagrodzenia dla pracowników w pierwszym

roku zatrudnienia jest na poziomie 80 proc. podstawowej stawki płacy minimalnej - precyzuje Sobolak.

Na czarno i szaro

Pracodawcy radz

ą

sobie z przepisem o płacy minimalnej na ró

ż

ne sposoby. Jednym z nich jest

zatrudnienie na umow

ę

zlecenia zamiast na umow

ę

o prac

ę

. Tak, jak ma to miejsce w przypadku

Adama. Zgodnie z prawem taka umowa powinna by

ć

zmieniona na umow

ę

o prac

ę

, jednak póki nie

przyjdzie kontrola, nic si

ę

nie dzieje.

- Zatrudnianie pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzenie poni

ż

ej minimum jest

łamaniem przez pracodawców prawa pracy - ostrzega Andrzej Jankowski, który jednak nie ma

złudze

ń

: - Jest to problem powa

ż

ny i, niestety, do

ść

powszechny. Ponadto w Polsce funkcjonuje

jeszcze tzw. czarna strefa wynagrodze

ń

polegaj

ą

ca na tym,

ż

e pracownicy otrzymuj

ą

cz

ęść

wynagrodzenia nigdzie nie ewidencjonowanego - dodaje.

W ten sposób mo

ż

na zatrudnia

ć

ludzi za kwoty ni

ż

sze, ni

ż

wyliczone jako niezb

ę

dne do prze

ż

ycia.

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych przygotowuje co roku informacj

ę

o wysoko

ś

ci minimum socjalnego

w Polsce. We wrze

ś

niu 2009 roku wynosiło ono od 881 zł na osob

ę

w gospodarstwie jednoosobowym

do 685 zł dla gospodarstwa pi

ę

cioosobowego. Adam i jego dziewczyna wspólnie zarabiaj

ą

wi

ę

cej.

Pani Bo

ż

ena ju

ż

nie. Dlaczego? Bo jej m

ąż

od lat nie pracuje. Do dyspozycji na osob

ę

maj

ą

wi

ę

c po

500 zł.

Pi

ęć

złotych za godzin

ę

Obok pracuj

ą

cych na umow

ę

zlecenia studentów i osób zatrudnionych za wynagrodzenie minimalne

s

ą

osoby, które zgodz

ą

si

ę

pracowa

ć

za jeszcze mniejsze pieni

ą

dze. Za ile? Aby sprawdzi

ć

, za jak

nisk

ą

kwot

ę

gotowi s

ą

pracowa

ć

ludzie w Polsce, decyduj

ę

si

ę

zamie

ś

ci

ć

ogłoszenie. W darmowym

serwisie daj

ę

anons, w którym poszukuj

ę

osoby do sprz

ą

tania biura. W ci

ą

gu pierwszej godziny mam

kilkana

ś

cie odpowiedzi - dzwoni

ą

i pisz

ą

głównie kobiety. Wszystkie godz

ą

si

ę

na proponowane

warunki: praca przez sze

ść

dni w tygodniu w godzinach porannych, bez umowy o prac

ę

. Stawka: 6 zł

za godzin

ę

.

Kiedy telefon dzwoni po raz kolejny, proponuj

ę

o złotówk

ę

mniej. Kobieta, pani Kamila, zgadza si

ę

na

tak

ą

stawk

ę

. Jedyny problem w jej przypadku to praca w sobot

ę

. Ma dwójk

ę

dzieci i nie bardzo ma je z

kim zostawi

ć

. Poza tym wszystko jej pasuje Na pytanie czy naprawd

ę

zgadza si

ę

pracowa

ć

za 5 zł na

godzin

ę

bez

ubezpieczenia

i

ż

adnych gwarancji odpowiada: "tak, oczywi

ś

cie". Dla niej ka

ż

da kwota

si

ę

liczy, jest w stanie pracowa

ć

nawet za tak niewiele. - Odpowied

ź

na pytanie, dlaczego ludzie

godz

ą

si

ę

pracowa

ć

za ni

ż

sz

ą

płac

ę

, b

ę

dzie prawdopodobnie inna dla ka

ż

dego pracownika - mówi

Dawid Sobolak - Zazwyczaj jednak nie maj

ą

oni po prostu alternatywy - wyja

ś

nia. Przyczyny tego

stanu rzeczy mog

ą

by

ć

bardzo ró

ż

ne. - Na wynagrodzenie poni

ż

ej ustawowego minimum przystaj

ą

cz

ę

sto osoby z niskimi kwalifikacjami lub te, których umiej

ę

tno

ś

ci, np. w wyniku restrukturyzacji, nie s

ą

ju

ż

warto

ś

ciowe na współczesnym rynku pracy. Zgoda na ni

ż

sze wynagrodzenie

ś

wiadczy tak

ż

e o

tym,

ż

e podejmuj

ą

ce tak

ą

prac

ę

osoby uznaj

ą

,

ż

e im si

ę

to bardziej "opłaca" od pozostawania w domu

- kontynuuje.

Do czego prowadzi praca za zbyt niskie pieni

ą

dze? - Bardzo namacalnymi negatywnymi skutkami dla

gospodarki krajowej jest to,

ż

e przy zani

ż

aniu wynagrodze

ń

pracowniczych do bud

ż

etu pa

ń

stwa

wpływa mniej

ś

rodków z tytułu podatku od wynagrodzenia. Fakt wpływu mniejszych składek z tytułu

ubezpieczenia społecznego ma równie

ż

wymierny wpływ na przyszłe

emerytury

pracownicze -

wylicza Jankowski. Dlatego, jego zdaniem, nale

ż

y d

ąż

y

ć

do zmiany mentalno

ś

ci niektórych

pracodawców, wskazywa

ć

,

ż

e taka działalno

ść

ma niekorzystne skutki nie tylko dla pracowników, ale

tak

ż

e dla całej gospodarki.

Je

ś

li to nie nast

ą

pi, bez problemu b

ę

dzie mo

ż

na zatrudni

ć

ludzi nawet nie za pi

ęć

, a za cztery złote za

godzin

ę

. Na takie warunki przystaj

ą

kolejne trzy osoby. Praca za jedno euro na godzin

ę

ich nie

przera

ż

a. - Przecie

ż

zawsze mogłoby by

ć

gorzej - przekonuj

ą

. I pewnie maj

ą

racj

ę

, ale wol

ę

tego nie

sprawdza

ć

. Mogłoby si

ę

okaza

ć

,

ż

e w Polsce, zielonej wyspie sukcesu w

ś

rodku europejskiego morza

recesji, znale

źć

mo

ż

na pracownika, który zgodzi si

ę

zarabia

ć

jeszcze mniej.