Dariusz Sieczkowski

Podstawowy słownik

frazeologiczny

słowacko-polski

Wydawnictwo „Darlex”

www.darlex.pl

wszelkie prawa zastrze

ż

one

O

ś

wi

ę

cim 2011

- 1 -

Od autora:

„Podstawowy slownik frazeologiczny słowacko-polski“ to publikacja zawieraj

ą

ca ponad

2000 podstawowych zwi

ą

zków frazeologicznych i wyra

ż

e

ń

idiomatycznych j

ę

zyka

słowackiego wraz z polskimi tłumaczeniami. Materiał leksykalny pochodzi ze słownika
j

ę

zyka słowackiego oraz materiałów prasowych.

Ze wzgl

ę

du na charakter publikacji nie zamieszczono przykładów do konkretnych

zwi

ą

zków frazeologicznych. Słowniczek przeznaczony jest dla osób rozpoczynaj

ą

cych

nauk

ę

j

ę

zyka słowackiego – poziom A1-A2.

Przy doborze haseł kierowałem si

ę

przydatno

ś

ci

ą

dla osób ucz

ą

cych si

ę

j

ę

zyka

słowackiego. Słownik powstawał od podstaw, dlatego mo

ż

e si

ę

okaza

ć

,

ż

e brakuje

jakiego

ś

podstawowego zwi

ą

zku, który przeoczyłem korzystaj

ą

c ze słowników j

ę

zyka

słowackiego. Napisanie słownika frazeologicznego z prawdziwego zdarzenia zajmuje
kilka lat i pochłania mnóstwo pieni

ę

dzy. Od 25.11.2011 publikacja jest dost

ę

pna na

zasadzie dobrowolnych datków.

Je

ś

li spodobał ci si

ę

słownik i chcesz wspomóc mnie w kontynuowaniu prac nad

słownikami j

ę

zyków słowia

ń

skich, mo

ż

esz to zrobi

ć

wpłacaj

ą

c dowoln

ą

kwot

ę

przez

Paypal ze strony www.darlex.pl

- 2 -

A:
od A po Z

od A do Z

ABRAHAM:
odišiel k Abrahamovi

odszedł na łono Abrahama

už je v lone Abrahamovom

przeniósł si

ę

na łono Abrahama

ADAM:
Adamovo jablko

jabłko Adama

Adamovo rebro

ż

ebro Adama /kobieta/

by

ť

ako Adam

sta

ć

w stroju Adama /nago/

za

č

a

ť

od Adama

zacz

ąć

od Adama i Ewy /od pocz

ą

tku/

ADRESA:
obráti

ť

sa na nepravú adresu

zwróci

ć

si

ę

pod niewła

ś

ciwy adres

poveda

ť

nie

č

o na adresu niekoho

powiedzie

ć

co

ś

pod czyim

ś

adresem

zmýli

ť

si adresu

pomyli

ć

adres

ALFA:
alfa a omega

alfa i omega

ANJEL:
anjel strážca

anioł stró

ż

anjel pokoja

anioł pokoju

anjel smrti

anioł

ś

mierci

dobrý ako anjel

dobry jak anioł

mesto anjelov

miasto aniołów

padlý anjel

upadły anioł

žltý anjel

pomoc drogowa

APRÍLOVÝ:
aprílové po

č

asie

kwiecie

ń

-plecie

ń

BABKA:
babka k babce, budú kapce

ziarnko do ziarnka, a zbierze si

ę

miarka

preda

ť

za babku

sprzeda

ć

za bezcen

BÁBKA:
by

ť

bábkou v rukách niekoho

by

ć

marionetk

ą

w czyich

ś

r

ę

kach

BÁ

Ť

SA:

bá

ť

sa vlastného tie

ň

a

ba

ć

si

ę

własnego cienia

BAVI

Ť

SA:

bavi

ť

sa na cudzí ú

č

et

bawi

ć

si

ę

cudzym kosztem

BEZ:
bez ladu a skladu

bez składu i ładu

č

lovek bez srdca

człowiek bez serca

hore bez

topless

chodí ako bez duše

chodzi jak struty

jeden za osemnás

ť

, druhý bez dvoch za dvadsa

ť

wart Pac pałaca, a pałac Paca

nik(to) nie je bez chýb

nie ma ludzi doskonałych

odís

ť

bez slova

odej

ść

bez słowa

osta

ť

bez slova

zaniemówi

ć

poveda

ť

nie

č

o bez obalu

powiedzie

ć

co

ś

bez ogródek

- 3 -

BEZVEDOMIE:
opi

ť

sa do bezvedomia

upi

ć

si

ę

do nieprzytomno

ś

ci

BEŽA

Ť

:

beža

ť

ozlomkrky

biec/p

ę

dzi

ć

na złamanie karku

č

as beží

czas leci

mráz mu beží po chrbte

ciarki przechodz

ą

mu po plecach

roky bežia

lata lec

ą

BIELY:
biela kniha

biała ksi

ę

ga

biela pani

biała dama /duch/

biela smr

ť

ś

mier

ć

w

ś

niegu lub pod lawin

ą

biela vlajka

biała flaga /znak kapitulacji/

biela vrana

biały kruk

biele goliere

białe kołnierzyki

biele zlato

cukier

biely ako sneh

biały jak

ś

nieg

biely ako stena

biały/blady jak

ś

ciana

biely bod

(sport.) wapno, jedenastka

Biely dom

Biały Dom

biely kô

ň

słup /podstawiona osoba/

do bieleho rána

do białego rana

ma

ť

nie

č

o

č

ierne na bielom

mie

ć

co

ś

czarno na białym

obchod s bielym mäsom

handel

ż

ywym towarem

princ na bielom koni

ksi

ążę

na białym koniu

BI

Ť

(SA):

bi

ť

na poplach

bi

ć

na alarm

bi

ť

niekoho ako ko

ň

a/psa

bi

ć

kogo

ś

jak psa

kde sa dvaja bijú, tam tretí ví

ť

azí

gdzie dwóch si

ę

bije, tam trzeci korzysta

BOD:
biely bod

(sport.) wapno, jedenastka

uviaznu

ť

na m

ŕ

tvom bode

utkn

ąć

w martwym punkcie

záchytný bod

punkt zaczepienia

BOH:
Boh mi je svedok/svedkom

Bóg mi

ś

wiadkiem

č

lovek mieni, Pán Boh mení

człowiek strzela, Bóg kule nosi

v

ď

aka Bohu

dzi

ę

ki Bogu

BOHATSTVO:
rozprávkové bohatstvo

bajeczne bogactwo

BOJ:
boj na život a na smr

ť

walka na

ś

mier

ć

i

ż

ycie

boj o chlieb

walka o chleb

boj s

č

asom

walka z czasem

padnú

ť

v boji

polec w walce

- 4 -

BOJOVA

Ť

:

bojova

ť

na život a na smr

ť

walczy

ć

na

ś

mier

ć

i

ż

ycie

bojova

ť

s veternými mlynmi

walczy

ć

z wiatrakami

bojova

ť

sám so sebou

walczy

ć

z samym sob

ą

bojova

ť

zo všetkých síl

walczy

ć

ze wszystkich sił

kto me

č

om bojuje, me

č

om zahynie

kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie

BOLES

Ť

:

utíši

ť

boles

ť

u

ś

mierzy

ć

ból

BOMBA:
ekologická bomba

bomba ekologiczna

kalorická bomba

bomba kaloryczna

BOZK:
bozk smrti

pocałunek

ś

mierci

francúzsky bozk

francuski pocałunek

BRADA:
by

ť

hore bradou

le

ż

e

ć

w łonie Abrahama

BRAT:
brat v Kristu

brat w wierze

brat z mokrej štvrti

kompan od kieliszka

BRA

Ť

:

bohatým bra

ť

a chudobným dáva

ť

zabiera

ć

bogatym i dawa

ć

biednym

bra

ť

nie

č

o na

ľ

ahkú váhu

lekcewa

ż

y

ć

co

ś

bra

ť

nie

č

o na vedomie

przyjmowa

ć

co

ś

do wiadomo

ś

ci

bra

ť

nie

č

o spä

ť

odwoływa

ć

co

ś

/cofa

ć

co

ś

bra

ť

nie

č

o za bernú mincu

bra

ć

co

ś

za dobr

ą

monet

ę

bra

ť

nohy na plecia

bra

ć

nogi za pas

bra

ť

si nie

č

o k srdcu

bra

ć

sobie co

ś

do serca

bra

ť

zákrutu

bra

ć

zakr

ę

t

BREH:
tichá voda brehy myje

cicha woda brzegi rwie

BRIADKA:
kozia briadka

kozia bródka

BUDÚCNOS

Ť

:

blízka budúcnos

ť

bliska przyszło

ść

ď

aleká budúcnos

ť

daleka/odległa przyszło

ść

h

ľ

adie

ť

do budúcnosti

patrze

ć

w przyszło

ść

hudba budúcnosti

melodia przyszło

ś

ci

pou

č

enie pre budúcnos

ť

nauczka na przyszło

ść

BY

Ť

:

by

ť

v úzkych

by

ć

w tarapatach

jeho život bol ako nikdy nekon

č

iaci žúr

jego

ż

ycie było nieko

ń

cz

ą

c

ą

si

ę

imprez

ą

nebolo to tak vždy

nie zawsze tak było

ni

č

nie je zadarmo

nie ma nic za darmo

sú si súdení

s

ą

dla siebie przeznaczeni

už je po

ň

om

ju

ż

po nim

- 5 -

CENA:
cena útechy

nagroda pocieszenia

kúpi

ť

pod cenu

kupi

ć

poni

ż

ej warto

ś

ci

má to cenu zlata

to ma wag

ę

złota

za každú cenu

za wszelk

ą

cen

ę

za nijakú/žiadnu cenu

za

ż

adn

ą

cen

ę

/za nic w

ś

wiecie

CESTA:
cesta života

droga

ż

ycia

die

ť

a je na ceste

dziecko jest w drodze

Hodvábna cesta

Jedwabny Szlak

hovori

ť

z cesty

mówi

ć

od rzeczy

chodi

ť

po nevyšliapaných cestách

przeciera

ć

szlaki

chodi

ť

po vyšliapaných cestách

chodzi

ć

utartymi szlakami/

ś

cie

ż

kami

ís

ť

svojou cestou

i

ść

swoj

ą

drog

ą

ís

ť

vlastnou cestou

i

ść

własn

ą

drog

ą

je pred nami ešte dlhá cesta

przed nami (jest) jeszcze długa droga

je to na dobrej ceste

to jest na dobrej drodze

krížová cesta

droga krzy

ż

owa

ma

ť

vo

ľ

nú cestu

mie

ć

woln

ą

drog

ę

Mlie

č

na cesta

Droga Mleczna

nájs

ť

si cestu k srdcu

znale

źć

drog

ę

do serca /czyjego

ś

/

naše cesty sa rozchádzajú

nasze drogi si

ę

rozchodz

ą

nová cesta životom

nowa droga

ż

ycia

posledná cesta

ostatnia droga /pogrzeb/

postavi

ť

sa niekomu do cesty

stan

ąć

komu

ś

na drodze

razi

ť

si cestu

torowa

ć

sobie drog

ę

svadobná cesta

podró

ż

po

ś

lubna

všetky cesty vedú do Ríma

wszystkie drogi prowadz

ą

do Rzymu

zlatá stredná cesta

złoty

ś

rodek

CESTOVA

Ť

:

cestova

ť

na

č

ierno

podró

ż

owa

ć

na gap

ę

CIE

Ľ

:

cie

ľ

svätí/posväcuje prostriedky

cel u

ś

wi

ę

ca

ś

rodki

minú

ť

sa s cie

ľ

om

min

ąć

si

ę

z celem /nie spełni

ć

swojego zadania/

CIT:

č

lovek bez citu

człowiek bez uczu

ć

hra

ť

na city

gra

ć

na uczuciach

rani

ť

city

rani

ć

uczucia

CÍTI

Ť

(SA):

cítim sa nesvoj

czuj

ę

si

ę

nieswojo

cíti

ť

sa ako doma

czu

ć

si

ę

jak w domu

cíti

ť

sa vo svojom živle

by

ć

/czu

ć

si

ę

w swoim

ż

ywiole

Č

AKA

Ť

:

č

aká ho gu

ľ

ka

czeka go kula /rozstrzelanie/

č

aká na smr

ť

czeka

ć

na

ś

mier

ć

č

aka

ť

ako na ihlách

czeka

ć

jak na szpilkach

č

aka

ť

so založenými rukami

czeka

ć

z zało

ż

onymi r

ę

kami

da

ť

na seba dlho

č

aka

ť

kaza

ć

na siebie długo czeka

ć

- 6 -

Č

AS:

č

as letí

czas leci

č

as plynie

czas płynie

č

as raní,

č

as hojí

czas goi/leczy rany

č

as sa vliekol

czas si

ę

wlókł

č

as sú peniaze

czas to pieni

ą

dz

č

as ukáže

czas poka

ż

e

č

asy sa menia

czasy si

ę

zmieniaj

ą

ís

ť

/krá

č

a

ť

s duchom

č

asu

i

ść

z duchem czasu

je mu dlhý

č

as

nudzi si

ę

je najvyšší

č

as

jest najwy

ż

szy czas

mrha

ť

č

as

trwoni

ć

czas

na ve

č

né

č

asy

na wieczne czasy

preteky s

č

asom

wy

ś

cig z czasem

raz za

č

as

raz na jaki

ś

czas

svojho

č

asu

swego czasu

v

č

ase i ne

č

ase

w pogodzie i niepogodzie

v pravý

č

as

w (sam

ą

) por

ę

všetko má svoj

č

as

wszystko w swoim czasie

z

č

asu na

č

as

od czasu do czasu

za dávnych

č

ias

w dawnych czasach

zabíja

ť

č

as

zabija

ć

czas

zlaté

č

asy

złote czasy

zlé

č

asy

złe czasy

zub

č

asu

z

ą

b czasu

Č

ELO:

ma

ť

nie

č

o na

č

ele napísané

mie

ć

co

ś

wypisane na czole

poklepa

ť

si po

č

ele

popuka

ć

si

ę

w czoło

Č

IARA:

č

iara ve

č

ného snehu

linia wiecznego

ś

niegu

č

iara života

linia

ż

ycia

prehra

ť

na celej

č

iare

przegra

ć

na całej linii

spravi

ť

niekomu

č

iaru cez rozpo

č

et

pokrzy

ż

owa

ć

czyje

ś

plany

vzdušnou

č

iarou

w linii powietrznej

Č

IERNY:

č

ierna diera

czarna dziura

č

ierna kronika

kronika kryminalna, kronika policyjna

č

ierna listina

czarna lista

č

ierna ovca (rodiny)

czarna owca (rodziny)

č

ierna skrinka

czarna skrzynka

č

ierna stavba

samowola budowlana

č

ierne uhlie

w

ę

giel kamienny

č

ierne zlato

czarne złoto /w

ę

giel lub ropa/

č

ierny humor

czarny humor

č

ierny kô

ň

(sport.) czarny ko

ń

č

ierny pasažier

pasa

ż

er na gap

ę

č

ierny šerif

ochroniarz

chodi

ť

v

č

iernom

nosi

ć

ż

ałob

ę

kresli

ť

nie

č

o

č

iernymi farbami

przedstawia

ć

co

ś

w czarnych kolorach

ma

ť

č

ierne myšlienky

mie

ć

czarne my

ś

li

ma

ť

č

ierny de

ň

mie

ć

zły dzie

ń

ma

ť

nie

č

o

č

ierne na bielom

mie

ć

co

ś

czarno na białym

trafi

ť

do

č

ierneho

trafi

ć

w dziesi

ą

tk

ę

- 7 -

Č

ÍSLO:

č

ísla neklamú

liczby nie kłami

ą

re

č

č

ísel

mowa liczb

Č

ÍTA

Ť

:

č

íta

ť

komu myšlienky

czyta

ć

komu

ś

w my

ś

lach

č

íta

ť

medzi riadkami

czyta

ć

mi

ę

dzy wierszami

Č

LOVEK:

č

lovek

č

loveku vlkom

człowiek człowiekowi wilkiem

č

lovek nikdy nevie

nigdy nie wiadomo

č

lovek od pera

człowiek pióra

ozval sa v

ň

om

č

lovek

odezwał si

ę

w nim człowiek

sta

ť

sa novým

č

lovekom

sta

ć

si

ę

nowym człowiekiem

šaty robia

č

loveka

szata czyni człowieka

to je náš

č

lovek

to nasz człowiek

vtáka poznáš po perí,

č

loveka po re

č

i

ptaka po upierzeniu, wilka po sier

ś

ci, człowieka

poznasz po mowie

ži

ť

ako

č

lovek

ż

y

ć

jak człowiek

Ď

ALEKO:

jablko nepadá

ď

aleko od stromu

niedaleko pada jabłko od jabłoni

k dokonalosti to má

ď

aleko

daleko mu do doskonało

ś

ci

zašiel príliš

ď

aleko

zaszedł za daleko

DA

Ň

:

zaplati

ť

da

ň

za neskúsenos

ť

zapłaci

ć

frycowe

DA

Ť

:

da

ť

každému

da

ć

ka

ż

demu

da

ť

niekomu košík/kôš

da

ć

komu

ś

kosza

da

ť

niekomu ponau

č

enie

da

ć

komu

ś

nauczk

ę

da

ť

niekomu vo

ľ

nú ruku

da

ć

komu

ś

woln

ą

r

ę

k

ę

da

ť

oh

ň

a

da

ć

ognia

da

ť

slovo

da

ć

słowo

da

ť

vedie

ť

da

ć

zna

ć

ja ti dám!

ja ci dam!

nedá sa ni

č

robi

ť

nie da si

ę

nic zrobi

ć

nedal by za

ň

(ho) deravý groš

nie dałby za niego pi

ę

ciu groszy

nedáš - dostaneš

(sport.) niewykorzystane okazje si

ę

mszcz

ą

to sa nedá opísa

ť

tego nie da si

ę

opisa

ć

DÁŽ

Ď

:

dáž

ď

guliek

grad kul

dosta

ť

sa z daž

ď

a pod odkvap

wpa

ść

z deszczu pod rynn

ę

po daždi býva pekne

po burzy (zawsze) wychodzi sło

ń

ce

rás

ť

ako huby

po daždi

rosn

ąć

jak grzyby po deszczu

DEJÍNY:
beh dejín

bieg historii

dejiny sa opakujú

historia si

ę

powtarza

koleso dejín

koło historii

vojs

ť

do dejín

przej

ść

do historii/zapisa

ć

si

ę

w historii

- 8 -

DE

Ň

:

aj zajtra je de

ň

jutro te

ż

jest dzie

ń

ani Rím nepostavili za jeden de

ň

nie od razu Rzym zbudowano

by

ť

celý de

ň

na nohách

by

ć

cały dzie

ń

na nogach

de

ň

po de

ň

dzie

ń

po dniu

de

ň

po dni

dzie

ń

po dniu

d

ň

om i nocou

dniem i noc

ą

jeho dni sú spo

č

ítané

jego dni s

ą

policzone

ma

ť

svoj de

ň

mie

ć

swój dzie

ń

nechvá

ľ

de

ň

pred ve

č

erom

nie chwal dnia przed zachodem sło

ń

ca

ve

ľ

ký de

ň

wielki dzie

ń

vo dne v noci

w dzie

ń

i w nocy

za bieleho d

ň

a

w biały dzie

ń

zo d

ň

a na de

ň

z dnia na dzie

ń

DIELO:
dielo chváli majstra

dzieło mistrza chwali

dielo skazy

dzieło zniszczenia

priloži

ť

ruku k dielu

przyło

ż

y

ć

r

ę

k

ę

do dzieła

to je jeho dielo

to jego dzieło

DIERA:

č

ierna diera

czarna dziura

ozónová diera

dziura ozonowa

DIE

Ť

A:

deti a blázni hovoria pravdu

dzieci i głupcy mówi

ą

prawd

ę

die

ť

a svojej doby

dziecko swoich czasów

die

ť

a vojny

dziecko wojny

die

ť

a zo skúmavky

dziecko z probówki

malé deti, malá staros

ť

, ve

ľ

ké deti, ve

ľ

ká staros

ť

małe dzieci - mały kłopot, du

ż

e dzieci - du

ż

y

kłopot

plaka

ť

ako malé die

ť

a

płaka

ć

jak małe dziecko

prinies

ť

die

ť

a na svet

wyda

ć

dziecko na

ś

wiat

teši

ť

sa ako die

ť

a

cieszy

ć

si

ę

jak dziecko

to pochopí aj die

ť

a

nawet dziecko to zrozumie

ve

č

né die

ť

a

wieczne dziecko

ve

ľ

ké die

ť

a

du

ż

e dziecko

vylia

ť

s vani

č

kou aj die

ť

a

wyla

ć

dziecko z k

ą

piel

ą

zázra

č

né die

ť

a

cudowne dziecko

DLA

Ň

:

kúpi

ť

za pä

ť

prstov a šiestu dla

ň

ukra

ść

ma

ť

nie

č

o ako na dlani

mie

ć

co

ś

jak na dłoni

odís

ť

s prázdnymi dla

ň

ami

odej

ść

z pustymi r

ę

kami

peniaze na dla

ň

pieni

ą

dze na r

ę

k

ę

rovný ako dla

ň

płaski jak deska

svrbí ho dla

ň

ś

wierzbi go dło

ń

DNES:

č

o môžeš urobi

ť

dnes neodkladaj na zajtra

co mo

ż

esz zrobi

ć

dzisiaj, nie odkładaj na jutro

- 9 -

DNO:
by

ť

na dne

by

ć

na dnie

dno

ľ

udskej spolo

č

nosti

niziny społeczne

dno tabu

ľ

ky

dno tabeli

dosta

ť

sa na dno

stoczy

ć

si

ę

na dno

klesnú

ť

na dno

upa

ść

na dno

rád pozerá na dno pohárika

lubi zajrze

ć

do kieliszka

vidie

ť

na dno

zna

ć

od podszewki

vypi

ť

kalich horkosti do dna

wypi

ć

kielich goryczy do dna

DOBA:
die

ť

a svojej doby

dziecko swoich czasów

dnes je iná doba

dzisiaj s

ą

inne czasy

duch doby

duch czasów

ís

ť

s dobou

i

ść

z duchem czasu

nová doba

nowe czasy

DOJEM:
by

ť

pod dojmom nie

č

oho

by

ć

pod wra

ż

eniem czego

ś

urobi

ť

dojem na niekoho

zrobi

ć

na kim

ś

wra

ż

enie

DOM:
Biely dom

Biały Dom

by

ť

z dobrého domu

pochodzi

ć

z dobrego domu

celý dom bol na nohách

cały dom był na nogach

chodi

ť

z dom/z domu do domu

chodzi

ć

od domu do domu

malá domov

(sport.) podanie do bramkarza

verejný dom

dom publiczny

DOMA:
cíti

ť

sa ako doma

czu

ć

si

ę

jak w domu

všade dobre, doma najlepšie

wsz

ę

dzie dobrze, ale w domu najlepiej

DOSTA

Ť

(SA):

dosta

ť

figu borovú

dosta

ć

fig

ę

z makiem

dosta

ť

kôš/košom

dosta

ć

kosza

dosta

ť

na ruku

dosta

ć

na r

ę

k

ę

/gotówk

ę

/

dosta

ť

sa z daž

ď

a pod odkvap

wpa

ść

z deszczu pod rynn

ę

nedáš - dostaneš

(sport.) niewykorzystane okazje si

ę

mszcz

ą

DOZVEDIE

Ť

SA:

dozvedie

ť

sa ako posledný

dowiedzie

ć

si

ę

jako ostatni

DREVO:
spa

ť

ako drevo

spa

ć

jak suseł

DROBNOH

Ľ

AD:

zobra

ť

pod drobnoh

ľ

ad

wzi

ąć

pod lup

ę

- 10 -

DRUHÝ:
druhého takého nenájdeš

drugiego takiego nie znajdziesz

druhý stav

stan błogosławiony /ci

ąż

a/

hra

ť

druhé husle

gra

ć

drugie skrzypce

moje druhé ja

moje drugie ja

prejs

ť

na druhú stranu

przej

ść

na drug

ą

stron

ę

tu je môj druhý domov

tu jest mój drugi dom

z druhej ruky

z drugiej r

ę

ki

DRŽA

Ť

(SA):

drž hubu!

zamknij si

ę

!

drž sa od neho

ď

alej

trzymaj si

ę

od niego z daleka

drža

ť

palce

trzyma

ć

kciuki

drža

ť

sa pohromade

trzyma

ć

si

ę

razem

drža

ť

smútok

by

ć

w

ż

ałobie

sotva sa drža

ť

na nohách

ledwo si

ę

trzyma

ć

na nogach

DUCH:
ani ducha niet

ani

ż

ywej duszy

bojový duch

duch walki

by

ť

duchom neprítomný

by

ć

nieobecnym duchem

dobrý duch

dobry duch

Duch Svätý

Duch

Ś

wi

ę

ty

hodina duchov

godzina duchów

chodi

ť

ako bez ducha

chodzi

ć

jak struty

klesnú

ť

na duchu

podupa

ść

na duchu

mesto duchov

miasto duchów

mladý duchom

młody duchem

v duchu som bol s

ň

ou

w duchu byłem z ni

ą

v zdravom tele zdravý duch

w zdrowym ciele zdrowy duch

vypusti

ť

ducha

wyzion

ąć

ducha

zlý duch

zły duch

DUŠA:
ani živá duše

ani

ż

ywej duszy

chodi

ť

ako bez duše

chodzi

ć

jak struty

nebolo tam živej duše

nie było tam

ż

ywej duszy

od

ľ

ahlo mu na duši

ul

ż

yło mu na duchu

poveda

ť

nie

č

o z (h

ĺ

bky) duše

powiedzie

ć

co

ś

z gł

ę

bi serca

vypusti

ť

dušu

wyzion

ąć

ducha

zapísa

ť

svoju dušu

č

ertovi

sprzeda

ć

dusz

ę

diabłu

DVERE:
de

ň

otvorených dverí

dzie

ń

otwartych drzwi

ma

ť

otvorené dvere

mie

ć

otwarte drzwi

nech si zametá pred svojimi dverami

niech pozamiata przed własnym progiem

necháva

ť

si otvorené (zadné) dvere

zostawia

ć

sobie otwart

ą

furtk

ę

stretli sme sa vo dverách

min

ę

li

ś

my si

ę

w drzwiach

tam sa dvere ani nezatvárajú

tam si

ę

drzwi nie zamykaj

ą

/o cz

ę

stych odwiedzinach/

ukáza

ť

niekomu dvere

wskaza

ć

/pokaza

ć

komu

ś

drzwi

za zatvorenými dverami

za zamkni

ę

tymi drzwiami

zatváral som

ľ

u

ď

om dvere pred nosom

zamykałem ludziom drzwi przed nosem

- 11 -

DYCH:
do posledného dychu

do ostatniego tchu

dokia

ľ

mu dych sta

č

il

dopóki starczyło mu tchu

chyti

ť

druhý dych

złapa

ć

drugi oddech

jedným dychom

jednym tchem

lapa

ť

dych

łapa

ć

oddech

so zatajeným dychom

z zapartym tchem

vyrazilo mu to dych

zaniemówił/zaparło mu dech/zatkało go

DÝCHANIE:
umelé dýchanie

sztuczne oddychanie

DŽUNG

Ľ

A:

betónová džung

ľ

a

betonowa d

ż

ungla

zákon džungle

prawo d

ż

ungli

ELIXÍR:
elixír lásky

eliksir miło

ś

ci

elixír mladosti

eliksir młodo

ś

ci

elixír života

eliksir

ż

ycia

FARBA:
farba hlasu

barwa głosu

háji

ť

národné farby

broni

ć

barw narodowych

hra

ť

všetkými farbami

mieni

ć

si

ę

kolorami /o rzeczy/

opisova

ť

nie

č

o

č

iernymi farbami

opisywa

ć

co

ś

w czarnych kolorach

opisova

ť

nie

č

o ružovými farbami

opisywa

ć

co

ś

w ró

ż

owych kolorach

s ním môj svet dostal farbu

z nim mój

ś

wiat nabrał rumie

ń

ców.

vyjadrova

ť

sa ako slepý o farbách

mówi

ć

o czym

ś

jak

ś

lepy o kolorach

vyjs

ť

s farbou von

wyło

ż

y

ć

kaw

ę

na ław

ę

/odkry

ć

karty

FÚKA

Ť

:

fúka

ť

do balónika

dmucha

ć

w balonik

GÓL:
gól do šatne

(sport.) gol do szatni

kontaktný gól

(sport.) bramka kontaktowa/gol kontaktowy

vlastný gól

(sport.) bramka samobójcza/gol samobójczy

GUSTO:
proti gustu žiaden dišputát

z gustami si

ę

nie dyskutuje

HÁDZA

Ť

:

hádza

ť

na papier

przelewa

ć

na papier

hádza

ť

niekomu piesok do o

č

í

sypa

ć

komu

ś

piaskiem w oczy

hádza

ť

niekomu polená pod nohy

rzuca

ć

komu

ś

kłody pod nogi

hádza

ť

perly sviniam

rzuca

ć

perły przed wieprze

hádza

ť

všetkých do jedného vreca

wrzuca

ć

wszystkich do jednego worka

hádza

ť

žabky

robi

ć

kaczki /kamieniami na wodzie/

HANBA:
práca nie je hanbou

praca nie ha

ń

bi

prepadol sa od hanby

zapadł si

ę

ze wstydu

ušetri

ť

hanby

oszcz

ę

dzi

ć

wstydu

zhorel od hanby

spalił si

ę

ze wstydu

- 12 -

HLAD:
hlad je najlepší kuchár

głód jest najlepszym kucharzem

umiera

ť

od hladu

umiera

ć

z głodu

H

Ľ

ADA

Ť

:

h

ľ

ada

ť

ihlu v kope sena

szuka

ć

igły w stogu siana

h

ľ

ada

ť

š

ť

astie

szuka

ć

szcz

ęś

cia

niekto tu nemá

č

o h

ľ

ada

ť

kto

ś

nie ma tu czego szuka

ć

ť

ažko sa h

ľ

adajú slová

trudno znale

źć

słowa

HLAS:
farba hlasu

barwa głosu

hlas ako zvon

głos jak dzwon

hlas krvi

zew krwi

hlas

ľ

udu

głos ludu

hlas rozumu

głos rozs

ą

dku

hlas volajúceho na púšti

głos wołaj

ą

cego na pustyni/puszczy

ís

ť

za hlasom srdca

i

ść

za głosem serca

poslúcha

ť

hlas srdca

słucha

ć

głosu serca

pozdvihnú

ť

hlas proti niekomu

podnie

ść

głos na kogo

ś

vnútorný hlas

wewn

ę

trzny głos

zvýši

ť

hlas

podnie

ść

głos

HLAVA:
ani vlas na hlave sa mu neskriví

włos mu z głowy nie spadnie

bi

ť

hlavou o múr

bi

ć

głow

ą

o mur/

ś

cian

ę

bi

ť

niekoho hlava-nehlava

bi

ć

kogo

ś

gdzie popadnie

budú pada

ť

hlavy

polec

ą

głowy

div mi hlava nepukne

głowa mi p

ę

ka

dubová/zadebnená hlava

zakuty łeb

hlava ako koleno

łysy jak kolano

hlava alebo znak

orzeł albo/czy reszka

hlava rodiny

głowa rodziny

hlava sa mu ide rozsko

č

i

ť

głowa mu p

ę

ka

hlava štátu

głowa pa

ń

stwa

hlavou múr neprerazíš

głow

ą

muru nie przebijesz

hlavu hore!

głowa do góry!

chráni

ť

niekoho/nie

č

o ako oko v hlave

strzec kogo

ś

/czego

ś

jako oka w głowie

ís

ť

hlavou proti múru

bi

ć

głow

ą

o mur/

ś

cian

ę

je o hlavu vyšší

jest o głow

ę

wy

ż

szy

krúti/to

č

í sa mu hlava

kr

ę

ci mu si

ę

w głowie

kto nemá v hlave, musí ma

ť

(má) v nohách

kto nie ma w głowie, ten ma w nogach

ma

č

acie hlavy

kocie łby

ma

ť

horúcu hlavu

by

ć

w gor

ą

cej wodzie k

ą

panym

ma

ť

nie

č

oho vyše hlavy

mie

ć

czego

ś

powy

ż

ej uszu

ma

ť

strechu na hlavou

mie

ć

dach nad głow

ą

ma

ť

v hlave slamu

mie

ć

siano w głowie

ma

ť

v hlave

mie

ć

w czubie

ma

ť

ve

ľ

a na hlave

mie

ć

mnóstwo spraw nad głowie

nejde mu to do hlavy

nie mo

ż

e tego poj

ąć

/nie mie

ś

ci mu si

ę

to w głowie

nejde mu to z hlavy

nie daje mu to spokoju

nemal som hlavu na u

č

enie

nie miałem głowy do nauki

nevie, kde mu hlava stojí

ma urwanie głowy

od hlavy (až) po päty

od stóp do głów

od hlavy ryba smrdí

ryba psuje si

ę

od głowy

padnutý na hlavu

stukni

ę

ty, postrzelony

- 13 -

postavi

ť

si hlavu

uprze

ć

si

ę

premera

ť

(si) niekoho od hlavy po päty

zmierzy

ć

kogo

ś

od stóp do głów

ráta

ť

v hlave

liczy

ć

w pami

ę

ci

robi

ť

si

ť

ažkú hlavu z nie

č

oho

przejmowa

ć

si

ę

czym

ś

ru

č

i

ť

svojou hlavou

r

ę

czy

ć

(swoj

ą

) głow

ą

schováva

ť

/skrýva

ť

hlavu do piesku

chowa

ć

głow

ę

w piasek

sláva mu stúpla do hlavy

sława uderzyła mu do głowy

strati

ť

hlavu

straci

ć

głow

ę

vbi

ť

/vt

ĺ

c

ť

/nabi

ť

niekomu nie

č

o do hlavy

wbi

ć

co

ś

komu

ś

do głowy

veša

ť

hlavu

spuszcza

ć

głow

ę

viac hláv, viac rozumu

co dwie głowy, to nie jedna

v

ŕ

ta mu to v hlave

chodzi mu to po głowie

vybi

ť

/vyt

ĺ

c

ť

z hlavy

wybi

ć

z głowy

vypísa

ť

cenu na nie

č

iu hlavu

wypisa

ć

nagrod

ę

za czyj

ąś

głow

ę

z toho ma hlava nebolí

o to mnie głowa nie boli

zachova

ť

hladnú hlavu

zachowa

ć

zimn

ą

krew

zaplati

ť

nie

č

o hlavou

przypłaci

ć

co

ś

głow

ą

HLÚPOS

Ť

:

hneva

ť

sa pre každú hlúpos

ť

gniewa

ć

si

ę

o ka

ż

de głupstwo

HLÚPY:
boli sme mladí a hlúpi

byli

ś

my młodzi i głupi

hlúpa hus

głupia g

ęś

/o kobiecie/

hlúpy ako te

ľ

a/poleno

głupi jak but

hlúpy Jano/Kubo

głupi Ja

ś

hlúpy má š

ť

astie

głupi ma zawsze szcz

ęś

cie

ma

ť

hlúpe š

ť

astie

mie

ć

głupie szcz

ęś

cie

na hlúpu otázku hlúpa odpove

ď

na głupie pytanie głupia odpowied

ź

robi

ť

sa hlúpym

udawa

ć

głupka

HMLA:
vidie

ť

ako v hmle

widzie

ć

jak przez mgł

ę

HNEDÝ:
hnedé košele

brunatne koszule

hnedé uhlie

w

ę

giel brunatny

HNIEZDO:
osie hniezdo

gniazdo os/szerszeni

pichnú

ť

do osieho hniezda

wło

ż

y

ć

kij w mrowisko

špini

ť

(si) do vlastného hniezda

kala

ć

własne gniazdo

teplé hniezdo

ciepłe gniazdko

HODINA:

č

aka

ť

celé hodiny

czeka

ć

całymi godzinami

hodina duchov

godzina duchów

hodina pravdy

godzina prawdy

odbila jeho posledná hodina

wybiła jego ostatnia godzina

ť

ažká hodina

poród

výpove

ď

na hodinu

wypowiedzenie w trybie natychmiastowym

z hodiny na hodinu

z godziny na godzin

ę

- 14 -

HORA:
ako do hory voláš, tak sa ti ohlási

jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

ako sa do hory volá, tak sa z hory ozýva

jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

chlap ako hora

chłop jak d

ą

b

klame až sa hory zelenajú

kłamie jak naj

ę

ty

láska hory prenáša

miło

ść

przenosi góry

neš

ť

astie nechodí po horách, ale po

ľ

u

ď

och

nieszcz

ęś

cia chodz

ą

po ludziach

s

ľ

ubova

ť

hory-doly

obiecywa

ć

złote góry

za horami za dolami

za górami, za lasami

HORE:
by

ť

hore bradou

le

ż

e

ć

w łonie Abrahama

ceny vyleteli hore

ceny poszybowały w gór

ę

drža

ť

nos hore

zadziera

ć

nosa

hore bez

topless

obráti

ť

všetko hore nohami

obróci

ć

wszystko do góry nogami

raz si dole, raz hore

raz na wozie, raz pod wozem

HOS

Ť

:

hostia si u nás podávajú k

ľ

u

č

ky

drzwi si

ę

u nas nie zamykaj

ą

nezvaný hos

ť

nieproszony go

ść

ryba a hos

ť

na tretí de

ň

smrdí

go

ść

i ryba trzeciego dnia cuchnie

HOVORI

Ť

:

hovor sám za seba

mów za siebie

hovori

ť

k veci

mówi

ć

do rzeczy

hovori

ť

od veci

mówi

ć

od rzeczy

hovori

ť

striebro, ml

č

a

ť

zlato

mowa jest srebrem, milczenie złotem

hovori

ť

z cesty

mówi

ć

od rzeczy

nehovor hop, dokia

ľ

si nepresko

č

il

nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz

nemusíš mu to hovori

ť

dvakrát

nie musisz mu dwa razy powtarza

ć

ni

č

ti to nehovorí?

nic ci to nie mówi?

škoda hovori

ť

szkoda gada

ć

to mi nie

č

o hovorí

co

ś

mi to mówi

vám sa to hovorí

łatwo wam mówi

ć

HRA:
hra ma

č

ky s myšou

zabawa w kotka i myszk

ę

hra s oh

ň

om

igranie z ogniem

hra svetla a tie

ň

ov

gra

ś

wiatła i cieni

hra

ť

dvojakú hru

prowadzi

ć

podwójn

ą

gr

ę

chlieb a hry

chleb i igrzyska

je to len hra

to tylko gra/zabawa

nie

č

o je v hre

co

ś

jest w grze

postavenie mimo hry

(sport.) spalony

pyramídová hra

piramida

vidie

ť

niekomu do hry

przejrze

ć

czyj

ąś

gr

ę

HRANICA:
hranica medzi životom a smr

ť

ou

granica mi

ę

dzy

ż

yciem i

ś

mierci

ą

jeho láska nemá hraníc

jego miło

ść

nie ma/zna granic

zelená hranica

zielona granica

- 15 -

HRA

Ť

:

hra

ť

(ve

ľ

kého) pána

udawa

ć

(wielkiego) pana

hra

ť

dvojakú hru

gra

ć

podwójn

ą

gr

ę

hra

ť

prvé husle

gra

ć

pierwsze skrzypce

tancuje, ako mu hrajú

ta

ń

czy, jak mu zagraj

ą

tu nie

č

o nehrá

co

ś

tu nie gra

HRDINA:
robi

ť

(zo seba) hrdinu

udawa

ć

/zgrywa

ć

bohatera

HROB:
by

ť

jednou nohou v hrobe

by

ć

jedn

ą

nog

ą

w grobie

č

erstvý hrob

ś

wie

ż

y grób

/w którym niedawno kogo

ś

pochowano/

hrob Neznámeho vojaka

Grób Nieznanego

Ż

ołnierza

kopa

ť

niekomu hrob

kopa

ć

komu

ś

grób

ml

č

a

ť

ako hrob

milcze

ć

jak grób

nenávis

ť

až po/za hrob

nienawi

ść

po grób/dozgonna nienawi

ść

od kolísky až po hrob

od kołyski a

ż

po grób

privies

ť

niekoho do hrobu

wp

ę

dzi

ć

kogo

ś

do grobu

tma ako v hrobe

ciemno jak w grobie

už nad hrobom stojí

jest ju

ż

jedn

ą

nog

ą

w grobie

v hrobe sa obracia

w grobie si

ę

przewraca

vzia

ť

so sebou tajomstvo do hrobu

zabra

ć

tajemnic

ę

do grobu

HROBÁR:
ujs

ť

hrobárovi z lopaty

uciec grabarzowi spod łopaty

HRS

Ť

:

lepší vrabec v hrsti ako holub na streche

lepszy wróbel w gar

ś

ci, ni

ż

goł

ą

b na dachu

ma

ť

/drža

ť

niekoho v hrsti

mie

ć

kogo

ś

w gar

ś

ci

rozdáva

ť

plnými hrs

ť

ami

rozdawa

ć

pełnymi gar

ś

ciami

HUDBA:
hudba budúcnosti

melodia przyszło

ś

ci

HVIEZDA:
hviezda najvä

č

šej ve

ľ

kosti

gwiazda najwi

ę

kszego formatu

narodi

ť

sa pod š

ť

astnou hviezdou

urodzi

ć

si

ę

pod szcz

ęś

liw

ą

gwiazd

ą

s

ľ

ubova

ť

hviezdy z neba

obiecywa

ć

gwiazdk

ę

z nieba

CHLAP:
ako jeden chlap

jak jeden m

ąż

chlap ako buk

chłop zdrowy jak d

ą

b

chlap ako hora

chłop jak d

ą

b

líška chlap

szczwany lis

prišli do chlapa

przyszli co do jednego

zachova

ť

sa ako chlap

zachowa

ć

si

ę

jak m

ęż

czyzna

CHLIEB:

č

í chlieb ješ, toho piese

ň

spievaj

kto czyj chleb je, tego piosenk

ę

ś

piewa

chlieb a hry

chleb i igrzyska

jes

ť

cudzí chlieb

by

ć

na cudzym chlebie

kto do teba kame

ň

om, ty do neho chlebom

kto w ciebie kamieniem, ty w niego chlebem

ma

ť

istý chlieb

mie

ć

pewny kawałek chleba

prís

ť

o chlieb

straci

ć

chleb /zarobek/

- 16 -

víta

ť

chlebom a so

ľ

ou

wita

ć

chlebem i sol

ą

zarába

ť

na chlieb

zarabia

ć

na chleb

ži

ť

na cudzom chlebe

by

ć

na cudzym chlebie

ži

ť

o chlebe a vode

ż

y

ć

o chlebie i wodzie

CHLIEV:
Augiášov chliev

stajnia Augiasza

je tu ako v chlieve

tu jest jak w chlewie

prís

ť

ako do chlieva

wej

ść

jak do chlewa

CHODI

Ť

:

chodi

ť

ako hodinky

chodzi

ć

jak zegarek

chodi

ť

poza školu

chodzi

ć

na wagary/wagarowa

ć

chodi

ť

v

č

iernom

nosi

ć

ż

ałob

ę

chodi

ť

vyšliapanou cestou

chodzi

ć

utartymi szlakami

chodi

ť

ako bez duše

chodzi

ć

jak struty

chodi

ť

po svete

je

ź

dzi

ć

po

ś

wiecie

kto neskoro chodí, sám sebe škodí

kto pó

ź

no przychodzi, sam sobie szkodzi

necha

ť

si chodi

ť

po hlave

da

ć

sobie wchodzi

ć

na głow

ę

neš

ť

astie nechodí po horách, ale po

ľ

u

ď

och

wypadki/nieszcz

ęś

cia chodz

ą

po ludziach

CHOMÚT:
manželský chomút

jarzmo mał

ż

e

ń

skie/wi

ę

zy mał

ż

e

ń

skie

CHOROBA:
choroba šialených kráv

choroba w

ś

ciekłych krów

staroba - choroba

staro

ść

nie rado

ść

CHRBÁT:
ma

ť

na chrbte tridsiatku

mie

ć

na karku trzydziestk

ę

mráz mu chodí po chrbte

ciarki przechodz

ą

mu po plecach

napadnú

ť

od chrbta

zaatakowa

ć

od tyłu

robi

ť

nie

č

o za chrbtom

robi

ć

co

ś

za plecami

ukáza

ť

niekomu chrbát

odwróci

ć

si

ę

do kogo

ś

plecami

vrazi

ť

niekomu nôž do chrbta

wbi

ć

komu

ś

nó

ż

w plecy

CHU

Ť

:

by

ť

pri chuti

mie

ć

apetyt

dobrú chu

ť

!

smacznego!

necha

ť

si zájs

ť

chu

ť

obej

ść

si

ę

smakiem

nie

č

o mi nie je po chuti

co

ś

mi nie jest w smak

s jídlem roste chu

ť

apetyt ro

ś

nie w miar

ę

jedzenia

CHVÍ

Ľ

A:

mal by tu by

ť

každú chví

ľ

u

powinien tu by

ć

lada chwila

ma

ť

dlhú chví

ľ

u

nudzi

ć

si

ę

na poslednú chví

ľ

u

na ostatni

ą

chwil

ę

od prvej chvíle

od pierwszej chwili

prišla jeho chví

ľ

a

nadeszła jego chwila

slabá chví

ľ

a

chwila słabo

ś

ci

trpké chvíle

gorzkie chwile

urobil to z dlhej chvíle

zrobił to z nudów

v nestráženej chvíli

w chwili nieuwagi

v poslednej chvíli

w ostatniej chwili

v prvej chvíli

w pierwszej chwili

vy

č

kával na svoju chví

ľ

u

czekał na swoj

ą

chwil

ę

- 17 -

CHVOST:
chvost tabu

ľ

ky

(sport.) ogon tabeli

každá líška svoj chvost chváli

ka

ż

da pliszka swój ogon chwali

CHYBA:
jeho písomka bola sama chyba

w jego pracy (pisemnej) roiło si

ę

od bł

ę

dów

na chybách sa

č

lovek u

č

í

człowiek uczy si

ę

na bł

ę

dach

nikto nie je bez chyby

nikt nie jest doskonały

u

č

i

ť

sa na vlastných chybách

uczy

ć

si

ę

na własnych bł

ę

dach

CHÝBA

Ť

:

málo chýbalo

mało brakowało

nesmel nikde chýba

ť

nigdzie nie mogło go zabrakn

ąć

ni

č

mu nechýba

niczego mu nie brakuje

to nám ešte chýbalo

tego nam jeszcze brakowało

ve

ľ

a nechýbalo

niedu

ż

o brakowało

CHYTA

Ť

:

chyta

ť

bronz

opala

ć

si

ę

CHYTI

Ť

:

chyti

ť

niekoho pri

č

ine

złapa

ć

kogo

ś

na gor

ą

cym uczynku

chyti

ť

niekoho za slovo

złapa

ć

kogo

ś

za słowo

kto sa topí, aj slamky/britvy sa chytí

ton

ą

cy brzytwy si

ę

chwyta

ISKRA:
prebehla/presko

č

ila mezi nimi iskra

przeskoczyła mi

ę

dzy nimi iskra

IS

Ť

:

diev

č

ata po

ň

om idú

dziewczyny na niego lec

ą

i

ď

mi z o

č

í!

zejd

ź

mi z oczu!

ide mi to na nervy

działa mi to na nerwy

ide mu do pla

č

u

zbiera mu si

ę

na płacz

ide to ako po masle

idzie jak po ma

ś

le

is

ť

cez m

ŕ

tvoly

i

ść

po trupach (do celu)

is

ť

na

č

erstvý vzduch

i

ść

na

ś

wie

ż

e powietrze

ís

ť

svetom

i

ść

w

ś

wiat

is

ť

v š

ľ

apajach/po stopách niekoho

i

ść

w czyje

ś

ś

lady

ís

ť

vyšliapanou cestou

i

ść

utartym szlakiem

is

ť

z cesty

schodzi

ć

z drogi

necho

ď

mi na o

č

i!

nie pokazuj mi si

ę

na oczy!

JABLKO:
Adamovo jablko

jabłko Adama

jablko nepadá/nespadne

ď

aleko od stromu

niedaleko pada jabłko od jabłoni

jablko sporu

ko

ść

niezgody

zahryznú

ť

do kyslého jablka

zrobi

ć

co

ś

z bólem serca

JANKO:

č

o sa Janko nenau

č

í, to sa Jano nedou

č

í

czego Ja

ś

si

ę

nie nauczy, tego Jan

nie b

ę

dzie umiał

- 18 -

JAZYK:
brúsi

ť

si jazyk

szlifowa

ć

j

ę

zyk

č

o na srdci, to na jazyku

co na sercu, to na j

ę

zyku

dáva

ť

si pozor na jazyk

liczy

ś

si

ę

ze słowami

drža

ť

jazyk za zubami

trzyma

ć

j

ę

zyk za z

ę

bami

jazyk ho svrbí

ś

wierzbi go j

ę

zyk

má dušu na jazyku

stoi nad grobem/jest jedn

ą

nog

ą

w grobie

ma

ť

dlhý jazyk

mie

ć

długi j

ę

zyk

ma

ť

nie

č

o na jazyku

mie

ć

co

ś

na ko

ń

cu j

ę

zyka

ma

ť

ostrý/štip

ľ

avý

mie

ć

ostry/ci

ę

ty j

ę

zyk

mlie

ť

jazykom

mle

ć

ozorem

ohnivé jazyky

j

ę

zory ognia

povie,

č

o mu slina na jazyk prinesie

powie, co mu

ś

lina na j

ę

zyk przyniesie

rozviaza

ť

niekomu jazyk

rozwi

ą

za

ć

komu

ś

j

ę

zyk

sliny sa mu zbiehajú na jazyku

ś

linka mu cieknie

stúpa

ť

si na jazyk

sepleni

ć

víno rozväzuje jazyk

wino rozwi

ą

zuje j

ę

zyki

JEDEN:
by

ť

jednou nohou v hrobe

by

ć

jedn

ą

nog

ą

w grobie

jedna lastovi

č

ka nerobí leto

jedna jaskółka wiosny nie czyni

jedným slovom

jednym słowem

kri

č

a

ť

jeden cez druhého

przekrzykiwa

ć

si

ę

mne je to jedno

mnie jest wszystko jedno

robi

ť

všetko na jedno kopyto

robi

ć

wszystko na jedno kopyto

sme ako jedna rodina

jeste

ś

my jak jedna rodzina

všetci do jedného

wszyscy co do jednego

všetko jedno

wszystko jedno

vyjde to na jedno

wyjdzie na jedno

vypi

ť

nie

č

o na jeden dúšok

wypi

ć

co

ś

jednym łykiem/haustem/duszkiem

za jeden-dva dni

za dzie

ń

-dwa /za krótki czas/

za jedno

po pierwsze

JEDLO:
s jedlom rastie chu

ť

apetyt ro

ś

nie w miar

ę

jedzenia

JES

Ť

:

č

í chlieb ješ, toho piese

ň

spievaj

kto czyj chleb je, tego piosenk

ę

ś

piewa

č

o si kto navaril, to bude jes

ť

co sobie nawarzyłe

ś

, to sobie wypij

je (ako) za dvoch

je za dwóch

jes

ť

cudzí chlieb

by

ć

na cudzym chlebie

KA

Č

ICA:

novinárska ka

č

ica

kaczka dziennikarska

KAME

Ň

:

by

ť

medzi dvoma (mlynskými) kame

ň

mi

znajdowa

ć

si

ę

mi

ę

dzy młotem a kowadłem

kame

ň

mudrcov

kamie

ń

filozoficzny

kame

ň

úrazu

ko

ść

niezgody

kto do teba kame

ň

om, ty do neho chlebom

kto w ciebie kamieniem, ty w niego chlebem

ma

ť

srdce z kame

ň

a

mie

ć

serce z kamienia

na dohodenie kame

ň

om

na rzut kamieniem/na wyci

ą

gni

ę

cie r

ę

ki

neostal kame

ň

na kameni

nie został kamie

ń

na kamieniu

padla kosa na kame

ň

trafiła kosa na kamie

ń

spadol mi kame

ň

zo srdca

spadł mi kamie

ń

z serca

tvrdý ako kame

ň

twardy jak skała

- 19 -

základný kame

ň

kamie

ń

w

ę

gielny

zmizol, akoby kame

ň

hodil do vody

przepadł jak kamie

ń

w wod

ę

zmrznú

ť

na kame

ň

zamarzn

ąć

na ko

ść

KARTA:
hra

ť

s otvorenými kartami

gra

ć

w otwarte/odkryte karty

ide mu karta

idzie mu karta

karta sa obrátila

karta si

ę

odwróciła /sytuacja si

ę

zmieniła/

masti

ť

karty

r

ż

n

ąć

w karty

odkry

ť

svoje karty

odkry

ć

/odsłoni

ć

swoje karty

postavi

ť

všetko na jednu kartu

postawi

ć

wszystko na jedn

ą

kart

ę

vidie

ť

niekomu do karát

przejrze

ć

czyj

ąś

gr

ę

zrúti

ť

sa ako dom

č

ek z karát

run

ąć

jak domek z kart

KAŽDÝ:
ako každý druhý/iný

jak ka

ż

dy inny

každému nevyhovieš

nie dogodzisz wszystkim

každému po zásluhe

ka

ż

demu według zasług

každý si je strojcom svojho š

ť

astia

ka

ż

dy jest kowalem własnego losu

na každú príležitos

ť

na ka

ż

d

ą

okazj

ę

na každý hrniec sa pokrievka nájde

ka

ż

dy garnek znajdzie swoj

ą

pokrywk

ę

systém každý z každým

(sport.) system ka

ż

dy z ka

ż

dym

to dokáže každý

ka

ż

dy to potrafi

to vie každý

to ka

ż

dy wie

v každom oh

ľ

ade

pod ka

ż

dym wzgl

ę

dem

v každom prípade

w ka

ż

dym razie

za každou cenu

za wszelk

ą

cen

ę

KLINEC:
cigáni mu klince kujú v žalúdku

kiszki mu marsza graj

ą

klinec do rakvy

gwó

ź

d

ź

do trumny

zlatý klinec ve

č

era

gwó

ź

d

ź

wieczora

K

Ľ

U

Č

KA:

č

isti

ť

k

ľ

u

č

ky

szuka

ć

protekcji

hostia si u nás podávajú k

ľ

u

č

ky

drzwi si

ę

u nas nie zamykaj

ą

KNIHA:
béžová kniha

be

ż

owa ksi

ę

ga

biela kniha

biała ksi

ę

ga

hovorí ako kniha

mówi jak z ksi

ąż

ki

kniha osudu

ksi

ę

ga losu

kniha života

ksi

ę

ga

ż

ycia

krst knihy

chrzest ksi

ąż

ki

sedie

ť

v knihách

siedzie

ć

/

ś

l

ę

cze

ć

nad ksi

ąż

kami

KOBEREC:

č

ervený koberec

czerwony dywan

zamies

ť

pod koberec

zamie

ść

pod dywan /zatuszowa

ć

/

- 20 -

KOLENO:
hlava ako koleno

łysy jak kolano

na staré kolena

na stare lata

nesiaha mu ani po kolená

nie si

ę

ga mu nawet do kolan

pada

ť

pred niekým na kolená

pada

ć

przed kim

ś

na kolana

po kolená

po kolana /bardzo du

ż

o/

podlamujú sa mu kolená

uginaj

ą

si

ę

pod nim kolana

prosil ho na kolenách

prosił go na kolanach

robi

ť

nie

č

o na kolene

robi

ć

co

ś

na kolanie

trasú sa mu kolená

trz

ę

s

ą

mu si

ę

nogi /ze strachu/

zrazi

ť

niekoho na kolená

rzuci

ć

kogo

ś

na kolana

KOLESO:
dostal sa pod kolá auta

wpadł pod koła samochodu

koleso dejín

koło historii

koleso sa obrátilo

karta si

ę

odwróciła

koleso š

ť

astia sa krúti

fortuna kołem si

ę

toczy

piate koleso na voze

pi

ą

te koło u wozu

KOLÍSKA:
kolíska futbalu

kolebka piłki no

ż

nej /Wielka Brytania/

KONÁR:
podrezáva

ť

pod sebou konár

podcina

ć

pod sob

ą

gał

ąź

KONFLIKT:
konflikt záujmov

konflikt interesów

KONIEC:
bol som tretí od konca

byłem trzeci od ko

ń

ca

ešte nie je všetkému koniec

jeszcze nie wszystko stracone

chyti

ť

nie

č

o za dobrý koniec

złapa

ć

/chwyci

ć

byka za rogi

ís

ť

až na koniec sveta

i

ść

na koniec

ś

wiata

koniec dobrý, všetko dobré

wszystko dobre, co si

ę

dobrze ko

ń

czy

koniec koncov

koniec ko

ń

ców

na druhom konci mesta

na drugim ko

ń

cu miasta

od za

č

iatku do konca

od pocz

ą

tku do ko

ń

ca

palica má dva konce

(ka

ż

dy) kij ma dwa ko

ń

ce

radšej hrozný koniec ako hrôza bez konca

lepszy straszny koniec ni

ż

strach bez ko

ń

ca

š

ť

astný koniec

szcz

ęś

liwy koniec/Happy end

to nemá konca-kraja

to nie ma ko

ń

ca

za

č

iatok konca

pocz

ą

tek ko

ń

ca

K

ǑŇ

:

biely kô

ň

słup /podstawiona osoba/

č

ierny kô

ň

(sport.) czarny ko

ń

darovanému ko

ň

ovi neh

ľ

a

ď

na zuby

darowanemu koniowi nie zagl

ą

da si

ę

w z

ę

by

kô

ň

má štyri nohy, a predsa sa potkne

ko

ń

ma cztery nogi i te

ż

si

ę

potknie

princ na bielom koni

ksi

ążę

na białym koniu

robi

ť

ako kô

ň

harowa

ć

jak wół

zbi

ť

niekoho ako ko

ň

a

zbi

ć

kogo

ś

jak psa

KOPA

Ť

:

kto druhému jamu kope, sám do nej padá

kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada

- 21 -

KOPYTO:
robi

ť

všetko na jedno kopyto

robi

ć

wszystko na jedno kopyto

šuster, drž sa svojho kopyta

szewcze, pilnuje swojego kopyta

KORUNA:
nemá ani korunu

nie ma ani grosza

to je koruna všetkého

to szczyt wszystkiego

t

ŕň

ová koruna

cierniowa korona

KOS

Ť

:

č

lovek z mäsa a krví

człowiek z krwi i ko

ś

ci

je (iba) kos

ť

a koža

to skóra i ko

ść

rozhýba

ť

si kosti

rozprostowa

ć

ko

ś

ci

skazený až do špiku kostí

zepsuty do szpiku ko

ś

ci

KOŠE

Ľ

A:

bližšia koše

ľ

a ako kabát

bli

ż

sza koszula ciału ni

ż

sukmana

zvyk je železná koše

ľ

a

przyzwyczajenie jest drug

ą

natur

ą

człowieka

KOŽA:
bá

ť

sa o svoju kožu

ba

ć

si

ę

o własn

ą

skór

ę

ešte vlka nechytili, už na jeho kožu pili

nie dziel skóry na nied

ź

wiedziu

hus(ac)ia koža

g

ę

sia skórka

ide z kože vysko

č

i

ť

omal nie wyskoczył ze skóry

je (iba) kos

ť

a koža

skóra i ko

ść

/o kim

ś

bardzo chudym/

kri

č

í akoby ho z kože dral

krzyczy, jakby go obdzierali ze skóry

ma

ť

hrošiu kožu

by

ć

gruboskórnym

nies

ť

kožu na trh

nadstawia

ć

karku

pocíti

ť

nie

č

o na vlastnej koži

odczu

ć

co

ś

na własnej skórze

vyviaznu

ť

so zdravou kožou

uj

ść

cało

KRAJ:
iný kraj, iný mrav

co kraj, to obyczaj

išiel by až na kraj sveta

poszedłby na koniec

ś

wiata

KRAJINA:
krajina javorového listu

kraj klonowego li

ś

cia /Kanada/

krajina polmesiaca

kraina półksi

ęż

yca

krajina tisícich jazier

kraj tysi

ą

ca jezior /Finlandia/

krajina ve

č

ného

ľ

adu

kraina wiecznego lodu

krajina vychádzajúceho slnka

kraj wschodz

ą

cego sło

ń

ca /Japonia/

krajine kvitnúcej višne

kraj kwitn

ą

cej wi

ś

ni /Japonia/

krajiny tretieho sveta

kraje trzeciego

ś

wiata

KRÁ

Ľ

:

krá

ľ

zvierat

król zwierz

ą

t /lew/

medzi slepými je jednooký krá

ľ

om

na bezrybiu i rak ryba

tam, kde aj krá

ľ

chodí pešky

tam, gdzie nawet król chodzi piechot

ą

žije si ako krá

ľ

ż

yje jak król

KRÁLIK:
množia sa ako králiky

mno

żą

si

ę

jak króliki

pokusný králik

królik do

ś

wiadczalny

- 22 -

KRÁ

Ľ

OVNÁ:

krá

ľ

ovná krásy

królowa pi

ę

kno

ś

ci

krá

ľ

ovná plesu

królowa balu

krá

ľ

ovná vied

królowa nauk /matematyka/

KRAVA:
dojná krava

dojna krowa

KRHLA:
leje ako z krhly

leje jak z cebra

KRITIKA:
lavína kritiky

lawina krytyki

ocitnú

ť

sa v pa

ľ

be kritiky

znale

źć

si

ę

w ogniu/pod ogniem krytyki

vlna kritiky

fala krytyki

KRÍZA:
kríza stredného veku

kryzys wieku

ś

redniego

KRK:
hodi

ť

sa niekomu okolo krku

rzuci

ć

si

ę

komu

ś

na szyj

ę

je až po krk v dlhoch

tkwi w długach po uszy

mám toho až po krk

mam tego po dziurki w nosie

ma

ť

nie

č

o na krku

mie

ć

co

ś

na karku/na głowie

/musie

ć

si

ę

czym

ś

zajmowa

ć

/

ma

ť

nie

č

o z krku

mie

ć

co

ś

z głowy

ma

ť

nôž na krku

mie

ć

nó

ż

na gardle

prís

ť

o krk

zapłaci

ć

/przypłaci

ć

gardłem /

ż

yciem/

KROK:
drža

ť

hubu a krok

siedzie

ć

cicho i robi

ć

swoje

krok za krokom

krok po kroku

mí

ľ

ovými krokmi

milowymi krokami

na každom kroku

na ka

ż

dym kroku

prida

ť

do kroku

przyspieszy

ć

kroku

prvý krok býva naj

ť

ažší

pierwszy krok (jest) najtrudniejszy

prvý krok

pierwszy krok

slima

č

ím krokom

ś

limaczym krokiem/

ż

ółwim tempem

urobi

ť

prvý krok

zrobi

ć

pierwszy krok

zašiel o krok

ď

alej

poszedł (o) krok dalej

KRV:
diev

č

a krv a mlieko

dziewczyna jak krew z mlekiem
/zdrowo wygl

ą

daj

ą

ca/

do poslednej kvapky krvi

do ostatniej kropli krwi

krv mu tuhne/mrzne v žilách

co

ś

mu mrozi krew w

ż

yłach

krv nie je voda

krew nie woda

má to v krvi

ma to we krwi

ma

ť

nie

č

o v krvi

mie

ć

co

ś

we krwi /w naturze, charakterze/

modrá krv

bł

ę

kitna krew

nie

č

o mi pije krv

co

ś

mi psuje krew

poti

ť

krv

wypruwa

ć

flaki

prelia

ť

krv

przela

ć

krew

prešlo mu to do krvi

weszło mu to w krew

robi

ť

zlú krv

burzy

ć

/psu

ć

krew

te

č

ie krv

leje si

ę

krew

- 23 -

udusi

ť

v krvi

krwawo stłumi

ć

/np. powstanie/

urazi

ť

sa do krvi

obrazi

ć

si

ę

na

ś

mier

ć

v mláke krvi

w kału

ż

y krwi

z cudzieho krv nete

č

ie

cudza krzywda (nas) nie boli

zaplati

ť

krvou

przypłaci

ć

krwi

ą

/

ż

yciem/

zbi

ť

do krvi

pobi

ć

do krwi

KUS:
kus cesty

szmat drogi

kus chlapa

kawał chłopa

kus po kuse

kawałek po kawałku

kus práce

kawał dobrej roboty

kus sveta

kawał

ś

wiata

KVAPKA:
ani kvapku

ani kropli

bi

ť

sa do poslednej kvapky krvi

walczy

ć

do ostatniej kropli krwi

do poslednej kvapky

do ostatniej kropli

Ľ

AD:

krajina ve

č

ného

ľ

adu

kraina wiecznego lodu

necha

ť

niekoho na

ľ

ade

zostawi

ć

kogo

ś

na lodzie

prelomi

ť

ľ

ady

przełama

ć

lody

studený ako

ľ

ad

zimny jak lód

LÁSKA:
by

ť

zaslepený láskou

by

ć

za

ś

lepionym miło

ś

ci

ą

hniezdo

č

ko lásky

gniazdko miło

ś

ci

láska hory prenáša

miło

ść

przenosi góry

láska na prvý poh

ľ

ad

miło

ść

od pierwszego wejrzenia

lásku si nevynútiš

miło

ś

ci nie mo

ż

na wymusi

ć

ma

ť

š

ť

astie v láske

mie

ć

szcz

ęś

cie w miło

ś

ci

neš

ť

astie v hre, š

ť

astie v láske

nieszcz

ęś

cie w kartach, szcz

ęś

cie w miło

ś

ci

opi

č

ia láska

małpia miło

ść

panská láska na zaja

č

om chvoste visí

łaska pa

ń

ska na pstrym koniu je

ź

dzi

platonická láska

platoniczna miło

ść

prvá láska

pierwsza miło

ść

slepá láska

ś

lepa miło

ść

stará láska nehrdzavie

stara miło

ść

nie rdzewieje

LAVI

Č

KA:

lavi

č

ka náhradníkov

ławka rezerwowych

ohrieva

ť

lavi

č

ku

(sport.) grza

ć

ławk

ę

LEGENDA:
žijúca legenda

ż

ywa legenda

LEPŠIE:

č

ím skôr, tým lepšie

im wcze

ś

niej, tym lepiej

lepšie da

ť

, ako bra

ť

lepiej dawa

ć

ni

ż

bra

ć

lepšie neskoro ako nikdy

lepiej pó

ź

no ni

ż

wcale

LES:
ako sa do lesa volá, tak sa z lesa ozýva

jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

kde sa les rúbe, tam lietajú triesky

gdzie drwa r

ą

bi

ą

, tam wióry lec

ą

pro stromy nevidí les

drzewa zasłaniaj

ą

mu las

- 24 -

LETO:
babie leto

babie lato

ide to ako v lete na saniach

idzie jak po grudzie

jedna lastovi

č

ka nerobí leto

jedna jaskółka wiosny nie czyni

LEV:
bi

ť

sa ako lev

walczy

ć

jak lew

lev salónov

lew salonów

LIA

Ť

:

leje ako z krhly

leje jak z cebra

lia

ť

krv

przelewa

ć

krew

lia

ť

nádej

wlewa

ć

nadziej

ę

lia

ť

olej na ohe

ň

dolewa

ć

oliwy do ognia

lia

ť

slzy

przelewa

ć

łzy

pot sa z nich lial

pot si

ę

z nich lał

LINKA:
horúca linka

gor

ą

ca linia

linka dôvery

telefon zaufania

LIST:
list na rozlú

č

ku

list po

ż

egnalny

obráti

ť

list

zmieni

ć

temat

otvorený list

list otwarty

pastiersky list

list pasterski

trias

ť

sa ako (osikový) list

trz

ąść

si

ę

jak osika

LOPTA:
lopta je gu

ľ

atá

(sport.) piłka jest okr

ą

gła

Zlatá lopta

(sport.) Złota Piłka

LOŽ:
detektor lži

wykrywacz kłamstw

dobré a zlé lži

dobre i złe kłamstwa

lož má krátke nohy

kłamstwo ma krótkie nogi

osvien

č

imská lož

kłamstwo o

ś

wi

ę

cimskie

tisíckrát opakovaná lož sa stáva pravdou

kłamstwo powtarzane tysi

ą

c razy staje si

ę

prawd

ą

MA

Č

KA:

dobre myšiam, ke

ď

ma

č

ky doma niet

gdy kota nie ma w domu, myszy harcuj

ą

falošný ako ma

č

ka

fałszywy jak kot

hra

ť

sa s niekým ako ma

č

ka s myšou

bawi

ć

si

ę

z kim

ś

w kotka i myszk

ę

kúpi

ť

ma

č

ku vo vreci

kupi

ć

kota w worku

škriaba

ť

ako ma

č

ka

pisa

ć

jak kura pazurem

ulízaný ako ma

č

ka

ulizany jak krowa

ži

ť

ako pes s ma

č

kou

ż

y

ć

jak pies z kotem

MAJSTER:
dielo chváli majstra

dzieło mistrza chwali

majster pera

mistrz pióra

majster slova

mistrz słowa

majster štetca

mistrz p

ę

dzla

úradujúci majster

urz

ę

duj

ą

cy mistrz

- 25 -

MATKA:
aká matka, taká Katka

jaka matka, taka córka/taka natka

matka príroda

matka natura

matka zem

matka ziemia

slobodná matka

samotna matka

stará matka

babcia

MEDZI:

č

íta

ť

medzi riadkami

czyta

ć

mi

ę

dzy wierszami

dosta

ť

sa medzi dva ohne

znale

źć

si

ę

mi

ę

dzy młotem a kowadłem

chodi

ť

medzi

ľ

udí

chodzi

ć

do ludzi

medzi slepými je jednooký krá

ľ

om

na bezrybiu i rak ryba

medzi štyrmi o

č

ami

w cztery oczy

už nie je medzi nami

ju

ż

go nie ma w

ś

ród nas /umarł/

zostane to medzi nami

zostanie to mi

ę

dzy nami

ži

ť

medzi štyrmi stenami

ż

y

ć

w czterech

ś

cianach

MENO:
by

ť

niekým len pod

ľ

a mena

by

ć

kim

ś

tylko z nazwy

nazva

ť

pravým menom

nazwa

ć

rzeczy po imieniu

nemôže mi prís

ť

na meno

nie chce o mnie słysze

ć

robi

ť

nie

č

o len pre meno

robi

ć

co

ś

tylko dla pozorów

v mene/menom zákona

w imieniu prawa

MESIAC:
spadol si z mesiaca?

spadłe

ś

z ksi

ęż

yca?

MESTO:
mesto anjelov

miasto aniołów

mesto duchov

miasto duchów

mesto v meste

miasto w mie

ś

cie

mesto, ktoré nikdy nespí

miasto, które nigdy nie

ś

pi

ve

č

né mesto

wieczne miasto /Rzym/

METER:
boj o každý meter zeme

walka o ka

ż

dy metr ziemi

METLA:
nová metla dobre zametá

nowa miotła dobrze zamiata

MIER:
ži

ť

s niekým v mieri

ż

y

ć

z kim

ś

w pokoju

MIERA:
do o istej miery

do pewnego stopnia

mera

ť

každému rovnakou mierou

stosowa

ć

na ka

ż

dego taki sam metr

miera je dov

ŕ

šená

miarka si

ę

przebrała

s mierou

z umiarem

vyše miery

ponad miar

ę

vyvies

ť

z miery

wyprowadzi

ć

z równowagi

MIESTE

Č

KO:

teplé mieste

č

ko

ciepła posadka

- 26 -

MIESTO:
citlivé miesto

czułe miejsce

je to

č

lovek na svojom mieste

to wła

ś

ciwy człowiek na wła

ś

ciwym miejscu

klás

ť

nie

č

o na prvé miesto

stawia

ć

co

ś

na pierwszym miejscu

nie

č

o je na mieste

co

ś

jest na swoim miejscu

slabé miesto

słabe/czułe miejsce

všetko je na svojom mieste

wszystko jest na swoim miejscu

ML

Č

A

Ť

:

história o tom ml

č

í

historia o tym milczy

hovori

ť

striebro, ml

č

a

ť

zlato

mowa jest srebrem, milczenie złotem

kto ml

č

í, ten sved

č

í

milczenie oznacza zgod

ę

ml

č

a

ť

ako hrob

milcze

ć

jak grób

ml

č

í ako zarezaný

milczy jak zakl

ę

ty

prejs

ť

ml

č

aním

pomin

ąć

milczeniem

MINCA:
bra

ť

nie

č

o za bernú mincu

bra

ć

co

ś

za dobr

ą

monet

ę

druhá strana mince

druga strona medalu

odplati

ť

rovnakou mincou

odpłaci

ć

pi

ę

knym za nadobne

MINULOS

Ť

:

chyby minulosti

bł

ę

dy przeszło

ś

ci

návrat do minulosti

powrót do przeszło

ś

ci

patri

ť

minulosti

nale

ż

e

ć

do przeszło

ś

ci

zabudnú

ť

na minulos

ť

zapomnie

ć

o przeszło

ś

ci

živá minulos

ť

ż

ywa przeszło

ść

MINÚTA:
je o pä

ť

minút dvanás

ť

jest za pi

ęć

dwunasta

každá minúta je drahá

ka

ż

da minuta jest cenna

minúta po minúte

minuta po minucie

minúta ticha

minuta ciszy

presne na minútu

co do minuty

z minúty na minútu

z minuty na minut

ę

MLADOS

Ť

:

druhá mlados

ť

druga młodo

ść

hriechy mladosti

grzechy młodo

ś

ci

pred

ĺ

ži

ť

si mlados

ť

przedłu

ż

y

ć

sobie młodo

ść

MLIEKO:
biely ako mlieko

biały jak mleko/

ś

nieg

diev

č

a krv a mlieko

dziewczyna jak krew z mlekiem
/zdrowo wygl

ą

daj

ą

ca/

oplýva

ť

medom a mliekom

płyn

ąć

mlekiem i miodem

osvoji

ť

si nie

č

o už s materinským mliekom

wyssa

ć

co

ś

z mlekiem matki

plaka

ť

nad rozliatym mliekom

płaka

ć

nad rozlanym mlekiem

vtá

č

ie mlieko

ptasie mleczko

MLYN:
aký mlynár, taký mlyn

jaki pan, taki kram

bojova

ť

proti veterným mlynom

walczy

ć

z wiatrakami

Božie mlyny melú pomaly, ale isto

Bo

ż

e młyny miel

ą

powoli, ale sprawiedliwie

hna

ť

niekomu vodu na mlyn

la

ć

wod

ę

na czyj

ś

młyn

jazyk mu ide ako mlyn

g

ę

ba mu si

ę

nie zamyka

- 27 -

prís

ť

s troškou do mlyna

dorzuci

ć

swoje trzy grosze

to mu je voda na mlyn

to woda na jego młyn

MOC:
niet tej moci, ktorá by ho prinútila

nic go nie zmusi

urobím všetko,

č

o je v mojej moci

zrobi

ę

wszystko, co w mojej mocy

vyššia moc

siła wy

ż

sza

MORE:
kvapka v mori

kropla w morzu potrzeb

plody mora

owoce morza

šíre more

szerokie morze/otwarte morze

vzdušné more

powietrze

za morom

za oceanem /w Ameryce/

zmizol, akoby ho bol do mora hodil

przepadł jak kamie

ń

w wod

ę

MOST:
most samovrahov

most samobójców

poveda

ť

z mosta do prosta

powiedzie

ć

prosto z mostu

spáli

ť

/strhnú

ť

/zni

č

i

ť

za sebou všetky mosty

spali

ć

za sob

ą

wszystkie mosty

vzdušný most

most powietrzny

MOSTÍK:
odrazový mostík

(sport.) trampolina, (fraz.) odskocznia

MREŽA:

č

aká ho pobyt za mrežami

czeka go pobyt za kratkami

návrat spoza mreží

powrót zza krat

posadi

ť

za mreže

wsadzi

ć

za kratki

sedie

ť

za mrežami

siedzie

ć

za kratami/kratkami

spoza mreží

zza krat

vráti

ť

sa za mreže

wróci

ć

za kratki

zomrie

ť

za mrežami

umrze

ć

za kratkami

M

Ŕ

TVOLA:

ide cez m

ŕ

tvoly

idzie po trupach

len cez moju m

ŕ

tvolu

po moim trupie

politická m

ŕ

tvola

trup polityczny

živá m

ŕ

tvola

chodz

ą

cy/

ż

ywy trup

M

Ŕ

TVY:

by

ť

pre niekoho m

ŕ

tvy

by

ć

dla kogo

ś

martwym

o m

ŕ

tvych len dobre

o martwych tylko dobrze

to by prebudilo aj m

ŕ

tveho

to by obudziło martwego

uviaznu

ť

/osta

ť

na m

ŕ

tvom bode

utkn

ąć

w martwym punkcie

MÚDRY:
múdrejší ustúpi

m

ą

drzejszy ust

ą

pi

ráno je múdrejšie ako ve

č

er

z problemem trzeba si

ę

przespa

ć

vajce chce by

ť

múdrejšie od sliepky

jajko chce by

ć

m

ą

drzejsze od kury

- 28 -

MUŽ:
ako jeden muž

jak jeden m

ąż

do posledného muža

do ostatniej kropli krwi

dokáž, že si muž

udowodnij,

ż

e jeste

ś

m

ęż

czyzn

ą

ľ

adoví muži

zimni ogrodnicy

muž zákona

stró

ż

prawa

slovo robí muža

słowo

ś

wiadczy o człowieku

správaj sa ako muž

zachowuj si

ę

jak m

ęż

czyzna

ve

ľ

kí mužovia

wielcy m

ęż

owie /osobisto

ś

ci/

vodný muž

wodnik

žabí muž

nurek

MÝLI

Ť

SA:

ak sa nemýlim

o ile si

ę

nie myl

ę

každý sa môže mýli

ť

ka

ż

dy si

ę

mo

ż

e pomyli

ć

mýli

ť

sa je

ľ

udské

myli

ć

si

ę

jest rzecz

ą

ludzk

ą

MYSE

Ľ

:

by

ť

dobrej mysle

by

ć

dobrej my

ś

li

klesa

ť

na mysli

podupada

ć

na duchu

myse

ľ

mu blúdila niekde

jego my

ś

li zabł

ą

dziły gdzie indziej

nech ti ani na myse

ľ

nepríde!

nawet o tym nie my

ś

l!

prišlo mi na myse

ľ

przyszło mi na my

ś

l

to som nemal na mysli

nie miałem tego na my

ś

li

veselá myse

ľ

– pol zdravia

ś

miech to zdrowie

zíde z o

č

í, zíde z mysle

co z oczu, to i z serca

MYŠ:
hra

ť

sa s niekým ako ma

č

ka s myšou

bawi

ć

si

ę

z kim

ś

w kotka i myszk

ę

chudobný ako kostolná myš

biedny jak mysz ko

ś

cielna

piš

ť

a

ť

ako myš

piszcze

ć

jak mysz

sivá myš

szara myszka

spotený ako myš

spocony jak mysz

MYŠLIENKA:

č

íta mu myšlienky

czyta w jego my

ś

lach

ma

ť

č

ierne myšlienky

mie

ć

czarne my

ś

li

položi

ť

svoje myšlienky na papier

przela

ć

swoje my

ś

li na papier

ponori

ť

sa/pohrúži

ť

sa/zah

ĺ

bi

ť

sa do myšlienok

pogr

ąż

y

ć

si

ę

w my

ś

lach

želanie bolo otcom myšlienky

potrzeba jest matk

ą

wynalazków

NÁDEJ:
by

ť

plný nádeje

by

ć

pełnym nadziei

iskierka nádeje

iskierka nadziei

nádej zomiera posledná

nadzieja umiera ostatnia

pre nich už nie je žiadna nádej

nie ma ju

ż

dla nich

ż

adnej nadziei

strati

ť

(poslednú) nádej

straci

ć

(ostatni

ą

) nadziej

ę

vkladajú do nás ve

ľ

ké nádeje

wi

ążą

z nami du

ż

e nadzieje

NÁHODA:
ani náhodou

w

ż

adnym wypadku

neš

ť

astná náhoda

nieszcz

ęś

liwy wypadek

zhoda náhod

zbieg okoliczno

ś

ci

- 29 -

NÁJS

Ť

:

kto h

ľ

adá, nájde

kto szuka, ten znajdzie

nájs

ť

sa na ulici

znale

źć

si

ę

na ulicy

nájs

ť

sám seba

znale

źć

samego siebie

nájs

ť

spolo

č

nú re

č

znale

źć

wspólny j

ę

zyk

NARODI

Ť

SA:

narodi

ť

sa pod š

ť

astnou planétou/hviezdou

urodzi

ć

si

ę

pod szcz

ęś

liw

ą

gwiazd

ą

NÁSTROJ:
by

ť

(slepým) nástrojom niekoho

by

ć

narz

ę

dziem w czyich

ś

r

ę

kach

vražedný nástroj

narz

ę

dzie zbrodni

NÁZOR:
ma

ť

svoj názor

mie

ć

swoje zdanie

výmena názorov

wymiana zda

ń

NEBO:
ako blesk z jasného neba

jak grom z jasnego nieba

by

ť

(ako) v siedmom nebi

by

ć

w siódmym niebie

do neba volajúca krivda

krzywda wołaj

ą

ca o pomst

ę

do nieba

medzi nebom a zemou

mi

ę

dzy niebem a ziemi

ą

medzi nebom a zemou

mi

ę

dzy niebem a ziemi

ą

nikto u

č

ený z neba nespadol

nikt nie urodził si

ę

geniuszem

pod šírym/holým nebom

nocuj

ą

pod gołym niebem

s

ľ

ubova

ť

niekomu modré z neba

obiecywa

ć

gruszki na wierzbie

vládnu

ť

nebu

panowa

ć

na niebie /o siłach lotniczych/

vynáša

ť

(až) do neba

wynosi

ć

pod niebiosa

vyzerá akoby bol z neba spadol

wygl

ą

da, jakby spadł z ksi

ęż

yca

zniesol by jej modré z neba

przychyliłby jej nieba

ži

ť

ako v nebi

ż

y

ć

jak w niebie

NEHODA:
re

ť

azová nehoda

karambol

NECHT:
bráni

ť

sa zubami-nechtami

broni

ć

si

ę

r

ę

kami i nogami

to

ľ

ko,

č

o by pod necht vošlo

tyle, co kot napłakał

zašlo mi za nechty

zrobiło mi si

ę

zimno w palce/r

ę

ce

NENÁVIS

Ť

:

horie

ť

nenávis

ť

ou

pała

ć

nienawi

ś

ci

ą

NEPRIATE

Ľ

:

nepriate

ľ

č

íslo jeden

wróg numer jeden

skrytý nepriate

ľ

ukryty wróg

verejný nepriate

ľ

wróg publiczny

NERV:
liez

ť

niekomu na nervy

działa

ć

komu

ś

na nerwy

ma

ť

dobré nervy

mie

ć

mocne nerwy

ma

ť

nervy ako zo železa/železné nervy

mie

ć

ż

elazne nerwy

ma

ť

slabé nervy

mie

ć

słabe nerwy

nema

ť

na niekoho nervy

nie mie

ć

nerwów do kogo

ś

povolili/praskli mu nervy

pu

ś

ciły mu nerwy

- 30 -

NEŠ

Ť

ASTIE:

neš

ť

astie (nikdy) nechodí samo

nieszcz

ęś

cia chodz

ą

parami

neš

ť

astie nechodí po horách, ale po

ľ

u

ď

och

wypadki/nieszcz

ęś

cia chodz

ą

po ludziach

radova

ť

sa z neš

ť

astia niekoho

cieszy

ć

si

ę

z cudzego nieszcz

ęś

cia

š

ť

astie v neš

ť

astí

szcz

ęś

cie w nieszcz

ęś

ciu

vyzera

ť

ako hromádka neš

ť

astia

wygl

ą

da

ć

jak obraz n

ę

dzy i rozpaczy

NI

Č

:

lepšie nie

č

o ako ni

č

lepsze to/co

ś

ni

ż

nic

ni

č

netrvá ve

č

ne

nic nie trwa wiecznie

ni

č

nie je zadarmo

nie ma nic za darmo

pre ni

č

za ni

č

/za ni

č

pre ni

č

bez powodu

to nestojí za ni

č

to nic nie jest warte

ve

ľ

a kriku pre ni

č

wiele hałasu o nic

všetko alebo ni

č

wszystko albo nic

z ni

č

oho ni

č

ni st

ą

d, ni zow

ą

d

za ni

č

na svete

za nic w

ś

wiecie/za

ż

adne skarby

ś

wiata

NIKDY:

č

lovek nikdy nevie

nigdy nie wiadomo

nikdy nehovor nikdy

nigdy nie mów nigdy

nikdy si to neodpustím

nigdy sobie tego nie wybacz

ę

nikdy viac

nigdy wi

ę

cej

opatrnosti nikdy nie je nazvyš

ostro

ż

no

ś

ci nigdy za wiele

teraz alebo nikdy

teraz albo nigdy

NIKTO:
do toho nikoho ni

č

nie je

nikomu nic do tego

nema

ť

nikoho

nie mie

ć

nikogo

nikomu ani muk

nikomu ani słowa

nikto nie je dokonalý

nie ma ludzi doskonałych

nikto nie je nenahradite

ľ

ný

nie ma ludzi niezast

ą

pionych

nikto od teba nechce, aby si...

nikt od ciebie nie chce,

ż

eby

ś

...

nikto u

č

ený z neba nespadol

nikt nie urodził si

ę

geniuszem

NOC:
biele noci

noce polarne

do neskorej/pozdnej noci

do pó

ź

nej nocy

noc má svoju moc

noc ma swoj

ą

moc

od svitu do noci

od rana do wieczora

pod rúškom noci

pod osłon

ą

nocy

svadobná noc

noc po

ś

lubna

túla

ť

sa po nociach

włóczy

ć

si

ę

po nocach

NOHA:
bráni

ť

sa rukami-nohami

broni

ć

si

ę

r

ę

kami i nogami

bra

ť

nohy na plecia

bra

ć

nogi za pas

by

ť

celý de

ň

na nohách

by

ć

cały dzie

ń

na nogach

by

ť

jednou nohou v hrobe

by

ć

jedn

ą

nog

ą

w grobie

hádza

ť

niekomu polená pod nohy

rzuca

ć

komu

ś

kłody pod nogi

h

ľ

adie

ť

si pod nohy

patrze

ć

pod nogi

kô

ň

má štyri nohy, a predsa sa potkne

ko

ń

ma cztery nogi i te

ż

si

ę

potknie

kto nemá v hlave, musí ma

ť

(má) v nohách

kto nie ma w głowie, ten ma w nogach

moja noha ta viac nevkro

č

í

moja noga tu wi

ę

cej nie postanie

nohy si necíti

ť

nie czu

ć

nóg

obráti

ť

všetko hore nohami

obróci

ć

wszystko do góry nogami

- 31 -

postavi

ť

sa na nohy

stan

ąć

na nogi

prestupova

ť

/preš

ľ

apova

ť

z nohy na nohu

przest

ę

powa

ć

z nogi na nog

ę

stá

ť

na hlinených nohách

sta

ć

na glinianych nogach

stráca

ť

pôdu pod nohami

traci

ć

grunt pod nogami

vsta

ť

ľ

avou nohou

wsta

ć

lew

ą

nog

ą

vysko

č

i

ť

/ sko

č

i

ť

na rovné nohy

zerwa

ć

si

ę

na równe nogi

ži

ť

na ve

ľ

kej nohe

ż

y

ć

na wysokiej stopie

NOS:
ma

ť

nos

mie

ć

nosa

nevystr

č

í nos z domu

nie wychyli/wy

ś

ciubi nosa z domu

nos ako cvikla

nos jak burak /czerwony/

odís

ť

s dlhým nosom

odej

ść

z kwitkiem

oh

ŕň

a

ť

nos nad niekým

kr

ę

ci

ć

nosem na kogo

ś

orlí nos

orli nos

pcha

ť

nos do cudzích záležitostí

wpycha

ć

nos w nie swoje sprawy

rozpráva

ť

pod nosom

mówi

ć

pod nosem

uchmatnú

ť

spred nosa

sprz

ą

tn

ąć

sprzed nosa

vodi

ť

/

ť

aha

ť

niekoho za nos

wodzi

ć

kogo

ś

za nos

všade musí nos str

č

i

ť

wsz

ę

dzie musi wepcha

ć

nos /jest ciekawski/

zatvorila mu dvere pred nosom

zamkn

ę

ła mu drzwi przed nosem

NUDA:
umiera

ť

od nudy

umiera

ć

z nudów

zabíja

ť

nudu

zabija

ć

nud

ę

OÁZA:
da

ň

ová oáza

oaza podatkowa

oáza pokoja

oaza spokoju

OBCHOD:
obchod s bielym mäsom

handel

ż

ywym towarem

OBJAVI

Ť

:

objavi

ť

Ameriku

odkry

ć

Ameryk

ę

OBZOR:
ma

ť

široký obzory

mie

ć

szerokie horyzonty

rozšíri

ť

si obzory

poszerzy

ć

(swoje) horyzonty

ODPOR:
cesta najmenšieho odporu

droga/linia najmniejszego oporu

OHE

Ň

:

bá

ť

sa nie

č

oho ako oh

ň

a

ba

ć

si

ę

kogo

ś

jak ognia

da

ť

dakomu oh

ň

a

da

ć

komu

ś

ognia

da

ť

ruku do oh

ň

a za niekoho

da

ć

sobie r

ę

k

ę

uci

ąć

za kogo

ś

hne

ď

je ohe

ň

na streche

awantura wisi w powietrzu

hra

ť

sa s oh

ň

om

igra

ć

z ogniem

krst oh

ň

om

chrzest bojowy

má ohe

ň

v tele

ma gor

ą

c

ą

krew

oh

ň

om a me

č

om

ogniem i mieczem

prilievanie oleja do oh

ň

a

dolewanie oliwy do ognia

sko

č

il by za

ň

ho aj do oh

ň

a

skoczyłby za nim do ognia

- 32 -

OKNO:
okno do sveta

okno na

ś

wiat

vyhadzova

ť

peniaze oknom

wyrzuca

ć

pieni

ą

dze w błoto

OKO:
ak ma o

č

i neklamali

je

ś

li mnie oczy nie myl

ą

/wzrok mnie nie myli

č

o o

č

i nevidia, to srdce nebolí

czego oczy nie widz

ą

, tego sercu nie

ż

al

h

ľ

adie

ť

smrti do o

č

í

patrze

ć

ś

mierci w oczy

hodi

ť

okom (o

č

ami) po niekom

rzuci

ć

okiem na kogo

ś

chráni

ť

/opatrova

ť

ako oko v hlave

strzec jak oka w głowie

kazi

ť

/ni

č

i

ť

si o

č

i

psu

ć

sobie wzrok

kde len oko dovidelo

gdzie okiem nie si

ę

gn

ąć

klama

ť

do o

č

í

kłama

ć

w oczy

kurie oko

odcisk

ma

ť

be

ľ

mo na o

č

iach

mie

ć

bielmo na oczach

ma

ť

klapky na o

č

iach

mie

ć

klapki na oczach

ma

ť

niekoho/nie

č

o pred o

č

ami

mie

ć

kogo

ś

/co

ś

przed oczami

ma

ť

o

č

i všade

mie

ć

oczy szeroko otwarte

ma

ť

otvorené o

č

i

mie

ć

otwarte oczy

ma

ť

slabé o

č

i

mie

ć

słaby wzrok

medzi štyrmi o

č

ami

w cztery oczy

nemôc

ť

odtrhnú

ť

o

č

i (o

č

í) od nie

č

oho

nie móc oderwa

ć

od czego

ś

oczu

nespusti

ť

z o

č

í niekoho

nie spu

ś

ci

ć

kogo

ś

z oczu

oka nezažmúri

ť

nie zmru

ż

y

ć

oka

oko za oko, zub za zub

oko za oko, z

ą

b za z

ą

b

otvori

ť

niekomu o

č

i

otworzy

ć

komu

ś

oczy

otvori

ť

o

č

i

otworzy

ć

oczy

padnú

ť

niekomu do oka

wpa

ść

komu

ś

w oko

pás

ť

si na nie

č

om o

č

i

napawa

ć

/syci

ć

oczy widokiem czego

ś

poveda

ť

do o

č

í

powiedzie

ć

prosto w oczy

pozrie

ť

sa pravde do o

č

í

spojrze

ć

prawdzie w oczy

pravda o

č

i kole

prawda w oczy kole

pred mojimi o

č

ami

na moich oczach

premera

ť

/odmera

ť

niekoho o

č

ami

zmierzy

ć

kogo

ś

wzrokiem

smia

ť

sa niekomu do o

č

í

ś

mia

ć

si

ę

komu

ś

w oczy

so slzami v o

č

iach

ze łzami w oczach

strach má ve

ľ

ké o

č

i

strach ma wielkie oczy

strhnú

ť

/s

ň

a

ť

niekomu be

ľ

mo z oka

zdj

ąć

komu

ś

bielmo z oka

sypa

ť

niekomu piesok do o

č

í

sypa

ć

komu

ś

piaskiem w oczy/mydli

ć

komu

ś

oczy

t

ŕň

v oku

cier

ń

w oku

urobi

ť

nie

č

o pre pekné o

č

i

zrobi

ć

co

ś

na pi

ę

kne oczy

vidie

ť

na vlastné o

č

i

widzie

ć

na własne oczy

vo

ľ

ným/prostým okom vidie

ť

widzie

ć

gołym okiem

volské oko

jajko sadzone

vrana vrane oko nevykole

kruk krukowi oka nie wykole

zíde z o

č

ú, zíde z mysle

co z oczu, to i z serca

OKULIARE:
pozera

ť

(sa) na nie

č

o cez ružové okuliare

patrze

ć

na co

ś

przez ró

ż

owe okulary

OMYL:
by

ť

na (ve

ľ

kom) omyle

by

ć

w (wielkim) bł

ę

dzie

metóda pokusu a omylu

metoda prób i bł

ę

dów

uvies

ť

do omylu

wprowadzi

ć

w bł

ą

d

vyvies

ť

z omylu

wyprowadzi

ć

z bł

ę

du

- 33 -

OPAKOVA

Ť

(SA):

dejiny sa opakujú

historia si

ę

powtarza

opakova

ť

ako papagáj

powtarza

ć

jak papuga

OSOBA:
právnická osoba

osoba prawna

tretia osoba

trzecia osoba

OSTROV:
Afroditin ostrov

wyspa Afrodyty /Cypr/

zelený ostrov

zielona wyspa (Irlandia)

OSUD:
irónia osudu

ironia losu

môj osud je v tvojich rukách

mój los jest w twoich r

ę

kach

neujde svojmu osudu

nie uniknie swojego przeznaczenia

osud sa s ním nemazná

los go nie rozpieszcza

pokúša

ť

osud

kusi

ć

los

ponecha

ť

svojmu osudu

pozostawi

ć

na pastw

ę

losu

spe

č

ati

ť

nie

č

í osud

przypiecz

ę

towa

ć

czyj

ś

los

zmieri

ť

sa s osudom

pogodzi

ć

si

ę

z losem

OTÁZKA:
je to iba otázka

č

asu

to tylko kwestia czasu

je to otázka života a smrti

to kwestia/sprawa

ż

ycia i

ś

mierci

na hlúpu otázku hlúpa odpove

ď

na głupie pytanie głupia odpowied

ź

re

č

nícka otázka

pytanie retoryczne

zahrnú

ť

niekoho otázkami

zasypa

ć

kogo

ś

pytaniami

OTEC:
aký otec, taký syn

jaki ojciec, taki syn

by

ť

niekomu ako otec

by

ć

dla kogo

ś

jak ojciec

je celý po otcovi

to wykapany ojciec

mohol by som ti by

ť

otcom

mógłbym by

ć

twoim ojcem /jestem du

ż

o starszy/

otec národa

ojciec narodu

prísna otcova ruka

surowa ojcowska r

ę

ka

starý otec

dziadek

svätý otec

ojciec

ś

wi

ę

ty /papie

ż

/

š

ť

astný otec

szcz

ęś

liwy ojciec

úspech má ve

ľ

a (krstných) otcov

sukces ma wielu ojców

želanie bolo otcom myšlienky

potrzeba jest matk

ą

wynalazków

OTLAK:
stúpi

ť

niekomu na otlak

nadepn

ąć

komu

ś

na odcisk

OTVORENÝ:
de

ň

otvorených dverí

dzie

ń

otwartych drzwi

hra

ť

s otvorenými kartami

gra

ć

otwartymi kartami

maj o

č

i otvorené

miej oczy otwarte

otvorená výmena názorov

otwarta wymiana zda

ń

otvorený list

list otwarty

prija

ť

niekoho s otvoreným náru

č

ím

przyj

ąć

kogo

ś

z otwartymi r

ę

kami

- 34 -

OVCA:

č

ierna/prašivá ovca

czarna owca

ís

ť

za niekým ako ovca

i

ść

za kim

ś

jak stado owiec

zablúdená/zatúlaná ovca

zabł

ą

kana owca/owieczka

OVOCIE:
zakázané ovocie najlepšie chutí

zakazany owoc smakuje najlepiej

PAMÄ

Ť

:

ma

ť

deravú pamä

ť

mie

ć

dziuraw

ą

pami

ęć

od pamäti sveta

jak

ś

wiat

ś

wiatem

pokia

ľ

siaha

ľ

udská pamä

ť

dok

ą

d si

ę

ga ludzka pami

ęć

robi

ť

nie

č

o po pamäti

robi

ć

co

ś

z pami

ę

ci

utkvie

ť

v pamäti

utkwi

ć

w pami

ę

ci

vštepi

ť

si do pamäti

wbi

ć

sobie do głowy/zapami

ę

ta

ć

sobie

vypadlo mi to z pamäti

wypadło mi to z głowy

PANDORA:
Pandorina skrinka

puszka Pandory

PAPEŽ:
papežšt

ě

jší než papež

bardziej papieski ni

ż

papie

ż

PAPIER:
má na všetko papiere

na wszystko ma papiery

ma

ť

nie

č

o na papieri

mie

ć

co

ś

na papierze

ostalo to len na papieri

zostało to tylko na papierze

zdrap papiera

ś

wistek papieru

PAPU

Č

A:

by

ť

pod papu

č

ou

by

ć

pod pantoflem

PAROHY:
nasadi

ť

parohy

przyprawi

ć

rogi

PÄTA:
Achillova päta

pi

ę

ta Achillesa

kto nemá v hlave, má v pätách

kto nie ma w głowie, ten musi mie

ć

w nogach

nemá to ani hlavy, ani päty

nie ma w tym składu, ani ładu

od hlavy až po päty

od stóp do głów

otr

č

i

ť

päty

wyci

ą

gn

ąć

kopyta /umrze

ć

/

sú nám v pätách

depcz

ą

nam po pi

ę

tach

PÁV:
krá

č

a

ť

/nies

ť

sa ako páv

chodzi

ć

jak paw

pyšný ako páv

dumny jak paw

vykra

č

uje si ako páv

chodzi jak paw

PEKLO:
horú

č

ava ako v pekle

piekielny upał

nebo a peklo

niebo i piekło

peklo na zemi

piekło na ziemi

prejs

ť

peklom

przej

ść

przez piekło

pripravi

ť

niekomu peklo

zgotowa

ć

komu

ś

piekło

smaži

ť

sa v pekle

sma

ż

y

ć

si

ę

w piekle

- 35 -

PENIAZE:

č

as sú peniaze

czas to pieni

ą

dz

má pe

ň

azí ako pliev

ma pieni

ę

dzy jak lodu

ne

ľ

utuje peniaze

nie

ż

ałuje pieni

ę

dzy

peniaze nesmrdia

pieni

ą

dze nie

ś

mierdz

ą

peniaze nie sú všetko

pieni

ą

dze to nie wszystko

peniaze vládnu svetom

pieni

ą

dz rz

ą

dzi

ś

wiatem

pranie špinavých pe

ň

azí

pranie brudnych pieni

ę

dzy

ť

ažké peniaze

ci

ęż

kie pieni

ą

dze /wysoka suma/

vyhadzova

ť

peniaze oknom

wyrzuca

ć

pieni

ą

dze w błoto

za málo pe

ň

azí málo muziky

jaka płaca, taka praca

PES:
bi

ť

ako psa

bi

ć

jak psa

chodí za ním ako pes

chodzi za nim jak pies

kto chce psa bi

ť

, palicu si nájde

kto chce psa uderzy

ć

, kij zawsze znajdzie

pes ktorý breše, nehryzie nie

pies, który du

ż

o szczeka, nie gryzie

príde na psa mráz

przyjdzie kryska na matyska

psy brešú, ale karavána ide

ď

alej

psy szczekaj

ą

, karawana idzie dalej

starého psa novým kúskom nenau

č

íš

starego psa nowych sztuczek nie nauczysz

tu je pes zakopaný

tu jest pogrzebany pies

verný ako pes

wierny jak pies

zaobchádza

ť

s niekým ako so psom

traktowa

ć

kogo

ś

jak psa

žijú ako pes a ma

č

ka

ż

yj

ą

jak pies z kotem

PIESOK:
hádza

ť

niekomu piesok do o

č

í

sypa

ć

komu

ś

piaskiem w oczy

stava

ť

na piesku

budowa

ć

zamki na lodzie

strka

ť

hlavu do piesku

chowa

ć

głow

ę

w piasek

PILULKA:
prežrie

ť

trpkú/horkú pilulku

przełkn

ąć

gorzk

ą

pigułk

ę

PLÁCA:
aká práca, taká pláca

jaka praca, taka płaca

PLÁN:
prvý plán

pierwszy plan

skríži

ť

plány

pokrzy

ż

owa

ć

plany

v jeho hlave sa zrodil plán

w jego głowie zrodził si

ę

plan

PLAT:
krá

ľ

ovský plat

królewska płaca

zmrazi

ť

platy

zamrozi

ć

płace

žobrácky plat

głodowa płaca

PLATI

Ť

:

kto platí, ten porú

č

a

kto płaci, ten wymaga

skúpy draho platí

chytry dwa razy traci

PLAT

Ň

A:

platinová plat

ň

a

platynowa płyta

strieborná plat

ň

a

srebrna płyta

zlatá plat

ň

a

złota płyta

- 36 -

PLÁTNO:
strieborné plátno

srebrny ekran /kino/

PLIENKA:
by

ť

ešte v plienkach

by

ć

w powijakach

POCIT:
pocit menejcennosti

poczucie ni

ż

szej warto

ś

ci

zmiešané pocity

mieszane uczucia

PO

Č

ASIE:

aprílové po

č

asie

kwiecie

ń

- plecie

ń

rozmary/vrtochy po

č

asia

kaprysy pogody

PO

Č

ÍTA

Ť

:

po

č

íta

ť

nie

č

o na stovky

liczy

ć

co

ś

w setkach

po

č

íta

ť

s každým halierom

liczy

ć

ka

ż

dy grosz

po

č

íta

ť

v hlave

liczy

ć

w głowie

POH

Ľ

AD:

je to pozna

ť

na prvý poh

ľ

ad

wida

ć

to na pierwszy rzut oka

láska na prvý poh

ľ

ad

miło

ść

od pierwszego wejrzenia

na poh

ľ

ad

pozornie/ z pozoru

poh

ľ

ady sa im skrížili

ich spojrzenia si

ę

spotkały

vta

č

í poh

ľ

ad

widok z lotu ptaka

zmera

ť

niekoho poh

ľ

ad

zmierzy

ć

kogo

ś

wzrokiem

POKOJ:
da

ť

(svätý) pokoj

da

ć

(

ś

wi

ę

ty) spokój

da

ť

si pokoj s niekým

da

ć

sobie z kim

ś

spokój

nedá mu to pokoja

nie da mu to spokoju

necha

ť

na pokoji

zostawi

ć

w spokoju

oáza pokoja

oaza spokoju

odpo

č

ívaj v pokoji

spoczywaj w pokoju

pokoj pred búrkou

cisza przed burz

ą

pokoj svedomia

spokój sumienia

POLITIKA:
pštrosia politika

strusia polityka

POMALY:
ponáh

ľ

aj sa pomaly

ś

piesz si

ę

powoli

POMOC:
prvá pomoc

pierwsza pomoc

POMSTA:
pomsta je sladká

zemsta bywa słodka

POPOL:

ľ

ahnú

ť

popolom

lec popiołem/zamieni

ć

si

ę

w popiół

obráti

ť

nie

č

o na popol

obróci

ć

co

ś

w popiół

spáli

ť

nie

č

o na popol

spali

ć

co

ś

na popiół

sypa

ť

si popol na hlavu

sypa

ć

sobie popiół na głow

ę

- 37 -

PORIADOK:
nie

č

o je na dennom poriadku

co

ś

jest na porz

ą

dku dziennym

poriadok musí by

ť

!

porz

ą

dek musi by

ć

POSLEDNÝ:
do posledného dychu

do ostatniego tchu

do poslednej kvapky krvi

do ostatniej kropli krwi

kúpi

ť

nie

č

o za posledné peniaze

kupi

ć

co

ś

za ostatnie pieni

ą

dze

ma

ť

posledné slovo

mie

ć

ostatnie słowo

nie je prvý ani posledný

nie jest pierwszy ani ostatni /w znaczeniu: jedyny/

odbila jeho posledná hodina

wybiła jego ostatnia godzina

posledná cesta

ostatnia droga /pogrzeb/

posledná vô

ľ

a

ostatnia wola

posledné dni života

ostatnie dni

ż

ycia

posledné pomazanie

ostatnie namaszczenie

posledný mohykán

ostatni Mohikanin

posledný súd

s

ą

d ostateczny

posledný výkrik módy

ostatni krzyk mody

prví budú poslednými a poslednií prvými

pierwsi b

ę

d

ą

ostatnimi, a ostatni pierwszymi

prvý a posledný raz

po raz pierwszy i ostatni

to je moja posledná nádej

to moja ostatnia nadzieja

zmoknú

ť

do poslednej nitky

przemokn

ąć

do suchej nitki

POSTE

Ľ

:

by

ť

pripútaný na poste

ľ

by

ć

przykutym do łó

ż

ka

je dobrý v posteli

jest dobry w łó

ż

ku

leža

ť

na smrte

ľ

nej posteli

le

ż

e

ć

na ło

ż

u

ś

mierci

POTKAN:
potkany opúš

ť

ajú lo

ď

szczury opuszczaj

ą

okr

ę

t

preteky potkanov

wy

ś

cig szczurów

POVEDA

Ť

:

da

ť

si poveda

ť

da

ć

sobie powiedzie

ć

kto by to bol povedal

kto by to powiedział

nepovedal ani pol slova

nie powiedział ani słowa

nepoveda

ť

zlého slova

nie powiedzie

ć

złego słowa

netreba mu dva razy poveda

ť

nie trzeba mu dwa razy powtarza

ć

poveda

ť

bez obalu/ okolkov

powiedzie

ć

bez ogródek

poveda

ť

nie

č

o na pol úst, cez zuby

powiedzie

ć

co

ś

półg

ę

bkiem

poveda

ť

niekomu nie

č

o do o

č

í

powiedzie

ć

co

ś

komu

ś

w oczy

poveda

ť

od p

ľ

úc

powiedzie

ć

wprost/prosto z mostu

poveda

ť

posledné slovo

powiedzie

ć

ostatnie słowo

poveda

ť

svoje "áno"

powiedzie

ć

"tak" /przed ołtarzem/

poveda

ť

z mosta do prosta

powiedzie

ć

prosto z mostu

to sa ti

ľ

ahko povie

łatwo ci mówi

ć

úprimne povedané

szczerze mówi

ą

c

POŽIAR:
vojenský požiar

po

ż

oga wojenna

- 38 -

PRÁCA:
aká práca, taká pláca

jaka praca, taka płaca

bez práce nie sú kolá

č

e

bez pracy nie ma kołaczy

ma

ť

plné ruky práce

mie

ć

pełne r

ę

ce roboty

najskôr práca, potom zábava

najpierw praca, potem zabawa

práca chvatná, málo platná

co nagle, to po diable

práca š

ľ

achtí

praca uszlachetnia

PRACH:
prach si a v prach sa obrátiš

z prochu powstałe

ś

i w proch si

ę

obrócisz

PRAVDA:
deti a blázni hovoria pravdu

dzieci i głupcy mówi

ą

prawd

ę

drsná pravda

brutalna prawda

na tom je kus pravdy

jest w tym troch

ę

prawdy

neby

ť

ď

aleko od pravdy

by

ć

blisko prawdy

pozrie

ť

sa pravde do o

č

í

spojrze

ć

prawdzie w oczy

pravda o

č

i kole

prawda w oczy kole

pravda pravdivá

najprawdziwsza prawda

pravda pravdúca

najprawdziwsza prawda

svätá pravda

ś

wi

ę

ta prawda

trpká pravda

gorzka prawda

PRÁZDNOTA:
zíva

ť

prázdnotou

ś

wieci

ć

pustkami

PRÁZDNY:
prázdna bránka

(sport.) pusta bramka

PRETEKY:
preteky potkanov

wy

ś

cig szczurów

preteky s

č

asom

wy

ś

cig z czasem

preteky v zbrojení

wy

ś

cig zbroje

ń

PRIATE

Ľ

:

v núdzi poznáš priate

ľ

a

prawdziwych przyjaciół poznaje si

ę

w biedzie

PRÍBUZNY:
chudobný príbuzný

ubogi krewny

PRÍLEŽITOS

Ť

:

príležitos

ť

robí zlodeja

okazja czyni złodzieja

PRÍS

Ť

:

ako prišlo, tak odišlo

łatwo przyszło, łatwo poszło

kto prv príde, prv melie

kto pierwszy, ten lepszy

prís

ť

do druhého stavu

zaj

ść

w ci

ążę

prís

ť

s prázdnymi rukami

przyj

ść

z pustymi r

ę

kami

PROTIKLAD:
protiklady sa pri

ť

ahujú

przeciwie

ń

stwa si

ę

przyci

ą

gaj

ą

- 39 -

PRST:
kúpi

ť

nie

č

o za pä

ť

prstov a šiestu dla

ň

ukra

ść

co

ś

ma

ť

v nie

č

om prsty

macza

ć

w czym

ś

palce

ne(po)hnú

ť

ani prstom

nie ruszy

ć

palcem

omota

ť

/okrúti

ť

si niekoho okolo prsta

owin

ąć

sobie kogo

ś

wokół palca

pozera

ť

niekomu na prsty

patrze

ć

komu

ś

na palce

to by sa dalo na prstoch (jednej ruky) poráta

ť

mo

ż

na to policzy

ć

na palcach jednej r

ę

ki

ukazova

ť

na niekoho prstom

pokazywa

ć

/wskazywa

ć

na kogo

ś

palcem

vycica

ť

si nie

č

o z prsta

wyssa

ć

co

ś

(sobie) z palca

PÝCHA:
pýcha predchádza pád

pycha prowadzi do upadku

RAJ:
da

ň

ový raj

raj podatkowy

raj na zemi

raj na ziemi

stratený raj

raj utracony

ži

ť

ako v raji

ż

y

ć

jak w raju

REAKCIA:
re

ť

azová reakcia

reakcja ła

ń

cuchowa

RE

Č

:

ď

akovná re

č

mowa dzi

ę

kczynna

nájs

ť

spolo

č

nú re

č

znale

źć

wspólny j

ę

zyk

prázdne re

č

i

puste gadanie

re

č

tela

mowa ciała

strati

ť

re

č

zaniemówi

ć

RE

Ť

AZ:

ako pustený z re

ť

aze

jakby urwał si

ę

z ła

ń

cucha

REZ:
cisársky rez

cesarskie ci

ę

cie

ROBI

Ť

:

č

o nechceš, aby ti robili iní, nerob im ani ty

nie rób drugiemu, co tobie niemiłe

nedá sa ni

č

robi

ť

nie da si

ę

nic zrobi

ć

nerob si z toho ni

č

nic sobie z tego nie rób

robi

ť

ako kô

ň

harowa

ć

jak wół

robi

ť

kyslú tvár

robi

ć

kwa

ś

n

ą

min

ę

robi

ť

na svoju ruku

robi

ć

/pracowa

ć

na własn

ą

r

ę

k

ę

robi

ť

nie

č

o nasilu

robi

ć

co

ś

na sił

ę

robi

ť

si svoje

robi

ć

swoje

robi

ť

si z niekoho dobrý de

ň

stroi

ć

sobie z kogo

ś

ż

arty

robi

ť

za dvoch

robi

ć

/pracowa

ć

za dwóch

robi

ť

zlú krv

burzy

ć

/psu

ć

krew

šaty robia

č

loveka

szata czyni człowieka

RODINA:

č

ierna ovca rodiny

czarna owca rodziny

hlava rodiny

głowa rodziny

pochádza z dobrej rodiny

pochodzi z dobrej rodziny

- 40 -

ROK:
ako je rok dlhý

jak rok długi

by

ť

sto rokov za opicami

by

ć

sto lat za małpami

č

lovek stredných rokov

człowiek w

ś

rednim wieku

má svoje roky

ma swoje lata

najkrajšie roky

najpi

ę

kniejsze lata

raz za uhorský rok

raz na ruski rok

rok po rok

co roku

roky idú

lata lec

ą

staré roky

stare lata

z roka na rok

z roku na rok

ROZLÚ

Č

KA:

bez slova/slovka rozlú

č

ky

bez słowa po

ż

egnania

posledná rozlú

č

ka

ostatnie po

ż

egnanie /pogrzeb/

ROZUM:
zdravý rozum

zdrowy rozs

ą

dek

RUKA:
bráni

ť

sa rukami-nohami

broni

ć

si

ę

r

ę

kami i nogami

by

ť

na dosah ruky

by

ć

na wyci

ą

gni

ę

cie r

ę

ki

by

ť

s niekým jedna ruka

trzyma

ć

z kim

ś

sztam

ę

by

ť

v dobrých rukách

by

ć

w dobrych r

ę

kach

holými rukami

gołymi r

ę

kami

chýba im otcovská ruka

brakuje im ojcowskiej r

ę

ki

ís

ť

niekomu na ruku

i

ść

komu

ś

na r

ę

k

ę

má obe ruky

ľ

avé

ma dwie lewe r

ę

ce

ma

ť

č

isté ruky

mie

ć

czyste r

ę

ce

ma

ť

nie

č

o pod rukou/pri ruce

mie

ć

co

ś

pod r

ę

k

ą

ma

ť

plné ruky práce

mie

ć

pełne r

ę

ce roboty

ma

ť

š

ť

astnú ruku

mie

ć

szcz

ęś

liw

ą

r

ę

k

ę

ma

ť

vo

ľ

nú ruku

mie

ć

woln

ą

r

ę

k

ę

ma

ť

zlaté ruky

mie

ć

złote r

ę

ce

ma

ť

zviazané ruky

mie

ć

zwi

ą

zane r

ę

ce

mädli

ť

si ruky

zaciera

ć

r

ę

ce

mávnu

ť

rukou nad nie

č

ím

machn

ąć

nad czym

ś

r

ę

k

ą

nevidite

ľ

ná ruka trhu

niewidzialna r

ę

ka rynku

odís

ť

s prázdnymi rukami

odej

ść

z pustymi r

ę

kami

padnú

ť

do rúk niekoho

wpa

ść

w czyje

ś

r

ę

ce

poda

ť

niekomu pomocnú ruku

poda

ć

komu

ś

pomocn

ą

dło

ń

požiada

ť

niekoho o ruku

poprosi

ć

kogo

ś

o r

ę

k

ę

práca mu ide od ruky

praca/robota pali mu si

ę

w r

ę

kach

práca mu v rukách/pod rukami horí

robota/praca pali mu si

ę

w r

ę

kach

priloži

ť

ruku k dielu

przyło

ż

y

ć

r

ę

k

ę

do dzieła

robi

ť

nie

č

o na vlastnú ruku

robi

ć

co

ś

na własn

ą

r

ę

k

ę

ruka ruku umýva

r

ę

ka r

ę

k

ę

myje

ruky bozkávam

całuj

ę

r

ą

czki

sedie

ť

so založenými rukami

siedzie

ć

z zało

ż

onymi r

ę

kami

to je moja pravá ruka

to moja prawa r

ę

ka /o kim

ś

/

vládnu

ť

železnou rukou

rz

ą

dzi

ć

tward

ą

r

ę

k

ą

z prvej ruky

z pierwszej r

ę

ki

z(o)dvihnú

ť

na niekoho ruku

podnie

ść

na kogo

ś

r

ę

k

ę

zodra

ť

si ruky po lakte

urobi

ć

sobie r

ę

ce po łokcie

ži

ť

z ruky do úst

ż

y

ć

o chlebie i wodzie

- 41 -

RUKAVICA:
hodi

ť

rukavicu niekomu

rzuci

ć

komu

ś

r

ę

kawic

ę

RUŽA:
niet ruže bez t

ŕň

ov

nie ma ró

ż

y bez kolców

RYBA:
ani ryba, ani rak

ni (to) pies, ni wydra

cítim sa tu ako ryba vo vode

czuj

ę

si

ę

tutaj jak ryba w wodzie

malá ryba

(fraz.) pionek/płotka

ml

č

a

ť

ako ryba

milcze

ć

jak ryba

od hlavy ryba smrdí

ryba psuje si

ę

od głowy

ryba a hos

ť

na tretí de

ň

smrdí

go

ść

i ryba trzeciego dnia cuchnie

ve

ľ

ká ryba

(fraz.) gruba ryba

zdravý ako ryba

zdrów jak ryba

SCÉNA:
poste

ľ

ná scéna

scena łó

ż

kowa

žiarlivostná scéna

scena zazdro

ś

ci

SEKUNDA:
neváhala ani sekundu

nie wahała si

ę

ani sekundy

presne na sekundu

co do sekundy

SEN:
spa

ť

/sníva

ť

ve

č

ný sen

spa

ć

snem wiecznym

továre

ň

na sny

fabryka snów /Hollywood/

zostalo iba pri snoch

sko

ń

czyło si

ę

na marzeniach

SENZÁCIA:
h

ľ

ada

ť

senzáciu

szuka

ć

sensacji

SEZÓNA:
uhorková sezóna

sezon ogórkowy

SILA:
by

ť

na konci svojich síl

by

ć

u kresu sił

konská sila

ko

ń

mechaniczny

lacná pracovná sila

tania siła robocza

nešetri

ť

silami

nie szcz

ę

dzi

ć

sił

robíme,

č

o je v našich silách

robimy, co w naszej mocy

sily ma opúš

ť

ajú

opuszczaj

ą

mnie siły

spojenými silami

wspólnymi siłami

temné sily

ciemne siły

to je nad

ľ

udské sily

to jest ponad ludzkie siły

vypä

ť

všetky sily

wyt

ęż

y

ć

wszystkie siły

z celej sily

z całej siły

z pozície sily

z pozycji siły

zo všetkých síl

ze wszystkich sił

SITUÁCIA:
by

ť

pánom situácie

by

ć

panem sytuacji

štandardná situácia

(sport.) stały fragment gry

vynájs

ť

sa v každej situácii

odnale

źć

si

ę

w ka

ż

dej sytuacji

zachra

ň

ova

ť

situáciu

ratowa

ć

sytuacj

ę

- 42 -

SIVÝ:
sivá eminencia

szara eminencja

sivá myš

szara myszka

SKOK:
ís

ť

niekam na skok

skoczy

ć

<i

ść

> gdzie

ś

na chwilk

ę

skok do neznáma

skok w nieznane

SKÚSENOS

Ť

:

podeli

ť

sa o skúsenosti

podzieli

ć

si

ę

do

ś

wiadczeniami

pozna

ť

z vlastnej skúsenosti

zna

ć

z własnego do

ś

wiadczenia

trpká skúsenos

ť

gorzkie do

ś

wiadczenie

výmena skúseností

wymiana do

ś

wiadcze

ń

SKÚŠKA:
skúška dospelosti

egzamin dojrzało

ś

ci

urobi

ť

nie

č

o na skúšku

zrobi

ć

co

ś

na prób

ę

SLÁVA:
by

ť

na vrchole slávy

by

ć

u szczytu sławy

daj mu pánboh ve

č

nú slávu

Panie

ś

wie

ć

nad jego dusz

ą

chodník slávy

aleja sławy /w Hollywood/

márna sláva

nie da si

ę

nic zrobi

ć

sláva mu vstúpila do hlavy

woda sodowa/sława uderzyła mu do głowy

svetská sláva po

ľ

ná tráva

wszelka sława szybko przemija

umiera

ť

na poli slávy

umiera

ć

na polu sławy

zašlá sláva

dawna/miniona sława

SLEPÝ:
by

ť

hluchý a slepým

by

ć

głuchym i

ś

lepym

/nie chcie

ć

czego

ś

widzie

ć

i słysze

ć

/

dosta

ť

sa do slepej uli

č

ky

znale

źć

si

ę

w

ś

lepej uliczce

robi

ť

sa slepým

udawa

ć

ś

lepego

slepá poslušnos

ť

ś

lepe posłusze

ń

stwo

slepá ulica

ś

lepa uliczka

slepé

č

revo

ś

lepa kiszka

slepé š

ť

astie

ś

lepe szcz

ęś

cie

slepý náboj

ś

lepy nabój

to aj slepý vidí

to nawet

ś

lepy widzi/zobaczy

SLNKO:
ni

č

nového pod slnkom

nic nowego pod sło

ń

cem

nie

č

o je jasnejšie nad slnko

co

ś

jest jasne jak sło

ń

ce

SLOBODA:
de

ň

da

ň

ovej slobody

dzie

ń

wolno

ś

ci podatkowej

sloboda slova

wolno

ść

słowa

SLON:
slon medzi porcelánom

sło

ń

w składzie porcelany

- 43 -

SLOVO:

č

estné slovo

słowo honoru

dosta

ť

sa k slovu

doj

ść

do słowa

inými slovami...

innymi słowy...

jedným slovom...

jednym słowem...

majster slova

mistrz słowa

ma

ť

posledné slovo

mie

ć

ostatnie słowo

neostalo len pri slovách

nie sko

ń

czyło si

ę

na słowach

nepamätám si ani slovo

nie pami

ę

tam ani słowa

nepoveda

ť

ani slova

nie powiedzie

ć

ani słowa

nevybera

ť

slová

nie przebiera

ć

w słowach

nikomu ani slovo!

nikomu ani słowa!

odís

ť

bez slova

odej

ść

bez słowa

prázdne slová

puste słowa

prejs

ť

od slov k

č

inom

przej

ść

od słów do czynów

silné slová

mocne słowa

sladké slová

słodkie słówka

sloboda slova

wolno

ść

słowa

slovom i písmom

w mowie i pi

ś

mie (zna

ć

j

ę

zyk)

škoda slov

szkoda słów

úprimné slová

szczere słowa

urobi

ť

nie

č

o bez slova

zrobi

ć

co

ś

bez słowa /bez protestu/

už nepovie ani slovo

ju

ż

nie powie ani słowa

v pravom zmysle slova

we wła

ś

ciwym słowa znaczeniu

SLZA:
by

ť

dojatý k slzám

by

ć

wzruszonym do łez

každá slza má svoj príbeh

ka

ż

da łza ma swoj

ą

histori

ę

krokodílie slzy

krokodyle łzy

krvavé slzy

krwawe łzy

nie je

č

as na slzy

nie czas na łzy

preg

ĺ

ga

ť

slzy

połyka

ć

łzy

roni

ť

slzy

roni

ć

łzy

slzy dojatia

łzy wzruszenia

slzy sa mu tisnú do o

č

í

łzy cisn

ą

mu si

ę

do oczu

slzy sa tla

č

ia do o

č

í

łzy cisn

ą

si

ę

do oczu

slzy š

ť

astia

łzy szcz

ęś

cia

so slzami v o

č

iach

ze łzami w oczach

údolie s

ĺ

z

padół łez

SLUŽBA:
by

ť

niekomu k službám

by

ć

do czyjej

ś

dyspozycji/by

ć

do czyich

ś

usług

urobi

ť

medvediu službu

zrobi

ć

/wy

ś

wiadczy

ć

nied

ź

wiedzi

ą

przysług

ę

vypoveda

ť

službu

odmówi

ć

posłusze

ń

stwa /o czym

ś

/

SMIECH:
by

ť

ľ

u

ď

om na smiech

by

ć

po

ś

miewiskiem

padali sme od smiechu

padali

ś

my ze

ś

miechu

puknú

ť

od smiechu

p

ę

kn

ąć

ze

ś

miechu

smiech je najlepší liek

ś

miech jest najlepszym lekarstwem

umrie

ť

od smiechu

umrze

ć

ze

ś

miechu

vá

ľ

a

ť

sa od smiechu

pokłada

ć

si

ę

ze

ś

miechu

vypuknú

ť

v smiech

wybuchn

ąć

ś

miechem

- 44 -

SMR

Ť

:

bledý ako smr

ť

blady jak

ś

mier

ć

boj na život a na smr

ť

walka na

ś

mier

ć

i

ż

ycie

kým nás smr

ť

nerozdelí

dopóki nas

ś

mier

ć

nie rozł

ą

czy

na smr

ť

sa pohneva

ť

ś

miertelnie si

ę

pogniewa

ć

obchodník so smr

ť

ou

handlarz

ś

mierci

ą

pamäta

ť

si nie

č

o do smrti

pami

ę

ta

ć

/zapami

ę

ta

ć

(sobie) co

ś

do ko

ń

ca

ż

ycia.

pozera

ť

(sa) smrti do tváre/o

č

í

patrze

ć

ś

mierci w oczy

priatelia na život a na smr

ť

przyjaciele na

ś

mier

ć

i

ż

ycie

smr

ť

č

aká všade

ś

mier

ć

czyha wsz

ę

dzie

tanec smrti

taniec

ś

mierci

továre

ň

na smr

ť

fabryka

ś

mierci

zahrávanie so smr

ť

ou

igranie ze

ś

mierci

ą

zápasi

ť

so smr

ť

ou

walczy

ć

ze

ś

mierci

ą

SOMÁR:
hlúpy ako somár

głupi jak osioł

robi

ť

z komára somára

robi

ć

z igły widły

SPÁNOK:
miesto posledného spánku

miejsce ostatniego spoczynku

spa

ť

spánkom spravodlivých

spa

ć

snem sprawiedliwego

ve

č

ný spánok

wieczny sen

SPA

Ť

:

ako si ustelieš, tak budeš spa

ť

jak sobie po

ś

cielisz, tak si

ę

wy

ś

pisz

č

ert nikdy nespí

licho nie

ś

pi

chodi

ť

spa

ť

so sliepkami

chodzi

ć

spa

ć

z kurami

konkurencia nespí

konkurencja nie

ś

pi

kto spí, nehreší

kto

ś

pi, nie grzeszy

mesto spí v noci

miasto

ś

pi w nocy

nie

č

o mu nedá spa

ť

co

ś

nie daje mu spa

ć

/sp

ę

dza mu sen z powiek

sladko spa

ť

słodko spa

ć

spa

ť

ako poleno

spa

ć

jak kłoda/suseł

spa

ť

ako zabitý

spa

ć

jak zabity

spa

ť

na vavrínoch

spoczywa

ć

/osi

ąść

na laurach

spa

ť

spánkom spravodlivých

spa

ć

snem sprawiedliwego

spí ako die

ť

a

ś

pi jak niemowl

ę

spi v pokoji!

spoczywaj w pokoju

SPOMIENKA:
oživova

ť

spomienky

o

ż

ywia

ć

wspomnienia

ponori

ť

sa sa do spomienok

pogr

ąż

y

ć

si

ę

we wspomniach

prebúdza

ť

spomienky

budzi

ć

wspomnienia

SPRCHA:
studená sprcha

zimny prysznic

SRDCE:

č

lovek bez srdca

człowiek bez serca

č

o na srdci, to na jazyku

co na sercu, to na j

ę

zyku

ís

ť

za hlasom srdca

i

ść

za głosem serca

kame

ň

mu spadol zo srdca

kamie

ń

spadł mu z serca

láma

č

ženských s

ŕ

dc

pogromca kobiecych serc

leží mu to na srdci

le

ż

y mu to na sercu

ma

ť

srdce ako kame

ň

mie

ć

serce jak z kamienia

- 45 -

ma

ť

srdce na pravom mieste

mie

ć

dobre serce

ma

ť

š

ľ

achetné srdce

mie

ć

szlachetne serce

ma

ť

zlaté srdce

mie

ć

złote serce

nema

ť

srdce

nie mie

ć

serca

nosí/má srdce na dlani

ma serce jak na dłoni

otvori

ť

niekomu/pred niekým srdce

otwiera

ć

przed kim

ś

swoje serce

podmani

ť

si srdce niekoho

podbi

ć

czyje

ś

serce

poslúcha

ť

hlas srdca

słucha

ć

głosu serca

prirás

ť

k srdcu

przypa

ść

do serca

s

ľ

ahkým srdcom

z lekkim sercem

s

ť

ažkým srdcom

z ci

ęż

kim sercem

srdce mu búcha ako kladivo

serce mu wali jak młotem

srdcu nerozkážeš

serce nie sługa

z celého srdca

z całego serca

zaja

č

ie srdce

zaj

ę

cze serce

zlomi

ť

niekomu srdce

złama

ć

komu

ś

serce

zobra

ť

si nie

č

o k srdcu

wzi

ąć

co

ś

sobie do serca

STARÝ:
starý, ale jarý

stary, ale jary

starý kontinent

stary kontynent /Europa/

STAVBA:

č

ierna stavba

samowola budowlana

STOPA:
ani stopy niet po

ň

om

nie ma po nim

ś

ladu/

ś

lad po nim zagin

ą

ł

by

ť

na dobrej/správnej stope

by

ć

na dobrym tropie

ís

ť

v stopách niekoho

i

ść

czyim

ś

ś

ladem

prís

ť

niekomu na stopu

wpa

ść

na czyj

ś

trop

zmiznú

ť

bez stopy

znikn

ąć

bez

ś

ladu

ST

Ǒ

L:

okrúhly stôl

okr

ą

gły stół

rovný ako stôl

płaski jak deska

rozhodova

ť

za zeleným stolom

decydowa

ć

za zielonym stolikiem

STRACH:
ide z neho strach

sieje postrach/trwog

ę

má strachu plné nohavice

robi w portki ze strachu

ma

ť

strach

ba

ć

si

ę

nahna

ť

niekomu strach

nap

ę

dzi

ć

komu

ś

strachu.

nepozná strach

nie zna strachu.

ošedivie

ť

/zošedivie

ť

od strachu

posiwie

ć

ze strachu

rozsieva

ť

strach

sia

ć

postrach

strach má ve

ľ

ké o

č

i

strach ma wielkie oczy

strach z neznámeho

strach przed nieznanym

trasie sa od strachu

trz

ę

sie si

ę

ze strachu

umiera

ť

od strachu

umiera

ć

ze strachu

- 46 -

STRANA:
druhá strana mince

druga strona medalu

ís

ť

na malú stranu

i

ść

si

ę

wysika

ć

ís

ť

na ve

ľ

kú stranu

i

ść

zrobi

ć

kup

ę

prejs

ť

/prebehnú

ť

na druhú stranu

przej

ść

na drug

ą

stron

ę

/w polityce lub na wojnie/

stá

ť

/by

ť

na strane niekoho

sta

ć

/by

ć

po czyjej

ś

stronie

štyri svetové strany

cztery strony

ś

wiata

STRECHA:
býva

ť

s niekým pod jednou strechou

mieszka

ć

z kim

ś

pod jednym dachem

hne

ď

je ohe

ň

na streche

awantura wisi w powietrzu

lepší vrabec v hrsti ako holub na streche

lepszy wróbel w gar

ś

ci ni

ż

goł

ą

b na dachu

ma

ť

(vlastnú) strechu nad hlavou

mie

ć

(własny) dach nad głow

ą

o tom už vrabce na streche

č

virikajú

ju

ż

o tym wróble na dachu

ć

wierkaj

ą

strati

ť

strechu nad hlavou

straci

ć

dach nad głow

ą

STRELA:
beža

ť

ako strela

p

ę

dzi

ć

jak strzała

strela do šibenice

(sport.) strzał w okienko

strela z jasného neba

grom z jasnego nieba

STRETNUTIE:
blízke stretnutie tretieho druhu

bliskie spotkanie trzeciego stopnia

STRIEBRO:
hovori

ť

striebro, ml

č

a

ť

zlato

mowa jest srebrem, milczenie złotem

živé striebro

ż

ywe srebro /rt

ęć

lub o dziecku/

STROJ:
robi

ť

ako stroj

pracowa

ć

jak maszyna

stroj na peniaze

maszynka do robienia pieni

ę

dzy

stroj vojny

machina wojenna

STROM:
jablko nepadá

ď

aleko od stromu

niedaleko pada jabłko od jabłoni

SUD:
tu

č

ný/bachratý ako sud

gruby jak beczka

SÚD:
posledný súd

s

ą

d ostateczny

SUCHÝ:
nenecha

ť

na niekom (ani) suchej nitky

nie zostawi

ć

na kim

ś

suchej nitki

niet na

ň

om suchej nitky

przemókł do suchej nitki

ži

ť

o/na suchom chlebe

ż

y

ć

o suchym chlebie

SVEDOK:
korunný svedok

ś

wiadek koronny

krivý svedok

fałszywy

ś

wiadek

m

ŕ

tvy svedok, dobrý svedok

dobry

ś

wiadek to martwy

ś

wiadek

nemý svedok

niemy

ś

wiadek

poveda

ť

niekomu nie

č

o bez svedkov

powiedzie

ć

co

ś

komu

ś

bez

ś

wiadków

- 47 -

SVEDOMIE:
dobré svedomie je mäkká poduška

czyste sumienie jest najlepsz

ą

poduszk

ą

ma

ť

č

isté svedomie

mie

ć

czyste sumienie

ma

ť

niekoho na svedomí

mie

ć

kogo

ś

na sumieniu

nema

ť

svedomia

nie mie

ć

sumienia

pohlo sa v

ň

om svedomie

ruszyło go sumienie

prebudilo sa v

ň

om svedomie

obudziło si

ę

w nim sumienie

sloboda svedomia

wolno

ść

sumienia

spytova

ť

svedomie

robi

ć

rachunek sumienia

svedomie ho hryzie

gryzie go sumienie

svedomie národov

sumienie narodów

urobi

ť

nie

č

o s pokojným svedomím

zrobi

ć

co

ś

ze spokojnym sumieniem

vý

č

itky svedomia

wyrzuty sumienia

živé svedomie

ż

ywe sumienie

SVET:
ani za celý/živý svet

za

ż

adne skarby

ś

wiata

ď

aleké svety

dalekie

ś

wiaty

doby

ť

svet

podbi

ć

ś

wiat

dokia

ľ

(

č

o) svet svetom

jak

ś

wiat

ś

wiatem

hovorí o

ň

om celý svet

mówi o nim cały

ś

wiat

ís

ť

na kraj sveta

i

ść

na koniec

ś

wiata

ís

ť

svetom

i

ść

w

ś

wiat

koniec sveta

koniec

ś

wiata

krajiny tretieho sveta

kraje trzeciego

ś

wiata

kus sveta

kawał

ś

wiata

myslí si, že všetku múdros

ť

sveta

my

ś

li,

ż

e pozjadał wszystkie rozumy

na onom svete

na tamtym

ś

wiecie /po

ś

mierci/

od stvorenia sveta

od zarania dziejów

odís

ť

zo sveta

zej

ść

ze

ś

wiata /umrze

ć

/

odvážnemu patrí svet

do odwa

ż

nych

ś

wiat nale

ż

y

opusti

ť

tento svet

opu

ś

ci

ć

ten

ś

wiat /umrze

ć

/

ôsmy div sveta

ósmy cud

ś

wiata

preto sa svet nezrúti

ś

wiat si

ę

z tego powodu nie zawali

prís

ť

na svet

przyj

ść

na

ś

wiat

privies

ť

na svet

wyda

ć

na

ś

wiat /urodzi

ć

/

pupok sveta

p

ę

pek

ś

wiata

sedem divov sveta

siedem cudów

ś

wiata

si mojím celým svetom

jeste

ś

dla mnie całym

ś

wiatem

spoznáva

ť

svet

poznawa

ć

ś

wiat

starý ako svet

stary jak

ś

wiat

Strecha sveta

(geogr.) Dach

Ś

wiata

sú úplne odrezaní od sveta

s

ą

całkowicie odci

ę

ci od

ś

wiata

svet die

ť

a

ť

a

ś

wiat dziecka

svet dospelých

ś

wiat dorosłych

tak tento svet beží

tak to ju

ż

bywa na

ś

wiecie

teraz je už iný svet

teraz jest ju

ż

inny

ś

wiat

to svet nevidel

tego

ś

wiat jeszcze nie widział

uzrie

ť

svetlo sveta

ujrze

ć

ś

wiatło dzienne

ve

ľ

ký svet

wielki

ś

wiat

znies

ť

niekoho zo sveta

wyprawi

ć

kogo

ś

na tamten

ś

wiat

ži

ť

vo svojom uzavretom svete

ż

y

ć

w swoim zamkni

ę

tym

ś

wiecie

- 48 -

SVETLO:
opisova

ť

nie

č

o v dobrom svetle

opisywa

ć

co

ś

w dobrym

ś

wietle

postavi

ť

nie

č

o do nového svetla

postawi

ć

/pokaza

ć

co

ś

w nowym

ś

wietle

stava

ť

nie

č

o do iného svetla

przedstawia

ć

co

ś

w innym

ś

wietle

svetlo na konci tunela

ś

wiatełko na ko

ń

cu tunelu

uzrie

ť

svetlo sveta

ujrze

ć

ś

wiatło dzienne

vec má svoje svetlá a tiene

sprawa/rzecz ma swoje jasne i ciemne strony

vnies

ť

do nie

č

oho svetla

rzuci

ć

ś

wiatło na co

ś

/wyja

ś

ni

ć

/

vyjs

ť

na svetlo sveta

wyj

ść

na

ś

wiatło dzienne

za svetla

w dzie

ń

SYN:
aký otec, taký syn

jaki ojciec, taki syn

márnotratný syn

syn marnotrawny

ŠANCA:
by

ť

bez šancí

by

ć

bez szans

ma

ť

(pred sebou) ve

ľ

kú šancu

mie

ć

(przed sob

ą

) wielk

ą

szans

ę

obete nemali šancu

ofiary nie miały szans

posledná šanca

ostatnia szansa

životná šanca

ż

yciowa szansa

ŠIP:
šip Amora

strzała Amora

ŠÍP:
kto sa topí, šípa sa lapá

ton

ą

cy brzytwy si

ę

chwyta

ŠKODA:
narobi

ť

viac škody ako osohu

narobi

ć

wi

ę

cej szkody ni

ż

u

ż

ytku/po

ż

ytku

ŠKOLA:
chodi

ť

poza školu

wagarowa

ć

/chodzi

ć

na wagary

škola života

szkoła

ż

ycia

Š

Ť

ASTIE:

hlúpy má š

ť

astie

głupi ma zawsze szcz

ęś

cie

hormón š

ť

astia

hormon szcz

ęś

cia

každý je ková

č

om svojho š

ť

astia

ka

ż

dy jest kowalem swojego losu

koleso š

ť

astia sa krúti

fortuna kołem si

ę

toczy

ma

ť

hlúpe š

ť

astie

mie

ć

głupie szcz

ęś

cie

ma

ť

na seba š

ť

astie

mie

ć

do siebie szcz

ęś

cie

ma

ť

viac š

ť

astia ako rozumu

mie

ć

wi

ę

cej szcz

ęś

cia ni

ż

rozumu

ma

ť

z pekla š

ť

astie

mie

ć

piekielne szcz

ęś

cie

nosi

ť

š

ť

astie

przynosi

ć

szcz

ęś

cie

odvážnemu š

ť

astie praje

szcz

ęś

cie sprzyja odwa

ż

nym

opustilo ho š

ť

astie

szcz

ęś

cie go opu

ś

ciło

pri troche š

ť

astia

przy odrobinie szcz

ęś

cia

prialo nám š

ť

astie

sprzyjało nam szcz

ęś

cie

skúsi

ť

š

ť

astie

spróbowa

ć

szcz

ęś

cia

slepé š

ť

astie

ś

lepe szcz

ęś

cie

š

ť

astie sa na

ň

ho usmialo

u

ś

miechn

ę

ło si

ę

do niego szcz

ęś

cie

š

ť

astie v neš

ť

astí

szcz

ęś

cie w nieszcz

ęś

ciu

žiari

ť

š

ť

astím

promieniowa

ć

szcz

ęś

ciem

- 49 -

ŠTVR

Ť

:

kamaráti z mokrej štvrte

kompani od kieliszka

ŠTÝL:
vo svojom štýle

w swoim stylu

vo ve

ľ

kom štýle

w wielkim stylu

TAJOMSTVO:
verejné tajomstvo

tajemnica poliszynela

TELO:
drža

ť

niekoho na tri kroky od tela

trzyma

ć

kogo

ś

na dystans

chráni

ť

niekoho vlastným telom

chroni

ć

kogo

ś

własnym ciałem

re

č

tela

mowa ciała

telom aj dušou

ciałem i dusz

ą

trias

ť

sa na celom tele

cały si

ę

trz

ąść

v zdravom tele zdravý duch

w zdrowym ciele zdrowy duch

TEÓRIA:
teória sprisahania

teoria spiskowa

TIE

Ň

:

bá

ť

sa vlastného tie

ň

a

ba

ć

si

ę

własnego cienia

chodi

ť

za niekým ako tie

ň

chodzi

ć

za kim

ś

jak cie

ń

svetlá a tiene

(przen.) jasne i ciemne strony

tie

ň

podozrenia

cie

ń

podejrzenia

už je len ako tie

ň

toho,

č

o býval

jest (tylko) cieniem samego siebie

TICHO:
ticho ako v kostole

cicho jak w ko

ś

ciele

m

ŕ

tve ticho

martwa cisza

hrobové ticho

grobowa cisza

TOVÁRE

Ň

:

továre

ň

na smr

ť

fabryka

ś

mierci /obóz zagłady/

továre

ň

na sny

fabryka snów /Hollywood/

TRADÍCIA:
osta

ť

verný tradíciám

pozosta

ć

wierny tradycji

tradícia je tradícia

tradycja to tradycja

živá tradícia

ż

ywa tradycja

TREST:
trest boží

kara boska

TRH:
bý

č

í trh

hossa/rynek byka

č

ierny trh

czarny rynek

medvedí trh

bessa/rynek nied

ź

wiedzia

nevidite

ľ

ná ruka trhu

niewidzialna r

ę

ka rynku

nies

ť

kožu na trh

nadstawia

ć

karku

- 50 -

TRPEZLIVOS

Ť

:

anjelská trpezlivos

ť

anielska cierpliwo

ść

dochádza mu trpezlivos

ť

ko

ń

czy mu si

ę

cierpliwo

ść

pohár trpezlivosti pretiekol

miarka si

ę

przebrała

stráca

ť

trpezlivos

ť

traci

ć

cierpliwo

ść

TRVA

Ť

:

ni

č

netrvá ve

č

ne

nic nie trwa wiecznie

TVÁR:
h

ľ

adie

ť

smrti do tváre

patrze

ć

ś

mierci w twarz/oczy

nap

ľ

u

ť

niekomu do tváre

naplu

ć

komu

ś

w twarz

poveda

ť

niekomu rovno do tváre

powiedzie

ć

komu

ś

prosto w twarz/oczy

pozrie

ť

sa nie

č

omu do tváre

spojrze

ć

czemu

ś

w twarz/oczy

pracova

ť

v pote tváre

pracowa

ć

w pocie czoła

práva tvár

prawdziwa twarz

strati

ť

tvár

straci

ć

twarz

tvárou v tvár

twarz

ą

w twarz

ukáza

ť

svoju pravú tvár

pokaza

ć

swoj

ą

prawdziw

ą

twarz

vy)strúha

ť

kyslú tvár

zrobi

ć

kwa

ś

n

ą

min

ę

vysmieva

ť

sa do tváre

ś

mia

ć

si

ę

w twarz

známa tvár

znana twarz

TVRDENIE:
tvrdenie proti tvrdeniu

słowo przeciwko słowu

TÝŽDE

Ň

:

celé týždne

całe tygodnie/całymi tygodniami /bardzo długo/

medové týždne

miodowy miesi

ą

c

Ve

ľ

ký týžde

ň

Wielki Tydzie

ń

Ú

Č

ET:

gólový ú

č

et

(sport.) konto bramkowe

nevyrovnané ú

č

ty

niewyrównane rachunki

to ide na jeho ú

č

et

to idzie na jego rachunek

vyrovna

ť

si s niekým (osobné) ú

č

ty

wyrówna

ć

rachunki

zabáva

ť

sa na cudzí ú

č

et

bawi

ć

si

ę

cudzym/czyim

ś

kosztem

UDALOS

Ť

:

náhodná udalos

ť

zdarzenie losowe

pod

ľ

a skuto

č

nej udalosti

oparty na faktach (o filmie lub ksi

ąż

ce)

UDRŽA

Ť

(SA):

nemohla udrža

ť

slzy

nie mogła powstrzyma

ć

łez

udrža

ť

č

isté konto

(sport.) zachowa

ć

czyste konto

udrža

ť

krok s niekým

dotrzyma

ć

komu

ś

kroku

UCHO:
by

ť

samé ucho

zamieni

ć

si

ę

w słuch

jedným uchom dnu a druhým von

jednym uchem wejdzie, drugim wyjdzie

ma

ť

dobré uši

mie

ć

dobry słuch

ma

ť

nie

č

oho až po uši

mie

ć

czego

ś

po dziurki w nosie

na

ť

ahova

ť

uši

nastawia

ć

uszu

neverím vlastným ušiam

nie wierz

ę

własnym uszom

po

č

u

ť

nie

č

o na vlastné uši

usłysze

ć

co

ś

na własne uszy

po

č

úva

ť

(iba) jedným uchom

słucha

ć

jednym uchem

- 51 -

po

č

úva

ť

na pol ucha

słucha

ć

jednym uchem

sedie

ť

si na ušiach

puszcza

ć

mimo uszu

somárske uši

o

ś

le uszy /w zeszycie/

steny majú uši

ś

ciany maj

ą

uszy

striha

ť

ušami

strzyc uszami

topi

ť

sa v nie

č

om až po uši

tkwi

ć

w czym

ś

po uszy

zamilovaná po uši

zakochana po uszy

zapísa

ť

si nie

č

o za uši

dobrze co

ś

sobie zapami

ę

ta

ć

zvoní mi v ušiach

dzwoni mu w uszach

ULICA:
slepá ulica

ś

lepa uliczka

spa

ť

na ulici

spa

ć

na ulicy

vyhodi

ť

niekoho na ulicu

wyrzuci

ć

kogo

ś

na ulic

ę

vyjs

ť

do ulíc

wyj

ść

na ulice

ÚLOHA:
hra

ť

ve

ľ

kú úlohu

odgrywa

ć

du

żą

/wielk

ą

rol

ę

neuskuto

č

nite

ľ

ná úloha

niewykonalne zadanie

ÚSPECH:
k

ľ

ú

č

k úspechu

klucz do sukcesu

komer

č

ný úspech

sukces kasowy

práca korunovaná úspechom

praca ukoronowana powodzeniem/sukcesem

recept na úspech

przepis na sukces

tajomstvo úspechu

tajemnica sukcesu

úspech má ve

ľ

a (krstných) otcov

sukces ma wielu ojców

UTEKA

Ť

:

uteká,

č

o mu sily/nohy sta

č

ia

ucieka, co sił w nogach

ÚTEK:
da

ť

sa na útek

rzuci

ć

si

ę

do ucieczki

útek od skuto

č

nosti

ucieczka z rzeczywisto

ś

ci

zachráni

ť

sa útekom

salwowa

ć

si

ę

ucieczk

ą

UTIEC

Ť

:

č

o sa vle

č

ie, neute

č

ie

co si

ę

odwlecze, to nie uciecze

utiec

ť

spred oltára

uciec sprzed ołtarza

UVIDIE

Ť

:

to sa ešte uvidí

jeszcze zobaczymy

uvidím(e),

č

o a ako

zobaczymy co i jak

ÚZEMIE:
bránkové územie

(sport) pole bramkowe

pokutové územie

(sport) pole karne

územie nikoho

ziemia niczyja

VAJCE:
Kolumb(us)ovo vajce

jajko Kolumba

kuku

č

kino/kuku

č

ie vajce

kukułcze jajo

podobajú sa ako vajce vajcu

s

ą

do siebie podobni jak dwie krople wody

vajce chce by

ť

múdrejšie ako sliepka

jajko chce by

ć

m

ą

drzejsze od kury

zaobchádza

ť

s niekým ako s ma

ľ

ovaným vajcom

obchodzi

ć

si

ę

z kim

ś

jak z jajkiem

- 52 -

VEC:
bra

ť

veci vážne

bra

ć

sprawy powa

ż

nie

hovori

ť

k veci

mówi

ć

do rzeczy

hovori

ť

od veci

mówi

ć

od rzeczy

nazva

ť

veci pravým menom

nazwa

ć

rzeczy po imieniu

postavi

ť

niekoho pred hotovú vec

postawi

ć

kogo

ś

przed faktem dokonanym

prejs

ť

k veci

przej

ść

do rzeczy

prevzia

ť

veci do svojich rúk

wzi

ąć

sprawy w swoje r

ę

ce

to je moja vec

to moja sprawa

to nie je taká jednoduchá vec

to nie taka prosta sprawa

vec cti

sprawa honoru

veci sa majú takto

sprawy wygl

ą

daj

ą

nast

ę

puj

ą

co/tak

VE

Č

ER:

nechvá

ľ

de

ň

pred ve

č

erom

nie chwal dnia przed zachodem sło

ń

ca

od rána do ve

č

era

od rana do wieczora

VE

Č

NÝ:

na ve

č

né veky/

č

asy

na wieczne czasy

ni

č

netrvá ve

č

ne

nic nie trwa wiecznie

odís

ť

na ve

č

ný odpo

č

inok

odej

ść

/uda

ć

si

ę

na wieczny spoczynek

prisaha

ť

si ve

č

nú lásku

przysi

ę

ga

ć

sobie wieczn

ą

miło

ść

spa

ť

svoj ve

č

ný sen

spa

ć

snem wiecznym

ve

č

né mesto

wieczne miasto /Rzym/

ve

č

ný ohe

ň

wieczny ogie

ń

ve

č

ný spánok

wieczny sen

ve

č

ný študent

wieczny student

ve

č

ný život

ż

ycie wieczne

VEDIE

Ť

:

č

lovek nikdy nevie

nigdy nie wiadomo

nevie si rady

nie potrafi da

ć

sobie rady

nevie, kde mu hlava stojí

ma urwanie głowy

nevie, kedy presta

ť

nie wie, kiedy przesta

ć

nevieme (ani) d

ň

a ani hodiny

nie znamy dnia ani godziny

to sa vie

wiadomo

to vie každé die

ť

a

to wie ka

ż

de dziecko

vie,

č

o chce

wie, czego chce

viem o

ň

om všetko

wiem o nim wszystko

viem,

č

o robím

wiem, co robi

ę

VEDOMIE:
beriem to na vedomie

przyjmuj

ę

to do wiadomo

ś

ci

VEK:
celé veky

całe wieki/cała wieczno

ść

/cał

ą

wieczno

ść

Kristove roky

chrystusowe lata/chrystusowy wiek

matuzalemský vek

matuzalowy/matuzalemowy wiek

na svoj vek

jak na swój wiek

na ve

č

né veky/

č

asy

na wieczne czasy

nový vek

nowo

ż

ytno

ść

od vekov

od wieków

starý vek

staro

ż

ytno

ść

stredný vek

ś

redniowiecze

zhrbený vekom

zgrzybiały

zlatý vek

złoty wiek

- 53 -

VIERA:
v dobrej viere

w dobrej wierze

ži

ť

s niekým na vieru

ż

y

ć

z kim

ś

na koci

ą

łap

ę

VIETOR:
bez vetra se ani lístok nepohne

nie ma dymu bez ognia

by

ť

do vetra

by

ć

lekkoduchem

kto vietor seje, žne dáž

ď

kto sieje wiatr, zbiera burz

ę

nové vetry vejú

wiej

ą

nowe wiatry

vie, odkia

ľ

vietor fúka

wie, sk

ą

d wiatr wieje

vietor zmien

wiatr zmian

VLÁDA:
strati

ť

vládu nad sebou

straci

ć

panowanie nad sob

ą

VLAS:
ani vlas na hlave sa mu neskriví

włos mu z głowy nie spadnie

pritiahnuté za vlasy

przesadzone

sko

č

ili si do vlasov

skoczyli sobie do gardeł/oczu

vlasy mu dupkom vstávajú

włosy mu d

ę

ba staj

ą

život mu (jej) na vlase visí

jego

ż

ycie wisi na włosku

VLK:
aby bol aj vlk sýty, aj baran celý

ż

eby wilk był syty i owca cała

č

lovek

č

loveku vlkom

człowiek człowiekowi wilkiem

ešte vlka nechytili, už na jeho kožu pili

nie dziel skóry na nied

ź

wiedziu

hladný ako vlk

głodny jak wilk

morský vlk

wilk morski

my o vlku a vlk za humnami

o wilku mowa, a wilk tu

starý vlk

stary wyga

vlk v ov

č

om rúchu

wilk w owczej skórze

VLNA:
sme na rovnakej vlne

nadajemy na tych samych falach

zelená vlna

zielona fala

VODA:
bá

ť

sa niekoho ako

č

ert svätenej vody

ba

ć

si

ę

kogo

ś

jak diabeł wody

ś

wi

ę

conej

dovtedy sa chodí s kr

č

ahom po vodu, kým sa nerozbije póty dzban wod

ę

nosi, póki ucho si

ę

nie urwie

ešte ve

ľ

a vody ute

č

ie

jeszcze wiele wody upłynie/musi upłyn

ąć

hna

ť

niekomu vodu na mlyn

la

ć

wod

ę

na czyj

ś

młyn

krv nie je voda

krew nie woda

mäkká voda

mi

ę

kka woda

rás

ť

ako z vody

rosn

ąć

jak na dro

ż

d

ż

ach

sladká voda

woda słodka

slaná voda

woda słona

tichá voda brehy podmýva

cicha woda brzegi rwie

to mu je voda na mlyn

to woda na jego młyn

tvrdá voda

twarda woda

ve

ľ

ká voda

wielka woda

VOJNA:
psychologická vojna

wojna psychologiczna

studená vojna

zimna wojna

- 54 -

VOJS

Ť

:

to

ľ

ko,

č

o by pod necht vošlo

tyle, co kot napłakał

vojs

ť

do dejín

przej

ść

do historii/zapisa

ć

si

ę

w historii

vojs

ť

do platnosti

wej

ść

w

ż

ycie /o ustawie, przepisie/

vošli si do vlasov

skoczyli sobie do gardeł/do oczu

V

ǑĽ

A:

božia vô

ľ

a

wola Bo

ż

a

dobrá vô

ľ

a

dobra wola

posledná vô

ľ

a

ostatnia wola /testament/

proti svojej vôli

wbrew swej woli

sila vôle

siła woli

slobodna vô

ľ

a

wolna wola

VRABEC:
lepší vrabec v hrsti ako holub na streche

lepszy wróbel w gar

ś

ci ni

ż

goł

ą

b na dachu

vrabce na strechách

č

virikajú, že...

wróble na dachach

ć

wierkaj

ą

,

ż

e...

VRANA:
biela vrana

biały kruk

kto príde medzi vrany, musí kváka

ť

ako ony

je

ś

li wejdziesz mi

ę

dzy wrony,

musisz kraka

ć

tak jak one

vrana k vrane sadá

ci

ą

gnie swój do swego

vrana vrane oko nevykole

kruk krukowi oka nie wykole

VRECE:
hádza

ť

všetko do jedného vreca

wrzuca

ć

wszystko do jednego worka

kúpi

ť

ma

č

ku vo vreci

kupi

ć

kota w worku

na hrubé vrece hrubá záplata

jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

pohybuje sa ako motovidlo vo vreci

porusza si

ę

jak sło

ń

w składzie porcelany

roztrhlo sa vrece s nimi

rozwi

ą

zał si

ę

z nimi worek /np. z bramkami/

šidlo vo vreci neutajíš

wyjdzie szydło z worka

tma ako vo vreci

ciemno cho

ć

oko wykol

vrece bez dna

wór bez dna

vrece pe

ň

azí

wór pieni

ę

dzy

vyk

ľ

ulo sa šidlo z vreca

wyszło szydło z worka

VRECKO:
ma

ť

hlboko do vrecka

mie

ć

pustki w kieszeni

ma

ť

prázdne vrecko

mie

ć

pust

ą

kiesze

ń

myslie

ť

iba na svoje (vlastné) vrecko

my

ś

le

ć

tylko o własnej kieszeni

plni

ť

si vrecká

nabija

ć

/napycha

ć

sobie kieszenie

pocíti

ť

nie

č

o na svojom (vlastnom) vrecku

odczu

ć

co

ś

na własnej kieszeni

pozna

ť

niekoho ako svoje vrecko

zna

ć

kogo

ś

jak własn

ą

kiesze

ń

udrie

ť

sa po vrecku

uderzy

ć

si

ę

po kieszeni

zaplati

ť

z vlastného vrecka

zapłaci

ć

z własnej kieszeni

VRCHOL:
by

ť

na vrchole slávy

by

ć

u szczytu sławy

útok na vrchol

atak na szczyt

vráti

ť

sa na vrchol

wróci

ć

/powróci

ć

na szczyt

vrchol dokonalosti

szczyt doskonało

ś

ci

vrchol

ľ

adovca

wierzchołek góry lodowej /mała cz

ęść

problemu/

vrchol všetkého

szczyt wszystkiego

- 55 -

VŠETKO:
dala by všetko

dałaby/oddałaby wszystko

do tretice všetko dobré

do trzech razy sztuka

ke

ď

sa chce, všetko sa dá

dla chc

ą

cego nic trudnego

koniec dobrý, všetko dobré

wszystko dobre, co si

ę

dobrze ko

ń

czy

robi

ť

všetko na jedno kopyto

robi

ć

wszystko na jedno kopyto

všetkého moc škodí

co za du

ż

o, to niezdrowo

všetko alebo ni

č

wszystko albo nic

všetko jedno

wszystko jedno

všetko jej padá z rúk

wszystko wypada jej z r

ą

k

všetko má svoje pre a proti

wszystko ma swoje za i przeciw

všetko s mierou

wszystkiego z umiarem

vyda

ť

zo seba všetko

da

ć

z siebie wszystko

VTÁK:
taký vták sa hnusí,

č

o do vlastného hniezda trúsi

zły to ptak, co własne gniazdo kala

oce

ľ

ový vták

stalowy ptak

vo

ľ

ný ako vták

wolny jak ptak

vtáka poznáš po perí,

č

loveka po re

č

i

ptaka po upierzeniu, wilka po sier

ś

ci,

człowieka poznasz po mowie

VÝNIMKA:
výnimka potvrdzuje pravidlo

wyj

ą

tek potwierdza reguł

ę

VÝRO

Č

IE:

okrúhle výro

č

ie

okr

ą

gła rocznica

VZDUCH:

č

erstvý vzduch

ś

wie

ż

e powietrze

nie

č

o visí vo vzduchu

co

ś

wisi w powietrzu

vo vzduchu cíti

ť

jar

w powietrzu czu

ć

wiosn

ę

vyhodi

ť

do vzduchu

wysadzi

ć

w powietrze

vyletie

ť

do vzduchu

wylecie

ć

w powietrze

VZ

Ť

AH:

nad ich vz

ť

ahom sa zbiehajú

č

ierne mra

č

ná

nad ich zwi

ą

zkiem gromadz

ą

si

ę

czarne chmury

vz

ť

ah na jednu noc

zwi

ą

zek na jedn

ą

noc

ZA

Č

A

Ť

:

za

č

a

ť

nový život

zacz

ąć

nowe

ż

ycie

za

č

a

ť

od nuly

zacz

ąć

od zera

ZA

Č

IATOK:

od za

č

iatku do konca

od pocz

ą

tku do ko

ń

ca

ť

ažké za

č

iatky

ci

ęż

kie pocz

ą

tki

toto bol len za

č

iatok

to był dopiero pocz

ą

tek

za

č

iatok konca

pocz

ą

tek ko

ń

ca

ZÁKLAD:
položil základy pre...

poło

ż

ył fundamenty pod...

- 56 -

ZÁKON:
drža

ť

sa litery zákona

trzyma

ć

si

ę

litery prawa

muž zákona

stró

ż

prawa

nepísaný zákon

niepisane prawo

obís

ť

zákon

obej

ść

prawo

pred zákonom sme si všetci rovní

wszyscy jeste

ś

my równi wobec prawa

v mene/menom zákona

w imieniu prawa

zákon džungle

prawo d

ż

ungli

ZÁUJEM:
konflikt záujmov

konflikt interesów

ZÁZRAK:
dokáza

ť

zázraky

zdziała

ć

cuda

ekonomický zázrak

cud gospodarczy

prežil to akoby zázrak

cudem to prze

ż

ył

robi

ť

zázraky

czyni

ć

cuda

zázrak v poslednej chvíli

cud w ostatniej chwili

zázraky sa dejú

cuda si

ę

zdarzaj

ą

ZBRA

Ň

:

druh v zbrani

towarzysz broni

dvojse

č

ná zbra

ň

obusieczna bro

ń

skríži

ť

zbrane

skrzy

ż

owa

ć

bro

ń

so zbra

ň

ou v ruke

z broni

ą

w r

ę

ku

zloži

ť

zbrane

zło

ż

y

ć

bro

ń

zodvihnú

ť

zbra

ň

chwyci

ć

za bro

ń

ZDANIE:
zdanie klame

pozory myl

ą

ZDRAVIE:
na zdravie!

na zdrowie!

srša

ť

zdravím

tryska

ć

zdrowiem

zdravie mu slúži

zdrowie mu słu

ż

y

ZELENÝ:
zelená hranica

zielona granica

zelená karta

zielona karta

zelená vlna

zielona fala

ZEM:
akoby sa bol do zeme prepadol

jakby zapadł si

ę

pod ziemi

ę

by

ť

so

ľ

ou zeme

by

ć

sol

ą

ziemi

medzi nebom a zemou

mi

ę

dzy niebem a ziemi

ą

nech mu je zem

ľ

ahká

niech mu ziemia lekk

ą

b

ę

dzie

oh

ň

ová zem

(geogr.) Ziemia Ognista

raj na zemi

raj na ziemi

stratil zem pod nohami

stracił grunt pod nogami

zas

ľ

úbená zem

ziemia obiecana

zem nikoho

ziemia niczyja

zrovna

ť

so zemou

zrówna

ć

z ziemi

ą

ZIMA:
zima ako v psinci

zimno jak w psiarni

- 57 -

ZISK:
astronomické zisky

astronomiczne zyski

honba za ziskom

pogo

ń

za zyskiem

ZLATO:
biele zlato

cukier

č

ierne zlato

czarne złoto /w

ę

giel lub ropa/

hovori

ť

striebro, ml

č

a

ť

zlato

mowa jest srebrem, milczenie złotem

ma

ť

srdce zo zlata

mie

ć

złote serce

nie je všetko zlato,

č

o sa blyští

nie wszystko złoto, co si

ę

ś

wieci

ZLATÝ:
zlatá ba

ň

a

ż

yła złota /w znacz. dosł. kopalnia złota/

zlatá mládež

złota młodzie

ż

zlatá myšlienka

złota my

ś

l

zlatá stredná cesta

złoty

ś

rodek

zlatá svadba

złote gody

zlatá žila

hemoroidy

zlaté

č

asy

złote czasy

zlaté ruky

złote r

ę

ce

zlatý klinec (programu)

gwó

ź

d

ź

programu

zlatý vek

złoty wiek

ZLO:
boj medzi zlom a dobrom

walka mi

ę

dzy dobrem i złem

menšie zlo

mniejsze zło

nevyhnutné zlo

zło konieczne

ZLO

Č

IN:

dokonalý zlo

č

in

zbrodnia doskonała

zlo

č

in proti

ľ

udskosti

zbrodnia przeciwko ludzko

ś

ci

ZLODEJ:
príležitos

ť

robí zlodeja

okazja czyni złodzieja

ZLÝ:
da

ť

sa na zlú cestu

zej

ść

na zł

ą

drog

ę

dosta

ť

sa do zlej spolo

č

nosti

wpa

ść

w złe towarzystwo

robi

ť

zlú krv

burzy

ć

/psu

ć

krew

stava

ť

niekoho do zlého svetla

przedstawia

ć

kogo

ś

w złym

ś

wietle

zlý sen

zły sen

ZMENA:
vietor zmien

wiatr zmian

ZMIZNÚ

Ť

:

zmiznú

ť

ako gáfor

znikn

ąć

jak kamfora

zmiznú

ť

po anglicky

znikn

ąć

po angielsku

zmizol bez stopy

znikn

ą

ł bez

ś

ladu

ZMYSEL:
šiesty zmysel

szósty zmysł

v istom zmysle

w pewnym sensie

v pravom zmysle slova

we wła

ś

ciwym słowa znaczeniu

zmysel pre humor

poczucie humoru

- 58 -

ZOZNAM:

č

ierny zoznam

czarna lista

ZUB:
ceri

ť

zuby

szczerzy

ć

z

ę

by

darovanému ko

ň

ovi neh

ľ

a

ď

na zuby

darowanemu koniowi nie zagl

ą

da si

ę

w z

ę

by

drža

ť

jazyk za zubami

trzyma

ć

j

ę

zyk za z

ę

bami

mlie

č

ne zuby

z

ę

by mleczne

oko za oko, zub za zub

oko za oko, z

ą

b za z

ą

b

po zuby ozbrojený

uzbrojony po z

ę

by

vylomi

ť

si zuby na nie

č

om

połama

ć

sobie z

ę

by na czym

ś

za

ť

a

ť

zuby

zaci

ąć

z

ę

by

zub

č

asu

z

ą

b czasu

zub múdrosti

z

ą

b m

ą

dro

ś

ci

ZVIERA:
krá

ľ

zvierat

król zwierz

ą

t /lew/

ve

ľ

ké zviera

gruba ryba

ZVYK:
ma

ť

vo zvyku

mie

ć

w zwyczaju

sila zvyku

siła przyzwyczajenia

zvyk je železná koše

ľ

a

przyzwyczajenie jest drug

ą

natur

ą

człowieka

ŽALUDOK:
cigáni mi v žalúdku klince kujú

kiszki mu marsza graj

ą

láska ide cez žalúdok

przez

ż

oł

ą

dek do serca

ma

ť

nie

č

o v žalúdku

mie

ć

co

ś

na w

ą

trobie

na la

č

ný žalúdok

na czczo/na pusty

ż

oł

ą

dek

žalúdok sa mi dvíha

ż

oł

ą

dek podchodzi mi do gardła

ŽART:
nepozná žarty

nie zna si

ę

na

ż

artach

nie sú s ním žarty

z nim nie ma

ż

artów

obráti

ť

nie

č

o na žart

obróci

ć

co

ś

w

ż

art

robi

ť

si z niekoho žarty

robi

ć

sobie z kogo

ś

ż

arty

s tým nie sú žarty

z tym nie ma

ż

artów

to nie je žart

to nie

ż

art

tu (už) prestávajú (všetky) žarty

koniec

ż

artów

žarty nabok

ż

arty na bok

ŽELEZO:
kuj železo, kým je horúce

kuj

ż

elazo, póki gor

ą

ce

ma

ť

nervy zo železa

mie

ć

ż

elazne/stalowe nerwy

patri

ť

do starého železa

odej

ść

/przej

ść

do lamusa

ŽENA:
ženu ani kvetinou

kobiety nawet kwiatkiem nie uderzysz

- 59 -

ŽI

Ť

:

bez neho neviem ži

ť

nie potrafi

ę

bez niego

ż

y

ć

musíme sa nau

č

i

ť

s tým ži

ť

musimy nauczy

ć

si

ę

z tym

ż

y

ć

nech žije!

niech

ż

yje!

nechce sa mi ži

ť

nie chce mi si

ę

ż

y

ć

žijeme len raz

raz si

ę

ż

yje

ži

ť

ako

č

lovek

ż

y

ć

jak człowiek

ži

ť

ako pes s ma

č

kou

ż

y

ć

jak pies z kotem

ži

ť

ako v nebi

ż

y

ć

jak w niebie

ži

ť

na cudzom chlebe

by

ć

na cudzym chlebie

ži

ť

na ve

ľ

kej nohe

ż

y

ć

na wysokiej stopie

ži

ť

na vieru

ż

y

ć

na koci

ą

łap

ę

ži

ť

o chlebe a vode

ż

y

ć

o chlebie i wodzie

ži

ť

o/na suchom chlebe

ż

y

ć

o suchym chlebie

ži

ť

v zlatej klietke

ż

y

ć

w złotej klatce

ži

ť

vo svojom uzavretom svete

ż

y

ć

w swoim zamkni

ę

tym

ś

wiecie

ži

ť

z ruky do úst

ż

y

ć

o chlebie i wodzie

ŽIVOT:
ak ti je život milý

je

ś

li ci

ż

ycie miłe

boj na život a na smr

ť

walka na

ś

mier

ć

i

ż

ycie

elixír života

eliksir

ż

ycia

jese

ň

života

jesie

ń

ż

ycia

lú

č

i sa so životom

ż

egna si

ę

z

ż

yciem /umiera/

ma

ť

život pred sebou

mie

ć

ż

ycie przed sob

ą

no

č

ný život

nocne

ż

ycie

otázka života a smrti

kwestia/sprawa

ż

ycia i

ś

mierci

pán života a smrti

pan

ż

ycia i

ś

mierci

položi

ť

za niekoho život

odda

ć

za kogo

ś

ż

ycie

posledné chvíle života

ostatnie chwile

ż

ycia

siahnu

ť

niekomu na život

targn

ąć

na czyje

ś

ż

ycie/odebra

ć

komu

ś

ż

ycie

straty na životoch

straty w ludziach

škola života

szkoła

ż

ycia

to je jeho život

to (jest) jego

ż

ycie /o hobby, pasji/

v živote som to nepo

č

ul

w

ż

yciu tego/o tym nie słyszałem

za

č

a

ť

nový život

zacz

ąć

nowe

ż

ycie

zapamäta

ť

si na celý život

zapami

ę

ta

ć

(sobie) na całe

ż

ycie

zaplati

ť

životom

przypłaci

ć

ż

yciem

ži

ť

vlastným životom

ż

y

ć

własnym

ż

yciem

život ide

ď

alej

ż

ycie toczy si

ę

dalej

život išiel

ď

alej

ż

ycie szło dalej

život mu visel na vlásku

jego

ż

ycie wisiało na włosku

život na hromádke

ż

ycie na koci

ą

łap

ę

život ulice

ż

ycie ulicy

ŽIVÝ:
nebolo, niet tam ani živej duše

nie było tam

ż

ywej duszy

neby

ť

už medzi živými

nie by

ć

ju

ż

w

ś

ród

ż

ywych

nielen samým chlebom je

č

lovek živý

nie samym chlebem człowiek

ż

yje

živá m

ŕ

tvola

chodz

ą

cy trup

živá váha

ż

ywa waga

živý plot

ż

ywopłot

ŽRALOK:
finan

č

ný žralok

rekin finansowy

- 60 -