1

POSTĘP W ZAKRESIE OCENY ZAGROŻEŃ CZYNNIKAMI WYSTĘPUJĄCYMI
W PROCESACH PRACY ORAZ W ZAKRESIE METOD OCHRONY PRZED
ZAGROŻENIAMI DLA ZDROWIA I ŻYCIA PRACOWNIKÓW.

Na skutek zmiany Kodeksu pracy po raz pierwszy wprowadzono do polskiego prawa

pojęcie ryzyka zawodowego. Zgodnie z definicją określoną w Rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dziennik Ustaw Nr 129, poz. 844) przez

ryzyko zawodowe

należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników
niepożądanych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Prawodawca zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy (Dziennik Ustaw Nr 24 poz.110)

ma obowiązek dokonania oceny ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy
w jego zakładzie, jest również zobowiązany poinformować każdego z pracowników
o poziomie tego ryzyka na stanowisku oraz wskazania na środki ograniczające poziom
zagrożeń występujących w zakładzie. Obowiązek ten jest całkiem zgodny z dyrektywą Rady
Unii Europejskiej nr 89/391/EWG 12 czerwca 1989 r. o wprowadzeniu środków w celu
zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Nakłada ona
na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, zapobieganie
ryzyku zawodowemu oraz informowanie pracowników o zagrożeniach. Według dyrektywy
pracodawca powinien stosować środki zapobiegawcze na podstawie następujących zasad:

- unikanie ryzyka,
- ocena ryzyka, którego nie można uniknąć,
- zapobieganie ryzyku u źródła,
- dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, (dotyczy głównie projektowania

stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego) oraz metod produkcyjnych i
metod pracy, a zwłaszcza łagodzenie monotonii pracy oraz zmniejszanie natężenia
pracy mającego wpływ na zdrowie pracownika,

- stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
- zastępowanie niebezpiecznych środków bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
- prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej, obejmującej technikę

organizację oraz warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników
związanych ze środowiskiem pracy,

- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony

indywidualnej,

- właściwe instruowanie pracowników.

Ocena ryzyka zawodowego ma na celu przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu

pracy, która pozwoli na wykrycie zagrożeń. Służy to rozpoznaniu istniejących
niebezpieczeństw, ich analizę a przede wszystkim wprowadzenie środków poprawiających
warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika. Wiąże się
to bezpośrednio z poprawą środowiska pracy i zmniejszeniem kosztów. Istnieje bowiem ścisła
zależność pomiędzy właściwymi warunkami pracy a wydajnością pracy i końcowym
wynikiem finansowym firmy poprzez ograniczenie liczby dni absencji, spowodowanych
złymi warunkami pracy oraz wypadkami przy pracy. Ustawodawca wprowadzając
poszczególne przepisy w zakresie oceny ryzyka zawodowego chce zmusić pracodawców
do podjęcia wysiłków zmierzających do poprawy warunków pracy. Ponadto z przyczyn
społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego występującego w
poszczególnych zakładach, liczby wypadów przy pracy i chorób zawodowych. W tym celu
nałożono na każdego pracodawcę obowiązek ścisłego dokumentowania wszystkich zagrożeń,

2

wypadków i chorób zawodowych oraz prowadzenie w tym zakresie odpowiedniej
dokumentacji.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne w środowisku pracy.

Urazy ciała lub nawet śmierć pracownika, choroba zawodowa czy obniżenie sprawności

organizmu powstają pod wpływem czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych
w środowisku pracy. Decydujący jest tutaj kontakt pracownika z tymi czynnikami,
przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń tych czynników, a także czas narażenia.
Nazywamy to narażeniem zawodowym. Podjęcie przez pracodawcę działań mających na celu
ograniczenie narażenia zawodowego obniży prawdopodobieństwo lub częstość występowania
niekorzystnych zmian, czyli obniży powstawanie ryzyka zawodowego.

Podziału czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych:
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka w sposób

najczęściej nagły mogą spowodować u niego uraz (wypadek przy pracy). Do grupy tej
zaliczamy kilka podstawowych typów zagrożeń:

- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenia poparzeniem,
- zagrożenia pożarem lub/i wybuchem.

B. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez o dłuższy okres

mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany
w stanie jego zdrowia a w konsekwencji doprowadzić do choroby zawodowej. Czynniki
te dzielimy na cztery podstawowe typy:

1. Czynniki fizyczne

-

hałas (ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas, ultradźwiękowy),

- mikroklimat,
- promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),
-

promieniowanie jonizujące,

- promieniowanie laserowe,
-

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

- pole elektrostatyczne,
-

pyły przemysłowe,

- wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne).

2. Czynniki chemiczne

a) podział w zależności od działania na organizm ludzki

- substancje toksyczne,
-

substancje drażniące,

-

substancje uczulające,

-

substancje rakotwórcze,

- substancje mutagenne,
- substancje upośledzające układ rozrodczy,

b) odział w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

- przez drogi oddechowe,
-

przez skórę i błony śluzowe,

-

przez przewód pokarmowy.

3

3. Czynniki biologiczne

-

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki)
i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

-

makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

4. Czynniki psychofizyczne

-

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

obciążenie psychonerwowe.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE (URAZOWE)

Zagrożenia związane z elementami maszyn (ruchome, luźne, ostre, wystające)

Bezpośredni kontakt człowieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrządowania i

wyposażenia technologicznego może doprowadzić do urazów na skutek uderzenia,
wciągnięcia między ruchome elementy lub zgniecenia. Zagrożenia urazowe mogą również
wystąpić w procesach technologicznych, w których odpryskują elementy obrabianego
materiału i stosowanych czynników, np. cieczy chłodzącej, a także odpadające, obluzowane
lub zużyte części maszyn, narzędzi, oprzyrządowania oraz obrabiane przedmioty. Przyczyną
urazów mogą być również spadające z wysokości elementy, np. na skutek wibracji,
naruszenia równowagi ułożonych elementów, wykonywanych operacji (budownictwo).

W celu zapewnienia bezpiecznej pracy, szczególnie niebezpieczne elementy maszyn powinny
być osłonięte.

Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego

nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne!

Urządzenia ochronne można podzielić na :
 osłony ochronne
 urządzenia ochronne odległościowe
 urządzenia blokujące
Jeżeli w wyniku oceny ryzyka zostanie ustalona konieczność użycia osłon, należy je dobierać
biorąc pod uwagę prawdopodobieństwo i przewidywaną ciężkość każdego urazu, wynikające
z oceny ryzyka, użytkowanie maszyny zgodnie z przeznaczeniem, zagrożenia stwarzane przez
maszynę, rodzaj i częstość dostępu do maszyny.
Maszynę uważa się za bezpieczną, jeśli - przy eksploatowaniu zgodnie z przeznaczeniem –
jest prawdopodobne, że może być ona użytkowana, regulowana i ustawiana, a także
utrzymywana w sprawności technicznej, demontowana i złomowana, nie narażając
pracownika na uraz lub pogorszenie stanu zdrowia. Metody prowadzące do tego celu
obejmują:
 zmniejszenie ryzyka przez wybór odpowiedniej konstrukcji
 urządzenia ochronne
 informacje dotyczące użytkowania (sygnalizacja, znakowanie, instrukcje)
 środki ochrony indywidualnej
 środki ochronne zastosowane przez użytkownika (sposób pracy, środki organizacyjne

zapewniające bezpieczeństwo)

Zmniejszyć lub wyeliminować ryzyko spowodowane przez maszyny można, stosując
odległości bezpieczeństwa umożliwiające sięganie do stref niebezpiecznych. Należy
pamiętać, że nie zapewniają wystarczającej ochrony przed takimi zagrożeniami, jak
promieniowanie czy emisja substancji, dla których wymagane są dodatkowe lub inne środki
ochrony.
Wybór odpowiedniej odległości bezpieczeństwa zależy od oceny ryzyka, która musi być
oparta na prawdopodobieństwie wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia i przewidywanej
ciężkości tego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia, co oznacza, że odległość bezpieczeństwa
będzie zależała od tego, czy ryzyko będzie małe czy duże.

4

Zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi

Poziome i pionowe przemieszczanie się ludzi stwarza zagrożenie upadkiem lub

poślizgnięciem, co może spowodować takie urazy jak:

-

stłuczenia

-

złamania

-

zwichnięcia

Przemieszczanie się ludzi podczas pracy związane jest z dojściem do stanowiska pracy i
opuszczeniem go oraz wykonywaniem czynności roboczych, konserwacyjnych i
naprawczych. Do tego celu służą wewnątrzzakładowe drogi komunikacyjne i transportowe,
otwory przejściowe, otwory dostępu.
Otwór przejścia – umożliwia przemieszczenie lub przejście całego ciała człowieka w celu
umożliwienia mu wykonania takich zadań jak np. operowanie urządzeniami sterującymi,
nadzorowanie procesu pracy i sprawdzanie wyników pracy. Otwory przejścia powinny być
wystarczająco duże aby w przypadku zagrożenia umożliwić szybkie wyjście.
Otwory dostępu – otwory, przez które osoba może pochylać się do przodu, sięgać do przodu,
wyprostować górną część ciała, kończynę górną, rękę, palec lub kilka palców, stopę lub nogę
– aby wykonać czynności w procesie pracy.
Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być
oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa i wyłączone z użytkowania
odpowiednim ogrodzeniem lub w inny sposób jeżeli takie oznakowanie jest niewystarczające
w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
Pracodawca jest zobowiązany na terenia zakładu zapewnić:
 drogi komunikacyjne, transportowe, drogi dla pieszych i dojazdy pożarowe
 utrzymanie dróg w stanie nie stwarzającym zagrożeń dla użytkowników
 wymiary dróg i przejść odpowiednie do liczby potencjalnych użytkowników
 równą, twardą lub utwardzoną nawierzchnię dróg, placów manewrowych, postojowych i

składowych, dojazdów pożarowych i przejść o odpowiedniej nośności

 na drogach – w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych

należy ustawić barierki lub stosować inne skuteczne środki ochrony

Zagrożenia porażenia prądem elektrycznym
Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało człowieka prądu
elektrycznego.
Działanie prądu na człowieka może być:
 bezpośrednie – gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód elektryczny
 pośrednie – polega na powstawaniu uszkodzeń bez przepływu prądu przez ciało człowieka
Na człowieka może działać:
 prąd stały – powodujący skutki elektrolityczne (przemieszczanie jonów, co zmienia ich

stężenia po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do zaburzeń czynności komórek)

 prąd zmienny – powodujący ujemne skutki przez:

-

działanie na krążenie krwi i oddychanie

-

działanie na układ nerwowy

-

działanie cieplne

-

uszkodzenie mięśni kości

Stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:
 natężenia
 czasu przepływu prądu przez człowieka
 częstotliwości
 drogi przepływu prądu przez człowieka

5

instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie
narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne,
szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia
pożarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków. Przy
eksploatacji urządzeń elektrycznych stosuje się techniczne i organizacyjne środki ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym.

Zagrożenie poparzeniem
Poparzenie to trwałe uszkodzenie części miękkich organizmu człowieka na skutek
bezpośredniego działania (najczęściej w krótkim czasie) skrajnych (wysokich lub niskich)
temperatur, skoncentrowania różnego rodzaju energii oraz substancji chemicznych, głównie
żrących i parzących.
W zależności od ciężkości oparzenia dzieli się na 3 stopnie:
 oparzenia powierzchniowe – całkowitemu zniszczeniu ulega naskórek, bez uszkodzenia

cebulek włosowych, gruczołów łojowych i potowych

 oparzenia głębokie – zniszczona zostaje znaczna część skóry z gruczołami łojowymi i

płytko położone części mieszków włosowych i gruczołów potowych,

 oparzenia całkowite – zniszczona cała warstwa skóry
do oceny ryzyka oparzenia spowodowanego przez gorącą powierzchnię potrzebna jest
znajomość takich czynników jak:

- temperatura powierzchni
-

materiał powierzchni

-

bezwładność cieplna materiału

-

czas trwania kontaktu skóry z powierzchnią

Ryzyko oparzenia można ocenić mierząc temperaturę powierzchni i porównując ją z
ustalonymi progami oparzenia. Próg oparzenia – temperatura powierzchni określająca granicę
między brakiem oparzenia a oparzeniem skóry, spowodowanym jej kontaktem z powierzchnią
o tej temperaturze, przy ustalonym czasie trwania kontaktu.
Źródła ciepła, które mogą stworzyć niebezpieczeństwo poparzenia w środowisku pracy są
między innymi:
 gorące powierzchnie o temperaturze powyżej progu oparzenia
 gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka
 urządzenia energetyczne ponad 60

o

C

 źródła promieniowania jonizującego
 niebezpieczne źródła promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego
 niebezpieczne źródła promieniowania laserowego
 niebezpieczne źródła promieniowania elektromagnetycznego
 nieprawidłowa obsługa tych źródeł promieniowania
 przechowywanie substancji żrących i parzących w nieodpowiednich opakowaniach i

niewłaściwy ich transport

Ochronę przed poparzeniami może stanowić:
 odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń
 dobór odpowiedniego procesu technologicznego
 usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń
 odizolowanie człowieka przez zastosowanie technicznych środków ochrony
 stosowanie środków ochrony osobistej

Zagrożenia pożarowe i wybuchowe
Zagrożenie pożarowe - zespół czynników wpływających na powstanie i rozprzestrzenianie
się pożaru, a przez to zagrażających bezpieczeństwu życia ludzi.

6

Zagrożenie wybuchowe – możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły
lub włókna palnych ciał stałych w różnych warunkach mieszanin z powietrzem, które pod
wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu
połączonego ze wzrostem ciśnienia.
Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,
wyznaczenie odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących
w nich zainicjować zapłon.
Ponieważ warunkiem powstania pożaru jest obecność materiału palnego, czynnika
utleniającego i źródła zapłonu, usuwając jeden z tych elementów, uniemożliwiamy zaistnienie
pożaru.
Usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia to ważny element prewencji, szczególnie
wówczas, gdy nawet mała ilość substancji palnej może być źródłem przemieszczenia ognia.

CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE

W wielu zakładach pracy występuje po kilka czynników szkodliwych. Ich szkodliwe

oddziaływanie na organizm człowieka może doprowadzić do obniżenia sprawności
organizmu i w konsekwencji wieloletniego narażenia na chorobę zawodową. Dlatego
znajomość czynników szkodliwych, a szczególnie poznanie ich działania na organizm ludzki,
jak i dopuszczalnego stężenia czy natężenia tych czynników na stanowisku pracy, pozwoli na
podjęcie działań eliminujących lub ograniczających wpływ czynników, a także umożliwi
zastosowanie innych, skutecznych działań profilaktycznych.

Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)

– wartość średnia ważona stężenia, którego

oddziaływanie na pracownika w ciągu 8–godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego
wymiaru czasu pracy, określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej
nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń

Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia

–

to natężenie ustalone jako wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika
w ciągu 8–godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy,
określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych
pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh)

– wartość średnia, która nie powinna

spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie
zmiany roboczej.

Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP)

- wartość stężenia, która ze względu

na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona
w żadnym momencie.
Występowanie czynników szkodliwych i uciążliwych w procesie pracy zachodzi między
innymi podczas :
 stosowania szkodliwych dla człowieka surowców, produktów, półfabrykatów i innych

materiałów stosowanych w procesach technologicznych , a także maszyn i urządzeń
stwarzających zagrożenie czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi

 niewłaściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów, odpadów produkcyjnych

– powodującego zagrożenia chemiczne, fizyczne, biologiczne

 stosowania nieodpowiednich kubatur budynków, niestosowania środków ochrony przed

przenikaniem emitowanych czynników

 niewłaściwego pakowania, niewłaściwego magazynowania

7

Zakład pracy, przed zastosowaniem w produkcji nowych materiałów lub procesów

technologicznych szkodliwych dla zdrowia pracowników, obowiązany jest do ustalenia
stopnia ich szkodliwości i podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych. Zakłady pracy,
w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, obowiązane są do badania ich stężeń
lub natężeń z częstotliwością i w zakresie niezbędnym do ustalenia stopnia narażenia
pracowników oraz ewidencjonowania wyników tych badań. Badania i pomiary tych
czynników przeprowadzane są na koszt zakładów pracy, a ich wyniki powinny być podawane
do wiadomości pracownikom.

Ponadto zakłady pracy obowiązane są w szczególności:

 utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia niezbędne do przeciwdziałania

szkodliwemu oddziaływaniu czynników środowiska pracy na zdrowie pracowników

 przeprowadzać okresowe i kontrolne badania lekarskie pracowników narażonych

na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia

 informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana pracą

W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje, preparaty, czynniki lub procesy
technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające
stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami,
czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
określonymi w wykazie, a także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych
pracach.
W razie zatrudniania pracowników w warunkach narażenia na działanie szkodliwych
czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące
narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych
czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.
Zasady i częstotliwość dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 9 lipca 1996 r.
Częstotliwość dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia jest
zależna głównie od stanu higienicznego pomieszczeń pracy, warunkującego występowanie
czynników szkodliwych dla zdrowia oraz wielkość ich stężeń i natężeń.
Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia wykonywane są w sposób określony
w Polskich Normach. W przypadku braku Polskiej Normy badania i pomiary w sposób
określony przez Głównego Inspektora Sanitarnego lub jednostkę przez niego upoważnioną .
Wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
dokonywanych przez upoważnione laboratoria, zakład pracy jest obowiązany przekazać
do wiadomości właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, lekarzowi
sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami oraz właściwemu
okręgowemu inspektorowi pracy.
Zgodnie z art. 226 Kodeksu Pracy Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe
związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędnie środki profilaktyczne zmniejszające
ryzyko, informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia określa właściwy państwowy
inspektor sanitarny.

8

Tab. Częstotliwość badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy.

L.p.

NDS lub NDN podczas ostatniego lub dwóch

ostatnich pomiarów

Częstotliwość badania lub

pomiaru

1.

Jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych
pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości NDS lub NDN

Nie przeprowadza się

2.

Przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego
lub mutagennego powyżej 0,5 wartości NDS lub NDN

Co najmniej raz na 3 miesiące

3.

Przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego
lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS lub
NDN

Co najmniej raz na 6 miesięcy

4.

W razie przeprowadzenia zmiany w warunkach
występowania

czynnika

rakotwórczego

lub

mutagennego

W

każdym

przypadku

wprowadzenia zmiany

5.

W przypadku występowania w środowisku pracy
czynnika szkodliwego dla zdrowia, innego niż o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub
pomiarze stężenia lub natężenia tego czynnika poniżej
0,5 wartości NDS lub NDN

Raz na dwa lata

6.

W przypadku występowania w środowisku pracy
czynnika szkodliwego dla zdrowia, innego niż o
działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub
pomiarze stężenia lub natężenia tego czynnika od 0,5
do 1,0 wartości NDS lub NDN

Raz w roku

7.

W każdym przypadku wprowadzenia zmiany w
warunkach

występowania

czynnika innego niż

rakotwórczy i mutagenny

Co najmniej raz na sześć
miesięcy

8.

W przypadku występowania w środowisku pracy
szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla
którego

określono

wartość

najwyższego

dopuszczalnego stężenia pułapowego

W

każdym

przypadku

wprowadzenia zmiany

Badania i pomiary wszystkich czynników szkodliwych dla zdrowia mogą być

wykonywane przez:
 Państwową Inspekcję Sanitarną
 Jednostki medycyny pracy
 Centralny Instytut Ochrony Pracy

9

W razie stwierdzenia przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia zakłady pracy obowiązane są do:
 wprowadzenia środków technicznych, zmian technicznych i organizacyjnych, w tym

odpowiednie środki ochrony zbiorowej, wpływających na ograniczenie stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia co najmniej do poziomu określonego jako najwyższy
dopuszczalny (NDS i NDN)

 podejmowanie przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników

na szkodliwe dla zdrowia czynniki przez zastosowanie odpowiednich środków ochrony
indywidualnej

 zapewnienie wzmożonej opieki lekarskiej dla osób narażonych

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach,

przed którymi będą chronić ich środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych
środkach i zasadach ich stosowania. Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony
indywidualnej określono w rozporządzeniu MPiPS.
Przy pracach stwarzających niebezpieczeństwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania
ludźmi wykonującymi te prace powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa – ręczne lub
komunikaty słowne.
DO PODSTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW PRACODAWCY NALEŻY PODJĘCIE
NIEZBĘDNYCH DZIAŁAŃ ELIMINUJĄCYCH POTENCJALNE ZAGROŻENIE LUB
ELIMINUJĄCE JEGO SKUTKI.