POSTĘP W ZAKRESIE OCENY ZAGROŻEŃ CZYNNIKAMI WYSTĘPUJĄCYMI W PROCESACH PRACY ORAZ W ZAKRESIE METOD OCHRONY PRZED ZAGROŻENIAMI DLA ZDROWIA I ŻYCIA PRACOWNIKÓW

POSTĘP W ZAKRESIE OCENY ZAGROŻEŃ CZYNNIKAMI WYSTĘPUJĄCYMI
W PROCESACH PRACY ORAZ W ZAKRESIE METOD OCHRONY PRZED
ZAGROŻENIAMI DLA ZDROWIA I ŻYCIA PRACOWNIKÓW.

Na skutek zmiany Kodeksu pracy po raz pierwszy wprowadzono do polskiego prawa

pojęcie ryzyka zawodowego. Zgodnie z definicją określoną w Rozporządzeniu Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dziennik Ustaw Nr 129, poz. 844) przez

ryzyko zawodowe

należy  rozumieć  prawdopodobieństwo  wystąpienia  niepożądanych  zdarzeń  związanych
z  wykonywaną  pracą,  powodujących  straty,  w  szczególności  wystąpienia  u  pracowników
niepożądanych  skutków  zdrowotnych  w  wyniku  zagrożeń  zawodowych  występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Prawodawca zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy (Dziennik Ustaw Nr 24 poz.110)

ma obowiązek dokonania oceny ryzyka zawodowego występującego na  stanowiskach pracy
w  jego  zakładzie,  jest  również  zobowiązany  poinformować  każdego  z  pracowników
o  poziomie  tego  ryzyka  na  stanowisku  oraz  wskazania  na  środki  ograniczające  poziom
zagrożeń występujących w zakładzie. Obowiązek ten jest całkiem zgodny z dyrektywą Rady
Unii  Europejskiej  nr  89/391/EWG  12  czerwca  1989  r.  o  wprowadzeniu  środków  w  celu
zwiększenia  bezpieczeństwa  i  poprawy  zdrowia  pracowników  podczas  pracy.  Nakłada  ona
na  pracodawcę  obowiązek  zapewnienia  bezpieczeństwa  i  ochrony  zdrowia,  zapobieganie
ryzyku  zawodowemu  oraz  informowanie  pracowników  o  zagrożeniach.  Według  dyrektywy
pracodawca powinien stosować środki zapobiegawcze na podstawie następujących zasad:

- unikanie ryzyka,
- ocena ryzyka, którego nie można uniknąć,
- zapobieganie ryzyku u źródła,
- dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, (dotyczy głównie projektowania

stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego) oraz metod produkcyjnych i
metod pracy, a zwłaszcza łagodzenie monotonii pracy oraz zmniejszanie natężenia
pracy mającego wpływ na zdrowie pracownika,

- stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
- zastępowanie niebezpiecznych środków bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
-  prowadzenie  spójnej  i  całościowej  polityki  zapobiegawczej,  obejmującej  technikę

organizację oraz warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ czynników
związanych ze środowiskiem pracy,

- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony

indywidualnej,

- właściwe instruowanie pracowników.

Ocena ryzyka zawodowego ma na celu przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu

pracy,  która  pozwoli  na  wykrycie  zagrożeń.  Służy  to  rozpoznaniu  istniejących
niebezpieczeństw,  ich  analizę  a  przede  wszystkim  wprowadzenie  środków  poprawiających
warunki pracy i ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika. Wiąże się
to bezpośrednio z poprawą środowiska pracy i zmniejszeniem kosztów. Istnieje bowiem ścisła
zależność  pomiędzy  właściwymi  warunkami  pracy  a  wydajnością  pracy  i  końcowym
wynikiem  finansowym  firmy  poprzez  ograniczenie  liczby  dni  absencji,  spowodowanych
złymi  warunkami  pracy  oraz  wypadkami  przy  pracy.  Ustawodawca  wprowadzając
poszczególne    przepisy  w  zakresie  oceny  ryzyka  zawodowego  chce  zmusić  pracodawców
do  podjęcia  wysiłków  zmierzających  do  poprawy  warunków  pracy.  Ponadto  z  przyczyn
społecznych niezmiernie istotne jest dokumentowanie ryzyka zawodowego występującego w
poszczególnych zakładach, liczby wypadów przy pracy i chorób zawodowych.  W tym celu
nałożono na każdego pracodawcę  obowiązek ścisłego dokumentowania wszystkich zagrożeń,

wypadków i chorób zawodowych oraz prowadzenie w tym zakresie odpowiedniej
dokumentacji.

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne w środowisku pracy.

Urazy ciała lub nawet śmierć pracownika, choroba zawodowa czy obniżenie sprawności

organizmu  powstają  pod  wpływem  czynników  niebezpiecznych,  szkodliwych  i  uciążliwych
w  środowisku  pracy.  Decydujący  jest  tutaj  kontakt  pracownika  z  tymi  czynnikami,
przekroczenia  dopuszczalnych  stężeń  i  natężeń  tych  czynników,  a  także  czas  narażenia.
Nazywamy to narażeniem zawodowym. Podjęcie przez pracodawcę działań mających na celu
ograniczenie narażenia zawodowego obniży prawdopodobieństwo lub częstość występowania
niekorzystnych zmian, czyli obniży powstawanie ryzyka zawodowego.

Podziału czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych:
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka w sposób

najczęściej nagły mogą spowodować u niego uraz (wypadek przy pracy). Do grupy tej
zaliczamy kilka podstawowych typów zagrożeń:

- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenia poparzeniem,
- zagrożenia pożarem lub/i wybuchem.

B. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez o dłuższy okres

mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany
w stanie jego zdrowia a w konsekwencji doprowadzić do choroby zawodowej. Czynniki
te dzielimy na cztery podstawowe typy:

1. Czynniki fizyczne

hałas (ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas, ultradźwiękowy),

- mikroklimat,
- promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),
-

promieniowanie jonizujące,

- promieniowanie laserowe,
-

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

- pole elektrostatyczne,
-

pyły przemysłowe,

- wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne).

2. Czynniki chemiczne

a) podział w zależności od działania na organizm ludzki

- substancje toksyczne,
-

substancje drażniące,

substancje uczulające,

substancje rakotwórcze,

- substancje mutagenne,
- substancje upośledzające układ rozrodczy,

b) odział w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

- przez drogi oddechowe,
-

przez skórę i błony śluzowe,

przez przewód pokarmowy.

3. Czynniki biologiczne

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki)
i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

4. Czynniki psychofizyczne

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

obciążenie psychonerwowe.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE (URAZOWE)

Zagrożenia związane z elementami maszyn (ruchome, luźne, ostre, wystające)

Bezpośredni kontakt człowieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrządowania i

wyposażenia  technologicznego  może  doprowadzić  do  urazów  na  skutek  uderzenia,
wciągnięcia  między  ruchome  elementy  lub  zgniecenia.    Zagrożenia  urazowe  mogą  również
wystąpić  w  procesach  technologicznych,  w  których  odpryskują  elementy  obrabianego
materiału i stosowanych czynników, np. cieczy chłodzącej, a także odpadające, obluzowane
lub zużyte części maszyn, narzędzi, oprzyrządowania oraz obrabiane przedmioty. Przyczyną
urazów  mogą  być  również  spadające  z  wysokości  elementy,  np.  na  skutek  wibracji,
naruszenia równowagi ułożonych elementów, wykonywanych operacji (budownictwo).

W celu zapewnienia bezpiecznej pracy, szczególnie niebezpieczne elementy maszyn powinny
być osłonięte.

Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego

nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne!

Urządzenia ochronne można podzielić na :
  osłony ochronne
  urządzenia ochronne odległościowe
  urządzenia blokujące
Jeżeli w wyniku oceny ryzyka zostanie ustalona konieczność użycia osłon, należy je dobierać
biorąc pod uwagę prawdopodobieństwo i przewidywaną ciężkość każdego urazu, wynikające
z oceny ryzyka, użytkowanie maszyny zgodnie z przeznaczeniem, zagrożenia stwarzane przez
maszynę, rodzaj i częstość dostępu do maszyny.
Maszynę uważa się za bezpieczną, jeśli  - przy eksploatowaniu zgodnie z przeznaczeniem –
jest  prawdopodobne,  że  może  być  ona  użytkowana,  regulowana  i  ustawiana,  a  także
utrzymywana  w  sprawności  technicznej,  demontowana  i  złomowana,  nie  narażając
pracownika  na  uraz  lub  pogorszenie  stanu  zdrowia.  Metody  prowadzące  do  tego  celu
obejmują:
  zmniejszenie ryzyka przez wybór odpowiedniej konstrukcji
  urządzenia ochronne
  informacje dotyczące użytkowania (sygnalizacja, znakowanie, instrukcje)
  środki ochrony indywidualnej
  środki  ochronne  zastosowane  przez  użytkownika  (sposób  pracy,  środki  organizacyjne

zapewniające bezpieczeństwo)

Zmniejszyć  lub  wyeliminować  ryzyko  spowodowane  przez  maszyny  można,  stosując
odległości  bezpieczeństwa  umożliwiające  sięganie  do  stref  niebezpiecznych.  Należy
pamiętać,  że  nie  zapewniają  wystarczającej  ochrony  przed  takimi  zagrożeniami,  jak
promieniowanie czy emisja substancji, dla których wymagane są dodatkowe lub inne środki
ochrony.
Wybór  odpowiedniej  odległości  bezpieczeństwa  zależy  od  oceny  ryzyka,  która  musi  być
oparta na prawdopodobieństwie wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia i przewidywanej
ciężkości tego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia, co oznacza, że odległość bezpieczeństwa
będzie zależała od tego, czy ryzyko będzie małe czy duże.

Zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi

Poziome i pionowe przemieszczanie się ludzi stwarza zagrożenie upadkiem lub

poślizgnięciem, co może spowodować takie urazy jak:

stłuczenia

złamania

zwichnięcia

Przemieszczanie  się  ludzi  podczas  pracy  związane  jest  z  dojściem  do  stanowiska  pracy  i
opuszczeniem  go  oraz  wykonywaniem  czynności  roboczych,  konserwacyjnych  i
naprawczych.  Do  tego  celu  służą  wewnątrzzakładowe  drogi  komunikacyjne  i  transportowe,
otwory przejściowe, otwory dostępu.
Otwór  przejścia  –  umożliwia  przemieszczenie  lub  przejście  całego  ciała  człowieka  w  celu
umożliwienia  mu  wykonania  takich  zadań  jak  np.  operowanie  urządzeniami  sterującymi,
nadzorowanie  procesu  pracy  i  sprawdzanie  wyników  pracy.  Otwory  przejścia  powinny  być
wystarczająco duże aby w przypadku zagrożenia umożliwić szybkie wyjście.
Otwory dostępu – otwory, przez które osoba może pochylać się do przodu, sięgać do przodu,
wyprostować górną część ciała, kończynę górną, rękę, palec lub kilka palców, stopę lub nogę
– aby wykonać czynności w procesie pracy.
Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być
oznakowane  widocznymi  barwami  lub  znakami  bezpieczeństwa  i  wyłączone  z  użytkowania
odpowiednim ogrodzeniem lub w inny sposób jeżeli takie oznakowanie jest niewystarczające
w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
Pracodawca jest zobowiązany na terenia zakładu zapewnić:
  drogi komunikacyjne, transportowe, drogi dla pieszych i dojazdy pożarowe
  utrzymanie dróg w stanie nie stwarzającym zagrożeń dla użytkowników
  wymiary dróg i przejść odpowiednie do liczby potencjalnych użytkowników
  równą, twardą lub utwardzoną nawierzchnię dróg, placów manewrowych, postojowych i

składowych, dojazdów pożarowych i przejść o odpowiedniej nośności

 na drogach – w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych

należy ustawić barierki lub stosować inne skuteczne środki ochrony

Zagrożenia porażenia prądem elektrycznym
Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało człowieka prądu
elektrycznego.
Działanie prądu na człowieka może być:
  bezpośrednie – gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód elektryczny
  pośrednie – polega na powstawaniu uszkodzeń bez przepływu prądu przez ciało człowieka
Na człowieka może działać:
  prąd  stały  –  powodujący  skutki  elektrolityczne  (przemieszczanie  jonów,  co  zmienia  ich

stężenia po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do zaburzeń czynności komórek)

 prąd zmienny – powodujący ujemne skutki przez:

działanie na krążenie krwi i oddychanie

działanie na układ nerwowy

działanie cieplne

uszkodzenie mięśni kości

Stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:
  natężenia
  czasu przepływu prądu przez człowieka
  częstotliwości
  drogi przepływu prądu przez człowieka

instalacje  i  urządzenia  elektryczne  powinny  być  tak  wykonane  i  eksploatowane,  aby  nie
narażały  pracowników  na  porażenie  prądem  elektrycznym,  przepięcia  atmosferyczne,
szkodliwe  oddziaływanie  pól  elektromagnetycznych  oraz  nie  stanowiły  zagrożenia
pożarowego,  wybuchowego  i  nie  powodowały  innych  szkodliwych  skutków.  Przy
eksploatacji  urządzeń  elektrycznych  stosuje  się  techniczne  i  organizacyjne  środki  ochrony
przed porażeniem prądem elektrycznym.

Zagrożenie poparzeniem
Poparzenie  to  trwałe  uszkodzenie  części  miękkich  organizmu  człowieka  na  skutek
bezpośredniego  działania  (najczęściej  w  krótkim  czasie)  skrajnych  (wysokich  lub  niskich)
temperatur,  skoncentrowania  różnego  rodzaju  energii  oraz  substancji  chemicznych,  głównie
żrących i parzących.
W zależności od ciężkości oparzenia dzieli się na 3 stopnie:
  oparzenia  powierzchniowe  –  całkowitemu  zniszczeniu  ulega  naskórek,  bez  uszkodzenia

cebulek włosowych, gruczołów łojowych i potowych

 oparzenia głębokie – zniszczona zostaje znaczna część skóry z gruczołami łojowymi i

płytko położone części mieszków włosowych i gruczołów potowych,

 oparzenia całkowite – zniszczona cała warstwa skóry
do oceny ryzyka oparzenia spowodowanego przez gorącą powierzchnię potrzebna jest
znajomość takich czynników jak:

- temperatura powierzchni
-

materiał powierzchni

bezwładność cieplna materiału

czas trwania kontaktu skóry z powierzchnią

Ryzyko  oparzenia  można  ocenić  mierząc  temperaturę  powierzchni  i  porównując  ją  z
ustalonymi progami oparzenia. Próg oparzenia – temperatura powierzchni określająca granicę
między brakiem oparzenia a oparzeniem skóry, spowodowanym jej kontaktem z powierzchnią
o tej temperaturze, przy ustalonym czasie trwania kontaktu.
Źródła  ciepła,  które  mogą  stworzyć  niebezpieczeństwo  poparzenia  w  środowisku  pracy  są
między innymi:
  gorące powierzchnie o temperaturze powyżej progu oparzenia
  gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka
  urządzenia energetyczne ponad 60

  źródła promieniowania jonizującego
  niebezpieczne źródła promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego
  niebezpieczne źródła promieniowania laserowego
  niebezpieczne źródła promieniowania elektromagnetycznego
  nieprawidłowa obsługa tych źródeł promieniowania
  przechowywanie  substancji  żrących  i  parzących  w  nieodpowiednich  opakowaniach  i

niewłaściwy ich transport

Ochronę przed poparzeniami może stanowić:
  odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń
  dobór odpowiedniego procesu technologicznego
  usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń
  odizolowanie człowieka przez zastosowanie technicznych środków ochrony
  stosowanie środków ochrony osobistej

Zagrożenia pożarowe i wybuchowe
Zagrożenie  pożarowe    -  zespół  czynników  wpływających  na  powstanie  i  rozprzestrzenianie
się pożaru, a przez to zagrażających bezpieczeństwu życia ludzi.

Zagrożenie wybuchowe – możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły
lub  włókna  palnych  ciał  stałych  w  różnych  warunkach  mieszanin  z  powietrzem,  które  pod
wpływem  czynnika  inicjującego  zapłon  wybuchają,  czyli  ulegają  gwałtownemu  spalaniu
połączonego ze wzrostem ciśnienia.
Ocena  zagrożenia  wybuchem  obejmuje  wskazanie  pomieszczeń  zagrożonych  wybuchem,
wyznaczenie odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących
w nich zainicjować zapłon.
Ponieważ  warunkiem  powstania  pożaru  jest  obecność  materiału  palnego,  czynnika
utleniającego i źródła zapłonu, usuwając jeden z tych elementów, uniemożliwiamy zaistnienie
pożaru.
Usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia to ważny element prewencji, szczególnie
wówczas, gdy nawet mała ilość substancji palnej może być źródłem przemieszczenia ognia.

CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE

W wielu zakładach pracy występuje po kilka czynników szkodliwych. Ich szkodliwe

oddziaływanie  na  organizm  człowieka  może  doprowadzić  do  obniżenia  sprawności
organizmu  i  w  konsekwencji  wieloletniego  narażenia  na  chorobę  zawodową.  Dlatego
znajomość czynników szkodliwych, a szczególnie poznanie ich działania na organizm ludzki,
jak i dopuszczalnego stężenia czy natężenia tych czynników na stanowisku pracy, pozwoli na
podjęcie  działań  eliminujących  lub  ograniczających  wpływ  czynników,  a  także  umożliwi
zastosowanie innych, skutecznych działań profilaktycznych.

Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)

– wartość średnia ważona stężenia, którego

oddziaływanie na pracownika w ciągu 8–godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego
wymiaru czasu pracy, określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej
nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń

Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia

–

to  natężenie  ustalone  jako  wartość  średnia  natężenia,  którego  oddziaływanie  na  pracownika
w  ciągu  8–godzinnego  dobowego  i  przeciętnego  tygodniowego  wymiaru  czasu  pracy,
określonego  w  kodeksie  pracy,  przez  okres  jego  aktywności  zawodowej  nie  powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych
pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh)

– wartość średnia, która nie powinna

spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie
zmiany roboczej.

Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP)

- wartość stężenia, która ze względu

na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona
w żadnym momencie.
Występowanie  czynników  szkodliwych  i  uciążliwych  w  procesie  pracy  zachodzi  między
innymi podczas :
  stosowania  szkodliwych  dla  człowieka  surowców,  produktów,  półfabrykatów  i  innych

materiałów stosowanych w procesach technologicznych , a także maszyn i urządzeń
stwarzających zagrożenie czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi

 niewłaściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów, odpadów produkcyjnych

– powodującego zagrożenia chemiczne, fizyczne, biologiczne

 stosowania nieodpowiednich kubatur budynków, niestosowania środków ochrony przed

przenikaniem emitowanych czynników

 niewłaściwego pakowania, niewłaściwego magazynowania

Zakład pracy, przed zastosowaniem w produkcji nowych materiałów lub procesów

technologicznych  szkodliwych  dla  zdrowia  pracowników,  obowiązany  jest  do  ustalenia
stopnia ich szkodliwości i podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych. Zakłady pracy,
w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, obowiązane są do badania ich stężeń
lub  natężeń  z  częstotliwością  i  w  zakresie  niezbędnym  do  ustalenia  stopnia  narażenia
pracowników  oraz  ewidencjonowania  wyników  tych  badań.  Badania  i  pomiary  tych
czynników przeprowadzane są na koszt zakładów pracy, a ich wyniki powinny być podawane
do wiadomości pracownikom.

Ponadto zakłady pracy obowiązane są w szczególności:

 utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia niezbędne do przeciwdziałania

szkodliwemu oddziaływaniu czynników środowiska pracy na zdrowie pracowników

 przeprowadzać okresowe i kontrolne badania lekarskie pracowników narażonych

na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia

 informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana pracą

W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,

preparatów,  czynników  lub  procesów  technologicznych  o  działaniu  rakotwórczym  lub
mutagennym,  pracodawca  zastępuje  te  substancje,  preparaty,  czynniki  lub  procesy
technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające
stopień  tego  narażenia,  przy  odpowiednim  wykorzystaniu  osiągnięć  nauki  i  techniki.
Pracodawca  rejestruje  wszystkie  rodzaje  prac  w  kontakcie  z  substancjami,  preparatami,
czynnikami  lub  procesami  technologicznymi  o  działaniu  rakotwórczym  lub  mutagennym,
określonymi  w  wykazie,  a  także  prowadzi  rejestr  pracowników  zatrudnionych  przy  tych
pracach.
W  razie  zatrudniania  pracowników  w  warunkach  narażenia  na  działanie  szkodliwych
czynników  biologicznych  pracodawca  stosuje  wszelkie  dostępne  środki  eliminujące
narażenie,  a  jeżeli  jest  to  niemożliwe  –  ograniczające  stopień  tego  narażenia,  przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca  prowadzi  rejestr  prac  narażających  pracowników  na  działanie  szkodliwych
czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.
Zasady i częstotliwość dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 9 lipca 1996 r.
Częstotliwość  dokonywania  badań  i  pomiarów  czynników  szkodliwych  dla  zdrowia  jest
zależna  głównie  od  stanu  higienicznego  pomieszczeń  pracy,  warunkującego  występowanie
czynników szkodliwych dla zdrowia oraz wielkość ich stężeń i natężeń.
Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia wykonywane są w sposób określony
w  Polskich  Normach.  W  przypadku  braku  Polskiej  Normy  badania  i  pomiary  w  sposób
określony przez Głównego Inspektora Sanitarnego lub jednostkę przez niego upoważnioną .
Wyniki  badań  i  pomiarów  czynników  szkodliwych  dla  zdrowia  w  środowisku  pracy,
dokonywanych  przez  upoważnione  laboratoria,  zakład  pracy  jest  obowiązany  przekazać
do  wiadomości  właściwemu  państwowemu  inspektorowi  sanitarnemu,  lekarzowi
sprawującemu  profilaktyczną  opiekę  zdrowotną  nad  pracownikami  oraz  właściwemu
okręgowemu inspektorowi pracy.
Zgodnie  z  art.  226  Kodeksu  Pracy  Pracodawca  ocenia  i  dokumentuje  ryzyko  zawodowe
związane  z  wykonywaną  pracą  oraz  stosuje  niezbędnie  środki  profilaktyczne  zmniejszające
ryzyko, informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia określa właściwy państwowy
inspektor sanitarny.

Tab. Częstotliwość badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy.

L.p.

NDS lub NDN podczas ostatniego lub dwóch

ostatnich pomiarów

Częstotliwość badania lub

pomiaru

Jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych
pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości NDS lub NDN

Nie przeprowadza się

Przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego
lub mutagennego powyżej 0,5 wartości NDS lub NDN

Co najmniej raz na 3 miesiące

Przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego
lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS lub
NDN

Co najmniej raz na 6 miesięcy

W razie przeprowadzenia zmiany w warunkach
występowania

czynnika

rakotwórczego

lub

mutagennego

każdym

przypadku

wprowadzenia zmiany

W  przypadku  występowania  w  środowisku  pracy
czynnika  szkodliwego  dla  zdrowia,  innego  niż  o
działaniu  rakotwórczym  lub  mutagennym  i  przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub
pomiarze stężenia lub natężenia tego czynnika poniżej
0,5 wartości NDS lub NDN

Raz na dwa lata

W  przypadku  występowania  w  środowisku  pracy
czynnika  szkodliwego  dla  zdrowia,  innego  niż  o
działaniu  rakotwórczym  lub  mutagennym  i  przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub
pomiarze  stężenia  lub  natężenia  tego  czynnika  od  0,5
do 1,0 wartości NDS lub NDN

Raz w roku

W każdym przypadku wprowadzenia zmiany w
warunkach

występowania

czynnika innego niż

rakotwórczy i mutagenny

Co najmniej raz na sześć
miesięcy

W przypadku występowania w środowisku pracy
szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla
którego

określono

wartość

najwyższego

dopuszczalnego stężenia pułapowego

każdym

przypadku

wprowadzenia zmiany

Badania i pomiary wszystkich czynników szkodliwych dla zdrowia mogą być

wykonywane przez:
  Państwową Inspekcję Sanitarną
  Jednostki medycyny pracy
  Centralny Instytut Ochrony Pracy

W razie stwierdzenia przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia zakłady pracy obowiązane są do:
 wprowadzenia środków technicznych, zmian technicznych i organizacyjnych, w tym

odpowiednie środki ochrony zbiorowej, wpływających na ograniczenie stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia co najmniej do poziomu określonego jako najwyższy
dopuszczalny (NDS i NDN)

 podejmowanie przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników

na szkodliwe dla zdrowia czynniki przez zastosowanie odpowiednich środków ochrony
indywidualnej

 zapewnienie wzmożonej opieki lekarskiej dla osób narażonych

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach,

przed  którymi  będą  chronić  ich  środki  ochrony  indywidualnej  oraz  informacje  o  tych
środkach  i  zasadach  ich  stosowania.  Szczegółowe  zasady  stosowania  środków  ochrony
indywidualnej określono w rozporządzeniu MPiPS.
Przy  pracach  stwarzających  niebezpieczeństwo,  gdy  wymaga  tego  sytuacja,  do  kierowania
ludźmi wykonującymi te prace powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa – ręczne lub
komunikaty słowne.
DO  PODSTAWOWYCH  OBOWIĄZKÓW  PRACODAWCY  NALEŻY  PODJĘCIE
NIEZBĘDNYCH  DZIAŁAŃ  ELIMINUJĄCYCH  POTENCJALNE  ZAGROŻENIE  LUB
ELIMINUJĄCE JEGO SKUTKI.